Toplumsal kurallar? hi?'e sayan ya?am tarz? ve s?n?r tan?maz hicivleriyle tan?nan Neyzen Tevfik Bodrum'da do?mu? ve ilk??renimini Bodrum'da tamamlad?ktan sonra ?zmir ?dadisi'ne yat?l? olarak girmi?tir. Ancak k???k ya?ta sara hastal??? nedeniyle ??renimini yar?da b?rakt?. Bir s?re ?zmir Mevlihanesi'ne devam etti ve Neyzen Cemal Bey'den ney dersleri ald?. ?nl? hiciv ustas? E?ref, Tokadizade ?ekip ve Tevfik Nevzat gibi ?air ve edebiyat??larla tan??an Neyzen Tevfik bu ?airlerin etkisiyle yazd??? ilk ?iirlerini 1898'de Muktebes gazetesinde yay?mlad?.
Babas?n?n ?srarlar? ?zerine gitti?i ?stanbul'da bir s?re Fethiye Medresesi'ne devam etti, fakat neye ve i?kiye d??k?nl??? nedeniyle buradaki ??renimini de tamamlayamad?. D?nemin ?nl? m?zisyenleriyle ve Mehmet Akif Ersoy'la yak?n dostluk kurdu; saray ve padi?aha y?nelik yergileri nedeniyle s?k s?k tutukland? ve 1903'te M?s?r'a ka?t?. M?s?r'dayken Deccal dergisine yazd??? II. Abd?lhamit'i hicveden ?iirinden dolay? idama mahkum edildi. Bir s?re Bekta?i tekkelerinde gizlendi, Me?rutiyet'in ilan?yla ?stanbul'a d?nd?. Bir rivayete g?re Atat?rk ?ld?kten sonra evinden haftalarca ??kmam??t?r.
K???k ya?ta yakaland??? hastal??? ve i?kiye a??r? d??k?nl??? nedeniyle birka? kez Bak?rk?y Ruh ve Sinir Hastal?klar? Hastanesi'nde tedavi g?ren Neyzen, Nef'i ve E?ref'ten sonra T?rk edebiyat?n?n en b?y?k hiciv ustas? olarak de?erlendiriliyordu. Hicivlerinin yan?s?ra ney ?flemedeki ustal???yla dikkat ?eken Neyzen, neye olan a?k?n?,
Aksedince g?nl?m ?ems-i hakikat pertevi
Meyde Bekta?i g?r?nd?m, Neyde oldum Mevlevi
m?sralar?yla dile getirdi.
74 y?ll?k ya?am? boyunca renkli ki?ili?iyle dikkat ?eken Neyzen, toplumsal kurallar? ?l?m?nde de hi?e sayd? ve Asri Mezarl??a g?m?lmemesini, cenazesine de ?i?ek g?nderilmemesini vasiyet etti. Cenazesi gayet ?a?aal? olan Neyzen Tevfik'i son yolculu?una u?urlayanlar aras?nda her kesimden insan vard?. D?nemin ?stanbul valisi hasta d??e?inden kalk?p cenazeye i?tirak etmi?tir. Cenazede ayya?lar, sarho?lar, tinerci, yan kesicilerin yan? s?ra erk?n-? devlet, edebiyat??lar, sanat??lar, hatta d?? devlet temsilcileri kat?lm??t?r. Karde?i ?ekip Kolayl?'ya cenazede taziye i?in gelenler aras?nda ?ran b?y?kel?isinin de oldu?u, Neyzen Tevfik'in ?ran edebiyat?n?n da en b?y?k dahilerinden kabul edildi?i Hakk? S?ha Gezgin taraf?ndan rivayet edilir. Naa?? Kartal asri kabristan?ndad?r.
ESERLER? ?iir Kitab?: Hi?, Azab-? Mukaddes. Beste: Nihavent Saz Semaisi; ?ehnazbuselik Saz Semaisi; Taksimler, ta? plak.
Hakk?nda Yaz?lanlar
1.M?zik Y?n?yle Neyzen Tevfik
Onur Akdo?u
Akademi Kitabevi
Bug?ne de?in, hakk?nda ?ok ?ey yaz?lan Neyzen Tevfik'in m?zik y?n?, hep, s?radan laflarla ge?i?tirilmi?tir. Ney ?al???ndaki ?zelli?inin yan?s?ra, Tanburi Cemil Bey, Refik Talat Alpman ve Refik Fersan'?n sazsemai t?r?nde a?m?? olduklar? ezgisel ????r?n i?inde, p?r?l p?r?l iki sazsemaisi ile yer almas?, ?stelik, halk m?zi?iyle de ?ok yak?n ilgisi benim, Neyzen Tevfik'in m?zik y?n?n? ara?t?rmam?n ba?l?ca nedenleri oldu.
Sizler ??in Se?ti?im ?iirleri :
Anlad?n M?
Hicran destan?n? kendinden oku,
Mecnun'dan duyup da rivayet etme.
A?k?n Leyla's?n? g?rd?nse s?yle.
S?z temsili bulup hikayet etme.
Y?z bin Leyla do?ar alemde her g?n,
Senin arad???n zevk, sefa d???n.
Tutaca??n i?i ?nceden d???n;
Daha ilk ad?mda nedamet etme.
Sevdan?n oduna pek g?venilmez,
Tutu?ur?an e?er kolay s?n?lmez.
Bu yolun h?km?d?r geri d?n?lmez,
Can?na k?ymazsan seyahat etme.
?yi bak kab?na, olmas?n delik,
Bo?una ta??rs?n ,gider g?ndelik.
An?nda olmal?, etti?in iyilik,
Alem duysun diye, inayet etme.
Kabe'den maksad?n varmakt?r yara,
K?r gibi tap?nma, kara duvara,
H?z?r'? ararsan kendinde ara,
Bulamad?m gibi rezalet etme.
Muhabbet herkesin akl?n? ?elmez,
G?n?l viranesi kolay d?zelmez.
Alemden ?ekinme bir zarar gelmez,
Sen kendi kendine h?yanet etme.
?en ?at?r g?nl?ne hicran dolmas?n,
Gen?li?in g?l?eni gamla solmas?n.
Neyzen gibi akl?n yarda olmas?n,
?zr?nden ?ok b?y?k kabahat etme.
Beyit-Felek
Su-i tedbirimle ya hu ?yle bokla?t? ki i?im
hem a?z?ma s??t? felek hem de sikildi ge?mi?im
Felek
Yamans?n her zaman aldatt?n beni,
K?h d???rd?n k?hi kald?rd?n felek!
Mecnun'sun diyerek Leyl? pe?inden,
Iss?z v?dilere sald?rd?n felek!
Rehbersin dedin ben ise k?rd?m,
Elimle ba??ma ?ok ?orap ?rd?m.
Kendimi b?rakt?m ?lemi g?rd?m,
Hesaps?z g?nahlar ald?rd?n felek!
?ifad?r dedin zehir tatd?rd?n,
Gen?li?in okunu bo?a att?rd?n,
K?rlerin yurdunda ayna satt?rd?n,
??kmaz sokaklara dald?rd?n felek!
Bar??mad? g?nl?m merd ile zenle,
Ne bir i? bilenle, ne bo? gezenle
Hicran k??esinde bozuk d?zenle,
NEYZEN'e her telden ?ald?rd?n felek!
Sahra-i cedid 1913
Ge?er
Izd?rab?n sonu yok sanma , bu alemde ge?er ,
?mr-i fani gibidir , g?n de ge?er , dem de ge?er ,
Gam karar eyliyemez hande-i hurrem de ge?er ,
Devr-i ?adi de ge?er , gussa-i matem de ge?er ,
Gece g?nd?z yok olur , an-? dem adem de ge?er ,
Bu tecelli-i hayat a?k ile b?kt? belimi ,
?a?l?yan g?z ya?? m? , yoksa ki hicran seli mi ?
?nleyen saz-? kazan?n acaba bam teli mi ?
?evrilir dest-i kaderle bu ?u'unun filimi ,
Ney susar , mey d?k?l?r , gulgule-i Cem de ge?er ,
?bret ald?n , okudunsa ?u yaman d?nyadan ,
Nefsini kurtara g?r masyad-? mafihadan .
Niyyet-i hilkat? bul a?k-? cihan aradan ,
?n? yokdan , sonu boktan , bu kuru da'vadan
Utan?r gayret-i gufranla cehennem de ge?er .
Ne ?eriat , ne tariykat , ne hakiykat , ne t?re ,
S?remez h?km?n? bunlar ya?ad?k?a bu k?re
Cahilin korku kokan defterini Tanr? d?re !
Ma'rifet mahkemesinde verilen h?kme g?re ,
Cennet iflas eder , efsane-i Adem de ge?er .
Serseri Neyzen'in a?k?nla kulak ver s?z?ne ,
Girmemi?tir bu avalim , bu bedyi' g?z?ne.
Cehlinin kudreti bakt?rmad? kendi ?z?ne.
Pir olur sakiy-i g?l ?ehre bak?lmaz y?z?ne ,
Hak olur pir-i mugan , sohbet-i hemdem de ge?er.
Sahne-i ?mr?mden Nefs-i Emmareye Hitab?m
?lemin ba?-z?r?n? s.keyim
S?nb?l ? verd ? n?r?n? s.keyim
Andelib-i niz?r?n? s.keyim
H?s?l? nev-bahar?n? s.keyim !
Bana yoktur l?zumu g?l?eninin,
?eb-i tar?k ? r?z-? r??eninin
Ne gul?m?n?n ne de zenninin
Hepsinin t? mezar?n? s.keyim !
A?lamam ben, ben erke?im erkek,
Hayli g??t?r bana cef? etmek,
Minnet etmem bu ?mre de felek,
At?n? al, t?mar?n? s.keyim !
G???edir bu fakiri aldatmak,
Y?zd?r?p sonra k?ndeden atmak,
G?z?n? a? da sen bana bir bak,
Ben senin i'tibar?n? s.keyim !
Saki-i m?h-r?y?na s.?ay?m,
G?l?n?n reng ? b?yuna s.?ay?m,
Mutr?bin h?y?-h?yuna s.?ay?m,
S?gar-? ne?ved?r?n? s.keyim !
Yok s?f?s? hez?r-? dem-gerinin,
G?l-sitanda ??k?fe-i terinin,
Bezm-i sahb?-y? r?h-perverinin
Ne?vesiyle h?m?r?n? s.keyim !
Fele?in u?rad?msa vartas?na,
S??ay?m a?z?n?n ta ortas?na,
Bunu yazs?n cihan da hartas?na,
K?ta'at ? bih?r?n? s.keyim
Babas?n?n ?srarlar? ?zerine gitti?i ?stanbul'da bir s?re Fethiye Medresesi'ne devam etti, fakat neye ve i?kiye d??k?nl??? nedeniyle buradaki ??renimini de tamamlayamad?. D?nemin ?nl? m?zisyenleriyle ve Mehmet Akif Ersoy'la yak?n dostluk kurdu; saray ve padi?aha y?nelik yergileri nedeniyle s?k s?k tutukland? ve 1903'te M?s?r'a ka?t?. M?s?r'dayken Deccal dergisine yazd??? II. Abd?lhamit'i hicveden ?iirinden dolay? idama mahkum edildi. Bir s?re Bekta?i tekkelerinde gizlendi, Me?rutiyet'in ilan?yla ?stanbul'a d?nd?. Bir rivayete g?re Atat?rk ?ld?kten sonra evinden haftalarca ??kmam??t?r.
K???k ya?ta yakaland??? hastal??? ve i?kiye a??r? d??k?nl??? nedeniyle birka? kez Bak?rk?y Ruh ve Sinir Hastal?klar? Hastanesi'nde tedavi g?ren Neyzen, Nef'i ve E?ref'ten sonra T?rk edebiyat?n?n en b?y?k hiciv ustas? olarak de?erlendiriliyordu. Hicivlerinin yan?s?ra ney ?flemedeki ustal???yla dikkat ?eken Neyzen, neye olan a?k?n?,
Aksedince g?nl?m ?ems-i hakikat pertevi
Meyde Bekta?i g?r?nd?m, Neyde oldum Mevlevi
m?sralar?yla dile getirdi.
74 y?ll?k ya?am? boyunca renkli ki?ili?iyle dikkat ?eken Neyzen, toplumsal kurallar? ?l?m?nde de hi?e sayd? ve Asri Mezarl??a g?m?lmemesini, cenazesine de ?i?ek g?nderilmemesini vasiyet etti. Cenazesi gayet ?a?aal? olan Neyzen Tevfik'i son yolculu?una u?urlayanlar aras?nda her kesimden insan vard?. D?nemin ?stanbul valisi hasta d??e?inden kalk?p cenazeye i?tirak etmi?tir. Cenazede ayya?lar, sarho?lar, tinerci, yan kesicilerin yan? s?ra erk?n-? devlet, edebiyat??lar, sanat??lar, hatta d?? devlet temsilcileri kat?lm??t?r. Karde?i ?ekip Kolayl?'ya cenazede taziye i?in gelenler aras?nda ?ran b?y?kel?isinin de oldu?u, Neyzen Tevfik'in ?ran edebiyat?n?n da en b?y?k dahilerinden kabul edildi?i Hakk? S?ha Gezgin taraf?ndan rivayet edilir. Naa?? Kartal asri kabristan?ndad?r.
ESERLER? ?iir Kitab?: Hi?, Azab-? Mukaddes. Beste: Nihavent Saz Semaisi; ?ehnazbuselik Saz Semaisi; Taksimler, ta? plak.
Hakk?nda Yaz?lanlar
1.M?zik Y?n?yle Neyzen Tevfik
Onur Akdo?u
Akademi Kitabevi
Bug?ne de?in, hakk?nda ?ok ?ey yaz?lan Neyzen Tevfik'in m?zik y?n?, hep, s?radan laflarla ge?i?tirilmi?tir. Ney ?al???ndaki ?zelli?inin yan?s?ra, Tanburi Cemil Bey, Refik Talat Alpman ve Refik Fersan'?n sazsemai t?r?nde a?m?? olduklar? ezgisel ????r?n i?inde, p?r?l p?r?l iki sazsemaisi ile yer almas?, ?stelik, halk m?zi?iyle de ?ok yak?n ilgisi benim, Neyzen Tevfik'in m?zik y?n?n? ara?t?rmam?n ba?l?ca nedenleri oldu.
Sizler ??in Se?ti?im ?iirleri :
Anlad?n M?
Hicran destan?n? kendinden oku,
Mecnun'dan duyup da rivayet etme.
A?k?n Leyla's?n? g?rd?nse s?yle.
S?z temsili bulup hikayet etme.
Y?z bin Leyla do?ar alemde her g?n,
Senin arad???n zevk, sefa d???n.
Tutaca??n i?i ?nceden d???n;
Daha ilk ad?mda nedamet etme.
Sevdan?n oduna pek g?venilmez,
Tutu?ur?an e?er kolay s?n?lmez.
Bu yolun h?km?d?r geri d?n?lmez,
Can?na k?ymazsan seyahat etme.
?yi bak kab?na, olmas?n delik,
Bo?una ta??rs?n ,gider g?ndelik.
An?nda olmal?, etti?in iyilik,
Alem duysun diye, inayet etme.
Kabe'den maksad?n varmakt?r yara,
K?r gibi tap?nma, kara duvara,
H?z?r'? ararsan kendinde ara,
Bulamad?m gibi rezalet etme.
Muhabbet herkesin akl?n? ?elmez,
G?n?l viranesi kolay d?zelmez.
Alemden ?ekinme bir zarar gelmez,
Sen kendi kendine h?yanet etme.
?en ?at?r g?nl?ne hicran dolmas?n,
Gen?li?in g?l?eni gamla solmas?n.
Neyzen gibi akl?n yarda olmas?n,
?zr?nden ?ok b?y?k kabahat etme.
Beyit-Felek
Su-i tedbirimle ya hu ?yle bokla?t? ki i?im
hem a?z?ma s??t? felek hem de sikildi ge?mi?im
Felek
Yamans?n her zaman aldatt?n beni,
K?h d???rd?n k?hi kald?rd?n felek!
Mecnun'sun diyerek Leyl? pe?inden,
Iss?z v?dilere sald?rd?n felek!
Rehbersin dedin ben ise k?rd?m,
Elimle ba??ma ?ok ?orap ?rd?m.
Kendimi b?rakt?m ?lemi g?rd?m,
Hesaps?z g?nahlar ald?rd?n felek!
?ifad?r dedin zehir tatd?rd?n,
Gen?li?in okunu bo?a att?rd?n,
K?rlerin yurdunda ayna satt?rd?n,
??kmaz sokaklara dald?rd?n felek!
Bar??mad? g?nl?m merd ile zenle,
Ne bir i? bilenle, ne bo? gezenle
Hicran k??esinde bozuk d?zenle,
NEYZEN'e her telden ?ald?rd?n felek!
Sahra-i cedid 1913
Ge?er
Izd?rab?n sonu yok sanma , bu alemde ge?er ,
?mr-i fani gibidir , g?n de ge?er , dem de ge?er ,
Gam karar eyliyemez hande-i hurrem de ge?er ,
Devr-i ?adi de ge?er , gussa-i matem de ge?er ,
Gece g?nd?z yok olur , an-? dem adem de ge?er ,
Bu tecelli-i hayat a?k ile b?kt? belimi ,
?a?l?yan g?z ya?? m? , yoksa ki hicran seli mi ?
?nleyen saz-? kazan?n acaba bam teli mi ?
?evrilir dest-i kaderle bu ?u'unun filimi ,
Ney susar , mey d?k?l?r , gulgule-i Cem de ge?er ,
?bret ald?n , okudunsa ?u yaman d?nyadan ,
Nefsini kurtara g?r masyad-? mafihadan .
Niyyet-i hilkat? bul a?k-? cihan aradan ,
?n? yokdan , sonu boktan , bu kuru da'vadan
Utan?r gayret-i gufranla cehennem de ge?er .
Ne ?eriat , ne tariykat , ne hakiykat , ne t?re ,
S?remez h?km?n? bunlar ya?ad?k?a bu k?re
Cahilin korku kokan defterini Tanr? d?re !
Ma'rifet mahkemesinde verilen h?kme g?re ,
Cennet iflas eder , efsane-i Adem de ge?er .
Serseri Neyzen'in a?k?nla kulak ver s?z?ne ,
Girmemi?tir bu avalim , bu bedyi' g?z?ne.
Cehlinin kudreti bakt?rmad? kendi ?z?ne.
Pir olur sakiy-i g?l ?ehre bak?lmaz y?z?ne ,
Hak olur pir-i mugan , sohbet-i hemdem de ge?er.
Sahne-i ?mr?mden Nefs-i Emmareye Hitab?m
?lemin ba?-z?r?n? s.keyim
S?nb?l ? verd ? n?r?n? s.keyim
Andelib-i niz?r?n? s.keyim
H?s?l? nev-bahar?n? s.keyim !
Bana yoktur l?zumu g?l?eninin,
?eb-i tar?k ? r?z-? r??eninin
Ne gul?m?n?n ne de zenninin
Hepsinin t? mezar?n? s.keyim !
A?lamam ben, ben erke?im erkek,
Hayli g??t?r bana cef? etmek,
Minnet etmem bu ?mre de felek,
At?n? al, t?mar?n? s.keyim !
G???edir bu fakiri aldatmak,
Y?zd?r?p sonra k?ndeden atmak,
G?z?n? a? da sen bana bir bak,
Ben senin i'tibar?n? s.keyim !
Saki-i m?h-r?y?na s.?ay?m,
G?l?n?n reng ? b?yuna s.?ay?m,
Mutr?bin h?y?-h?yuna s.?ay?m,
S?gar-? ne?ved?r?n? s.keyim !
Yok s?f?s? hez?r-? dem-gerinin,
G?l-sitanda ??k?fe-i terinin,
Bezm-i sahb?-y? r?h-perverinin
Ne?vesiyle h?m?r?n? s.keyim !
Fele?in u?rad?msa vartas?na,
S??ay?m a?z?n?n ta ortas?na,
Bunu yazs?n cihan da hartas?na,
K?ta'at ? bih?r?n? s.keyim