11-20-2006, Saat: 05:11 PM
[SIZE=5]Halide Edip Ad?var (1884 - 1964) [/SIZE]
T?rk romanc?.
Siyasal alanda da etkinlik g?stermi?tir.
?stanbul'da do?du. Kimi kaynaklara g?re do?um y?l? 1884't?r. ?ngiliz terbiyesiyle yeti?mesini isteyen babas? onu ?sk?dar Amerikan K?z Koleji'nde okuttu. Orada R?za Tevfik'den (B?l?kba??) Frans?z edebiyat? dersleri ald? ve Do?u'nun mistik edebiyat?n? dinledi. Sonradan evlendi?i Salih Zeki'den de matematik dersleri al?yordu. Koleji 1901'de bitirdi. 1908'de gazetelere yazmaya ba?lad??? kad?n haklar?yla ilgili yaz?lardan ?t?r? gericilerin d??manl???n? kazand?. 31 Mart Ayaklanmas?'nda bir s?re i?in M?s?r'a ka?mak zorunda kald?.1909'dan sonra e?itim alan?nda g?rev alarak ??retmenlik, m?fetti?lik yapt?. Balkan Sava?? y?llar?nda hastanelerde ?al??t?. Gerek bu ?al??malar?, gerekse m?fetti?li?i s?ras?nda ?stanbul semtlerini dola?mas?, ona ?e?itli kesimlerden insanlar? tan?ma f?rsat?n? verdi. 1919'da Sultanahmet Meydan?'nda, ?zmir'in i?galini protesto mitinginde yapt??? etkili konu?ma ?nl?d?r. 1920'de Anadolu'ya ka?arak Kurtulu? Sava??'na kat?ld?.
Kendisine ?nce onba??, sonra da ?st?avu? r?tbesi verildi. Sava?? izleyen y?llarda Cumhuriyet Halk F?rkas? ve Atat?rk ile siyasal g?r?? ayr?l???na d??t?. 1917'de evlenmi? oldu?u ikinci kocas? Adnan Ad?var ile birlikte T?rkiye'den ayr?ld?. 1939'a kadar d?? ?lkelerde ya ?ad?. O y?llarda konferanslar vermek ?zere Amerika'ya ve Mohandas Gandi taraf?ndan Hindistan'a ?a?r?ld?. 1939'da ?stanbul'a d?nen Ad?var 1940'ta ?stanbul ?niversitesi'nde ?ngiliz Filolojisi K?rs?s? ba?kan? oldu, 1950'de Demokrat Parti listesinden ba??ms?z milletvekili se?ildi. 1954'te istifa ederek evine ?ekilmi? ve 1964'te ?lm??t?r.
Ad?var'?n Seviye Talip (1910), Handan (1912) ve Son Eseri (1913) gibi ilk romanlar? a?k ?yk?leri anlatan yap?tlard?r. Yazar kahramanlar?n? yak?p y?kan bir sevgiyi dile getirmek istedi?i i?in ki?ilerin i? d?nyas?na y?nelir ve bu sevginin zamanla bir tutkuya d?n??mesini sergiler. Bu yap?tlar?n ?nemli ?zelli?ini, birbirine benzeyen ve ondan ?nceki T?rk romanlar?nda bulunmayan kad?n kahramanlarda aramak do?ru olur. Yazar?n as?l amac? kad?n
kahramanlar?n ki?iliklerini erkeklerin g?z?yle de?erlendirmek oldu?u i?in, romanlar?n?n anlat?c?s? olarak bu kad?nlara ???k erkekleri se?er ve f?rt?nal? bir a?k ?yk?s?n? onlar?n an? defterlerinden ya da mektuplar?ndan anlat?r. Erkek (bazen kad?n da) evli oldu?u i?in, ka??n?lmas? olanaks?z bir i? ?at??ma, romanlar?n moral sorununu olu?turur ve roman ya kad?n?n ya da erke?in ?l?m?yle biter. Ad?var'?n, biraz kendi oldu?unu iddia edilen bu kad?n kahramanlar?, yazar?n o d?nemde ideal sayd??? T?rk kad?n?n? temsil ederler. Seviye Talipler, Handanlar, K?muranlar her ?eyden ?nce g??l? ki?ili?i olan, haklar?n? savunan, Bat? terbiyesi alm??, ama Bat?l?la?may? giyim ku?amda aramayan, resim ya da m?zik gibi bir sanat alan?nda yetenek sahibi, yabanc? dil bilir, k?lt?rl? ve ?ekici kad?nlard?r.
Ad?var 1910 y?llar?nda Ziya G?kalp, Yusuf Ak?ura ve Ahmet A?ao?lu ile birlikte T?rk Oca??'nda ?al??maya ba?lad?ktan sonra yazd??? Yeni Turan adl? roman?nda (1912) yurt sorunlar?na e?ilir. II. Me?rutiyet d?neminde ge?en bu ?topik romanda, Yeni Turan adl? idealist bir partinin program ve ?al??malar?n? anlat?rken yeni bir T?rkiye'nin hangi sa?lam temellere oturtulmas? gerekti?i hakk?nda o zamanki g?r??lerini a??klamak f?rsat?n? bulur. Ate?ten G?mlek (1922) ve Vurun Kahpeye (1923) romanlar?nda Kurtulu? Sava?? s?ras?nda Anadolu'da tan?k oldu?u olaylar?, direni?leri, kahramanl?klar?, ihanetleri anlat?rken kendi g?zlemlerinden yararland??? i?in daha ger?ek?idir. Bununla birlikte, bir a?k sorununun a??ld??? bu yap?tlarda da y?celtilmi? kad?n kahraman yerini korur. Ancak ?imdi, yine ola?an d??? bu kad?n, ?ncekiler gibi bireysel sorunlarla sars?lan k?lt?rl? bir sanat?? olarak de?il, milli dava pe?inde erdemlerini kan?tlayan ya da Anadolu'da d??mana kar?? sava?an bir yurtsever olarak ??kar kar??m?za.
Ad?var'?n ilk yap?tlar?nda T?rk okuruna sundu?u bir yenilik yaratt??? bu kad?n imgesidir. Bu imge toplumda birbirine kar??t olarak alg?lanan de?erleri uzla?t?rd??? i?in ?nemliydi. Osmanl? -?slam geleneklerine g?re ev kad?n? olarak yeti?tirilmi? basit ve cahil kad?n, o d?nemin ayd?n kesiminin g?z?nde geri kalm?? bir uygarl???n simgesi gibiydi. ?te yandan Bat?l?la?m?? "asr?" kad?n da k?klerinden kopmu?, de?erlerini ?a??rm??, namus anlay??? ku?ku
uyand?ran bir kad?nd?. Ad?var'?n kahramanlar? i?te bu ?eli?kiyi kendilerinde uzla?t?rmakla bir ?zleme cevap veriyorlard?. ??nk? bunlar hem Bat?l?la?m?? hem de milli de?erlerine ba?l? kalm??, hem serbest hem de namus konusunda ?ok titiz, ahlak? sa?lam kad?nlard?. Gerekti?inde bir erkek gibi spor yapan, ata binen bu kad?nlar ?stelik di?iliklerini de korumay? ba?arm??lard?r.
Ad?var'?n en ?nl? roman? Sinekli Bakkal'da (1936) ileri bir ad?m att???n?, yeni bir a?amaya vard???n? g?r?r?z. ?lk romanlar?n?n olay ?rg?s? bir iki ki?i aras?ndaki bireysel ili?kilere ba?l? olarak geli?irken, II. Abd?lhamid d?nemindeki T?rk toplumunun panoramik bir tablosunu sergileyen Sinekli Bakkal'?n olay ?rg?s? siyasal, d??sel, toplumsal sorunlarla ?r?lm?? olarak geli?ir. Roman?n okuru en ?ok ?eken y?n? de fakir kenar mahallesi,
zengin konaklar? ve saray ?evresiyle II. Abd?lhamid zaman?n?n ?stanbul'u anlatmas?d?r. Ne var ki yazar?n amac? bir d?nemin T?rk toplumunu yans?tmak de?ildir yaln?zca. Bu felsefi romanda ?evrelerin bir i?levi de belli de?erlerin temsilcisi olmakt?r. Sinekli Bakkal mahallesi gelenekleri ve insanc?l de?erleri s?rd?ren halk
kesimini; Gen? T?rkler'den Hilmi ve a rkada?lar? devrimci ayd?nlar?; saray ?evresi ise, yozla?m?? y?netici kesimi temsil eder. Roman iki k?sma ayr?lm??t?r. Birinci k?sm?n ana temas? Abd?lhamid'in istibdat idaresi kar??s?nda ?iddete ba?vurarak devrim yapman?n ge?erlili?i sorunudur. Ger?i Ad?var i?tenlikle ezilen halktan yanad?r, ama gelenek?ili?i ve savundu?u mistik d?nya g?r??? ?iddete ba?vurarak devrim yapmay? onaylamas?na izin vermez. Romanda II. Me?rutiyet'in ilan? "as?rlar?n kurdu?u m?esseselerin k?klerini" s?ken, "i?tima? ve siyas? nizam ve
intizam?" alt?st eden bir devrim olarak nitelenir. Do?ru tutum Mevlev? tarikat?ndan Vehbi Dede'nin yapt??? gibi "herhangi bir hayat f?rt?nas?n? s?k?netle seyretmek"tir. Yazar devrimden de?il evrimden yanad?r. Roman?n ikinci k?sm?nda yozla?m?? saray ?evresi sergilenirken ana tema olarak Rabia ile Peregrini ili?kisi geli?ir ve evlilikle son bulur. Bu evlili?in simgesel anlam? Bat? ile Do?u'nun bile?imi olarak yorumlanm??t?r. Ama Peregrini'nin "?yle
basit ve insan? ananeler" dedi?i geleneklere ba?l? Sinekli Bakkal mahallesindeki cemaat ya?am?na hayran olmas?, M?sl?manl?k'? kabul ederek Rabia ile evlenmesi ve mahalleye yerle?mesi, daha ?ok Do?u de?erlerinin ?st?nl???ne i?aret say?lmaktad?r. Ne var ki yazar, Rabia ile Peregrini'nin sevi?ip evlenmelerine inand?r?c? bir hava verememi?tir. Farkedilir ki, olaylar yazar?n kafas?ndaki bir g?r??? dile getirmek i?in tertiplenmekte ve Do?ulu kad?n ile Bat?l? erkek yazar?n tezi gere?i sevi?tirilip evlendirilmektedirler. Birinci k?s?mda olay ?rg?s?n?n do?al geli?imi, farkl? d?nya g?r??lerine sahip ki?iler aras?ndaki ?at??madan do?an gerilim ve dramatik sahneler, ikinci k?s?mda yerlerini, zorlama izlenimi veren bir ili?kiye ve saray ?evresinin tan?t?lmas?na b?rak?nca roman?n
sanatsal d?zeyi d??er.
1943'te CHP ?d?l?'n? alan Sinekli Bakkal T?rkiye'de en ?ok bask? yapan roman olmu?tur. Sinekli Bakkal'? izleyen romanlar?n ise yazar?n ?n?ne katk?da bulunacak nitelikte olduklar? s?ylenemez.
Ad?var ?e?itli alanlarda etkinlik g?stermi?, siyasal ve toplumsal konularda da hem T?rk?e, hem ?ngilizce kitaplar yazm??, ?ngilizce'den T?rk?e'ye ?eviriler yapm??t?r. Zaman?n?n d?? ?lkelerde en ?ok tan?nan T?rk yazar? olmu?tur. Yap?tlar?ndan kimileri ?ngiliz, Frans?z, Alman, Rus, Macar, Fin, Urdu, S?rp, Portekiz dillerine ?evrilmi?tir.
[SIZE=5]ESERLER?: [/SIZE]
Roman: Heyula, 1909; Raik'in Annesi, 1909; Seviye Talip, 1910; Handan, 1912; Yeni Turan, 1912; Son Eseri, 1913; Mev'ud H?k?m, 1918; Ate?ten G?mlek, 1923; Vurun Kahpeye, 1923; Kalb A?r?s?, 1924; Zeyno'nun O?lu, 1928; Sinekli Bakkal, 1936; Yolpalas Cinayeti, 1937; Tatarc?k, 1939; Sonsuz Panay?r, 1946; D?ner Ayna, 1954; Akile Han?m Soka??, 1958; Kerim Ustan?n O?lu, 1958; Sevda Soka?? Komedyas?, 1959; ?aresaz, 1961; Hayat Par?alar?, 1963;
?yk?: Harap Mabetler, 1911; Da?a ??kan Kurt, 1922; Kubbede Kalan Ho? Seda, (?.s) 1974; Oyun: Kenan ?obanlar?, 1916; Maske ve Ruh, 1945; An?: T?rk?n Ate?le ?mtihan?, 1962; Mor Salk?ml? Ev, 1963; Di?er Yap?tlar: Talim ve Terbiye, 1911; Turkey Faces West, 1930; Conflict of East and West in Turkey, 1935; Inside India, 1937; T?rkiye'de ?ark-Garp ve Amerikan Tesisleri, 1955; ?ngiliz Edebiyat Tarihi, 3 cilt, 1940-1949; Doktor Abd?lhak Adnan Ad?var, 1956
T?rk romanc?.
Siyasal alanda da etkinlik g?stermi?tir.
?stanbul'da do?du. Kimi kaynaklara g?re do?um y?l? 1884't?r. ?ngiliz terbiyesiyle yeti?mesini isteyen babas? onu ?sk?dar Amerikan K?z Koleji'nde okuttu. Orada R?za Tevfik'den (B?l?kba??) Frans?z edebiyat? dersleri ald? ve Do?u'nun mistik edebiyat?n? dinledi. Sonradan evlendi?i Salih Zeki'den de matematik dersleri al?yordu. Koleji 1901'de bitirdi. 1908'de gazetelere yazmaya ba?lad??? kad?n haklar?yla ilgili yaz?lardan ?t?r? gericilerin d??manl???n? kazand?. 31 Mart Ayaklanmas?'nda bir s?re i?in M?s?r'a ka?mak zorunda kald?.1909'dan sonra e?itim alan?nda g?rev alarak ??retmenlik, m?fetti?lik yapt?. Balkan Sava?? y?llar?nda hastanelerde ?al??t?. Gerek bu ?al??malar?, gerekse m?fetti?li?i s?ras?nda ?stanbul semtlerini dola?mas?, ona ?e?itli kesimlerden insanlar? tan?ma f?rsat?n? verdi. 1919'da Sultanahmet Meydan?'nda, ?zmir'in i?galini protesto mitinginde yapt??? etkili konu?ma ?nl?d?r. 1920'de Anadolu'ya ka?arak Kurtulu? Sava??'na kat?ld?.
Kendisine ?nce onba??, sonra da ?st?avu? r?tbesi verildi. Sava?? izleyen y?llarda Cumhuriyet Halk F?rkas? ve Atat?rk ile siyasal g?r?? ayr?l???na d??t?. 1917'de evlenmi? oldu?u ikinci kocas? Adnan Ad?var ile birlikte T?rkiye'den ayr?ld?. 1939'a kadar d?? ?lkelerde ya ?ad?. O y?llarda konferanslar vermek ?zere Amerika'ya ve Mohandas Gandi taraf?ndan Hindistan'a ?a?r?ld?. 1939'da ?stanbul'a d?nen Ad?var 1940'ta ?stanbul ?niversitesi'nde ?ngiliz Filolojisi K?rs?s? ba?kan? oldu, 1950'de Demokrat Parti listesinden ba??ms?z milletvekili se?ildi. 1954'te istifa ederek evine ?ekilmi? ve 1964'te ?lm??t?r.
Ad?var'?n Seviye Talip (1910), Handan (1912) ve Son Eseri (1913) gibi ilk romanlar? a?k ?yk?leri anlatan yap?tlard?r. Yazar kahramanlar?n? yak?p y?kan bir sevgiyi dile getirmek istedi?i i?in ki?ilerin i? d?nyas?na y?nelir ve bu sevginin zamanla bir tutkuya d?n??mesini sergiler. Bu yap?tlar?n ?nemli ?zelli?ini, birbirine benzeyen ve ondan ?nceki T?rk romanlar?nda bulunmayan kad?n kahramanlarda aramak do?ru olur. Yazar?n as?l amac? kad?n
kahramanlar?n ki?iliklerini erkeklerin g?z?yle de?erlendirmek oldu?u i?in, romanlar?n?n anlat?c?s? olarak bu kad?nlara ???k erkekleri se?er ve f?rt?nal? bir a?k ?yk?s?n? onlar?n an? defterlerinden ya da mektuplar?ndan anlat?r. Erkek (bazen kad?n da) evli oldu?u i?in, ka??n?lmas? olanaks?z bir i? ?at??ma, romanlar?n moral sorununu olu?turur ve roman ya kad?n?n ya da erke?in ?l?m?yle biter. Ad?var'?n, biraz kendi oldu?unu iddia edilen bu kad?n kahramanlar?, yazar?n o d?nemde ideal sayd??? T?rk kad?n?n? temsil ederler. Seviye Talipler, Handanlar, K?muranlar her ?eyden ?nce g??l? ki?ili?i olan, haklar?n? savunan, Bat? terbiyesi alm??, ama Bat?l?la?may? giyim ku?amda aramayan, resim ya da m?zik gibi bir sanat alan?nda yetenek sahibi, yabanc? dil bilir, k?lt?rl? ve ?ekici kad?nlard?r.
Ad?var 1910 y?llar?nda Ziya G?kalp, Yusuf Ak?ura ve Ahmet A?ao?lu ile birlikte T?rk Oca??'nda ?al??maya ba?lad?ktan sonra yazd??? Yeni Turan adl? roman?nda (1912) yurt sorunlar?na e?ilir. II. Me?rutiyet d?neminde ge?en bu ?topik romanda, Yeni Turan adl? idealist bir partinin program ve ?al??malar?n? anlat?rken yeni bir T?rkiye'nin hangi sa?lam temellere oturtulmas? gerekti?i hakk?nda o zamanki g?r??lerini a??klamak f?rsat?n? bulur. Ate?ten G?mlek (1922) ve Vurun Kahpeye (1923) romanlar?nda Kurtulu? Sava?? s?ras?nda Anadolu'da tan?k oldu?u olaylar?, direni?leri, kahramanl?klar?, ihanetleri anlat?rken kendi g?zlemlerinden yararland??? i?in daha ger?ek?idir. Bununla birlikte, bir a?k sorununun a??ld??? bu yap?tlarda da y?celtilmi? kad?n kahraman yerini korur. Ancak ?imdi, yine ola?an d??? bu kad?n, ?ncekiler gibi bireysel sorunlarla sars?lan k?lt?rl? bir sanat?? olarak de?il, milli dava pe?inde erdemlerini kan?tlayan ya da Anadolu'da d??mana kar?? sava?an bir yurtsever olarak ??kar kar??m?za.
Ad?var'?n ilk yap?tlar?nda T?rk okuruna sundu?u bir yenilik yaratt??? bu kad?n imgesidir. Bu imge toplumda birbirine kar??t olarak alg?lanan de?erleri uzla?t?rd??? i?in ?nemliydi. Osmanl? -?slam geleneklerine g?re ev kad?n? olarak yeti?tirilmi? basit ve cahil kad?n, o d?nemin ayd?n kesiminin g?z?nde geri kalm?? bir uygarl???n simgesi gibiydi. ?te yandan Bat?l?la?m?? "asr?" kad?n da k?klerinden kopmu?, de?erlerini ?a??rm??, namus anlay??? ku?ku
uyand?ran bir kad?nd?. Ad?var'?n kahramanlar? i?te bu ?eli?kiyi kendilerinde uzla?t?rmakla bir ?zleme cevap veriyorlard?. ??nk? bunlar hem Bat?l?la?m?? hem de milli de?erlerine ba?l? kalm??, hem serbest hem de namus konusunda ?ok titiz, ahlak? sa?lam kad?nlard?. Gerekti?inde bir erkek gibi spor yapan, ata binen bu kad?nlar ?stelik di?iliklerini de korumay? ba?arm??lard?r.
Ad?var'?n en ?nl? roman? Sinekli Bakkal'da (1936) ileri bir ad?m att???n?, yeni bir a?amaya vard???n? g?r?r?z. ?lk romanlar?n?n olay ?rg?s? bir iki ki?i aras?ndaki bireysel ili?kilere ba?l? olarak geli?irken, II. Abd?lhamid d?nemindeki T?rk toplumunun panoramik bir tablosunu sergileyen Sinekli Bakkal'?n olay ?rg?s? siyasal, d??sel, toplumsal sorunlarla ?r?lm?? olarak geli?ir. Roman?n okuru en ?ok ?eken y?n? de fakir kenar mahallesi,
zengin konaklar? ve saray ?evresiyle II. Abd?lhamid zaman?n?n ?stanbul'u anlatmas?d?r. Ne var ki yazar?n amac? bir d?nemin T?rk toplumunu yans?tmak de?ildir yaln?zca. Bu felsefi romanda ?evrelerin bir i?levi de belli de?erlerin temsilcisi olmakt?r. Sinekli Bakkal mahallesi gelenekleri ve insanc?l de?erleri s?rd?ren halk
kesimini; Gen? T?rkler'den Hilmi ve a rkada?lar? devrimci ayd?nlar?; saray ?evresi ise, yozla?m?? y?netici kesimi temsil eder. Roman iki k?sma ayr?lm??t?r. Birinci k?sm?n ana temas? Abd?lhamid'in istibdat idaresi kar??s?nda ?iddete ba?vurarak devrim yapman?n ge?erlili?i sorunudur. Ger?i Ad?var i?tenlikle ezilen halktan yanad?r, ama gelenek?ili?i ve savundu?u mistik d?nya g?r??? ?iddete ba?vurarak devrim yapmay? onaylamas?na izin vermez. Romanda II. Me?rutiyet'in ilan? "as?rlar?n kurdu?u m?esseselerin k?klerini" s?ken, "i?tima? ve siyas? nizam ve
intizam?" alt?st eden bir devrim olarak nitelenir. Do?ru tutum Mevlev? tarikat?ndan Vehbi Dede'nin yapt??? gibi "herhangi bir hayat f?rt?nas?n? s?k?netle seyretmek"tir. Yazar devrimden de?il evrimden yanad?r. Roman?n ikinci k?sm?nda yozla?m?? saray ?evresi sergilenirken ana tema olarak Rabia ile Peregrini ili?kisi geli?ir ve evlilikle son bulur. Bu evlili?in simgesel anlam? Bat? ile Do?u'nun bile?imi olarak yorumlanm??t?r. Ama Peregrini'nin "?yle
basit ve insan? ananeler" dedi?i geleneklere ba?l? Sinekli Bakkal mahallesindeki cemaat ya?am?na hayran olmas?, M?sl?manl?k'? kabul ederek Rabia ile evlenmesi ve mahalleye yerle?mesi, daha ?ok Do?u de?erlerinin ?st?nl???ne i?aret say?lmaktad?r. Ne var ki yazar, Rabia ile Peregrini'nin sevi?ip evlenmelerine inand?r?c? bir hava verememi?tir. Farkedilir ki, olaylar yazar?n kafas?ndaki bir g?r??? dile getirmek i?in tertiplenmekte ve Do?ulu kad?n ile Bat?l? erkek yazar?n tezi gere?i sevi?tirilip evlendirilmektedirler. Birinci k?s?mda olay ?rg?s?n?n do?al geli?imi, farkl? d?nya g?r??lerine sahip ki?iler aras?ndaki ?at??madan do?an gerilim ve dramatik sahneler, ikinci k?s?mda yerlerini, zorlama izlenimi veren bir ili?kiye ve saray ?evresinin tan?t?lmas?na b?rak?nca roman?n
sanatsal d?zeyi d??er.
1943'te CHP ?d?l?'n? alan Sinekli Bakkal T?rkiye'de en ?ok bask? yapan roman olmu?tur. Sinekli Bakkal'? izleyen romanlar?n ise yazar?n ?n?ne katk?da bulunacak nitelikte olduklar? s?ylenemez.
Ad?var ?e?itli alanlarda etkinlik g?stermi?, siyasal ve toplumsal konularda da hem T?rk?e, hem ?ngilizce kitaplar yazm??, ?ngilizce'den T?rk?e'ye ?eviriler yapm??t?r. Zaman?n?n d?? ?lkelerde en ?ok tan?nan T?rk yazar? olmu?tur. Yap?tlar?ndan kimileri ?ngiliz, Frans?z, Alman, Rus, Macar, Fin, Urdu, S?rp, Portekiz dillerine ?evrilmi?tir.
[SIZE=5]ESERLER?: [/SIZE]
Roman: Heyula, 1909; Raik'in Annesi, 1909; Seviye Talip, 1910; Handan, 1912; Yeni Turan, 1912; Son Eseri, 1913; Mev'ud H?k?m, 1918; Ate?ten G?mlek, 1923; Vurun Kahpeye, 1923; Kalb A?r?s?, 1924; Zeyno'nun O?lu, 1928; Sinekli Bakkal, 1936; Yolpalas Cinayeti, 1937; Tatarc?k, 1939; Sonsuz Panay?r, 1946; D?ner Ayna, 1954; Akile Han?m Soka??, 1958; Kerim Ustan?n O?lu, 1958; Sevda Soka?? Komedyas?, 1959; ?aresaz, 1961; Hayat Par?alar?, 1963;
?yk?: Harap Mabetler, 1911; Da?a ??kan Kurt, 1922; Kubbede Kalan Ho? Seda, (?.s) 1974; Oyun: Kenan ?obanlar?, 1916; Maske ve Ruh, 1945; An?: T?rk?n Ate?le ?mtihan?, 1962; Mor Salk?ml? Ev, 1963; Di?er Yap?tlar: Talim ve Terbiye, 1911; Turkey Faces West, 1930; Conflict of East and West in Turkey, 1935; Inside India, 1937; T?rkiye'de ?ark-Garp ve Amerikan Tesisleri, 1955; ?ngiliz Edebiyat Tarihi, 3 cilt, 1940-1949; Doktor Abd?lhak Adnan Ad?var, 1956