1. KAL?TE KONTROL ?EMBERLER?NDE BEY?N FIRTINASININ YER? VE ROL?
G?n?m?z?n ?retim d?nyas?nda iki ger?ek ortaya ??km??t?r . Birinci ger?ek y?ksek verimlilik ile d???k maliyette ?retim yap?lmas? , di?eri ise kaliteli ?retimdir . Bunlar?n ger?ekle?tirilmesi ise ; sadece belirli birimlerin sorumlulu?u ve g?revi olmay?p , t?m personelin g?rev sorumlulu?udur . Bu iki unsuru birle?tiren firmalar , kurulu?lar ayakta kalmay? ba?arabilmekte , di?erleri ise yok olmaya mahkum olmaktad?r . Bu olgu ; 19. y?zy?l?n sonlar?nda ba?lam?? ve bu g?ne kadar geli?me g?stermi?tir . Bu s?re?te , kalite y?netimi ile organizasyon ve y?netim kavramlar? ayr? ayr? geli?me g?stermi?tir . Ancak g?n?m?z rekabet?i ortam?nda her iki disiplinin ortak olarak bir firma y?netiminde kullan?lmas? gerekti?i ortaya ??km??t?r . Bu iki disiplin “TOPLAM KAL?TE Y?NET?M?“ ad? alt?nda toplanm?? ve ilk olarak Japonya ‘ da ba?ar? ile uygulanm??t?r .
Toplam Kalite Y?netiminin ana di?lisi “KAL?TE ?EMBERLER?D?R“dir . 1962 y?l?nda Japonya da ortaya ??kan kalite ?emberleri ak?m?na , Kalite Geli?tirme Grubu da denir . Basit anlamda Kalite ?emberleri ; kendi alanlar?nda kalite ve di?er ger?ek veya potansiyel i? sorunlar?n? saptamak , analiz etmek , ??zmek ve y?netime ?nerilerde bulunmak amac?yla d?zenli aral?klarla , g?n?ll? olarak bir araya gelen insan grubudur . ?al??anlar?n kat?l?m? kavram? , bir i?yerinde ?al??an insanlar?n i?in uzman? olduklar?n? kabul etmektir .
??te kalite ?emberleri taraf?ndan kullan?lan en ?nemli problem ??zme tekni?i “BEY?N FIRTINASI“d?r. Beyin f?rt?nas? d?neminde kalite ?emberi ?yeleri problem ?zerinde yo?un bir d???nme amac?na y?nelik hareket ederler . Beyin F?rt?nas? baz? konularda ?ember ?yelerinin i?ine yarar . Bunlar :
a) Her ?eyden ?nce istekli ?al??ma grubu ( ?ember ) ?e?itli konular hakk?nda bir
liste elde eder ,
b) Grup bir sorunun incelenmesi evresinde yeni d???nceler ortaya ??karmak i?in;
? Olaylar? ara?t?rma
? Nedenleri ara?t?rma
? ??z?mleri ara?t?rma
? Ortaya konan ara?lar?n ara?t?r?lmas? f?rsat?n? bulur ,
c) ?e?itli fikir ve bilgilerin elde olmamas? halinde kalite kontrol ?emberlerini devreye sokmak m?mk?n olur . Bunu ??yle a??klayabiliriz . Bir konu hakk?nda fikir ?retmek ve belli bir liste elde etmek i?in kalite ?emberi yeni toplant?larla beyin f?rt?nas?nda bulunabilir .
Bu teknik , grup ?yelerinden yararlanarak ?ok say?da yeni d???nceleri form?le etmeye veya yeri bir konu ?zerinde ?e?itli d???celer olu?turmaya yol a?ar . Beyin f?rt?nas? etkinli?i b?y?k bir ara?t?r . D???nceleri ortaya koyma evresinde sakl? kalm?? bilgi ve d???nceler a???a ??kar . Yarat?c? kapasitenin ortaya ??kmas?nda bu y?ntemin ?nemli bir ?st?nl??? vard?r . Yap?lan uygulamalarda beyin f?rt?nas?n?n ?zelli?i 5 veya 9 ki?ilik bir grup i?in en y?ksek verimi sa?lad??? g?r?lm??t?r . Ancak bu verimi sa?lamada grup liderinin kapasiteside ?nemli yer tutmaktad?r . Beyin f?rt?nas? toplant?s?ndan elde edilmek istenen ama?lar ??yle s?ralanabilir:
d) ?ncelenen sorunlarla ilgili m?mk?n olan nedenler , d???n?len ??z?mler ve
fikirler ?retmek ,
e) Grubun yarat?c? potansiyeli ile birlikte bulgular elde etmek ,
f) Bireylerin herbirinin anlat?mlar?n? uygun hale getirmek ,
g) Bir fikirler stoku haz?rlamak ,
h) Grubun d???ncelerinden hareketle onun yararlar? do?rultusunda te?histe
bulunmak ,
?eklinde s?ralanabilir .
2. BEY?N FIRTINASI NED?R?
Beyin f?rt?nas? ingilizce “ Brainstorming “ , frans?zca “ r?mue-m?ninge “ veya “ d?ballage d’id?es “ kelimelerinden olu?ur . Beyin f?rt?nas?n?n hemen hemen birbirinin ayn? olan bir?ok tarifi vard?r . Bunlar?n birka?? ??yledir :
? Beyin f?rt?nas? daha ?ok d???nce yaratmak i?in belli say?da bireyden olu?an bir grubun yarat?c? kapasitesinden yararlanmay? ama?lar . Grup ?yelerinden herbirinin d???ncesi yarat?c? grubu olu?turur .
? Daha ?ok d???nce yaratmak i?in belli say?da bireyden olu?an bir grubun yarat?c? kapasitelerinden yararlanmakt?r .
? Beyin f?rt?nas? , bir grubun u?ra?t??? konularla ilgili olarak , bir?ok fikrin ortaya ??kmas?n?n sa?land??? bir d???nce seans?d?r .
? Beyin f?rt?nas? belirli bir sorunun ??z?lebilmesi i?in bir grup ?yenin liderleri nezaretine bir teknik uygulayarak fikir ?retmeleridir . En basit a??klamas?yla ; fikir ?retimini te?vik etmektir diyebiliriz .
? Beyin f?rt?nas? , herhangi bir konuda fikir , kan?t veya ??z?m ?nerileri toplamak amac?yla ger?ekle?tirilen , yarat?c?l??? te?vik eden , t?m tak?m ?yelerinin kat?l?m?n? cesaretlendiren , kat?l?mc?lar?n fikirlerinin de?erlendirilmesi ve kritik edilmesi yerine yeni fikir ?retimini ama?layan bir ara?t?r .
Beyin f?rt?nas?n? , “ ?ok say?da fikri , bir grup insandan , k?sa s?rede elde etme tekniklerinden biri “ diye tan?mlad???m?zda , bu tan?m?n ?zelikleri “ ?ok say?daki fikir “ , “ bir grup insan “ , “ k?sa s?re “ dir . Bunlar? a?arsak , ilk olarak ?ok say?daki fikir denmi?tir , iyi fikir denmemi?tir . Seans s?ras?nda olu?an fikirlerin hepsinin olmas? diye bi?ey s?z konusu de?ildir . ?yi y?r?t?len bir seans sonunda y?zlerce d???nce olu?acakt?r ve bu fikirlerin hepsi hesaba kat?l?r . Hatta en aptalca fikirler de hesaba kat?l?r , bunlar kahkahalarla zemin haz?rlayarak gerginli?i azalt?rlar . Derin sessizlik beyin f?rt?nas? seans?n? k?sa s?rede ba?ar?s?zl??a mahkum eder .
?kinci olarak tan?mda bir grup insan ?zelli?i vard? . Beyin f?rt?nas? seans? i?in en uygun kat?l?mc? say?s? oniki ile be? aras?nda olmal?d?r .Bu say?ya y?neticide dahildir. Bu s?n?r i?inde kalan bir grupta herkes katk?da bulunma olas?l??? . Seansa kat?lanlar?n say?s? yirmi ki?iyi a?arsa , kat?lanlar?n bir k?sm? konu?ma f?rsat? bulamazlar . Be? veya alt? ki?iden daha az kat?l?mc?n?n olu?turdu?u gruplarda herkes kendi s?yleyece?ini s?ylemeden ?nce di?erlerinin fikirlerini belirtmelerini bekleme e?ilimine girmektedir . Ayr?ca k???k gruplarda rahat ve serbest bir atmosfer olu?turmak daha zordur .
Son olarak tan?mda k?sa s?rede ifadesi gelir . Bir?ok y?neticinin belirli zamanlarda beyin f?rt?nas? yapacak zaman? olmayabilir , bu y?zden kararlar? tek ba??na al?rlar . Bu elbette do?rudur . ??z?m? belli olaylar i?in grup olu?turmak gereksizdir .
3. BEY?N FIRTINASI ???N YOL G?STER?C? D?RT UNSUR
Beyin f?rt?nas? seanslar?n?n ba?ar?ya ula?mas? , d?rt yolg?sterici unsurun belirlenip kullan?lmas?na ba?l?d?r . Bu unsurlar ?unlard?r :
De?erlendirmenin sonraya b?rak?lmas?
Serbest bir ortam
Miktar
?aprazlama – Geli?tirme
3.1 DE?RLEND?RMEN?N SONRAYA BIRAKILMASI
Herkesin - seans y?neticisi de dahil - d???ncelerin de?erlendirmesini yapmay? seans?n bitiminden sonraki bir zamana b?rakmas? gerekti?i anlam?na gelir . Seans s?ras?nda kat?l?mc? , ne kendi ne de ba?kas?n?n fikri ?zerine de?erlendirme yapamaz . Grup y?neticisi bu gibi durumlara izin vermemelidir .
3.2 SERBEST B?R ORTAM
Kat?l?mc?lar?n kendilerine koyduklar? s?n?rlar? kald?rmalar? ve ak?llar?na geldi?i gibi konu?abilmeleri anlam?na gelir . ?yisiyle k?t?s?yle , akla uygun olan?yla olmayan?yla , b?t?n fikirler hesaba kat?l?r ve kaydedilir .
3.3 M?KTAR
Seans s?ras?nda ortaya fikirlerin de?erlendirilmesinin sonraya b?rak?lmas?yla kalite tart??mas? da ertelenmi?tir . Kat?l?mc?lardan , niteli?ine bak?lmaks?z?n m?mk?n oldu?u kadar ?ok say?da d???nce ortaya koymalar? istenir .
3.4 ?APRAZLAMA – GEL??T?RME
Kat?l?mc?lar?n ?teki kat?l?mc?lar taraf?ndan ortaya at?lan d???nceleri ele al?p geli?tirebilmeleri anlam?na gelir . Kat?l?mc?lar?n seans s?ras?nda ortaya att??? fikirler dokunulmaz de?ildir . Bu fikirlerin sadece sahipleri taraf?ndan geli?tirilmemesidir . Ba?ka birinin d???ncesi sizin akl?n?za ba?ka bir?eyin gelmesini sa?l?yorsa onu s?yler , geli?tirir ve ileri g?t?r?rs?n?z .
Bu kurallar seans boyunca hep g?z ?n?nde bulundurulmal?d?r . Seans y?neticisi bu d?rt temel ilkeyi gruptaki herkese an?msatabilmeli ve kurallara herkesin uymas?na sa?layacak kadar ?zg?venli bir tav?r sergileyebilmelidir .
4. BEY?N FIRTINASININ KADEMELER?
Beyin f?rt?nas? seans?n?n alt? kademesi vard?r :
? Sorunun belirlenmesi ve tart???lmas?
? Sorunun yeniden tan?mlanmas?
? Yeni tan?mlardan birinin temel al?nmas?
? Is?nma turu
? Beyin f?rt?nas?
? En akla gelmeyecek d???nce
Bu kademelerin herbiri ?nemlidir ve bir kademe tamamlanmadan di?erine ge?ilmemesine dikkat edilmelidir . Bu ?zellikle de sorunun yeni tan?mlar?ndan birinin ??k?? noktas? olarak ele al?naca?? ???nc? a?ama i?in ?nemlidir . Bu a?amadan ?nce beyin f?rt?nas?na ge?ilmesine olanak verilmemelidir .
4.1 SORUNUN TANIMLANMASI VE TARTI?ILMASI
Seansa kat?lan herkesin , sorunun ayr?nt?lar?n? bir ?l??ye kadar bilmesi beklenir . Topluluk i?indeki ?yelerin o sorun hakk?ndaki bilgileri de?i?ik d?zeylerde olabilir . Bu a?amada sorunun tan?mlanmas? ve tart???lmas? , konuya daha az hakim olanlara sorunun niteli?i hakk?nda belli bir bilgi vermek i?in kullan?l?r . Bu bilginin minimum miktarda olmas? ?nemlidir . Zira derinlemesine bilgisi olmayan kat?l?mc?lardan beklenen , yaln?zca sorunu anlayacak kadar teknik ayr?nt? bilmeleri , fikir olu?turmalar?na engelleyecek kadar ayr?nt?ya bo?ulmamalar?d?r . G?r?lece?i gibi , beyin f?rt?nas? seans? farkl? disiplinlerden gelenlerin beraber ?al??mas?yla olu?turulur . Kat?l?mc?lardan baz?lar? , do?rudan do?ruya , sorunla teknik a??dan ilgilidirler . Farkl? alanlardan gelen di?er kat?l?mc?lar ise bu a?amada bir tan?t?m bilgisine gereksinim duyarlar .
Sorunun tan?mlanmas?na ve tart???lmas?na ayr?lan s?re k?sa tutulmal? ve on dakikay? a?mamal?d?r . Bu a?amada analitik yakla??ml? sorulardan ve ?ok fazla ayr?nt?ya girmekten ka??n?lmal?d?r . Sorun seans?n d?zenlenmesini isteyen ki?i taraf?ndan veya sorun hakk?nda bilgisi olan biri taraf?ndan anlat?lmal?d?r . ?al??man?n yap?lmas?n? isteyen ki?i sorunu belli bir bi?imde g?rmektedir ve soruna kendi g?rd??? bi?imiyle bir ??z?m bulunmas?n? arzu eder . Soruna farkl? yakla??mlar , bir sonraki a?ama olan “Sorunun Yeniden Tan?mlanmas? “ a?amas?nda ele al?nacakt?r ve g?r??lerin belirtilmesinin yeri o a?amad?r .
4.2 SORUNUN YEN?DEN TANIMLANMASI
Sorunun yeniden tan?mlanmas? a?amas?nda kat?l?mc?lardan sorunun ?evresinde dola?malar? ve onu olu?turan par?alar?n her birine ayr? ayr? a??lardan bakabilmeleri beklenir . Sorunun de?i?ik y?zlerinden her birini yeniden tan?mlamak ise “ Nas?l yapal?m da ...? “ sorusuyla ba?lar . Burada g?z?n?nde tutmam?z gereken nokta , bu a?amada sorunun ??z?m?yle ilgili d???ncelerin de?il , sorunun yeniden yap?lm?? tan?mlar?n?n istendi?idir , problemin ??z?mlerinin s?ras? ?al??man?n daha ileriki a?amalar?nda gelecektir . Bu amaca ula?may? garantilemek i?in , bu “ Nas?l yapal?m da ... ? “ diye ba?layan sorular?n hepsi , yaz?ld??? bi?imiyle tutarl? bir anlam ta??mal?d?r . E?er bu ?ekilde form?le edilen soru , kitabi ?ekliyle bir anlam ta??yorsa , o c?mle bir “ Yeniden tan?mlama “ d?r . Ama c?mle b?yle bir anlam ta??m?yorsa , potansiyel bir ??z?m olma ihtimali vard?r . Yaz?l??a g?re tutarl? bir anlam ta??y?p ta??mama ?l??s? beyin f?rt?nas? uygulamalar?n?n en temel unsurlar?ndan biridir . Sorunun yeniden yap?lm?? tan?mlamalar? ile muhtemel ??z?m olabilecek birbirinden ayr? tutmak ?nemlidir . ??z?mlerin aranmas?na ge?ilmeden ?nce olabildi?ince fazla yeniden tan?mlama yap?lmal?d?r .
Bu k?sm?n baz? tehlikeleri vard?r ; baz? yeniden tan?mlamalar ayn? zamanda birer ??z?mde olabilir . Yeniden tan?mlamalar ile muhtemel ??z?mlerin birbirine d?n??me olas?l??? vard?r . Buradaki tehlike yeniden tan?mlama s?reci tam bitmeden beyin f?rt?nas?n?n ba?lama olas?l???d?r .
Sonra olu?an b?t?n yeniden tan?mlamalar tespit edilir ve grup y?neticisi taraf?ndan numaraland?r?larak yaz?l?r ve bunlar kat?l?mc?lara verilir . B?t?n kat?l?mc?lar?n ?nerileri t?keninceye kadar , yeniden tan?mlamalar?n yap?lmas?na devam edilmelidir . Baz? yeniden tan?mlamalar ba?ka tan?mlamalarla ?ok benzer bir ?ekilde g?r?nebilir . Bunlar m?mk?n oldu?unca elenmelidir . Yeniden tan?mlamalar m?mk?n oldu?unca pozitif bir ?ekilde tan?mlanmal?d?r . Seans y?neticisi de ?al??ma grubunun bir ?yesi olarak kendi yapt??? tan?mlamalar? da belirtmelidir . Y?netici baz? tan?mlamalar? ?nceden haz?rlam?? olabilir . Her ne kadar sorunun yeniden tan?mlanmas? bir beyin f?rt?nas? seans?n?n yaln?zca ikinci a?amas? ise de , bu ?al??ma sorunu ??zmekte kendi ba??na etkili bir y?ntemdir .
4.4 ISINMA TURU
Bu a?amada beyin f?rt?nas? seans?n?n bir ?s?nma turu yap?lmas? uygundur . Ama bu bir zorunluluk de?ildir . Is?nma turlar?n?n , kat?l?mc?lar?n serbest bir ortam?n olu?mas?na uyum g?sterebilmeleri i?in ?nemi vard?r ve gerekti?inde herhangi bir anda b?yle bir uygulama yap?labilir . Is?nma turlar? , ?yelerin seansa kat?l?m?n? y?nlendirmek ve fikirlerin serbest?e yarat?labilece?i bir ortam?n sa?lanmas? i?in uygundur .
Bir ?s?nma turu k?sa s?reli , be? dakikay? a?mayan ve bu s?rede kat?l?mc?lar?n baz? nesneler i?in ak?llar?na gelen di?er kullan?mlar? s?yledikleri bir d?nemdir . Burada ?nemli olan “ di?er kullan?mlard?r “ ?rne?in bir yemek masas? i?in di?er kullan?mlar . Burada ?nemli olan nesnenin ne oldu?u de?ildir , ayr?ca ?zerinde ?al???lan konuyla da ilgisinin olmas? gerekmez . Burada ?nemli olan kat?l?mc?lar?n , akla yak?n olsa da olmasa da fikirler ?retmeye ba?lamalar?n? sa?lamak ve ne?eli bir serbestlik ortam? olu?turmakt?r . Bu ortam yakalanamam??sa , ikinci ?s?nma turu uygulan?r ve sonra grup y?neticisi kat?l?mc?lar? esas beyin f?rt?nas? ?al??mas?na ba?lamak ?zere ba?lang??ta se?ilmi? olan yeniden tan?mlanm?? bi?imiyle ana soruya y?nlendirir .
4.5 BEY?N FIRTINASI
Beyin f?rt?nas? seans?n?n ba?lang?c?nda , grup y?neticisi ka??da yaz?lm?? yeniden tan?mlamalar? okur ve kat?l?mc?lardan bunlarla ilgili d???ncelerin belirtilmesini ister . Bu ?al??mada en fazla g?z ?n?nde tutulmas? gereken nokta , grup y?neticisinin de bizzat d???nce ?retmesidir . ?al??ma grubunun lideri de aktif olarak ?retime kat?lmas? gereken bir ?yedir . Bu uygulama , ?zellikle y?neticinin seans?n gidi?at?nda de?i?iklikler yapmak istedi?inde grubu y?nlendirecek ?ekilde d???nceler a??klamas?na olanak verdi?inden , asla terkedilmemelidir .
D???ncelerin ifadesi olduk?a h?zl? bir tempoyla yap?lmal? ve grup lideri ayn? h?zla bu fikirleri kaydetmelidir . Bu kaydetme i?lemi i?in bir sekreter kullan?lmamal?d?r. Her d???nce s?ras?yla numaralan?r ve b?y?k boyutlu ka??tlar ?zerine kal?n ke?eli kalemle yaz?l?r . Ka??tlar?n arkalar? kullan?lmamal?d?r . Sonra bu ka??tlar kat?l?mc?lar?n g?rebilece?i bir ?ekilde as?lmal?d?r . Bu ka??tlar?n devaml? g?z ?n?nde bulunmas? beyin f?rt?nas?n?n ?nemli bir ?zelli?idir . Kal?n ke?eli kalemlerle doldurulan b?y?k ka??tlar , s?ylenen b?t?n fikirlerin s?rekli g?z ?n?nde olmas?n? sa?lar . H?zla artan say?da fikrin odan?n duvarlar?nda kat?l?mc?lar?n s?rekli g?zleri ?n?nde olmas? kat?l?mc?lara yeni fikirler ?retmek ?zere ?evk verecek g?rsel bir etki yarat?r .
Beyin f?rt?nas? seans?nda asla teyp kullan?lmamal?d?r . ??nk? , her ?eyden ?nce , kaydedilen fikirler s?rekli olarak g?rsel bi?imde izlenebilir olmayacakt?r . Ayr?ca , ?ok az say?da insan sesinin kaydedilmesine al???kt?r ve insanlar?n ?o?u seslerini kaydeden bir teyp cihaz?n?n varl???n? rahats?z edici bulur , bu da seansa kat?lanlar?n dikkatlerini da??t?r . Bu ?artlarda rahatlamalar? ve serbest d???nce ?retmeleri m?mk?n de?ildir . Ayr?ca bu seans s?resi kadarda dinleme s?resi i?in zaman harcanaca?? da malumdur . ?te yandan bu kay?t uygun olmayan ki?ilerin eline ge?ebilir . Normal bir f?rt?nas?nda olmas? gereken g?r?lt?ler , kahkahalar , espriler , ?akalar d??ar?dan bakan ve beyin f?rt?nas? uygulamas? hakk?nda bilgi sahibi olmayan birine ( bu bir y?netici olabilir ) sa?ma g?r?nebilir . Bu nedenlerle seanslarda teyp kayd? yap?lmamal?d?r .
Beyin f?rt?nas? seans?n?n ?nemli ?zelliklerinden biri de kahkahal? ve g?r?lt?l? olmalar?n?n gerekmesidir . Belirtilen fikirler d???nda hi?bir sesin olmad??? sessiz bir seans , k?sa s?rede temposunu kaybedecek ve yarat?c?l?ktan uzakla?acakt?r . G?r?lt?l? ve g?l?nen bir ortam , fikir olu?umuna katk?da bulundu?u i?in desteklenmelidir . Sessizli?e y?nelen bir ?al??may? canland?rmak ve kat?l?mc?lar ba?ka ?eyle d???n?rken konudan uzakla?malar?na engel olmak i?in grup lideri ifade edilen yazarken onlar? y?ksek sesle tekrarlayabilir , u?uk fikirlere y?ksek sesle g?lebilir . “ Ba?ka fikirler de duyal?m “ , “ Bu konuda siz ne dersiniz ? “ gibi c?mlelerle kat?l?mc?lar te?vik edilebilir .
Belirtilen fikirleri kaydetmek , grup y?neticisinin yetkinle?mesi gereken bir i?tir . Burada fikirlerin kaydedilmeden ?nce grup y?neticisinden ge?mesi en uygun y?ntemdir . ??nk? y?netici fikirleri kaydederken ?zerinde de?i?iklikler , k?saltmalar ve ya da eklemeler yapabilir . Bu arada meydana gelen ifade de?i?iklikleri , yeni fikirlerin do?mas?na olanak verebilir . Kayd? h?zland?rmak i?in uygulanabilecek bir y?ntemde , bir yerine iki ki?inin fikirleri kaydetmesidir . Ancak bu belirgin bir h?zlanma sa?lamayacakt?r , ??nk? ?al??ma lideri kat?l?mc?lar?n belirtti?i fikri kayd? tutan?n yazabilece?inden daha h?zl? ?ekilde de?i?tirerek tekrarlayabilir ya da ba?ka bir d???nceyle b?t?nle?tirebilir . Bu durumda yaz?c?lar?n liderin h?z?na yeti?meleri g?? olaca??ndan , konu?maya s?k s?k ara vermek gerekir ki bu da s?rat gerektiren bir ?al??man?n y?r?t?lmesi a??s?ndan k?t?d?r .
Fikirler genellikle kat?l?mc?lar taraf?ndan ?nceden planlanm?? bir bi?imde olu?tururlar , ancak baz? fikirler di?er kat?l?mc?lara ?rnek olu?turarak onlar?n fikirlerini y?nlendirebilir . Bu sak?n?lacak bir durum de?ildir ve d???nceleri belli bir konu?ma s?ras?na g?re kaydetmek i?in ?zel bir ?aba sarfedilmemelidir . Kat?l?mc?lardan belli bir s?raya uygun olarak konu?malar? beklenmemelidir , ??nk? b?yle bir talep , bir grup ?yesinin haz?r olmad??? bir anda d???nce a??klamaya zorlanmas?na neden olabilir . Kat?l?mc?lar? g?? duruma d???rmekten sak?n?lmal?d?r . G?? duruma d??en kat?l?mc?lar?n ?evki k?r?l?r . Hi?bir zaman hen?z konu?mam?? bir grup ?yesine d?n?p ondan fikir bekledi?inizi s?ylememelisiniz .
?al??ma seans? ilerledik?e fikir ak???n?n h?z?nda de?i?iklikler olacakt?r . Ba?lang??taki h?zl? ak?? bir s?re sonra yava?layacakt?r . Bu yava?lamay? de?i?tirmenin ve fikir ak???n?n tamamen durmas?n? engellemenin yollar? vard?r . Bunlardan biri “ Bir Dakikal?k Sessizlik “ y?ntemidir . Bu y?ntemde seans lideri tam bir sessizlik ister ve kat?l?mc?lar?n onlara en yak?n ka??ttaki fikirleri okumalar?n? s?yler . Tan?nan bu s?reden ama? , kat?l?mc?lar?n birbirlerinin d???ncelerine bakarak yeni fikirler ?retmelerini sa?lamakt?r . Bir dakikal?k sessizlikten sonra , grup lideri ?zerinde ?al???lmakta olan yeniden tan?mlamay? tekrar eder ve fikir ak???n? yeniden ba?lat?r . Bu uygulama yeniden bir?ok d???ncenin dile getirilmesine olanak verir . Daha ?ok d???nce elde etmek i?in ba?ka bir yolda , daha ?nce ifade edilmi? bir fikri al?p kat?l?mc?lardan bu d???nce ?zerinde de?i?iklikler yapmalarar?n? istemektir . Burada ama?lanan , akla gelen her d???ncenin muhtemel b?t?n ?e?itlemeleriyle tan?mlanabilmesidir . Hi?bir fikir , ba?ka bir d???ncenin i?inde zaten ifade edilmi? oldu?u i?in hesap d???nda tutulmamal?d?r . Bu d???nce ancak , e?er ayn? d???nce daha ?nce ayn? s?zc?kler kullan?larak ifade edilmi?se tekrarlanm?? kabul edilir . Ba?ka bir ?are de , geriye d?n?p daha ?nce belirlenmi? olan yeniden tan?mlanm?? sorunlardan birini daha se?erek i?e yeniden “ Ka? de?i?ik yolla ... ? “ diye ba?lamakt?r . Burada da daha ?nce oldu?u gibi d???nceler s?ra numaras? verilerek kaydedilmelidir . Beklenen verim elde edilemiyorsa ve ne?eli ve serbest bir ortam sa?lanamam??sa , kat?l?mc?lar? ?a??rt?p g?ld?recek ?ekilde se?ilmi? bir tema ?zerinde yeni bir ?s?nma turuna ba?vurulabilir .
4.6 EN AKLA GELMEYECEK F?K?R
Fikir ger?ekten kesildi?i anla??ld???nda , e?er grup ?yelerinin yorgun olduklar? da anla??l?yorsa , seans en akla gelmeyecek fikir y?nteminin uygulanmas?yla bitirilir . Bu y?ntemde , seans boyunca ortaya at?lm?? en akla gelmeyecek , en garip d???nce ele al?narak , bu d???nceden yola ??k?l?p yeni ve i?e yarar fikirler olu?turmaya ?al???l?r. En akla gelmeyecek fikir genellikle g?ld?r?c? oldu?undan , ne?eli ve serbest bir ortam yeniden olu?ur ve kat?l?mc?lar olumlu bir i? yapm?? olmak hissiyle ?al??may? bitirirler . Bu etkiye ek olarak bu teknik ana seans esnas?nda hi? akla gelmemi? alan baz? ger?ekten m?kemmel fikirlerin ortaya ??kmas?na da olanak sa?layabilir . Bu b?l?me ba?larken y?netici grup lideri ?yelerden ?al??ma s?ras?nda ortaya at?lm?? en akla ayk?r? fikirleri belirlemelerini ister . Bu a?amada , ilk ortaya at?ld?klar?nda tebess?mle kar??lanm?? pek ?ok fikrin o kadar da g?l?necek ?eyler olmad??? , asl?nda pekala i?e yarar unsurlar i?erdi?i farkedilir . Bu fikir se?ildi?inde grup lideri bunu ka??da yazar ve ?yelerden bu fikirden iyi bir ?eyler ??k?p ??kmayaca??n? ara?t?rmalar?n? ister . Bu a?amada bir?ok fikir kaydedilebilir ancak hi? yeni d???nce ??kmad??? da olur . Zaman zaman da , akla en son gelecek d???nceden yola ??k?larak , son derece iyi fikirlere ula??l?r . Bu uygulama ayn? zamanda gerilimin azalmas?n? sa?lar .
Durum gerekti?inde , ikinci bir en akla gelmeyecek fikir turu d?zenlenebilir . Bundan sonra grup lideri fikir olu?turma a?amas?n?n belirtti?ini belirtir ve de?erlendirme ?al??malar?na ba?lan?r .
BA?ARILI BEY?N FIRTINASI
Bu b?l?mde , ?al??ma grubunu olu?turacak ki?ilerin belirlenmesinde hangi unsurlar belirlenmelidir ? , ba?ar?l? bir grup y?neticisinde olmas? gereken nitelikler nelerdir ? gibi sorular?n yan?tlar? aranmaktad?r ve baz? ?nemli noktalarda belirtilmektedir .
5.1 ?ALI?MA GRUBUNUN OLU?TURULMASI
?deal beyin f?rt?nas? ?al??malar? i?in kat?l?mc? say?s? en fazla 12 en az ise 5 veya 6 ki?idir . Kat?l?mc? say?s?n?n az oldu?u gruplarda sorun ; ?yeler ne kadar motive olurlarsa olsunlar ve ne kadar konuya hakim ve bilgili olunlar organizasyon i?inden kat?lanlar?n d???nda , akla gelmeyecek fikirler ?retebilecek d??ar?dan gelen kat?l?mc?lar?n yoklu?unun ?nemli bir eksik oldu?uydu . Tabi ki grubun i?inde sorunla ?ok yak?ndan ilgili kurumun i?inden gelen kat?l?mc?larda bulunacakt?r . Ama grupta mutlaka soruna tamamen yabanc? fakat teknik y?nden yak?n ki?ilerin de bulunmas?na ?nem verilmelidir . Bunlar organizasyonun de?i?ik b?l?mlerinden olabilece?i gibi organizasyon d???ndan da bir iki ki?i kat?lmal?d?r . ?rne?in ?retimle ilgili bir sorun ?zerinde ?al???yorsak grup i?inde sat?? b?l?m?nden , idari kadrodan , muhasebeden , ?retim hatt?nda ?al??an ?e?itli insanlar yer alabilir . Bunlar?n sorunla do?rudan igili olmalar? gerekmez . Kat?l?mc?lar aras?nda geni? bir bilgi birikimi yelpazesinin olu?turulabilmesi ve deneyimin sa?layaca?? derin g?r??ten yararlanabilmek i?in de?i?ik hiyerar?i kademelerinden gelen ki?ilerle bir grup olu?turulmas? gerekti?i d???n?lebilir . Buradaki sorun kademe fark? y?z?nden insanlar ?e?itli rahats?zl?klar ya?ayabilirler . Bunlar? ortadan kald?rabilmek i?in seansa ba?larken fikirlerin serbest?e ortaya konabilece?i bir ortam haz?rlanmal?d?r .
E?er m?mk?nse ?al??ma grubunda her iki cinsten ve gen?lerden temsilciler bulunmal?d?r . Erkeklerle kad?nlar?n sorunlara farkl? bak?? a??lar? vard?r ve kat?l?mc?lar aras?nda b?t?n yakla??mlar?n temsilcilerinin bulunmas? arzu edilen bir ?eydir . Gen?lerinde bu toplant?lara kat?lmalar? ?zendirilmelidir . Buradaki esas ama? soruna farkl? a??lardan bakan farkl? insanlar? bir araya getirip daha ?ok fikir elde etmektir .
?al??ma esnas?nda seans? d??ar?dan kimsenin izlemesine izin verilmemelidir . ?al??maya do?rudan kat?lmayan ancak g?zlemci olarak orada bulunanlar , bu ki?ilerin neden orada oldu?unu anlamayan kat?l?mc?lar?n davran??lar?n? s?n?rlamalar?na neden olabilir . Ve kendileri de bu tarz bir ?al??man?n kendi al???k olduklar? analitik yakla??ml? ve daha ciddi haval? toplant?lar?n atmosferine k?yasla daha ne?eli olan havas?n? kabullenmekte g??l?k ?ekebilirler . Ayr?ca akla yatk?n bulmad?klar? g?r??lere m?dahele edebilirler . Ancak bu insanlar gruba kat?lmalar? ?art?yla ortamda bulunmalar?na izin verilir . Ama ?nce beyin f?rt?nas? seans?n?n i?leyi?i hakk?nda bilgi verilmelidir .
5.2 GRUP YÖNETİCİSİNİN ÖZELLİKLERİ
Daha öncede belirtildiği gibi lider de grubun bir üyesidir ve düşünce üretimine katılmaya hazır olmalıdır . Çalışmanın altı kademesinin de uygulanması , fikirlerin kağıda aktarılması , dört kılavuz unsurun göz önünde tutulmasının sağlanması hep onun sorumluluğundadır . Liderin bütün bunları yapabilmesi için daha önceden beyin fırtınası seanslarına katılmış ve çalışmanın nasıl yürütüleceğini iyi kavramış olması gerekir . Ayrıca bu uygulama için şevk duyması ve bu duyguyu diğerleriyle paylaşması ve iyi bir mizah anlayışına sahip olması gerekir . Keçe uçlu kalemlerle hızlı ve okunaklı yazması , imlasının düzgün olması ve sayıları takip edebilmesi de gerekir , ayrıca meslektaşlarının önünde gülünç duruma düşmekten de korkmamalıdır .
Yönetici dört ana unsurun işaret ettiği yönlerden sapılmasına engel olmalı ve özelliklede “ Değerlendirmenin Ertelenmesi “ ilkesine sıkı sıkıya bağlı kalınmasını sağlamalıdır . Özelliklede lider katılımcılardan hiyerarşik açıdan alttaysa sorun çıkabilir. Onlara beyin fırtınası ilkelerini iyi bir biçimde anlatabilme kabiliyetine sahip olmalıdır lider . Ancak , genç lider kuralları uygulamakta zayıflık sergilerse , o zaman daha kıdemli elemanları da önerilen düşünceleri eleştirmeye başlarlar ve düşüncelerin serbestçe oluşmasına olanak veren atmosfer dağılır . Liderin çözülmesi istenen sorunla doğrudan karşılaşmış olması gerekmez . Bazı yönlerden duruma dışarıdan bakabilmenin faydaları vardır . Ancak her seanstan önce bilgilendirme çalışması yapılmalıdır . Bu çalışmada sorunun çözülmesini isteyen kişiyle ayrıntılı bir görüşme yapılarak sorun tanımlanmalıdır .
