12-09-2006, Saat: 05:13 PM
ATAT?RK'?n HAYATI
Mustafa Kemal Atat?rk 1881 y?l?nda Sel?nik'te Kocakas?m Mahallesi, Isl?hh?ne Caddesi'ndeki ?? katl? pembe evde do?du. Babas? Ali R?za Efendi, annesi Z?beyde Han?m'd?r. Baba taraf?ndan dedesi Haf?z Ahmet Efendi XIV-XV. y?zy?llarda Konya ve Ayd?n'dan Makedonya'ya yerle?tirilmi? Kocac?k Y?r?klerindendir. Annesi Z?beyde Han?m ise Sel?nik yak?nlar?ndaki Langaza kasabas?na yerle?mi? eski bir T?rk ailesinin k?z?d?r. Milis subayl???, evkaf katipli?i ve kereste ticareti yapan Ali R?za Efendi, 1871 y?l?nda Z?beyde Han?m'la evlendi. Atat?rk'?n be? karde?inden d?rd? k???k ya?larda ?ld?, sadece Makbule (Atadan) 1956 y?l?na de?in ya?ad?.
K???k Mustafa ??renim ?a??na gelince Haf?z Mehmet Efendi'nin mahalle mektebinde ??renime ba?lad?, sonra babas?n?n iste?iyle ?emsi Efendi Mektebi'ne ge?ti. Bu s?rada babas?n? kaybetti (1888). Bir s?re Rapla ?iftli?i'nde day?s?n?n yan?nda kald?ktan sonra Sel?nik'e d?n?p okulunu bitirdi. Sel?nik M?lkiye R??tiyesi'ne kaydoldu. K?sa bir s?re sonra 1893 y?l?nda Askeri R??tiye'ye girdi. Bu okulda Matematik ??retmeni Mustafa Bey ad?na "Kemal" i ilave etti. 1896-1899 y?llar?nda Manast?r Askeri ?d?di'sini bitirip, ?stanbul'da Harp Okulunda ??renime ba?lad?. 1902 y?l?nda te?men r?tbesiyle mezun oldu., Harp Akademisi'ne devam etti. 11 Ocak 1905'te y?zba?? r?tbesiyle Akademi'yi tamamlad?. 1905-1907 y?llar? aras?nda ?am'da 5. Ordu emrinde g?rev yapt?. 1907'de Kola?as? (K?demli Y?zba??) oldu. Manast?r'a III. Ordu'ya atand?. 19 Nisan 1909'da ?stanbul'a giren Hareket Ordusu'nda Kurmay Ba?kan? olarak g?rev ald?. 1910 y?l?nda Fransa'ya g?nderildi. Picardie Manevralar?'na kat?ld?. 1911 y?l?nda ?stanbul'da Genel Kurmay Ba?kanl??? emrinde ?al??maya ba?lad?.
1911 y?l?nda ?talyanlar?n Trablusgarp'a h?cumu ile ba?layan sava?ta, Mustafa Kemal bir grup arkada??yla birlikte Tobruk ve Derne b?lgesinde g?rev ald?. 22 Aral?k 1911'de ?talyanlara kar?? Tobruk Sava??n? kazand?. 6 Mart 1912'de Derne Komutanl???na getirildi.
Ekim 1912'de Balkan Sava?? ba?lay?nca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolay?r'daki birliklerle sava?a kat?ld?. Dimetoka ve Edirne'nin geri al?n???nda b?y?k hizmetleri g?r?ld?. 1913 y?l?nda Sofya Ate?emiliterli?ine atand?. Bu g?revde iken 1914 y?l?nda yarbayl??a y?kseldi. Ate?emiliterlik g?revi Ocak 1915'te sona erdi. Bu s?rada I. D?nya Sava?? ba?lam??, Osmanl? ?mparatorlu?u sava?a girmek zorunda kalm??t?. Mustafa Kemal 19. T?meni kurmak ?zere Tekirda?'da g?revlendirildi.
1914 y?l?nda ba?layan I. D?nya Sava??'nda, Mustafa Kemal ?anakkale'de bir kahramanl?k destan? yaz?p ?tilaf Devletlerine "?anakkale ge?ilmez! " dedirtti. 18 Mart 1915'te ?anakkale Bo?az?n? ge?meye kalkan ?ngiliz ve Frans?z donanmas? a??r kay?plar verince Gelibolu Yar?madas?'na asker ??karmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915'te Ar?burnu'na ??kan d??man kuvvetlerini, Mustafa Kemal'in komuta etti?i 19. T?men Conkbay?r?'nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu ba?ar? ?zerine albayl??a y?kseldi. ?ngilizler 6-7 A?ustos 1915'te Ar?burnu'nda tekrar taarruza ge?ti. Anafartalar Grubu Komutan? Mustafa Kemal 9-10 A?ustos'ta Anafartalar Zaferini kazand?. Bu zaferi 17 A?ustos'ta Kire?tepe, 21 A?ustos'ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. ?anakkale Sava?lar?nda yakla??k 253.000 ?ehit veren T?rk ulusu onurunu ?tilaf Devletlerine kar?? korumas?n? bilmi?tir. Mustafa Kemal'in askerlerine "Ben size taarruzu emretmiyorum, ?lmeyi emrediyorum!" emri cephenin kaderini de?i?tirmi?tir.
Mustafa Kemal ?anakkale Sava?lar?'dan sonra 1916'da Edirne ve Diyarbak?r'da g?rev ald?. 1 Nisan 1916'da t?mgeneralli?e y?kseldi. Rus kuvvetleriyle sava?arak Mu? ve Bitlis'in geri al?nmas?n? sa?lad?. ?am ve Halep'teki k?sa s?reli g?revlerinden sonra 1917'de ?stanbul'a geldi. Velihat Vahidettin Efendi'yle Almanya'ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyehatten sonra hastaland?. Viyana ve Karisbad'a giderek tedavi oldu. 15 A?ustos 1918'de Halep'e 7. Ordu Komutan? olarak d?nd?. Bu cephede ?ngiliz kuvvetlerine kar?? ba?ar?l? savunma sava?lar? yapt?. Mondros M?tarekesi'nin imzalanmas?ndan bir g?n sonra, 31 Ekim 1918'de Y?ld?r?m Ordular? Grubu Komutanl???na getirildi. Bu ordunun kald?r?lmas? ?zerine 13 Kas?m 1918'de ?stanbul'a gelip Harbiye Nez?reti'nde (Bakanl???nda) g?reve ba?lad?.
Mondros M?tarekesi'nden sonra ?tilaf Devletleri'nin Osmanl? ordular?n? i?gale ba?lamalar? ?zerine; Mustafa Kemal 9. Ordu M?fetti?i olarak 19 May?s 1919'da Samsun'a ??kt?. 22 Haziran 1919'da Amasya'da yay?mlad??? genelgeyle "Milletin istikl?lini yine milletin azim ve karar?n?n kurtaraca??n? " ilan edip Sivas Kongresi'ni toplant?ya ?a??rd?. 23 Temmuz - 7 A?ustos 1919 tarihleri aras?nda Erzurum, 4 - 11 Eyl?l 1919 tarihleri aras?nda da Sivas Kongresi'ni toplayarak vatan?n kurtulu?u i?in izlenecek yolun belirlenmesini sa?lad?. 27 Aral?k 1919'da Ankara'da heyecanla kar??land?. 23 Nisan 1920'de T?rkiye B?y?k Millet Meclisi'nin a??lmas?yla T?rkiye Cumhuriyeti'nin kurulmas? yolunda ?nemli bir ad?m at?lm?? oldu. Meclis ve H?k?met Ba?kanl???na Mustafa Kemal se?ildi T?rkiye B?y?k Millet Meclisi, Kurtulu? Sava??'n?n ba?ar?yla sonu?lanmas? i?in gerekli yasalar? kabul edip uygulamaya ba?lad?.
T?rk Kurtulu? Sava?? 15 May?s 1919'da Yunanl?lar?n ?zmir'I i?gali s?ras?nda d??mana ilk kur?unun at?lmas?yla ba?lad?. 10 A?ustos 1920 tarihinde Sevr Antla?mas?'n? imzalayarak aralar?nda Osmanl? ?mparatorlu?u'nu payla?an I. D?nya Sava??'n?n galip devletlerine kar?? ?nce Kuv?-yi Milliye ad? verilen milis kuvvetleriyle sava??ld?. T?rkiye B?y?k Millet Meclisi d?zenli orduyu kurdu, Kuv?-yi Milliye - ordu b?t?nle?mesini sa?layarak sava?? zaferle sonu?land?rd?.
Mustafa Kemal y?netimindeki T?rk Kurtulu? Sava??n?n ?nemli a?amalar? ?unlard?r:
Mustafa Kemal Atat?rk 1881 y?l?nda Sel?nik'te Kocakas?m Mahallesi, Isl?hh?ne Caddesi'ndeki ?? katl? pembe evde do?du. Babas? Ali R?za Efendi, annesi Z?beyde Han?m'd?r. Baba taraf?ndan dedesi Haf?z Ahmet Efendi XIV-XV. y?zy?llarda Konya ve Ayd?n'dan Makedonya'ya yerle?tirilmi? Kocac?k Y?r?klerindendir. Annesi Z?beyde Han?m ise Sel?nik yak?nlar?ndaki Langaza kasabas?na yerle?mi? eski bir T?rk ailesinin k?z?d?r. Milis subayl???, evkaf katipli?i ve kereste ticareti yapan Ali R?za Efendi, 1871 y?l?nda Z?beyde Han?m'la evlendi. Atat?rk'?n be? karde?inden d?rd? k???k ya?larda ?ld?, sadece Makbule (Atadan) 1956 y?l?na de?in ya?ad?.
K???k Mustafa ??renim ?a??na gelince Haf?z Mehmet Efendi'nin mahalle mektebinde ??renime ba?lad?, sonra babas?n?n iste?iyle ?emsi Efendi Mektebi'ne ge?ti. Bu s?rada babas?n? kaybetti (1888). Bir s?re Rapla ?iftli?i'nde day?s?n?n yan?nda kald?ktan sonra Sel?nik'e d?n?p okulunu bitirdi. Sel?nik M?lkiye R??tiyesi'ne kaydoldu. K?sa bir s?re sonra 1893 y?l?nda Askeri R??tiye'ye girdi. Bu okulda Matematik ??retmeni Mustafa Bey ad?na "Kemal" i ilave etti. 1896-1899 y?llar?nda Manast?r Askeri ?d?di'sini bitirip, ?stanbul'da Harp Okulunda ??renime ba?lad?. 1902 y?l?nda te?men r?tbesiyle mezun oldu., Harp Akademisi'ne devam etti. 11 Ocak 1905'te y?zba?? r?tbesiyle Akademi'yi tamamlad?. 1905-1907 y?llar? aras?nda ?am'da 5. Ordu emrinde g?rev yapt?. 1907'de Kola?as? (K?demli Y?zba??) oldu. Manast?r'a III. Ordu'ya atand?. 19 Nisan 1909'da ?stanbul'a giren Hareket Ordusu'nda Kurmay Ba?kan? olarak g?rev ald?. 1910 y?l?nda Fransa'ya g?nderildi. Picardie Manevralar?'na kat?ld?. 1911 y?l?nda ?stanbul'da Genel Kurmay Ba?kanl??? emrinde ?al??maya ba?lad?.
1911 y?l?nda ?talyanlar?n Trablusgarp'a h?cumu ile ba?layan sava?ta, Mustafa Kemal bir grup arkada??yla birlikte Tobruk ve Derne b?lgesinde g?rev ald?. 22 Aral?k 1911'de ?talyanlara kar?? Tobruk Sava??n? kazand?. 6 Mart 1912'de Derne Komutanl???na getirildi.
Ekim 1912'de Balkan Sava?? ba?lay?nca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolay?r'daki birliklerle sava?a kat?ld?. Dimetoka ve Edirne'nin geri al?n???nda b?y?k hizmetleri g?r?ld?. 1913 y?l?nda Sofya Ate?emiliterli?ine atand?. Bu g?revde iken 1914 y?l?nda yarbayl??a y?kseldi. Ate?emiliterlik g?revi Ocak 1915'te sona erdi. Bu s?rada I. D?nya Sava?? ba?lam??, Osmanl? ?mparatorlu?u sava?a girmek zorunda kalm??t?. Mustafa Kemal 19. T?meni kurmak ?zere Tekirda?'da g?revlendirildi.
1914 y?l?nda ba?layan I. D?nya Sava??'nda, Mustafa Kemal ?anakkale'de bir kahramanl?k destan? yaz?p ?tilaf Devletlerine "?anakkale ge?ilmez! " dedirtti. 18 Mart 1915'te ?anakkale Bo?az?n? ge?meye kalkan ?ngiliz ve Frans?z donanmas? a??r kay?plar verince Gelibolu Yar?madas?'na asker ??karmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915'te Ar?burnu'na ??kan d??man kuvvetlerini, Mustafa Kemal'in komuta etti?i 19. T?men Conkbay?r?'nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu ba?ar? ?zerine albayl??a y?kseldi. ?ngilizler 6-7 A?ustos 1915'te Ar?burnu'nda tekrar taarruza ge?ti. Anafartalar Grubu Komutan? Mustafa Kemal 9-10 A?ustos'ta Anafartalar Zaferini kazand?. Bu zaferi 17 A?ustos'ta Kire?tepe, 21 A?ustos'ta II. Anafartalar zaferleri takip etti. ?anakkale Sava?lar?nda yakla??k 253.000 ?ehit veren T?rk ulusu onurunu ?tilaf Devletlerine kar?? korumas?n? bilmi?tir. Mustafa Kemal'in askerlerine "Ben size taarruzu emretmiyorum, ?lmeyi emrediyorum!" emri cephenin kaderini de?i?tirmi?tir.
Mustafa Kemal ?anakkale Sava?lar?'dan sonra 1916'da Edirne ve Diyarbak?r'da g?rev ald?. 1 Nisan 1916'da t?mgeneralli?e y?kseldi. Rus kuvvetleriyle sava?arak Mu? ve Bitlis'in geri al?nmas?n? sa?lad?. ?am ve Halep'teki k?sa s?reli g?revlerinden sonra 1917'de ?stanbul'a geldi. Velihat Vahidettin Efendi'yle Almanya'ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyehatten sonra hastaland?. Viyana ve Karisbad'a giderek tedavi oldu. 15 A?ustos 1918'de Halep'e 7. Ordu Komutan? olarak d?nd?. Bu cephede ?ngiliz kuvvetlerine kar?? ba?ar?l? savunma sava?lar? yapt?. Mondros M?tarekesi'nin imzalanmas?ndan bir g?n sonra, 31 Ekim 1918'de Y?ld?r?m Ordular? Grubu Komutanl???na getirildi. Bu ordunun kald?r?lmas? ?zerine 13 Kas?m 1918'de ?stanbul'a gelip Harbiye Nez?reti'nde (Bakanl???nda) g?reve ba?lad?.
Mondros M?tarekesi'nden sonra ?tilaf Devletleri'nin Osmanl? ordular?n? i?gale ba?lamalar? ?zerine; Mustafa Kemal 9. Ordu M?fetti?i olarak 19 May?s 1919'da Samsun'a ??kt?. 22 Haziran 1919'da Amasya'da yay?mlad??? genelgeyle "Milletin istikl?lini yine milletin azim ve karar?n?n kurtaraca??n? " ilan edip Sivas Kongresi'ni toplant?ya ?a??rd?. 23 Temmuz - 7 A?ustos 1919 tarihleri aras?nda Erzurum, 4 - 11 Eyl?l 1919 tarihleri aras?nda da Sivas Kongresi'ni toplayarak vatan?n kurtulu?u i?in izlenecek yolun belirlenmesini sa?lad?. 27 Aral?k 1919'da Ankara'da heyecanla kar??land?. 23 Nisan 1920'de T?rkiye B?y?k Millet Meclisi'nin a??lmas?yla T?rkiye Cumhuriyeti'nin kurulmas? yolunda ?nemli bir ad?m at?lm?? oldu. Meclis ve H?k?met Ba?kanl???na Mustafa Kemal se?ildi T?rkiye B?y?k Millet Meclisi, Kurtulu? Sava??'n?n ba?ar?yla sonu?lanmas? i?in gerekli yasalar? kabul edip uygulamaya ba?lad?.
T?rk Kurtulu? Sava?? 15 May?s 1919'da Yunanl?lar?n ?zmir'I i?gali s?ras?nda d??mana ilk kur?unun at?lmas?yla ba?lad?. 10 A?ustos 1920 tarihinde Sevr Antla?mas?'n? imzalayarak aralar?nda Osmanl? ?mparatorlu?u'nu payla?an I. D?nya Sava??'n?n galip devletlerine kar?? ?nce Kuv?-yi Milliye ad? verilen milis kuvvetleriyle sava??ld?. T?rkiye B?y?k Millet Meclisi d?zenli orduyu kurdu, Kuv?-yi Milliye - ordu b?t?nle?mesini sa?layarak sava?? zaferle sonu?land?rd?.
Mustafa Kemal y?netimindeki T?rk Kurtulu? Sava??n?n ?nemli a?amalar? ?unlard?r:
- Sar?kam?? (20 Eyl?l 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve G?mr?'n?n (7 Kas?m 1920) kurtar?l???.
- ?ukurova, Gazi Antep, Kahraman Mara? ?anl? Urfa savunmalar? (1919- 1921)
- I. ?n?n? Zaferi (6 -10 Ocak 1921)
- II. ?n?n? Zaferi (23 Mart-1 Nisan 1921)
- Sakarya Zaferi (23 A?ustos-13 Eyl?l 1921)
- B?y?k Taarruz, Ba?komutan Meydan Muhaberesi ve B?y?k Zafer (26 A?ustos 9 Eyl?l 1922)