Voodoo b?y?s?n?n bilimsel a??klamas? var m?? Bilim bu t?r olaylara nas?l yakla??yor, bu konular? nas?l ara?t?r?yor? ( Erg?n Ge?gin)
Voodoo ?l?m? Haiti k?lt?r?ne ait bir ??e. ?l?m, ki?inin kendisine b?y? yap?ld???na inanmas?ndan hemen sonra, ge?mi?inde hi?bir fizyolojik neden yokken, zamans?z bir ?ekilde ger?ekle?iyor. Ancak olur da bu s?re? i?erisinde s?z konusu ki?i b?y?n?n bozulabilece?ine ikna edilebilirse bu ?l?m ger?ekle?meyebiliyor. Bir ki?inin tamamen psikolojik nedenlerden ?t?r? ?l?me s?r?klenebiliyor olmas? bizleri oldu?u kadar doktorlar? da hayrete d???r?yor. Ancak zihnin fizyolojik i?leyi?ler ?zerindeki etkileri konuyu ayd?nlatmakta yol g?sterici olabiliyor:
• Ki?ilik ?zelliklerinin ?l?m riski ?zerine etkileri Voodoo ?l?m?yle yak?n ili?ki i?erisinde. Psikolojik etmenler, psikosomatik (psikofizyolojik) hastal?klar? tetikleyebiliyorlar. Yayg?n psikosomatik hastal?klar?n aras?nda ise ?lser, asma, kronik ba? a?r?lar?, hipertansiyon ve koroner kalp hastal?klar? geliyor.
• ?zerine dikkat yo?unla?t?r?lan bir di?er konuysa �nevroz, ?izofren ya da ki?ilik bozuklu?u�na sahip hastalar?n sigara i?me, dikkatsizce araba kullanma, sa?l?ks?z beslenme ve alkol kullan?m? gibi y?ksek risk davran??lar?n? daha s?k g?steriyor olmalar?. Bizlim insanlar?, psikiyatri hastalar?n?n zamans?z ?l?m risklerinin normal n?fusa g?re daha y?ksek oldu?unu belirtiyor.
• Ki?ilik tipleriyle koroner kalp hastal?klar? aras?ndaki ili?kiyse bir di?er nokta. Histeri, nevrotizm ve somatik ?ikayetler koroner hastal?klar?n ilk belirtileriyle b?y?k uyum g?steriyor. Ancak yine de ki?ilik ?zelliklerinin birinin ya?am s?resini k?salt?p k?saltamayaca??na dair net ve kesin bir bulgunun olmad???n?n alt? ?iziliyor.
• Son olaraksa ki?inin stresle ba?a ??kma y?ntemlerine de?iniliyor. ?? farkl? ba?a ??kma y?ntemi s?ralan?yor: Sabit, i?e gerilim ve d??a gerilim. Gerilimi psikofizyolojik tepkiyle (i?egerilim) yans?tan hastalar onu ?fke ve ?iddetle (d??a gerilim) yans?tan hastalara g?re daha y?ksek zamans?z ?l?m riski ta??yor. Bu ki?iler, kayg?, i?tah kayb? ve uyku d?zen bozukluklar? g?steriyor.
• Sosyo-k?lt?rel etmenlerin de ?l?m zaman?yla ili?kilendirilebilece?ine dair bulgular bulunuyor. Duygusal bir ba?la inan? duyulan, ?rne?in kutsal oldu?una inan?lan g?nler i?erisinde ?l?m oranlar? artabiliyor. Bu da bizlere Voodoo ?l?m?n?n psikolojik ve sosyal etmenlerden nas?l da etkilenebilece?ini g?steriyor.
Sonu? olarak, sayd???m?z t?m bu fakt?rler zihnin sa?l?k ve ?l?m zaman? ?zerine etkilerini g?zler ?n?ne seriyor. Voodoo ?l?m? ise, her ne kadar tart??mal? bir konu olmay? s?rd?rse de, bilim insanlar?nca ?izdi?imiz bu ?er?eve i?erisinde incelenmeye devam ediliyor.