[COLOR="Magenta"]
1- Zarars?z sigara var m??
Hay?r. Sigaran?n hi?bir t?r? zarars?z de?ildir ve insan sa?l???na zarar verdi?i halde sat???na ve reklam?na izin verilen yegane ticari mal sigarad?r.
2- Az say?da sigara i?mek zarars?z olabilir mi?
Hay?r. ??ilen her sigaran?n insan sa?l???na zarar var. Otopside, az say?da sigara i?enlerin akci?erlerinde bile bozukluklar saptanm??t?r. ?te yandan sigara i?enlerin b?y?k b?l?m? az say?da sigara i?meyi ba?aramaz.
3- Sigaran?n sa?l??a zarar vermesi ne kadar s?re sonra olur?
Sigaran?n sa?l?k ?zerine olan zararlar? sigaran?n i?ildi?i anda ba?lar. Sigara duman? a??z, dil, bo?az, yemek borusu, nefes borular?, akci?erler ve mideye do?rudan ula??r. Duman?n i?inde bulunan zararl? maddeler de saniyeler i?inde kalp, beyin, kan damarlar?, b?brekler, mesane gibi pek ?ok organa ula??r ve zarar verir.
4- Nikotin v?cutta ne gibi etkiler yapar?
Nikotin v?cuda ilk olarak girdi?inde beyin ve sinir sistemini uyar?r, ancak sondaki al?n??larda beyin ve sinir sistemi ?zerinde bask?lay?c?, uyu?turucu etki g?sterir. Nikotin ayr?ca kan bas?nc?n? y?kseltir, nab?z say?s?n? art?r?r, sindirimi yava?lat?r, kan?n damarlar i?indeki dola??m?n? bozar, organlar?n yeterli kan almalar?n? engeller. ?ok y?ksek dozlarda al?nd???nda bulant? ve kusmaya neden olur, solunum felci yaparak ?l?me yol a?ar.
5- Sigara duman? i?indeki hangi maddeler hastal?k yapar?
Dumanda bulunan katran?n i?inde 4000 dolay?nda kimyasal madde vard?r. Bunlar aras?nda bulunan asitler, alkol aldehitler, ketonlar, siyan?r, karbonmonoksit gibi maddeler do?rudan zehir etkisi g?sterirler ve organlarda tahribat yaparlar. Kalp hastal?klar?, akci?er kanseri, v?cuttaki ba?ka kanserler (g?rtlak kanseri, mesane kanseri, yemek borusu kanseri, rahim kanseri vb.) bron?it, amfizem gibi pek ?ok hastal???n sigaraya ba?l? olarak meydana geldi?i bilimsel olarak kan?tlanm??t?r.
6- Dumanda bulunan karbonmonoksitin etkileri neler?
Sigara duman?n?n i?inde y?zde 4 oran?nda karbonmonoksit bulunur. Bu gaz, alyuvarlardaki hemoglobine ba?lanarak hemoglobinin oksijen ta??mas?n? engeller. Sigara i?enlerde hemoglobinin oksijen ta??ma kapasitesi y?zde 2.5 ile y?zde 15 aras?nda azal?r. Bunun sonucunda organlar yeterli oksijen alamazlar. ?zellikle beynin yeterli oksijen alamamas? sonucu d???nme, karar verme, net g?rme ve i?itme gibi ?nemli baz? fonksiyonlar?nda zay?flama olur. Karbonmonoksit ayr?ca damarlarda kolesterol depolanmas?na yol a?ar.
7- Bu maddeleri soluman?n zararl? etkileri ge?ici de?il mi?
Evet bu etkiler ge?icidir. Ancak tiryakiler s?k aral?klarla sigara i?erler. Bu durumda sigara duman?na ba?l? etkilerin d?zelmesi m?mk?n olmaz.
8- Sigaran?n b?t?n zararlar? kal?c? ve s?rekli mi?
Hay?r, e?er i? isten ge?meden sigara b?rak?l?rsa v?cut kendini yenileme f?rsat? bulabilir. Sigaray? b?rakanlarda ?zellikle kalp hastal??? ve kanser riskinde azalma olur. Sigaray? b?rakt?ktan sonra bir y?l ge?ince kalp krizi riski yar?ya iner. On y?l sonra ise kalp hastal??? ve kanser riski sigara i?memi? bir ki?i ile e?it d?zeye yakla??r.
9- Filtreler koruyucu mu?
Filtreli sigara i?enlerde kanser riski filtresiz sigara i?enlere g?re biraz daha azd?r.
10- Katran ve nikotin miktar? az olan sigaralar?n da zarar? var m??
Baz? ?lkelerde nikotin ve katran? azalt?lm?? sigaralar bir s?reden beri denenir. Ancak bu sigaralar? i?enlerde de risk ?ok y?ksektir. Ayr?ca sigara i?enler, nikotin ve katran? az olan sigaray? daha fazla say?da i?er.
11- Mentoll? sigaralar?n riski nas?l?
Mentoll? sigaralar?n riski di?erlerinden farkl? de?ildir, mentoll? sigaralar da sa?l?k i?in ayn? derecede zararl?d?r.
12- Sigaran?n kanser yapt??? bilimsel olarak ispatlanm?? m??
Evet. Sigara b?t?n kanser ?l?mlerinin ??te birinden sorumludur. Akci?er kanserlerinin ise y?zde 85?i sigara nedeniyle olur. Bunun d???nda sigaran?n a??z, bo?az, yemek borusu, g?rtlak, mesane, rahim, pankreas, b?brek vb. kanserlerini meydana gelmesinde de rol? vard?r.
13- Sigara, kansere nas?l yol a?ar?
Sigara duman? i?inde 43 tane kanser yap?c? madde bulunur. Bunlar?n baz?lar? kanseri ba?latan, baz?lar? da kanserin ilerlemesine yol a?an maddelerdir.
14- Akci?er kanserinin iyile?me ?ans? nas?l?
Akci?er kanserine yakalanm?? olan bir hastan?n iyile?me ?ans? ?ok az. Ba?ka baz? kanserlerin tedavisinde sa?lanan ?nemli geli?melere kar??n akci?er kanserinin tedavisi bak?m?ndan ba?ar?l? sonu? al?namaz. Akci?er kanserli her on hastadan ancak bir tanesi 5 y?l ya?ayabilir. Di?erleri k?sa s?reler i?inde hayat?n? kaybeder. Tedavisi yeterince ba?ar?l? olmad???na g?re akci?er kanserinden korunmaya ?ncelik vermek gerekir, bu da sigaradan uzak durmakla m?mk?nd?r.
15- Sigara ba?ka akci?er hastal?klar?na da yol a?ar m??
Sigara bron?it ve amfizem olu?unda da ba?l?ca etkendir.
16- Sigara i?en bir ki?i duman? i?ine ?ekmezse, yine de tehlikesi olur mu?
Olur. Sigara duman? i?eriye ?ekilmese bile temas etti?i yerlerde (dudak, dil, a??z i?i, yemek borusu, g?rtlak) tahribata yol a?ar. Ayr?ca duman i?eriye ?ekilmese bile yine de bir miktar duman akci?erlere gider.
17- Sigara i?enler neden ?ks?r?rler?
Sigara duman? asit ?zelliktedir. Asit ve duman i?indeki ba?ka tahri? edici maddeler ?ks?r??e yol a?ar. Sigara i?enlerin ?o?u ?zellikle sabahlar? olmak ?zere ?ks?r?rler. Soluk borular? i?inde yabanc? maddelerin nefes yollar?na ka?mas?n? engellemek amac?yla ince t?yc?kler vard?r. Sigara duman? bu t?yc?klerin hareketini bozar. B?ylece yabanc? maddelerin nefes yollar?na girmesi m?mk?n olur. Gece sigara i?ilmedi?i zaman t?yc?klerin hareketi biraz d?zelir ve g?nd?z nefes borular?na girmi? olan yabanc? maddeleri d??ar? atmak amac?yla t?yc?kler ?al??maya ba?lar ve b?ylece ?ks?r?k olur. ?ks?r???n olu?unda bu mekanizman?n da rol? vard?r.
18- Sigara i?mek kalbe etki yapar m??
Evet yapar. Sigaran?n insan v?cudunda en ?ok etki yapt??? organlar?n ba??nda kalp gelir. Kalp hastal?klar? ve beyin kanamas? nedeni ile olan ?l?mlerin ??te biri sigaraya ba?l?d?r.
19- Sigaran?n gebe kad?na ve bebe?ine zarar? var m??
Gebe bir kad?n sigara i?ti?i taktirde gebeli?in d???kle veya ?l? do?umla sonlanmas? olas?l??? artar. Ayr?ca bebek canl? olarak do?du?unda da do?um a??rl??? normalden az olur. Sigara i?en annelerin bebeklerinde do?umdan hemen sonraki d?nemde meydana gelen ?l?mlerde daha fazla olur.
20- Do?um kontrol kaplar? ile sigaran?n etkile?imi olur mu?
Do?um kontrol haplar? baz? kalp hastal?klar?n?n riskini artt?rabilir. Do?um kontrol hap? kullanan bir kad?n ayn? zamanda sigara da i?iyorsa kalp hastal??? riski daha fazla artar.
21- Sigaran?n ba?ka sak?ncalar? da var m??
Sigaran?n baz? ila?larla da etkile?imi s?z konusudur. Sigara baz? ila?lar?n etkisini azalt?rken baz?lar?n?n etkisini de artt?r?r.
22- Sigara bu kadar de?i?ik ve ?ok say?da etkileri nas?l yapabilir?
Sigara duman?nda bulunan katran i?inde say?lar? 4000 dolay?nda ?e?itli kimyasal maddeler vard?r. Bunlar?n da v?cuttaki ?e?itli organlar ?zerinde de?i?ik sa?l?k etkileri olabilir.
23- Neden sigara i?enlerin hepsi akci?er kanserine yakalanm?yor?
Sigara tiryakilerinin y?zde 10 - 15 kadar? akci?er kanserinden ?l?r. Bundan ?ok daha fazlas? da kalp hastal??? nedeniyle hayat?n? kaybeder. Bu iki hastal?k sigara tiryakilerinin ba?l?ca ?l?m nedenidir. Ba?ka nedenlere ba?l? ?l?mler de sigara i?enlerde i?meyenlere g?re daha fazlad?r. ?nsanlar ?ok ?e?itli hastal?klar nedeniyle ?ld?kleri i?in hepsinin de akci?er kanserinden ?lmeleri s?z konusu de?ildir. Ancak sigara i?enlerde akci?er kanserinden ?lme riski, sigara i?me s?resi ve g?nde i?ilen sigara say?s? ile ilgili olmak ?zere, sigara i?meyenlere g?re 10 ile 25 kat daha fazlad?r. Ayr?ca sigara i?enler i?meyenlere g?re daha erken ya?ta ?l?r.
24- Sigara i?meyenler de akci?er kanserine yakalan?r m??
Akci?er kanseri sigaradan ba?ka nedenlere ba?l? olarak da meydana gelebilir ve sigara i?meyenler de akci?er kanserine yakalanabilir. Ancak sigara i?meyenlerde akci?er kanseri son derece ender g?r?l?r.
25- Hava kirlili?i akci?er kanserine neden olabilir mi?
Belki, ancak ?ok az oranda. B?y?k kentlerde ve sanayi b?lgelerinde ya?ayanlar aras?nda akci?er kanseri hafif?e y?ksek bulunur. Ancak bu b?lgelerde ya?ayanlar sigarada da i?iyorlarsa akci?er kanserine yakalanma riskleri daha fazla olur.
26- Bir s?redir sigara i?iyor olsam, sonra b?rakabilir miyim?
Sigaraya ba??ml?l?k meydana geldikten sonra b?rakmak daha zordur. Ba?lang??ta devaml? yap?lan bir al??kanl?k ?eklinde olan sigara i?me davran???, bir s?re sonra nikotin ba??ml?l???na d?n???r. Bu d?nemde sigaray? b?rakmak daha zor olmakla birlikte yine de b?rak?labilir. Ama ?nemli olan, ba??ml?l?k meydana gelmesine izin vermeden, m?mk?n oldu?u kadar erken d?nemde sigaray? b?rak?r.
27- Sigara ger?ekten ba??ml?l?k yapar m??
Evet, sigara da alkol ve baz? ila?lar gibi ger?ek anlamda ba??ml?l?k yapar. Sigara tiryakilerinin kontrols?z olarak d???nmeden sigara yakmalar?, uzunca bir s?re i?medikten sonra ?st ?ste birka? sigara i?meleri bu ba??ml?l???n g?stergeleridir.
28- Sigaray? b?rakanlarda ?yoksunluk belirtileri? g?r?l?r m??
Sigara tiryakisi olan bir ki?i sigaray? b?rak?nca terleme, kalp h?z?n?n de?i?mesi, haz?ms?zl?k, uyku bozuklu?u, sinirlilik hali gibi belirtiler g?sterirler. Bu belirtiler bir hafta i?inde azal?r, ancak tamamen kaybolmas? birka? hafta alabilir.
29- ?nsanlar sigaraya neden ba?l?yorlar?
?zellikle gen?ler aras?nda ?arkada? etkisi? sigaraya ba?laman?n ba?l?ca nedenidir. Bunun d???nda b?y?kleri taklit etmek, kendini ba??ms?z hissetmek, ba?kald?rmak, kendisini b?y?m?? hissetmek gibi nedenler sigaraya ba?laman?n ?nemli gerek?eleri olur.
30- Sigaray? daha ?ok ne t?r insanlar i?iyor?
Sigara al??kanl??? ile e?itim, k?lt?r ve ekonomik g?? aras?nda ters bir ili?ki vard?r. Sigara al??kanl??? e?itimi ve gelir d?zeyi az olan ki?iler aras?nda daha fazlad?r.
31- T?rkiye?de ne kadar insan sigara i?iyor?
T?rkiye?de 15 ya??n ?zerindeki ki?iler aras?nda sigara i?enlerin oran? y?zde 45 dolay?ndad?r. Bir di?er ifade ile yakla??k iki ki?iden biri sigara i?iyorlar. Bu oran erkeklerde y?zde 62, kad?nlarda da y?zde 25 dolay?ndad?r. Bu de?erlere g?re T?rkiye?de yakla??k 17 milyon ki?inin sigara i?mekte oldu?u s?ylenebilir.
32- Bu ki?iler ne kadar sigara i?iyor?
T?rkiye?de 17 milyon ki?inin g?nde ortalama bir paket sigara i?ti?i varsay?ld???nda, her g?n 17 milyon paket sigara i?ildi?i hesaplan?r. Bir paket sigara fiyat?n?n yakla??k 1 dolar oldu?u d???n?ld???nde her g?n sigaraya yakla??k 17 milyon dolar verildi?i s?ylenebilir. Sigaraya yap?lan bir ayl?k harcama Sa?l?k Bakanl????n?n bir y?ll?k b?t?esinden fazlad?r.
33- T?rkiye?de sigara i?enlerin say?s? art?yor mu?
Geli?mi? ?lkelerin pek ?o?unda sigara i?me al??kanl??? azalma g?sterirken ?lkemizde herhangi bir azalma yoktur, aksine artmakta oldu?u bile s?ylenebilir.
34- Sigara al??kanl??? erkeklerde mi kad?nlarda m? daha fazla?
T?rkiye?de sigara i?me al??kanl??? erkeklerde kad?nlara g?re daha fazlad?r. ?zellikle k?rsal b?lgelerde kad?nlar aras?nda sigara al??kanl??? ?ok azd?r. Ancak kentlerde ya?ayan ve ?al??an kad?nlar aras?nda sigara al??kanl??? zamanla art?? g?sterir.
35- Gen?ler aras?nda sigara al??kanl??? ne durumda?
T?rkiye?de sigaraya ba?lama ya?? giderek daha k???k ya?lara do?ru iner. Eski y?llarda ?o?unlukla askerlik d?neminde sigaraya ba?lan?rken g?n?m?zde ortalama olarak 13.5 ya??nda sigaraya ba?lan?r. ?lkemizde 13 ya??ndaki erkek ?ocuklar?n yar?s?, 16 ya??ndakilerin de y?zde 80?i sigaray? en az bir defa denemi?lerdir.
36- ?nsanlar neden sigara i?meye devam ederler?
Sigara ba??ml?l?k yap?c? bir madde oldu?u i?in bir kez sigara al??kanl??? olu?tuktan sonra bu al??kanl?ktan vazge?mek zor olmaktad?r. Bununla birlikte sigara al??kanl??? ?vazge?ilmez? bir al??kanl?k de?ildir. Bu konu da kararl? olan pek ?ok tiryakinin bu al??kanl?ktan kurtulabildi?i bilinir.
37- Sigara al??kanl??? nas?l edinilir?
?lk kez sigara i?enlerde genellikle, bulant?, ba? d?nmesi gibi belirtiler olur. Ancak bir s?re sonra sigaran?n insan? rahatlatt???, uyar?c? ve zevk verici oldu?u da fark edilir. Bu ?zelliklerden dolay? bir kez sigaray? denemi? olanlar, bu denemeyi tekrarlama iste?i g?sterirler. Bu d?nemde al??kanl?k ve giderek de ba??ml?l?k geli?ir.
38- Sigara i?enlerin ne kadar? sigaray? b?rakmak ister?
Asl?nda sigara tiryakilerinin b?y?k bir b?l?m? bu al??kanl?klar?ndan ho?nut de?ildir ve sigaray? b?rakmak ister. ?e?itli ara?t?rmalar?n sonu?lar?ndan, sigara i?enlerin en az ??te ikisinin sigaray? b?rakmak istedi?i anla??l?r.
39- Sigaray? b?rakmak m?mk?n m??
Elbette. Sigaray? b?rakma konusunda kararl? olmak ?nemlidir. Pek ?ok ki?i sa?l?k nedenlerinden dolay? sigara al??kanl???ndan vazge?mek durumunda kalmaktad?r. Sigaran?n neden oldu?u kalp hastal??? ve akci?er hastal??? gibi rahats?zl??? olan ki?iler doktor tavsiyesi ile sigaray? b?rak?r.
40- ?nsanlar sigaray? b?rakmay? nas?l ba?ar?r?
Sigara i?enlerin ?nemli bir b?l?m? sigaray? b?rakma konusunda ufak bir te?vik ve destek bekler. Ancak sigaray? b?rakma konusunda en ?nemli konu, sigara i?en ki?inin, sigaray? b?rakma konusunda kendisinin istekli ve kararl? olmas?d?r. Sigara b?rakma konusunda bat? ?lkelerinde daha yayg?n olan ?sigara b?rakma klinikleri? ?lkemizde de a??lmaya ba?lanm??t?r. Bu kliniklerden veya herhangi bir doktordan sigaray? b?rakma konusunda yard?m istenebilir.
41- Sigaray? b?rakt?ktan sonra arada bir sigara i?ebilir miyim?
Kesinlikle hay?r. Sigaray? b?rakt?ktan yollar sonra dahi olsa bir tek sigara i?ilmesi halinde kolayl?kla tiryakili?e d?n?lebilir. Bu nedenle sigara tiryakili?inden kurtulmu? olan bir ki?inin kesinlikle bir daha sigara i?memesi gerekir.
42- ?nsanlar sigara i?mezlerse t?t?n ?reticilerinin durumu ne olur?
T?t?n tar?m? yap?lan toprakta, ba?ta tah?llar olmak ?zere patates, domates, f?st?k veb. pek ?ok ?r?n yeti?ebilir. Dolay?s?yla sigara i?ilmedi?i zaman t?t?ne olan talebin azalmas? durumunda t?t?n tar?m? yerine ba?ka ?r?nler yeti?tirilebilir. Bu ge?i?i sa?lamak i?in baz? ?lkelerde ?reticilere devlet taraf?ndan destek sa?lanabilir.
43- T?t?nden dolay? ?lkeler fazla miktarda vergi geliri sa?lam?yorlar m??
Evet, t?t?n ve t?t?n ?r?nlerinden al?nan vergiler ?lkeler i?in ?nemli bir gelir kayna?? olu?turmaktad?r. Ancak t?t?n?n zararlar? d???n?ld???nde bu vergi gelirlerinin iyi bir gelir kayna?? olarak de?erlendirilmesi m?mk?n olmaz. ?te yandan ?lkenin toplam gelirleri i?inde t?t?nden al?nan vergilerin pay? san?ld??? kadar da fazla de?ildir.
44- Bir anda b?t?n insanlar sigara i?mez hale gelse, bu durum ?lke ekonomisi bak?m?ndan sorun yarat?r m??
Kesinlikle hay?r. ??nk? bir ?lkenin t?t?nden sa?lad??? gelire g?re, t?t?n?n neden oldu?u sa?l?k sorunlar?n?n yol a?t??? maddi kay?plar ?ok daha fazlad?r. Bu nedenle esasen t?t?n tar?m? karl? bir ?retim tarz? olarak kabil edilemez. ayr?ca bir ?lkedeki insanlar?n hepsinin bir anda sigaradan vazge?meleri s?z konusu olamaz. Zaman i?inde t?t?n talebindeki yava? bir tempo ile olan azalma da kolayl?kla ba?ka tar?m ?r?nleri ile de?i?tirilerek kar??lanabilir.
45- Pasif sigara i?imi ne anlama gelir?
Kendisi sigara i?medi?i halde sigara i?ilen bir ortamda bulundu?u i?in sigara duman?na maruz kalma durumunda pasif sigara i?iminden s?z edilir. Sigara i?enler nefes alarak duman? i?lerine ?ektiklerinde duman hava ile kar??t???ndan, duman i?inde bulunan maddeler seyreltik hale gelir. Oysa sigara kendi kendine yanarken yandan ??kan duman hava ile seyreltilmedi?i i?in, bu duman i?inde bulunan maddeler daha yo?undur.
46- Pasif sigara i?imi zararl? m??
Evet. Ara?t?rmalar, pasif olarak sigara duman?na maruz kalan ki?ilerde de kalp hastal??? ve kanser riskinin artt???n? g?stermektedir. O halde sigara i?en bir ki?i kendisine zarar verdi?i gibi, ayn? ortamda bulunan (evde e? ve ?ocuklar?, i?yerinde i? arkada?lar? vb) di?er ki?ilerin sa?l???n? da tehlikeye sokmaktad?r.
47- Pasif sigara duman? maruziyetinin ?ocuklar ?zerindeki etkileri neler?
Sigara i?ilen evlerde b?y?yen ?ocuklarda solunum sistemi hastal?klar? daha fazla g?r?lmektedir. Anne ya da babadan birisinin sigara i?mesi halinde bu hastal?klar?n riski iki kat?na ??karken anne ve baban?n her ikisinin de sigara i?mesi halinde ?ocu?un solunum sistemi hastal??? ge?irme olas?l??? daha da fazla olmaktad?r.
48- Marihuanadan (esrar) yap?lan sigaralar daha g?venli mi?
Hay?r, marihuanadan yap?lan sigaralar?n duman?nda daha fazla miktarda katran bulunur. Ayr?ca mariuhana i?enler duman? i?lerine ?ok derin olarak ?ekerler ve uzunca bir s?re i?lerinde tutarlar. Bu nedenle marihuanadan yap?lan sigaralar daha tehlikelidir.
49- T?t?n? ?i?nemek zararl? m??
Evet, t?t?n? ?i?nemekle ?zellikle a??z bo?lu?u kanserlerinin riski artmaktad?r. Ayr?ca t?t?n?n ?i?nenmesi s?ras?nda da nikotin kolayl?kla kana kar??abilmekte ve zararl? etki yapabilmektedir.
50- T?t?n emme zararl? m??
Evet. Baz? toplumlarda t?t?n tablet haline getirilerek di? eti ile yanak aras?na s?k??t?r?lmakta ve suyu emilmektedir. Bu durumda da ?zellikle a??z bo?lu?u ve g?rtlak kanseri riski artmaktad?r. Ayr?ca emilen t?t?n?n suyu i?indeki nikotin kana kar??t??? i?in bu y?n? ile de zararl? etki yapmaktad?r.
T.C. Sa?l?k Bakanl??? Temel Sa?l?k Hizmetleri Genel M?d?rl???
Sigaray? B?rakmada Hekimin Rol?
B?rakmay? ?steyen ??iciler i?in
? Hekim her sigara i?icisine a??k?a, ?srarl? bir ?ekilde, ki?iye ?zel tarzda, b?rakmaya te?vik etmelidir.
? Her sigara i?icisine 1 ay i?inde b?rakmay? deneme iste?i sorulmal?d?r.
? B?rakma giri?imine istekli ise destek sa?lanmal?d?r.
? Yo?un tedavi almak istiyorsa merkeze sevk edilmelidir.
? B?rakmay? d???nm?yorsa motive edici giri?imde bulunmal?d?r.
? ?zel bir gruptan ise (adolesan, gebe) ek olarak bilgilendirilmelidir.
B?rakma i?in haz?rlama
? B?rakma g?n? belirlenmelidir. (2 hafta sonra)
? Ki?iden sigaray? b?rakaca??n? yak?nlar?na bildirmesi istenir. (aile, arkada?)
? Hekim sigara i?ilmeyen ilk 2 hafta i?inde neler ya?ayac?? konusunda hastay? bilgilendirmelidir. (ilk birka? hafta i?indeki zorluklar, nikotin yoksunluk belirtileri)
? Sigara ile ilgili t?m maddelerin ortadan kald?r?lmas? gerekir.
Sigaray? b?rakmak istemeyen i?iciler i?in
? Sigara b?rakma nedenlerini g?stererek ki?i y?reklendirilmelidir (Motive edici bilgilendirme ki?inin hastal?k, aile ve sosyal durumu ile ili?kili ise ?ok etkilidir).
Riskler
? Hekim ki?iden sigara kullan?m?n?n potansiyel olumsuz sonu?lar?n? tamamlamas? ister (d???k katran, nikotin, pipo, puronun riskleri kald?rmad???n? vurgular).
? Akut riskler: Dispne, ast?mda alevlenme, impotans, CO art???.
? Uzun d?nemli riskler: Kalp krizi, fel?, AC ve di?er organ kanserleri, KOAH
? ?evresel riskler: E? ve ?ocuklar?n hastal?klar?
?d?ller
? Sigara b?rakman?n potansiyel yararlar?n? tan?mlamas? istenir.
? A?a??daki ?d?ller ?rneklenebilir.
- sa?l??? geli?tirmek,
- koku hissinin artmas?
- ev, giysi ve nefesin g?zel kokmas?
- ?ocuklara iyi ?rnek olmak,
- ekonomik tasarruf v.b.
Engeller
? Sigara b?rakmadaki engeller sorulup, engelleri ortadan kald?racak tedavi yollar? g?sterilir.
? Tipik engeller
- ba?ar?s?zl?k korkusu
- kilo alma
- destek eksikli?i
- depresyon
- sigaradan zevk alma
Tekrarlama
? Motive edici giri?im her kar??la?mada tekrarlanmal?d?r.
? Daha ?nceki giri?iminde ba?ar?s?z olmu? ki?iye, bir?ok ki?inin tekrarlayan giri?imlerden sonra ba?ar?l? oldu?u s?ylenmelidir.
Sigaray? B?rakm?? Ki?ileri Tekrar Ba?lamaktan Koruma
? ?o?u ki?ide tekrar ba?lama k?sa bir s?re sonra olmakta, bazen de aylar, y?llar sonra tekrar sigaraya ba?lamaktad?rlar.
? Hekimler tekrar sigaraya ba?lamay? ?nlemelidir.
Psikolojik De?erlendirme
? Depresyon puan? y?ksek olanlarda sigara i?me oran? y?ksektir.
? Bu ki?ilerde sigara b?rakma oran? da d???kt?r.
? Psikiyatri ile i?birli?i gereklidir.
? Baz? antidepresan ila?lar?n (Bupropion) nikotin yoksunlu?u belirtilerini ortadan kald?rd??? ve sigara b?rakma oranlar?n? artt?rd??? saptanm??t?r.
[Prof. Dr. Tuncay ?a?lar
Trakya ?niversitesi T?p Fak?ltesi
G???s Hastal?klar? Ana b?lim Dal?]
Sigaray? B?rakman?z Gerekiyor, ??nk?...
? Sigara i?enlerde a??z i?i kanserleri, di?eti kanserleri, dil kanserleri, bademcik kanserler, sigara i?meyenlere g?re 3-33 kat daha fazla g?r?lmektedir.
? S?re?en akci?er hastal?klar?n?n %80-90 sorumlusu sigarad?r. Sigara i?enlerde kronik bron?it, amfizem gibi hastal?klardan ?l?m oran?, sigara i?meyenlere g?re 2,5 kat fazlad?r. Akci?er kanserlerinin %90?? sigarayla ilgili olup, sigara i?meyenlere g?re riskleri 15-20 kat y?ksektir.
? Sigara i?en ki?iler, i?meyenlere g?re ortalama 8 y?l daha erken ?lmektedirler.
? Sigara damar sertli?i geli?mesini kolayla?t?r?r. Koroner arter hastal??? geli?iminde ise en ?nemli risk fakt?rlerinden biridir. Kalbin oksijen t?ketimini artt?r?r. Damarlarda b?z?lmelere neden olur.
? Yemek borusu kanserlerinin en ?nemli risklerinden birisi sigara i?imidir. Sigara mide salg?s?n? artt?r?r, mide ?lseri ve mide kanseri geli?mesini ise kolayla?t?r?r.
? ?drar kesesi ve pankreas kanseri sigara i?enlerde i?meyenlere g?re 2 kat daha fazla g?r?lmektedir. B?brek kanseri ise 5 kat daha fazlad?r.
? Sigara, erkeklerde ejak?lasyon miktar?n? ve spermlerin hareket yetene?ini azalt?r. Cinsiyet hormonlar?n?n da salg?lan???n? bozarak cinsel iste?in ve g?c?n azalmas?na yol a?ar.
? Sigara i?enlerde prostat kanseri i?meyenlere g?re 2 kat fazla g?r?lmektedir.
? Sigara kad?nlarda ise istenmeyen d???klere, erken ve kilolu bebek do?umlar?na, ?l? do?umlara ve erken menopoza yol a?ar. Sigara i?en kad?nlarda rahim a?z? kanserleri de yakla??k 20 kat fazla g?r?lmektedir.
"Sigaray? b?rakmak, bir insan?n sa?l???yla ilgili verdi?i en kazan?l? kararlardan birisidir.?
Sigara b?rak?ld?ktan ....
1 y?l sonra:
Koroner kalp hastal??? riski %50 d??er. 15 y?l sonra ise koroner kalp hastal???na ba?l? ?l?m riski hemen hemen i?meyenlerin d?zeyine gelir.
10 y?l sonra:
Akci?er kanserinden ?l?m riski yar? yar?ya d??er.
20 y?l sonra:
sa?l?k a??s?ndan hi? sigara i?meyen birisiyle neredeyse ayn? duruma gelinir.
[Ac?badem Sa?l?k Grubu]
[/COLOR]
Hay?r. Sigaran?n hi?bir t?r? zarars?z de?ildir ve insan sa?l???na zarar verdi?i halde sat???na ve reklam?na izin verilen yegane ticari mal sigarad?r.
2- Az say?da sigara i?mek zarars?z olabilir mi?
Hay?r. ??ilen her sigaran?n insan sa?l???na zarar var. Otopside, az say?da sigara i?enlerin akci?erlerinde bile bozukluklar saptanm??t?r. ?te yandan sigara i?enlerin b?y?k b?l?m? az say?da sigara i?meyi ba?aramaz.
3- Sigaran?n sa?l??a zarar vermesi ne kadar s?re sonra olur?
Sigaran?n sa?l?k ?zerine olan zararlar? sigaran?n i?ildi?i anda ba?lar. Sigara duman? a??z, dil, bo?az, yemek borusu, nefes borular?, akci?erler ve mideye do?rudan ula??r. Duman?n i?inde bulunan zararl? maddeler de saniyeler i?inde kalp, beyin, kan damarlar?, b?brekler, mesane gibi pek ?ok organa ula??r ve zarar verir.
4- Nikotin v?cutta ne gibi etkiler yapar?
Nikotin v?cuda ilk olarak girdi?inde beyin ve sinir sistemini uyar?r, ancak sondaki al?n??larda beyin ve sinir sistemi ?zerinde bask?lay?c?, uyu?turucu etki g?sterir. Nikotin ayr?ca kan bas?nc?n? y?kseltir, nab?z say?s?n? art?r?r, sindirimi yava?lat?r, kan?n damarlar i?indeki dola??m?n? bozar, organlar?n yeterli kan almalar?n? engeller. ?ok y?ksek dozlarda al?nd???nda bulant? ve kusmaya neden olur, solunum felci yaparak ?l?me yol a?ar.
5- Sigara duman? i?indeki hangi maddeler hastal?k yapar?
Dumanda bulunan katran?n i?inde 4000 dolay?nda kimyasal madde vard?r. Bunlar aras?nda bulunan asitler, alkol aldehitler, ketonlar, siyan?r, karbonmonoksit gibi maddeler do?rudan zehir etkisi g?sterirler ve organlarda tahribat yaparlar. Kalp hastal?klar?, akci?er kanseri, v?cuttaki ba?ka kanserler (g?rtlak kanseri, mesane kanseri, yemek borusu kanseri, rahim kanseri vb.) bron?it, amfizem gibi pek ?ok hastal???n sigaraya ba?l? olarak meydana geldi?i bilimsel olarak kan?tlanm??t?r.
6- Dumanda bulunan karbonmonoksitin etkileri neler?
Sigara duman?n?n i?inde y?zde 4 oran?nda karbonmonoksit bulunur. Bu gaz, alyuvarlardaki hemoglobine ba?lanarak hemoglobinin oksijen ta??mas?n? engeller. Sigara i?enlerde hemoglobinin oksijen ta??ma kapasitesi y?zde 2.5 ile y?zde 15 aras?nda azal?r. Bunun sonucunda organlar yeterli oksijen alamazlar. ?zellikle beynin yeterli oksijen alamamas? sonucu d???nme, karar verme, net g?rme ve i?itme gibi ?nemli baz? fonksiyonlar?nda zay?flama olur. Karbonmonoksit ayr?ca damarlarda kolesterol depolanmas?na yol a?ar.
7- Bu maddeleri soluman?n zararl? etkileri ge?ici de?il mi?
Evet bu etkiler ge?icidir. Ancak tiryakiler s?k aral?klarla sigara i?erler. Bu durumda sigara duman?na ba?l? etkilerin d?zelmesi m?mk?n olmaz.
8- Sigaran?n b?t?n zararlar? kal?c? ve s?rekli mi?
Hay?r, e?er i? isten ge?meden sigara b?rak?l?rsa v?cut kendini yenileme f?rsat? bulabilir. Sigaray? b?rakanlarda ?zellikle kalp hastal??? ve kanser riskinde azalma olur. Sigaray? b?rakt?ktan sonra bir y?l ge?ince kalp krizi riski yar?ya iner. On y?l sonra ise kalp hastal??? ve kanser riski sigara i?memi? bir ki?i ile e?it d?zeye yakla??r.
9- Filtreler koruyucu mu?
Filtreli sigara i?enlerde kanser riski filtresiz sigara i?enlere g?re biraz daha azd?r.
10- Katran ve nikotin miktar? az olan sigaralar?n da zarar? var m??
Baz? ?lkelerde nikotin ve katran? azalt?lm?? sigaralar bir s?reden beri denenir. Ancak bu sigaralar? i?enlerde de risk ?ok y?ksektir. Ayr?ca sigara i?enler, nikotin ve katran? az olan sigaray? daha fazla say?da i?er.
11- Mentoll? sigaralar?n riski nas?l?
Mentoll? sigaralar?n riski di?erlerinden farkl? de?ildir, mentoll? sigaralar da sa?l?k i?in ayn? derecede zararl?d?r.
12- Sigaran?n kanser yapt??? bilimsel olarak ispatlanm?? m??
Evet. Sigara b?t?n kanser ?l?mlerinin ??te birinden sorumludur. Akci?er kanserlerinin ise y?zde 85?i sigara nedeniyle olur. Bunun d???nda sigaran?n a??z, bo?az, yemek borusu, g?rtlak, mesane, rahim, pankreas, b?brek vb. kanserlerini meydana gelmesinde de rol? vard?r.
13- Sigara, kansere nas?l yol a?ar?
Sigara duman? i?inde 43 tane kanser yap?c? madde bulunur. Bunlar?n baz?lar? kanseri ba?latan, baz?lar? da kanserin ilerlemesine yol a?an maddelerdir.
14- Akci?er kanserinin iyile?me ?ans? nas?l?
Akci?er kanserine yakalanm?? olan bir hastan?n iyile?me ?ans? ?ok az. Ba?ka baz? kanserlerin tedavisinde sa?lanan ?nemli geli?melere kar??n akci?er kanserinin tedavisi bak?m?ndan ba?ar?l? sonu? al?namaz. Akci?er kanserli her on hastadan ancak bir tanesi 5 y?l ya?ayabilir. Di?erleri k?sa s?reler i?inde hayat?n? kaybeder. Tedavisi yeterince ba?ar?l? olmad???na g?re akci?er kanserinden korunmaya ?ncelik vermek gerekir, bu da sigaradan uzak durmakla m?mk?nd?r.
15- Sigara ba?ka akci?er hastal?klar?na da yol a?ar m??
Sigara bron?it ve amfizem olu?unda da ba?l?ca etkendir.
16- Sigara i?en bir ki?i duman? i?ine ?ekmezse, yine de tehlikesi olur mu?
Olur. Sigara duman? i?eriye ?ekilmese bile temas etti?i yerlerde (dudak, dil, a??z i?i, yemek borusu, g?rtlak) tahribata yol a?ar. Ayr?ca duman i?eriye ?ekilmese bile yine de bir miktar duman akci?erlere gider.
17- Sigara i?enler neden ?ks?r?rler?
Sigara duman? asit ?zelliktedir. Asit ve duman i?indeki ba?ka tahri? edici maddeler ?ks?r??e yol a?ar. Sigara i?enlerin ?o?u ?zellikle sabahlar? olmak ?zere ?ks?r?rler. Soluk borular? i?inde yabanc? maddelerin nefes yollar?na ka?mas?n? engellemek amac?yla ince t?yc?kler vard?r. Sigara duman? bu t?yc?klerin hareketini bozar. B?ylece yabanc? maddelerin nefes yollar?na girmesi m?mk?n olur. Gece sigara i?ilmedi?i zaman t?yc?klerin hareketi biraz d?zelir ve g?nd?z nefes borular?na girmi? olan yabanc? maddeleri d??ar? atmak amac?yla t?yc?kler ?al??maya ba?lar ve b?ylece ?ks?r?k olur. ?ks?r???n olu?unda bu mekanizman?n da rol? vard?r.
18- Sigara i?mek kalbe etki yapar m??
Evet yapar. Sigaran?n insan v?cudunda en ?ok etki yapt??? organlar?n ba??nda kalp gelir. Kalp hastal?klar? ve beyin kanamas? nedeni ile olan ?l?mlerin ??te biri sigaraya ba?l?d?r.
19- Sigaran?n gebe kad?na ve bebe?ine zarar? var m??
Gebe bir kad?n sigara i?ti?i taktirde gebeli?in d???kle veya ?l? do?umla sonlanmas? olas?l??? artar. Ayr?ca bebek canl? olarak do?du?unda da do?um a??rl??? normalden az olur. Sigara i?en annelerin bebeklerinde do?umdan hemen sonraki d?nemde meydana gelen ?l?mlerde daha fazla olur.
20- Do?um kontrol kaplar? ile sigaran?n etkile?imi olur mu?
Do?um kontrol haplar? baz? kalp hastal?klar?n?n riskini artt?rabilir. Do?um kontrol hap? kullanan bir kad?n ayn? zamanda sigara da i?iyorsa kalp hastal??? riski daha fazla artar.
21- Sigaran?n ba?ka sak?ncalar? da var m??
Sigaran?n baz? ila?larla da etkile?imi s?z konusudur. Sigara baz? ila?lar?n etkisini azalt?rken baz?lar?n?n etkisini de artt?r?r.
22- Sigara bu kadar de?i?ik ve ?ok say?da etkileri nas?l yapabilir?
Sigara duman?nda bulunan katran i?inde say?lar? 4000 dolay?nda ?e?itli kimyasal maddeler vard?r. Bunlar?n da v?cuttaki ?e?itli organlar ?zerinde de?i?ik sa?l?k etkileri olabilir.
23- Neden sigara i?enlerin hepsi akci?er kanserine yakalanm?yor?
Sigara tiryakilerinin y?zde 10 - 15 kadar? akci?er kanserinden ?l?r. Bundan ?ok daha fazlas? da kalp hastal??? nedeniyle hayat?n? kaybeder. Bu iki hastal?k sigara tiryakilerinin ba?l?ca ?l?m nedenidir. Ba?ka nedenlere ba?l? ?l?mler de sigara i?enlerde i?meyenlere g?re daha fazlad?r. ?nsanlar ?ok ?e?itli hastal?klar nedeniyle ?ld?kleri i?in hepsinin de akci?er kanserinden ?lmeleri s?z konusu de?ildir. Ancak sigara i?enlerde akci?er kanserinden ?lme riski, sigara i?me s?resi ve g?nde i?ilen sigara say?s? ile ilgili olmak ?zere, sigara i?meyenlere g?re 10 ile 25 kat daha fazlad?r. Ayr?ca sigara i?enler i?meyenlere g?re daha erken ya?ta ?l?r.
24- Sigara i?meyenler de akci?er kanserine yakalan?r m??
Akci?er kanseri sigaradan ba?ka nedenlere ba?l? olarak da meydana gelebilir ve sigara i?meyenler de akci?er kanserine yakalanabilir. Ancak sigara i?meyenlerde akci?er kanseri son derece ender g?r?l?r.
25- Hava kirlili?i akci?er kanserine neden olabilir mi?
Belki, ancak ?ok az oranda. B?y?k kentlerde ve sanayi b?lgelerinde ya?ayanlar aras?nda akci?er kanseri hafif?e y?ksek bulunur. Ancak bu b?lgelerde ya?ayanlar sigarada da i?iyorlarsa akci?er kanserine yakalanma riskleri daha fazla olur.
26- Bir s?redir sigara i?iyor olsam, sonra b?rakabilir miyim?
Sigaraya ba??ml?l?k meydana geldikten sonra b?rakmak daha zordur. Ba?lang??ta devaml? yap?lan bir al??kanl?k ?eklinde olan sigara i?me davran???, bir s?re sonra nikotin ba??ml?l???na d?n???r. Bu d?nemde sigaray? b?rakmak daha zor olmakla birlikte yine de b?rak?labilir. Ama ?nemli olan, ba??ml?l?k meydana gelmesine izin vermeden, m?mk?n oldu?u kadar erken d?nemde sigaray? b?rak?r.
27- Sigara ger?ekten ba??ml?l?k yapar m??
Evet, sigara da alkol ve baz? ila?lar gibi ger?ek anlamda ba??ml?l?k yapar. Sigara tiryakilerinin kontrols?z olarak d???nmeden sigara yakmalar?, uzunca bir s?re i?medikten sonra ?st ?ste birka? sigara i?meleri bu ba??ml?l???n g?stergeleridir.
28- Sigaray? b?rakanlarda ?yoksunluk belirtileri? g?r?l?r m??
Sigara tiryakisi olan bir ki?i sigaray? b?rak?nca terleme, kalp h?z?n?n de?i?mesi, haz?ms?zl?k, uyku bozuklu?u, sinirlilik hali gibi belirtiler g?sterirler. Bu belirtiler bir hafta i?inde azal?r, ancak tamamen kaybolmas? birka? hafta alabilir.
29- ?nsanlar sigaraya neden ba?l?yorlar?
?zellikle gen?ler aras?nda ?arkada? etkisi? sigaraya ba?laman?n ba?l?ca nedenidir. Bunun d???nda b?y?kleri taklit etmek, kendini ba??ms?z hissetmek, ba?kald?rmak, kendisini b?y?m?? hissetmek gibi nedenler sigaraya ba?laman?n ?nemli gerek?eleri olur.
30- Sigaray? daha ?ok ne t?r insanlar i?iyor?
Sigara al??kanl??? ile e?itim, k?lt?r ve ekonomik g?? aras?nda ters bir ili?ki vard?r. Sigara al??kanl??? e?itimi ve gelir d?zeyi az olan ki?iler aras?nda daha fazlad?r.
31- T?rkiye?de ne kadar insan sigara i?iyor?
T?rkiye?de 15 ya??n ?zerindeki ki?iler aras?nda sigara i?enlerin oran? y?zde 45 dolay?ndad?r. Bir di?er ifade ile yakla??k iki ki?iden biri sigara i?iyorlar. Bu oran erkeklerde y?zde 62, kad?nlarda da y?zde 25 dolay?ndad?r. Bu de?erlere g?re T?rkiye?de yakla??k 17 milyon ki?inin sigara i?mekte oldu?u s?ylenebilir.
32- Bu ki?iler ne kadar sigara i?iyor?
T?rkiye?de 17 milyon ki?inin g?nde ortalama bir paket sigara i?ti?i varsay?ld???nda, her g?n 17 milyon paket sigara i?ildi?i hesaplan?r. Bir paket sigara fiyat?n?n yakla??k 1 dolar oldu?u d???n?ld???nde her g?n sigaraya yakla??k 17 milyon dolar verildi?i s?ylenebilir. Sigaraya yap?lan bir ayl?k harcama Sa?l?k Bakanl????n?n bir y?ll?k b?t?esinden fazlad?r.
33- T?rkiye?de sigara i?enlerin say?s? art?yor mu?
Geli?mi? ?lkelerin pek ?o?unda sigara i?me al??kanl??? azalma g?sterirken ?lkemizde herhangi bir azalma yoktur, aksine artmakta oldu?u bile s?ylenebilir.
34- Sigara al??kanl??? erkeklerde mi kad?nlarda m? daha fazla?
T?rkiye?de sigara i?me al??kanl??? erkeklerde kad?nlara g?re daha fazlad?r. ?zellikle k?rsal b?lgelerde kad?nlar aras?nda sigara al??kanl??? ?ok azd?r. Ancak kentlerde ya?ayan ve ?al??an kad?nlar aras?nda sigara al??kanl??? zamanla art?? g?sterir.
35- Gen?ler aras?nda sigara al??kanl??? ne durumda?
T?rkiye?de sigaraya ba?lama ya?? giderek daha k???k ya?lara do?ru iner. Eski y?llarda ?o?unlukla askerlik d?neminde sigaraya ba?lan?rken g?n?m?zde ortalama olarak 13.5 ya??nda sigaraya ba?lan?r. ?lkemizde 13 ya??ndaki erkek ?ocuklar?n yar?s?, 16 ya??ndakilerin de y?zde 80?i sigaray? en az bir defa denemi?lerdir.
36- ?nsanlar neden sigara i?meye devam ederler?
Sigara ba??ml?l?k yap?c? bir madde oldu?u i?in bir kez sigara al??kanl??? olu?tuktan sonra bu al??kanl?ktan vazge?mek zor olmaktad?r. Bununla birlikte sigara al??kanl??? ?vazge?ilmez? bir al??kanl?k de?ildir. Bu konu da kararl? olan pek ?ok tiryakinin bu al??kanl?ktan kurtulabildi?i bilinir.
37- Sigara al??kanl??? nas?l edinilir?
?lk kez sigara i?enlerde genellikle, bulant?, ba? d?nmesi gibi belirtiler olur. Ancak bir s?re sonra sigaran?n insan? rahatlatt???, uyar?c? ve zevk verici oldu?u da fark edilir. Bu ?zelliklerden dolay? bir kez sigaray? denemi? olanlar, bu denemeyi tekrarlama iste?i g?sterirler. Bu d?nemde al??kanl?k ve giderek de ba??ml?l?k geli?ir.
38- Sigara i?enlerin ne kadar? sigaray? b?rakmak ister?
Asl?nda sigara tiryakilerinin b?y?k bir b?l?m? bu al??kanl?klar?ndan ho?nut de?ildir ve sigaray? b?rakmak ister. ?e?itli ara?t?rmalar?n sonu?lar?ndan, sigara i?enlerin en az ??te ikisinin sigaray? b?rakmak istedi?i anla??l?r.
39- Sigaray? b?rakmak m?mk?n m??
Elbette. Sigaray? b?rakma konusunda kararl? olmak ?nemlidir. Pek ?ok ki?i sa?l?k nedenlerinden dolay? sigara al??kanl???ndan vazge?mek durumunda kalmaktad?r. Sigaran?n neden oldu?u kalp hastal??? ve akci?er hastal??? gibi rahats?zl??? olan ki?iler doktor tavsiyesi ile sigaray? b?rak?r.
40- ?nsanlar sigaray? b?rakmay? nas?l ba?ar?r?
Sigara i?enlerin ?nemli bir b?l?m? sigaray? b?rakma konusunda ufak bir te?vik ve destek bekler. Ancak sigaray? b?rakma konusunda en ?nemli konu, sigara i?en ki?inin, sigaray? b?rakma konusunda kendisinin istekli ve kararl? olmas?d?r. Sigara b?rakma konusunda bat? ?lkelerinde daha yayg?n olan ?sigara b?rakma klinikleri? ?lkemizde de a??lmaya ba?lanm??t?r. Bu kliniklerden veya herhangi bir doktordan sigaray? b?rakma konusunda yard?m istenebilir.
41- Sigaray? b?rakt?ktan sonra arada bir sigara i?ebilir miyim?
Kesinlikle hay?r. Sigaray? b?rakt?ktan yollar sonra dahi olsa bir tek sigara i?ilmesi halinde kolayl?kla tiryakili?e d?n?lebilir. Bu nedenle sigara tiryakili?inden kurtulmu? olan bir ki?inin kesinlikle bir daha sigara i?memesi gerekir.
42- ?nsanlar sigara i?mezlerse t?t?n ?reticilerinin durumu ne olur?
T?t?n tar?m? yap?lan toprakta, ba?ta tah?llar olmak ?zere patates, domates, f?st?k veb. pek ?ok ?r?n yeti?ebilir. Dolay?s?yla sigara i?ilmedi?i zaman t?t?ne olan talebin azalmas? durumunda t?t?n tar?m? yerine ba?ka ?r?nler yeti?tirilebilir. Bu ge?i?i sa?lamak i?in baz? ?lkelerde ?reticilere devlet taraf?ndan destek sa?lanabilir.
43- T?t?nden dolay? ?lkeler fazla miktarda vergi geliri sa?lam?yorlar m??
Evet, t?t?n ve t?t?n ?r?nlerinden al?nan vergiler ?lkeler i?in ?nemli bir gelir kayna?? olu?turmaktad?r. Ancak t?t?n?n zararlar? d???n?ld???nde bu vergi gelirlerinin iyi bir gelir kayna?? olarak de?erlendirilmesi m?mk?n olmaz. ?te yandan ?lkenin toplam gelirleri i?inde t?t?nden al?nan vergilerin pay? san?ld??? kadar da fazla de?ildir.
44- Bir anda b?t?n insanlar sigara i?mez hale gelse, bu durum ?lke ekonomisi bak?m?ndan sorun yarat?r m??
Kesinlikle hay?r. ??nk? bir ?lkenin t?t?nden sa?lad??? gelire g?re, t?t?n?n neden oldu?u sa?l?k sorunlar?n?n yol a?t??? maddi kay?plar ?ok daha fazlad?r. Bu nedenle esasen t?t?n tar?m? karl? bir ?retim tarz? olarak kabil edilemez. ayr?ca bir ?lkedeki insanlar?n hepsinin bir anda sigaradan vazge?meleri s?z konusu olamaz. Zaman i?inde t?t?n talebindeki yava? bir tempo ile olan azalma da kolayl?kla ba?ka tar?m ?r?nleri ile de?i?tirilerek kar??lanabilir.
45- Pasif sigara i?imi ne anlama gelir?
Kendisi sigara i?medi?i halde sigara i?ilen bir ortamda bulundu?u i?in sigara duman?na maruz kalma durumunda pasif sigara i?iminden s?z edilir. Sigara i?enler nefes alarak duman? i?lerine ?ektiklerinde duman hava ile kar??t???ndan, duman i?inde bulunan maddeler seyreltik hale gelir. Oysa sigara kendi kendine yanarken yandan ??kan duman hava ile seyreltilmedi?i i?in, bu duman i?inde bulunan maddeler daha yo?undur.
46- Pasif sigara i?imi zararl? m??
Evet. Ara?t?rmalar, pasif olarak sigara duman?na maruz kalan ki?ilerde de kalp hastal??? ve kanser riskinin artt???n? g?stermektedir. O halde sigara i?en bir ki?i kendisine zarar verdi?i gibi, ayn? ortamda bulunan (evde e? ve ?ocuklar?, i?yerinde i? arkada?lar? vb) di?er ki?ilerin sa?l???n? da tehlikeye sokmaktad?r.
47- Pasif sigara duman? maruziyetinin ?ocuklar ?zerindeki etkileri neler?
Sigara i?ilen evlerde b?y?yen ?ocuklarda solunum sistemi hastal?klar? daha fazla g?r?lmektedir. Anne ya da babadan birisinin sigara i?mesi halinde bu hastal?klar?n riski iki kat?na ??karken anne ve baban?n her ikisinin de sigara i?mesi halinde ?ocu?un solunum sistemi hastal??? ge?irme olas?l??? daha da fazla olmaktad?r.
48- Marihuanadan (esrar) yap?lan sigaralar daha g?venli mi?
Hay?r, marihuanadan yap?lan sigaralar?n duman?nda daha fazla miktarda katran bulunur. Ayr?ca mariuhana i?enler duman? i?lerine ?ok derin olarak ?ekerler ve uzunca bir s?re i?lerinde tutarlar. Bu nedenle marihuanadan yap?lan sigaralar daha tehlikelidir.
49- T?t?n? ?i?nemek zararl? m??
Evet, t?t?n? ?i?nemekle ?zellikle a??z bo?lu?u kanserlerinin riski artmaktad?r. Ayr?ca t?t?n?n ?i?nenmesi s?ras?nda da nikotin kolayl?kla kana kar??abilmekte ve zararl? etki yapabilmektedir.
50- T?t?n emme zararl? m??
Evet. Baz? toplumlarda t?t?n tablet haline getirilerek di? eti ile yanak aras?na s?k??t?r?lmakta ve suyu emilmektedir. Bu durumda da ?zellikle a??z bo?lu?u ve g?rtlak kanseri riski artmaktad?r. Ayr?ca emilen t?t?n?n suyu i?indeki nikotin kana kar??t??? i?in bu y?n? ile de zararl? etki yapmaktad?r.
T.C. Sa?l?k Bakanl??? Temel Sa?l?k Hizmetleri Genel M?d?rl???
Sigaray? B?rakmada Hekimin Rol?
B?rakmay? ?steyen ??iciler i?in
? Hekim her sigara i?icisine a??k?a, ?srarl? bir ?ekilde, ki?iye ?zel tarzda, b?rakmaya te?vik etmelidir.
? Her sigara i?icisine 1 ay i?inde b?rakmay? deneme iste?i sorulmal?d?r.
? B?rakma giri?imine istekli ise destek sa?lanmal?d?r.
? Yo?un tedavi almak istiyorsa merkeze sevk edilmelidir.
? B?rakmay? d???nm?yorsa motive edici giri?imde bulunmal?d?r.
? ?zel bir gruptan ise (adolesan, gebe) ek olarak bilgilendirilmelidir.
B?rakma i?in haz?rlama
? B?rakma g?n? belirlenmelidir. (2 hafta sonra)
? Ki?iden sigaray? b?rakaca??n? yak?nlar?na bildirmesi istenir. (aile, arkada?)
? Hekim sigara i?ilmeyen ilk 2 hafta i?inde neler ya?ayac?? konusunda hastay? bilgilendirmelidir. (ilk birka? hafta i?indeki zorluklar, nikotin yoksunluk belirtileri)
? Sigara ile ilgili t?m maddelerin ortadan kald?r?lmas? gerekir.
Sigaray? b?rakmak istemeyen i?iciler i?in
? Sigara b?rakma nedenlerini g?stererek ki?i y?reklendirilmelidir (Motive edici bilgilendirme ki?inin hastal?k, aile ve sosyal durumu ile ili?kili ise ?ok etkilidir).
Riskler
? Hekim ki?iden sigara kullan?m?n?n potansiyel olumsuz sonu?lar?n? tamamlamas? ister (d???k katran, nikotin, pipo, puronun riskleri kald?rmad???n? vurgular).
? Akut riskler: Dispne, ast?mda alevlenme, impotans, CO art???.
? Uzun d?nemli riskler: Kalp krizi, fel?, AC ve di?er organ kanserleri, KOAH
? ?evresel riskler: E? ve ?ocuklar?n hastal?klar?
?d?ller
? Sigara b?rakman?n potansiyel yararlar?n? tan?mlamas? istenir.
? A?a??daki ?d?ller ?rneklenebilir.
- sa?l??? geli?tirmek,
- koku hissinin artmas?
- ev, giysi ve nefesin g?zel kokmas?
- ?ocuklara iyi ?rnek olmak,
- ekonomik tasarruf v.b.
Engeller
? Sigara b?rakmadaki engeller sorulup, engelleri ortadan kald?racak tedavi yollar? g?sterilir.
? Tipik engeller
- ba?ar?s?zl?k korkusu
- kilo alma
- destek eksikli?i
- depresyon
- sigaradan zevk alma
Tekrarlama
? Motive edici giri?im her kar??la?mada tekrarlanmal?d?r.
? Daha ?nceki giri?iminde ba?ar?s?z olmu? ki?iye, bir?ok ki?inin tekrarlayan giri?imlerden sonra ba?ar?l? oldu?u s?ylenmelidir.
Sigaray? B?rakm?? Ki?ileri Tekrar Ba?lamaktan Koruma
? ?o?u ki?ide tekrar ba?lama k?sa bir s?re sonra olmakta, bazen de aylar, y?llar sonra tekrar sigaraya ba?lamaktad?rlar.
? Hekimler tekrar sigaraya ba?lamay? ?nlemelidir.
Psikolojik De?erlendirme
? Depresyon puan? y?ksek olanlarda sigara i?me oran? y?ksektir.
? Bu ki?ilerde sigara b?rakma oran? da d???kt?r.
? Psikiyatri ile i?birli?i gereklidir.
? Baz? antidepresan ila?lar?n (Bupropion) nikotin yoksunlu?u belirtilerini ortadan kald?rd??? ve sigara b?rakma oranlar?n? artt?rd??? saptanm??t?r.
[Prof. Dr. Tuncay ?a?lar
Trakya ?niversitesi T?p Fak?ltesi
G???s Hastal?klar? Ana b?lim Dal?]
Sigaray? B?rakman?z Gerekiyor, ??nk?...
? Sigara i?enlerde a??z i?i kanserleri, di?eti kanserleri, dil kanserleri, bademcik kanserler, sigara i?meyenlere g?re 3-33 kat daha fazla g?r?lmektedir.
? S?re?en akci?er hastal?klar?n?n %80-90 sorumlusu sigarad?r. Sigara i?enlerde kronik bron?it, amfizem gibi hastal?klardan ?l?m oran?, sigara i?meyenlere g?re 2,5 kat fazlad?r. Akci?er kanserlerinin %90?? sigarayla ilgili olup, sigara i?meyenlere g?re riskleri 15-20 kat y?ksektir.
? Sigara i?en ki?iler, i?meyenlere g?re ortalama 8 y?l daha erken ?lmektedirler.
? Sigara damar sertli?i geli?mesini kolayla?t?r?r. Koroner arter hastal??? geli?iminde ise en ?nemli risk fakt?rlerinden biridir. Kalbin oksijen t?ketimini artt?r?r. Damarlarda b?z?lmelere neden olur.
? Yemek borusu kanserlerinin en ?nemli risklerinden birisi sigara i?imidir. Sigara mide salg?s?n? artt?r?r, mide ?lseri ve mide kanseri geli?mesini ise kolayla?t?r?r.
? ?drar kesesi ve pankreas kanseri sigara i?enlerde i?meyenlere g?re 2 kat daha fazla g?r?lmektedir. B?brek kanseri ise 5 kat daha fazlad?r.
? Sigara, erkeklerde ejak?lasyon miktar?n? ve spermlerin hareket yetene?ini azalt?r. Cinsiyet hormonlar?n?n da salg?lan???n? bozarak cinsel iste?in ve g?c?n azalmas?na yol a?ar.
? Sigara i?enlerde prostat kanseri i?meyenlere g?re 2 kat fazla g?r?lmektedir.
? Sigara kad?nlarda ise istenmeyen d???klere, erken ve kilolu bebek do?umlar?na, ?l? do?umlara ve erken menopoza yol a?ar. Sigara i?en kad?nlarda rahim a?z? kanserleri de yakla??k 20 kat fazla g?r?lmektedir.
"Sigaray? b?rakmak, bir insan?n sa?l???yla ilgili verdi?i en kazan?l? kararlardan birisidir.?
Sigara b?rak?ld?ktan ....
1 y?l sonra:
Koroner kalp hastal??? riski %50 d??er. 15 y?l sonra ise koroner kalp hastal???na ba?l? ?l?m riski hemen hemen i?meyenlerin d?zeyine gelir.
10 y?l sonra:
Akci?er kanserinden ?l?m riski yar? yar?ya d??er.
20 y?l sonra:
sa?l?k a??s?ndan hi? sigara i?meyen birisiyle neredeyse ayn? duruma gelinir.
[Ac?badem Sa?l?k Grubu]