T?rk Kurtulu? Sava??'n?n son dura?? ?zmir'e ula??lmas?nda bir ?ok subay?n d??lerine giren, siperlerden erken f?rlamalar? nedeniyle ?ehit d??melerine yol a?an, zaferde ?nemli motivasyon olu?turan k?l?c?n, bizzat Mustafa Kemal Atat?rk taraf?ndan sahibine ku?at?lmas?n?n 84. y?l?nda, tarihsel duyarl?l???n ?nemi vurguland?, kahramanlar?n unutulmamas? gere?inin alt? ?izildi.
BA?KUMANDANA SUNULAN 3 KILI?
Sakarya zaferinin kazan?lmas?n?n ard?ndan Buhara Cumhuriyeti'nden gelen bir heyetin, TBMM Ba?kan? ve Ba?kumandan Gazi
Mustafa Kemal Atat?rk 'e, halk? ad?na sundu?u ?? k?l??, Kurtulu? Sava??'n?n son dura?? ?zmir'in d??man i?galinden kurtulu?unun 84. y?ld?n?m?nde, kitap konusu oldu.
Heyetin, biri Gazi'ye, di?eri Bat? Cephesi Komutan? ?smet Pa?a'ya sundu?u k?l??lar?n sonuncusuysa ?zmir'e girecek ilk fatihe verilmesi i?in emanet edildi.
???NC? KILI?
Dokuz Eyl?l ?niversitesi Atat?rk ?lkeleri ve ?nk?lap Tarihi Enstit?s? M?d?r Yard?mc?s? Yrd. Do?. Dr. Kemal Ar?'n?n kaleme alarak izini s?rd??? ''???nc? K?l??'' adl? kitapta, kent tarihinin bilinmeyen noktalar?na a??kl?k getirilmesinin yan?nda, tarihin 'ya?malanmas?' konusuna kamuoyunun ilgisinin ?ekilmesinin ama?land??? bildirildi.
Yrd. Do?. Dr. Ar?, AA muhabirine yapt??? a??klamada, ?zmir'e ilk girerek, Konak H?k?met Meydan?'na T?rk Bayra??'n? asan Y?zba?? ?erafettin'in ailesindeki belgelerin yan?nda, Genelkurmay ar?ivleri ve d?nemin yaz?l? kaynaklar?ndan yararlanarak haz?rlad??? kitab?yla bir k?l?c?n izinde, tarihsel mirasa ne kadar sahip ??k?ld???na ili?kin sorulara yan?t arad???n? ve ge?mi?in irdelenmesini ama?lad???n? belirtti.
Yrd. Do?. Dr. Ar?'dan al?nan bilgiye g?re, ?zmir'in kurtulu?una giden '???nc? K?l??' ?yk?s? ??yle geli?ti:
''Buhara Cumhuriyeti'nden ?zmir fatihine verilmek ?zere kabul edilen k?l??, Bat? Cephesi Komutanl??? emrine al?n?rken, Ba?komutan, Meclis k?rs?s?nden bunu ulusuna duyurdu. Bu s?rada Beyrut e?raf?ndan Misbah Efendi de, ayn? ama?la 500 alt?n lira ?d?l koydu. ?zmir'in i?galinden sonra y?reklerde olu?an ?zmir ?zlemi ve kenti kurtarma arzusu, toplumsal mitosa d?n??t?, ordudaki subay ve erler aras?nda b?y?k bir heyecan seli yaratt?.
?zmir'e ula?ma d???, y?reklerde kabarm?? alevden bir topa d?n??t?. 30 A?ustos g?n? d??man?n ana unsurlar?n?n yok edilmesinin ard?ndan Ba?komutan Mustafa Kemal Pa?a'n?n (Ordular ?lk Hedefiniz Akdeniz'dir) tarihi emrini alan ordu, ?zmir'e akarken, ?kinci S?vari T?men Komutan? Yarbay Zeki (T?mgeneral Zeki Soydemir), ?nc? olarak Birinci S?vari Alay?n? g?revlendirdi. ?nc? ?nc?s? olma g?revi de ?kinci S?vari T?meninin 4. Alay?nda B?l?k Komutan? olan Y?zba?? ?erafettin'e verildi.
-''?ZM?R'E DO?RU U?UYORDUK''-
Y?zba?? ?erafettin ?zel ar?ivinde, bu an? (?lk Hedefiniz Akdeniz'dir. ?leri' emrini alm??t?k. Anlat?lmaz bir h?zla mesafeleri a??yor, ?zmir'e do?ru u?uyorduk. Ka?an d??man k?yleri, kasabalar? yak?yor, intikam?n? sivil halktan al?yordu. Ad?m ba?? rastlad???m?z y?rekler ac?s? manzara, h?z?m?z? b?sb?t?n art?r?yordu) diye anlatt?. 9 Eyl?l sabah? saat 09.00'da Bornova'ya giren gen? y?zba??, Halkap?nar'a do?ru y?r?d?. Bir Rum'a ait Tuzako?lu Fabrikas? ?n?nde bask?n ku?kusunu ta??yan y?zba??, birli?in ?n?ne t?fekleriyle ko?an 8 er yerle?tirdi. Ku?kular do?ru ??kt?, bir anda m?freze fabrikadan ate? ya?muruna tutuldu. Burada ?ehit verilen 4 erin ba?lar?n?n ?zmir'e d?n?k oldu?u g?r?ld?. Y?r?y???ne devam eden m?freze, y?n?n? Alsancak'a ?evirdi, dolu dizgin, yal?n k?l?? 80 ki?ilik kuvvetle ?ehre akmaya ba?lad?. M?frezesinin ba??nda kente saat 10.30'da giren Y?zba?? ?erafettin, Kordon'a kur?un ve ?arapnel ya?muru alt?nda 40 askerini kaybederek ula?t?.
-KANLAR ???NDE BAYRA?I G?NDERE ?EKT?-
S?variler, d?rt nala Kordonboyu'ndan Pasaport ?skelesi'ne geldiklerinde, bir Rum'un att??? bomba, Y?zba?? ?erafettin'in at?n?n ?n?nde patlad?. Omzuna ve koluna ?arapnel par?alar? isabet eden y?zba??, par?alanan at?n? de?i?tirerek, yoluna devam etti.
H?k?met Kona??'n?n ?n?ndeyse makineli t?fek ate?iyle kar??la?an Y?zba?? ?erafettin'i, burada g??s?ne isabet eden mermiler de durduramad?. At?ndan inen ?erafettin Bey, bir gencin uzatt??? T?rk Bayra??'n? al?p, g??s?ne soktu ve sendeleyerek H?k?met Kona??'na y?neldi. Ama burada bir s?rprizle kar??la?an y?zba??, kap?n?n kilitli oldu?unu g?rd?.
Emir subay? S?vari Te?meni Ali R?za Bey, yan kap?n?n zincirini k?rarak yol a?t?. Bir ka? dakika i?inde binan?n ?st kat?nda g?rev tamamland?. B?ylece 15 May?s 1919'da ?zmir'in i?galiyle ba?lan?lan nokta, 3 y?l 3 ay 24 g?n sonra 9 Eyl?l 1922 g?n? kurtulu?una mekan oldu.
Balkona ??kt???nda g??s?ndeki kan?n bula?t??? bayra?? g?zya?lar? i?inde g?ndere ?eken Y?zba?? ?erafettin, o dakikalar?, ''Yaralar? kim d???n?r, ?lsem ne gam. ?zmir'i kurtarm??t?k ya. Bu ?erefin ?nc?leri biz olmu?tuk ya'' diye anlatt?.
H?k?met Kona??'n?n ?n?nde toplanan halk, co?kun alk??lar aras?nda T?rk subay? ve arkada?lar?n? ba?r?na basarken, o g?n ak?am saatlerine kadar yabanc? konsoloslarla g?r??me g?revi de bir yandan yaralar? pansuman edilen Y?zba?? ?erafettin taraf?ndan yerine getirildi. Bu arada Y?zba?? Zeki komutas?ndaki s?vari birli?i Sar?k??la'ya, ?ste?men Arif ve Tak?m Komutan? Celal Bey ile Yedeksubay Besim Efendi de Kadifekale'ye bayra?? ?ektiler. B?t?n bu geli?meler, dakika dakika cephe komutanl???na bildirildi.
-BA?KOMUTAN, KILICI VER?YOR-
Belkahve'den tarihi g?n? izleyen Ba?komutan Mustafa Kemal Pa?a'n?n, yan?nda Fevzi ve ?smet pa?alarla, 10 Eyl?l sabah? ?zmir'e geli?i g?rkemli oldu, kent adeta aya?a kalkt?. ?zmir'e giri?inden iki g?n sonra Ba?komutan, ?erafettin Y?zba??'ya, ''?zmir'' ad?n? verdi. Gen? subay, soyad? kanunun ??kmas?ndan sonra ?zmir'i kulland?.
B?y?k Kurtar?c?, Buhara H?k?meti'nden emanet ald??? k?l?c? da, 15 Eyl?l g?n? Y?zba?? ?erafettin'e verdi. Bu arada Beyrut e?raf?ndan Misbah Efendi'nin, ?d?l olarak koydu?u 500 alt?n lira da, ?erafettin ve Zeki y?zba??lar aras?nda payla?t?r?ld?.''
Yrd. Do?. Dr. Kemal Ar?'dan al?nan bilgiye g?re, Y?zba?? ?erafettin, albayken rahats?zl??? nedeniyle ordudan emekliye ayr?ld?. Doktorlar?n sava?ta ald??? yaralar?n yol a?t???n? belirtti?i Parkinson ve k?smi felcin yan?nda maddi sorunlar? da bulunan ?erafettin ?zmir, 1951 y?l?nda ?stanbul'da vefat etti. ?zmir Fatihi'ne, ?l?m?nden birka? y?l ?nce kent halk? borcunu ?demek amac?yla bir kampanya d?zenledi. ?erafettin ?zmir, bir ev arma?an edilmesi ?nerisini, ''Benim yapt???m, bir vatan ve askerlik vazifesinden ibarettir'' diyerek reddetti. Bu arada ?zmir'de a??lmas? planlanan ?nk?lap M?zesi'ne verilmek ?zere e?i Siret ?zmir taraf?ndan ?stanbul Valili?ine verildi?i bildirilen k?l?c?n izine bir daha ula??lamad?.
-''ACI TABLO''-
Yrd. Do?. Dr. Ar?, ?erafettin ?zmir'in onurlu misyonunun, zaman zaman yaz?lan yap?tlar ve programlarda ba?kalar?na aitmi? gibi g?sterildi?ini, ad? hi? bilinmeyen insanlar?n ortaya ??kt???n? belirterek, ?unlar? kaydetti: ''Bug?n Konak Meydan? ya da ?zmir'in herhangi bir yerini gezdi?inizde, insanlarla temas etti?inizde Y?zba?? ?erafettin ile ilgili en ufak bir bilgi k?r?nt?s?n?n olmad???n? g?r?rs?n?z. Adeta koskoca kent, kent dokusu ve insanlar?yla tarihsel bilincini yok etmi?, ortadan kald?rm??t?r. Y?zba?? ?erafettin'in bug?n ad?n? bilen birka? y?z ki?iden fazla insan?n oldu?unu sanm?yorum. Bu bir insan dram? olarak ac? bir tablodur, kent kimli?i ve toplum bilinci a??s?ndan vahim bir sonu?tur. Tarihi do?ru yanlar?yla ??renece?iz, do?rular ?zerinden gidece?iz.''
Yrd. Do?. Dr. Ar?, bug?n H?k?met Kona??n?n bulundu?u noktaya ?erafettin ?zmir'in at?yla ve yaral? haliyle heykelinin mutlaka dikilmesi gerekti?ini s?zlerine ekledi.