?a?k?n?m,gururluyum, bu ya?a kadar hi? bilmedi?im ?zelliklerini ??renmi? olman?n karmakar???k duygular? i?indeyim.Bir mail yoluyla ula?t? bana, ve l?tfen siz de olabildi?ince da??t?n, okuyup saklamay?n, hat?rlat?n.
Te?ekk?rler Sn. G?NT?RK?N , Ellerinize, eme?inize sa?l?k.
Soyad?n?za ?ok ihtiyac?m?z var.
Ara?t?rmac? Yazar Prof.?lknur G?NT?RK?N KALIP?I :
Hepimizin bildi?i gibi Mustafa Kemal ATAT?RK d?nya
d?neminin liderleri i?erisinden 21 nci y?zy?la ge?ebilen tek
liderdir. ?stelik di?er liderler kendi halklar? taraf?ndan yok
edilmemin ac?s?n? ya?am??ken, o hala halk?n?n ve d?nyan?n nabz?nda
en b?y?k canl?l???yla, sevgisiyle, sayg?s?yla hala ya?ayabilen
d?nyadaki tek lider.
?nemli olanda san?r?m, ya?arken ?lmek de?il, ?ld?kten
sonra da bu kadar uzun s?re canl? kalabilmeyi ba?armak de?il
midir?
ATAT?RK?? biz hep tarihe mal olmu? y?nleriyle tan?d?k:
Asker ATAT?RK ya da devlet adam? ATAT?RK olarak.
Bu verdi?im ?rnek d?nyada tek olan ?rnektir. Zaten
herhalde bir ba?kas?na da rastlamam?z m?mk?n de?il. En b?y?k
d??man?; hani ?u ordular?n? denize d?kt??? d??man?, Yunan
ba?komutan? Trikopis. Hi?bir zorlama olmadan, hi?bir bask? olmadan
her Cumhuriyet bayram? Atina?daki T?rk b?y?kel?ili?ine gidiyor Trikopis, ATAT?RK??n
resminin ?n?ne ge?iyor ve sayg? duru?unda bulunuyor. B?yle bir
sayg?y? en b?y?k d??man?nda uyand?rabilen bir Mustafa Kemal.
Y?l 1938, General McArthur?un en zor, en problemli, en
buhranl? d?nemi. Birden ?ok s?k?l?r ve yan?nda duran y?zyirmiden
fazla ki?iye d?ner ve aynen ??yle der:
??u anda hi?birinizi de?il, b?y?k istidad? ile Mustafa
Kemal?i g?rmek i?in neler vermezdim? dedirten o b?y?k ?zlemi ve
onu olu?turabilen Mustafa Kemal?i.
Yada, y?l 1938. Bir ?ran?l? ?air bir Tahran gazetesine
?l?m? ?zerine bir ?iir yazar. ??te o ?iirin iki m?sras?n? sizlerle
payla?mak istiyorum. Diyorki;
?Allah bir ?lkeye yard?m etmek isterse onun elinden
tutmak isterse ba??na Mustafa Kemal gibi lider getirir.?
dizelerindeki bu k?skan?l??? olu?turabilen Mustafa Kemal.
Y?l 1976, UNESCO ?yelerine bir ?neriyle gelir. ?neri
paketindeki bir c?mleyi sizlere okumak istiyorum. Diyorki ?Bu g?n
UNESCO?nun ?zerinde ?al??t??? b?t?n projelerin isim babas? Mustafa
Kemal?dir.? ?neri nedir ? ?neri ise onun do?umunun y?z?nc?
y?l?nda, 152 ?yesi vard? UNESCO?nun 152 ?lkenin devletleri ayn?
anda kutlas?n ?nerisidir. Birden ?sve? delegesi aya?a kalkar ve
??yle s?yler:
?Ne yani d?nyada bu kadar devlet adam? var hepsinin
do?um g?n?n? b?yle kutlayacak
m?y?z?? ?eklindeki kinayeli s?zlerine, Rus delegesi aya?a f?rlar
yumru?unu masaya vurur ve 152 ?lkenin delegelerine aynen ??yle
s?yler;
?Gen? delege arkada??m hat?rlatmak isterimki ATAT?RK
?yle d?nyadaki herhangi bir lider de?ildir, b?rak?n onu bir y?l
anmay? her ?lke her problemimizde ?are olarak aramal?y?z?
s?zlerini d?kt?rtebilen bir Mustafa Kemal. Sonra nemi olur? UNESCO
tarihinde ilk ve tekdir hi? negatif oy yok, hi? ?ekimser oy yok
152 ?lke ?u metne imza atar; hani ?sve? delegesi demi?ti ya ?ne
yani? diye. O ?sve? delegesi bu imzan?n at?ld??? g?n mikrofona
gelir ve aynen ?unlar? s?yler;
Ben ATAT?RK?? inceledim b?t?n ?lkelerden ?z?r diliyor
ilk imzay? ben at?yorum? diyecektir.
??te o muhte?em belge diyorki;
? ATAT?RK K?MD?R; ATAT?RK ULULARARASI ANLAYI?, ??B?RL???, BARI?
YOLUNDA ?ABA G?STERM?? ?ST?N K???, OLA?AN?ST? DEVR?MLER
GER?EKLE?T?RM?? B?R ?NK?LAP?I, S?M?RGEC?L?K VE YAYILMACILI?A KAR?I
SAVA?AN ?LK ?NDER, ?NSAN HAKLARINA SAYGILI, D?NYA BARI?ININ
?NC?S?, B?T?N YA?AMI BOYUNCA ?NSANLAR ARASINDA RENK, D?L, D?N, IRK
AYIRIMI G?STERMEYEN, E?? OLMAYAN DEVLET ADAMI, T?RK?YE
CUMHUR?YET?N?N KURUCUSU?
Var m? b?yle bir metin! Bir filozof derki ?bir ?lke
i?in k?stas arad???n?z zaman o ?lkenin en b?y?k liderini g?zden
ge?irin? ?u anda k?stas arayan ?lkelere san?yorum bundan daha iyi
bir metin g?steremeyiz. ??te bu metin 152 ?lke taraf?ndan
imzalanm??t?r. E?i olmayan devlet adam? metni. Peki daha
sonra ne olmu?tur; 151 ?lkede hemen hemen bir y?l boyunca her
yerde bu metni g?rebiliriz, soruyorsunuz bana o bir ?lke kim? ??te
o ?lkenin ad?n? vermeye benim dilim maalesef varm?yor.
Hadi gelin Haiti?ye gidelim. Y?l 1996, Haiti
Cumhurba?kan?[1] ?l?r. Bir vasiyet b?rakm??t?r. Haiti?ye bakt?m
haritada bir kutup kadar uzak ?lke. Haiti Cumhurba?kan? 1996 da
?ld???nde vasiyeti a??l?r. Vasiyetinde mezar ta??na yaz?lmas? i?in
bir metin b?rakm??t?r. Haiti Cumhurba?kan?n?n bug?n mezar ta??nda
yazan hitabeyi sizlere okumak istiyorum. Diyorki ?B?t?n ?mr?m
boyunca T?rkiye?nin lideri Mustafa Kemal ATAT?RK?? anlam?? ve
uygulam?? olmaktan dolay? mutlu ?ld?m?
Peki y?llar bir ?ey de?i?tirir mi? Hay?r. 2000
y?l?nda bizim medyan?n ka??rd??? bir bilgi var, ABD Ba?kan?
milenyum mesaj?n? veriyor. Mesaj?n bir yerinde aynen ?unlar?
s?yler; ?Bug?n milenyumun hi? ??phe yoktur ki tek devlet adam?
Mustafa Kemal ATAT?RK?t?r. ??nk? o y?l?n de?il asr?n lideri
olabilmeyi ba?arm?? tek liderdir.? 2000 de ABD Ba?kan?na i?te bu
ger?e?i de ifade ettirebilen bir Mustafa Kemal var. Asker Mustafa
Kemal?in, Devlet adam? Mustafa Kemal?in ?ok d???nda bir Mustafa
Kemal.
2003 de bir ?ey de?i?ti mi?, 2004? Hay?r. 2004 de bir
konferans veriyorum birden bir han?mefendi aya?a f?rlad?. Dediki
?Ben Norve?liyim ve ?u anda Norve??te ?ok s?k kulland???m?z bir
deyim var, bu deyimin anlam?n? anlad?m? dedi. Han?mefendi ?nedir o
deyim? dedim. ?Norve??e?de ?ATAT?RK gibi d???nmek? deyimi
var. ?ok s?k kullan?r?z bu deyimi? ?nerelerde kullan?rs?n?z?
dedi?imde ?Hani bir problem veririz ??z diye o da tembellik eder
??zmez. Deriz ki ona bu problemin mutlaka ??z?m? var. Birde
ATAT?RK gibi d???n?. O g?n otelime geldim televizyonu a?t?m o
kadar ?ok ki?iye bir de ATAT?RK gibi d???n dedi?imi hat?rl?yorumki
galiba Norve??e?den ?ok bizim dilimizin bu deyime fazlas?yla
ihtiyac? var diye d???nmeden de edemedim.
Bir ?ngiliz gazeteci ATAT?RK?le bir r?portaj yapar.
R?portaj?n? Amerikan B?y?k K?t?phanesinden bulup getirttim ve bir
yerinde Mustafa Kemal?e ??yle sorar gazeteci; ?Birle?mi?
Milletlere ?ye olmay? d???n?yor musunuz?? Mustafa Kemal?in cevab?
aynen ??yle :
??artlar?m?z? koyar?z. Kabullerine ba?l?. Biz
m?racaat etmeyiz ?ye olmak i?in. E?er davet gelirse d???n?r?z?.
Evet, Birle?mi? Milletler sadece T?rkiye?yi davet edebilmek i?in
yasas?n? de?i?tirir ve ilk davet edilen ?lke olur Mustafa Kemal?in
?lkesi, T?rkiyesi Birle?mi? Milletlere. San?yorum ondan feyz
alaca??m?z ?ok ?ey var asl?nda Mustafa Kemal?den. Ama bu arada
2005?de daha yeni iki ?? g?n ?nce yabanc? gazeteyi okuyorum.
S?rman?et b?y?k puntolarla ?u ba?l??? atm?? ?Bu g?n Ortado?u?ya
d?zinelerle ATAT?RK laz?m?. dedim yazara ATAT?RK ?? hi? tan?m?yor
herhalde. D?zineye hi? gerek yok tek bir tanesi de yeterdi
asl?nda.
?rnek vermeye devam edersem inan?n konferans b?yle
biter. Filipinlerden ?in?e kadar o kadar ?ok ?rnek varki. Ama
g?rd?k 1925?de 1938?de 1996?da 2000?de 2005?de her ?lkeden, her
cinsten, her stat?den insan?n ?zlemle, sevgiyle,
sayg?yla arad??? ama bizim olan bir Mustafa Kemal?den
bahsediyoruz. Bu g?n T?rkiye?nin en b?y?k sorunu nedir? dersem
cevap olarak kula??ma gelenler ?unlar; ekonomi diyorsunuz i?sizlik
diyorsunuz. Ama bence T?rkiye?nin ?ok ?nemli bir problemi var o
problemi ??zersek T?rkiye ekonomiyi de ??zer T?rkiye i?sizli?i de
??zer. Evet T?rkiye?de lider yeti?tirme sorunu var.
Lider deyince de nedense hep siyasi lider anl?yoruz ben
ondan bahsetmiyorum, benim lider dedi?im ?ok kapsaml? bir kavram.
Yoksa i?ersindeki tek bir terimdir siyasi lider veya sosyal lider.
Ama lider dedi?im zaman ben asr?n lideri d?nya liderinden
bahsediyorum. ??te b?yle liderlere ihtiyac?m?z var. Ben ?imdi
soraca??m size ?u anda kar??mda pek ?ok gen? arkada??m oturuyor.
Bunlardan bir tanesinin bir ka? d?nem sonras?n?n Cumhurba?kan?,
Genelkurmay Ba?kan?
yada Ba?bakan?, Maliye Bakan? yada evinin anne babas? olmad???n?
bana iddia edebilir misiniz? Belki sizsiniz, ama bilinizki i?te
bug?n sizlerle payla?aca??m konu asr?n lideri, d?nya lideri yada
lider olman?n k???k s?rlar?n? ATAT?RK?le sizinle payla?aca??m.
?lk s?rr?m?z; ATAT?RK tamam arkada??m ben
topraklar?n?z? kurtard?m askeri bir dehay?m deyip yerine
?ekilmemi? hemen asker elbisesini ??kart?p sivil elbisesini giymi?
ve inan?rm?s?n?z s?n?rlar?n? hangi s?n?r?n lideri ise o s?n?rlar?n
i?erisinde ne var ise ama ne var ise ta??ndan topra??na hepsinin
ama hepsinin sorumlulu?unu omuzlar?nda hissetmi?tir de onun i?in
Mustafa Kemal bug?n d?nya lideridir. Nas?l m? ?
ATAT?RK?? a?larken tarih ?ok ender tespit
etmi?tir. 25 y?ll?k ara?t?rmac?y?m, 7 tespitim oldu. ?lki
?anakkale?de top?u at???m?z ba?lad??? s?rada d?kt??? g?zya??d?r,
bir di?eri ise hepimizin bildi?i bir hikaye ama ben yine de
anlataca??m. O g?n?n Ankaras? kurak, ?orak bir k?y. ?ankaya?dan
meclise gelirken yol ?zerinde sadece ama sadece bir tek i?de a?ac?
varm??. ATAT?RK o i?de a?ac?n?n ?n?nden ge?i?lerinde arabas?n?
durdururmu?, inermi? ve o i?de a?ac?na selam verirmi?. ?Aman
demi?ler pa?am ne yap?yorsunuz b?yle??, ?Eee o demi? yedi?im
meyvenin, s???nd???m g?lgenin, soludu?um havan?n bir neferi. En az
di?er neferler kadar bunun da selama hakk? var?. Yani ?niye
?a??r?yorsunuz?? der gibiymi?. Ve bir g?n yan?nda bulunan
arkada??na ???te bu benim...? derken bide bak?yor a?a? yok ortada
hemen iniyor ?Ne yapt?n?z bu a?aca? diyor. ?Pa?am? diyorlar ?yolu
geni?letmek i?in mecburduk kestik o
a?ac??. ?Yahu diyor bitek bana sorayd?n?z bu a?ac? kurtaracak bir
yolu mutlaka bulurdum? diyor. Daha fazla dayanam?yor, arabas?na
biniyor, ?of?r?n?n ve arkada??n?n g?z? ?n?nde h?ng?r h?ng?r
a?lamaya ba?l?yor. Bir tek i?de a?ac? i?in mi dersiniz? Hay?r. ?ok
zor ?artlarda kurtard??? bu topraklarda yeti?en bir canl?d?r ve
lideri oldu?u i?in de bu topraklar?n da o i?de a?ac?n?n da
sorumlulu?u Mustafa Kemal?in omuzlar?ndad?rda onun i?in.
Galiba ?imdi anlataca??m inan?lmaz projeyi de o g?n
d???nmeye ba?lad?. Hani ?Bir daha b?yle bir ?eyle
kar??la?abilirsem nas?l m?dahale edebilirim? diye. ?ok de?il do?a
katliam?, en kolay yapt???m?z katliam.
Y?l 1930 ATAT?RK Yalova k??k?ne do?ru ??kmakta. Bir de
bakar bir bah??van koca bir
??nar a?ac?n? kesmek ?zeredir. ?Yahu? der ?sen hayat?nda hi? b?yle
bir a?a? yeti?dirdinmiki? Kesmeye muktedir g?r?yorsun kendini ve
niye ?? der. Bah??van derki; ?Pa?am ??nar a?ac?n?n k?kleri k??k?n
temelini kald?rd?, yapraklar? da k??k?n pencerelerine m?dahale
ediyor. Ya k??k? kaybedece?iz ya a?ac? kesece?iz. Onun i?in de
kusura bakmay?n ama biz a?ac? kesiyoruz?. Bir an d???n?r; ?Hay?r
gerekirse k??k? a?a?tan uzakla?t?r?r?z? der. Derlerki bu g?n
Mustafa Kemal bir ho?. Ne demek k??k? tutupta a?a?tan
uzakla?t?rmak? Ama inan?rm?s?n?z m?hendis de?il, mimar de?il,
ziraat?? de?il ama ne yapar biliyormusunuz? ?stanbul?daki k?pr?
alt?ndaki tramvay raylar?n? Yalova?ya ta??t?r. K??k? hi? y?kmadan
oldu?u gibi tutarak kendisi de kazma k?rek temelini kazar ve
k??k?n alt?na tramvay raylar?n? d??eyerek k??k? a?a?tan 4 metre 80
santim kenara ?ekerek hala Cumhuriyetimiz gibi ayakta durmakta
olan ??nar a?ac?n?n kurtulu?unu temin eder.[2]
Y?l 1930. D?nya ?evre laf?n? ne zaman etmeye ba?lad??
1980 den sonra. 1980 den ?nce, 1930 y?l?nda d?nyaya somut bir
?evre dersi vermektedir Mustafa Kemal asl?nda. Ama, biraz ac?
parantezlerim olacak bu konferans?mda. ?lk ac? parantezimi ATAT?RK
kimdir belgesiyle a?m??t?m, ikinci ac? parantezim burada olacak.
Hadi gelin 5 Mart 1996 ya gidelim yani g?n?m?ze yak?n bir g?n.
?ATAT?RK ve T?rk kad?n?? konulu tiyatrolu konferans?m? 25 gen?le
sunuyorum. 25 gen?le birlikte prova yapt?k, yorulduk, oturduk,
televizyonu a?t?k. ikinci haber olarak 6 dakika m?ddetle ve 5 kere
g?r?nt? zumlanmak ?zere ?nemli bir haber
verildi televizyonda. Haberi aynen aktar?yorum, diyordi ki
?Amerika da eski bir ?nl? bir m?zikhal hi? y?k?lmadan d?nyada ilk
kez uygulanan bir y?ntemle raylar ?zerinde iki metre kenara
?ekilerek yerine yeni bir binan?n yap?ld???? haberiydi. D?nyada
ilk kez laf? da be? kere edildi. gen?lerden biri kalkt? bana ne
dedi biliyor musunuz? ?Ya ??retmenim biz tarihe pek bir dald?k.
Bak?n el alem neler yap?yor? Teknik, medeniyet biraz da onlara
baksak? diyince ar?ivimde 1930?da ATAT?RK??n bu i?i yaparken
?ekilmi? resimleri, raylar ?zerindeki ?ekilen resimleri g?sterdim
kendilerine ve dedim ki ??u anda ne s?yleyeceksiniz bana??. Bir
gen? kalkt? ne dedi biliyor musunuz? ?Ya ??retmenim su? bizde mi?
Biz bu konuyu ilk defa sizden duyuyoruz, sizden g?r?yoruz bu
resimleri?. Ama o haberi bug?n milyonlarca T?rk genci izledi ve
oturdular 25 gen?, bu haberi veren televizyona bir faks ?ektiler.
Faksta aynen ?u yaz?yordu ??kinci haber olarak 6 dakika m?ddetle
ama be? kez ?u resimleri g?stermek suretiyle bu arada da mutlak
suretle mesaj? iletin dediler ?Bu g?n 1996, Amerika ?ekiyor raylar
?zerinde iki metre, yerine yeni bir bina yap?yor, 1930 ATAT?RK
?ekiyor 4 metre 80 santim, bir a?a? kurtarmak i?in? bu mesaj? da
?ok iyi verin dediler. Y?l 1996 idi. Y?l 2005 hi?bir televizyonda
izlediniz mi? ?zlemediniz.
Ya hocam siz bize bir tek ??nar a?ac? ve i?de a?ac?
anlatt?n?z bunlar ATAT?RK??n hayat?nda tek tek ?rnekler olabilir.
Hadi gelin S???t?z??ne gidelim, hani ?u Ankara yak?nlar?ndaki, o
zaman i?in 80 tane s???t a?ac?n?n oldu?u yere. S???t?z?ne ATAT?RK
hep dinlenmek i?in gelirmi?. Bir geldi?inde galiba d???nd???n?
sesli olarak aktarm??;
?Ah ! burda bi kul?bem olsayd? ke?ke?. ?Ya pa?am istedi?in bir
kul?be olsun hemen yapar?z ?uraya? demi?ler. ?Buradaki a?a?lara ne
olacak peki?. ?Pa?am burdakiler s???t a?ac?; g?n?ls?z a?a?t?r.
S?keriz ba?ka bir yere dikeriz, mutlaka tutar? demi?ler. Bir an
durur, ?Bir tek ?artla kabul ederim? der. ?Burda yetecek kadar
s???t a?ac?n? kendi ellerimle s?kece?im, kendi ellerimle
dikece?im, ?nce tuttuklar?n? g?rece?im, sonra kul?be yap?m?na izin
verece?im?. Yani bug?n betonu ye?ile tercih eden zihniyete bence
en g?zel ?rnek te?kil eder bu. Ne yapar biliyor musunuz? T?rkiye
Cumhuriyetinin Cumhurba?kan? Mustafa Kemal ATAT?RK makam?n?
?ankaya?dan S???t?z??ne ta??t?r has?rlar ?zerine. Kabullerini orda
yapar, imzalar?n? orda atar,
?ad?rda kal?r ama s???t a?ac?n? s?ker, kendi elleriyle diker,
tuttuklar?n? g?r?r, ondan sonra bug?n ?ok k???c?k ama verdi?i
mesaj ola?an?st? b?y?k olan bu S???t?z??ndeki k???k ATAT?RK
kul?besinin yap?lmas?na izin verir.
25 y?ll?k ara?t?rmac?y?m. Benim elimde 130 belge var
bizzat ?evre hareketine bedenen kat?ld???na dair. Sade bende 130
belge, kim bilir ka? belge var. Ke?ke diyorum, ke?ke bu belgeler,
baz? g?nler bizi okullar da bu kul?beye g?t?r?pte burada
anlat?lsayd?. san?yorum bug?n betonu ye?ile tercih eden hi?bir
belediye ba?kan? yeti?mezdi.
??te bu anlamda sahneye ?imdi Tahsin ?O?KAN?u davet
edelim. Tahsin CO?KAN o zaman?n gen? bir ziraat m?hendisi. ?Gel
Tahsin seni bir yere g?t?rece?im fikrini almak istiyorum? diyor.
Giderler, g?sterdi?i yere bakar Tahsin Bey. Batakl?k, sivrisinek
salg?n?, hayvan le?lerinin oldu?u berbat bir arazidir. ?Ya pa?am
hayrola? der. Atat?rk, ?Buraya b?t?n masraf? cebimden olmak ?zere
bir orman ?iftli?i yapmak istiyorum? der. ?Ya pa?am buran?n ?slah?
ya sizin paran?z? t?ketir ya da zaman?n?z?, neden bu kadar m?mbit
topraklar varken gelip de buray? tercih ettiniz?? der.
ATAT?RK??n cevab? ATAT?RK??edir. Derki ?Ben en zor
olan? yapay?mda siz arkamdan kolaylar? nas?l olsa yapars?n?z.? Ne
bilsin ki en kolaylar? bile ?abuk y?kabildi?imizi ama, bu
aradaTahsin ?O?KAN ?Pa?am burda hi?bir ?ey yeti?mez, pek
u?ra?may?n? der. Ama dinleyen kim. Derki ?Tahsin buraya
ziraat?ileri getir ve incele bana resmi bir yaz? getir buras?yla
ilgili?. Biraz sonra Tahsin CO?KAN ?ok mutlu, kendi dedi?i ??kt?,
?zerinde ?Burada hi?bir?ey yeti?mez?yaz?l?, alt?nda da
ziraat?ilerin imzas?n?n oldu?u bir belgeyi Mustafa Kemal?in ?n?ne
koyar. ATAT?RK biraz m?tebbessim okur bu yaz?y?. Kaleme al?r, bu
ka??d?n yan?na aynen ?unlar? yazar ?BURASI VATAN TOPRA?IDIR,
KADER?NE TERK EDEMEY?Z?. Etmez de. Ayn? Sakarya savunmas? gibi
akasya savunmas?n? ele al?r, ?am ve k?knar? oraya 30 A?ustos
olarak tamamlar ve hi? unutmayaca??m?z bir g?n, l?tfen hi?
unutmay?n, tarihte atlad?k bu g?n?, 25 May?s 1933. Ne yapar
biliyor musunuz? Hani 5 Haziranlarda kutlad???m?z bir g?n var,
?evre g?n? de?il mi? ?evre g?n? ne zaman kutlanmaya ba?lad?? 1980
den sonra. Peki 25 May?s 1933, ATAT?RK ne yapt?? ?lk ?evre g?n?
kutlamas?n? yapt?. Hem de bug?n okullara soruyorum diyosunuz ki ne
yapt?n?z diye ?ya a?a? diktik diyorsunuz ya ??p toplad?k? ?yle
falan de?il. B?t?n Ankara halk?n? bedava trenlerle buraya
getirtiyor, a?a?lar boy vermi?ler, alt?nda dinlenmektedirler,
havuz yap?lm??t?r, ?ocuklar y?zmektedirler. Hatta b?t?n masraf?
cebinden ?demi?tir ama kar? da almam??t?r, buraya bir fabrika
yapt?rm??t?r, s?t ?r?nleri ?retilmektedir, herkes yamektedir.
Herkes ?ok mutlu ama en mutlusu Mustafa Kemal ATAT?RK.
Nebizade diye bir arkada?? var, Nebizade?nin kafa ?ok
kar???k. ?Yahu pa?am senden ba?ka bir tek ki?i burada bir a?a?
yeti?ece?ine inanmad?. Peki sen nas?l anlad?n burda orman
olaca??n??? der. ?Gel Nebizade gel, ?imdi anlatay?m sana. Hani
Tahsin ?O?KAN??n burda bir?ey yeti?mez dedi?i g?n?n ak?am? tebdili
k?yafetle ?ankaya?dan ka?t?m, burdaki k?yl?lere geldim. K?yl?ler
beni tan?mad?lar. K?yl?lere, a?alar dedim burda a?a? yeti?ip
yeti?meyece?ini bana en kolay yoldan nas?l ispat edersiniz dedim.
?Al dediler?, bana bir testi su verdiler, bir de kazma k?rek. ?Kaz
oray? iki g?n sonra gel biz sana ne olaca??n? s?yleriz? dediler.
Ah o iki g?n ?ankaya?da nas?l ge?ti bir Allah bilir bir de ben.
?ki g?n sonra gittim testiyi ??kard?m, testinin i?inde su
bitmi?ti, k?yl?lere uzatt?m. Dediler ki bana ?a?a testide su
kalmam??, toprak su emiyor, bakma bunun ?st?n?n kurak oldu?una,
biraz u?ra? burda ne ekersen bi?ersin?. Ve hani Tahsin CO?KAN??n o
raporu bana getirdi?i g?n ben ?oktan projeye ba?lam?? epey de
ilerlemi?tim? diyecektir.
D?nya lideri olmak ?yle kolay de?il biliyor musunuz.
Hani ATAT?RK?e kimdi en ?ok kar?? ??kan, evet Tahsin CO?KAN?d?.
Onu da ATAT?RK buraya m?d?r tayin eder. Evet lider olmak hakikaten
kolay i? de?il. Bu arada biz bu
130 belgeye hi? ?al??mam???z. ?al??mad???m?z?n en ac? ?rne?ini
T?rkiye ya?ad? zaten. Neydi o ?rnek ?17 A?ustos depremi?. Evet
deprem bir kaderdir ama kader olman?n ?tesinde dolgu alan ??kt?,
dolgu binalar ??kt?. Oysa 1930?dan beri bize ?l?tfen tabiatla
oynamay?n, tek bir a?a?la bile oynamay?n? diye bize ?rnek olan bir
liderimiz varken ya?ad?k bu ac?y?.
Bizler iyi de?erlendirmemi?iz onun ?evre hareketini ama
bak?n d?nya ne g?zel de?erlendirmi? hareketini. Ben size bu
bilgileri vermek i?in 1919 ba?lad?m ve bug?ne kadar ??kan b?t?n
gazete ve dergileri tar?yorum. Taramam s?ras?nda 28 Temmuz 1933
g?n?n Cumhuriyet gazetesinde bir haber okudum. ?nan?lmaz bir
haberdi. Hani bir ?i?ek al?yoruz, k?rm?z? renkte, hediye
g?t?r?yoruz ve ad?na da ?ATAT?RK ?i?e?i? diyoruz. O ATAT?RK
?i?e?inin ad?n? biz koyduk zannediyorduk ama bak?n
gazeteyi aynen okuyorum. Gazete haberi ?u ?Chicago ?zel,
ge?enlerde Vanderbit ?niversitesi profes?rlerinden doktor Kirk
Land?n laboratuarlar?nda muhtelif ameliyeler neticesinde k?rm?z?
renkte yeni bir ?i?ek elde edilmi?tir Profes?r bu yeni ?i?e?e isim
ararken yan?nda duran ama Tarsus Kolejinde ATAT?RK?le tan??m??,
ondaki tabiat bilgi ve ilgisine hayran olan bir di?er profes?r bu
?i?e?e ATAT?RK isminin verilmesini ?nermi?tir. Ve bu ?neri d?nya
nebatat dairesine iletilmi? ve ATAT?RK??n yapt??? ?al??malar?n
anlat?ld??? toplant?da oy birli?iyle kabul edilmi?tir?. Yani
d?nyadaki her ?lkede bu ?i?ek Gazi ATAT?RK ad?yla ?retiliyor ve
sat?l?yor.
Peki ba?ka bir lider varm? diye ara?t?rd?m bir ?i?e?e
ad?n? veren, ba?ka hi?bir lider yok. ??nk? tabiat?yla bu kadar
b?t?nle?ebilen bir lideri d?nya tarihi yazmam??t?r. Diyorki
Mustafa Kemal ??evre hareketi d???nda e?er lider olacaksan?z e?er
lider olmaya kalk??t?ysan?z ki i?inizde ??renci arkada?lar var
mutlaka s?n?f ba?kanlar? vard?r e?er s?n?f ba?kan? olacaksan bu bi
liderliktir s?n?r?n nedir? s?n?ft?r s?n?f?n i?erisindeki tek bir
tebe?ir tanesi tek bir s?ra tek arkada??n?n problemiyle
ilgilenemeyeceksen o liderli?i kabul etmeyeceksin demektedir
Mustafa Kemal.
Peki ikinci s?rr?m?z ne? ?kinci S?rr?m?z; d?nya tarihi
sadece bir s?fat? Mustafa Kemal?e vermi?tir. Ba?ka d?nyada hi?bir
liderin alamad??? bir s?fatt?r bu hangi s?fat m?? Ne dersiniz?
Evet Ba???retmen diyen var aran?zda, ho?g?r?l? evet biliyorum
hepsi g?nl?n?zden ge?en s?fatlar? ATAT?RK??n ama soruyorum sizlere
bir insan do?umundan ?l?m?ne kadar ya bir askerdir, ya bir devlet
adam?d?r ya ?evrecidir ya tiyatrocudur ya sanat??d?r ya
arkeologdur bir ?eydir. Ama bunlar?n hepsi birden olabilen
d?nyadaki tek lider Mustafa Kemal ATAT?RK oldu?u i?in d?nyada
?k?lt?r antropolo?u? s?fat? verilebilen tek lider Mustafa
Kemal?dir.
?K?lt?r Antropolo?u? nedir ne de?ildir uzun uzun
ba??n?z? a?r?tmayaca??m. Hadi gelin 5 May?s 1935, Ahlatl?bel?e
gidelim. Ahlatl?bel Ankara yak?nlar?ndaki kaz?lar?n ba?lad??? yer
biliyorsunuz. B?t?n arkeoloji kaz?lar?n?n yap?lma emrini veren
Mustafa Kemal, m?zelerin a??lma emrini veren de Mustafa Kemal. Ama
bug?nk?lerde oldu?u gibi a??n, kaz?n, imza; ?yle de?il. Nas?l
yeti?mi? inan?n, 25 y?ll?k ara?t?rmac?y?m hi? anlamad?m.
Bak?yorsunuz Efes kaz?lar? ba?l?yor iki kere gidiyor, Konya?da
Asar kaz?lar? ba?l?yor ba??nda, birde bak?yorsunuz Ahlatl?bel
kaz?lar?
ba?lam?? ba??nda, toprak al?yor, ?l??yor, bi?iyor. ?Ya ne yap?yor
Mustafa Kemal? diyorlar. ?ankaya?ya gidiyor, ?ankaya?da ?? g?n ??
gece hi? uyumadan; uyumamak i?in aln?na ?slak bezler koydurmu?,
birilerini ?a??r?yor, telefonlar ediyor bir heyecan bir tela?. ??
g?n sonra ?gelin diyor Ahlatl?bel?e gidiyoruz?. Hemen geliyor
diyorki ?arkeologlar toplan?n?. Biliyorsunuz ba?lar?nda en b?y?k
arkeolo?umuz Z?beyir KO?AR var. Bu Z?beyir KO?AR??n bir e bir
an?s?d?r. Toplan?yor ve diyorki Mustafa Kemal heyecanla;
?kazd???n?z yer yanl??, ?uray? kazman?z gerekir?. Yabanc?
arkeologlar ?el insaf pa?am, anlad?k iyi askersin iyi devlet
adam?s?n ama yani bu i?te bizim i?imiz niye kar???yorsun? der gibi
aralar?nda birka? ?ey oluyor ama emir b?y?k yerden. Ba?l?yorlar
Mustafa Kemal?in g?sterdi?i yeri kazmaya. Sonu? mu? B?t?n bulgular
ordan ??kacakt?r. ?nat
u?runa, kendi ceplerinden ?der ve kendi dedikleri yeri kazarlar
hi?bir bulguya rastlam?ycaklard?r.
Bunun ?? g?n sonras?, ATAT?RK Galip ARCAN??n yazd??? ?S?rat
K?pr?s?? adl? piyese davetlidir. Davetiyede b?yle yazar piyesin
ba??nda mutludur biraz sonra sinirlenmeye ba?lar bir m?ddet sonra
bitince ?bana Galip ARCAN?? ?a?ar?n!? der. Galip ARCAN gelince ?bu
piyesi siz mi yazd?n?z? ?der. ?Evet pa?am ben yazd?m?. ?Hay?r, bu
bir Bolunun Flor Doranj adl? boldvilin?in aynen ?evirisi neden
bunu belirtmediniz hakk?n?zda soru?turma a?t?r?yorum? diyecektir.
Buna benzer pek ?ok an?y? da okuyunca ne dedim biliyormusunuz.
Samimi konu?aca??m inan?n sizlerle. Dedim ki ?a be Atam
boldvilin?e var?ncaya kadar ne zaman okursun? ne zaman kafanda
tutars?n?. Ve o s?rada ne yapt?m biliyor musunuz? Yirmi y?ll?k
ara?t?rmac?yd?m, ATAT?RK?le iddiaya girmek gibi, dedim ?senin
ba??nda durmad???n ilerletmeye ?al??mad???n bir alan bulmak benim
boynumun borcu olsun?.
O s?rada da ?Sanat ve ATAT?RK? adl? ara?t?rmam?
yap?yorum bakt?m resimde T?rk tarihinde ilk resim sergisini o
a??yor, heykelde dinin etkisini kald?r?yor ama kar??ma yedinci
sanat dal? geldi. Ne? Sinema. dedim ?herhalde burda iddiay?
kazand?m?. Hey hat, ba? y?netmen Cezmi AR, ba?rolde Mustafa Kemal,
film ?ekiyorlar. Ve Cezmi Ar Mustafa Kemal?e tabi Cumhurba?kan? ya
diyemiyor ??yle dur b?yle dur diye di?er oyunculara ?iddetle
ba??r?yor. Atat?rk ?Gel Cezmi gel, burda ba?komutan sensin. ben bu
i?i bilmem. ?nemli olan
i?in iyi ??kmas?. Bana da ayn? ?iddet ve hiddetle ba??racaks?n?
der. Cezmi AR hayat?n?n son g?nlerinde ?ben bir daha asla ?yle bir
oyuncuyla ?al??mad?m? diyecektir.
Y?l 1937, M?nir Hayri EGEL?YLE odalar?na ?ekilirler.
?ankaya? da ne mi yaparlar? ATAT?RK bir film senaryosu yazm??t?r,
ad?n? da koymu?tur; ?Ben bir ?nkilap ?ocu?uyum? dur ad?. Kendi
yazd??? film senaryosunu M?nir Hayri EGEL? ?ekecektir, ATAT?RK
oynayacakt?r. Ama y?l 1937 dir, ?mr? vefa etmemi?tir. Derim ki
haydi filmciler bulun bu senaryoyu filme ?ekin pokemondan ?ok daha
faydal? olaca??na ben kesin g?z?yle bak?yorum.
Bu arada ATAT?RK??n her ?eyi iyide ben iddiadan
vazge?tim, tamam dedim. Kesinlikle iddia falan yok art?k, iddiay?
Mustafa Kemal kazand? ama merak
ediyorum nas?l yapt? diye. As?l s?r nerde? O s?rada en b?y?k lider
ele?tirmeninin s?z? geldi elime. Liderleri ?ok s?k? ele?tiren bir
ele?tirmen diyorki ATAT?RK i?in ?Liderler i?erisinde ele?tiri
acizli?i ya?ad???m tek lider Mustafa Kemal?dir. ??nk? b?t?n
R?nesans, b?t?n reform, b?t?n ayd?nlanma ?a?? etkinlikleri bir
adam?n kafas?nda toplanm??, bir ?a?a s?ran etkinlikler on y?lda
ba?ar?lm??, bu b?y?k bir mucizedir en b?y?k radikal Mustafa
Kemal?dir?. Bunu biz demiyoruz d?nyan?n en b?y?k lider ele?tirmeni
diyor.
Peki, tamam laf iyid e diyorsunuz ki; laflar kar?n
doyurmuyor. Esas s?r nerde ?ok merak ediyorum. On y?lda bir
bak?yorsunuz kara tahtan?n ba??nda harf ??retiyor, bir
bak?yorsunuz ?apka giyiyor, bir bak?yorsunuz tiyatro eseri
oynat?yor, yok efendim arkeolojik kaz?lara gidiyor, tren
raylar?n?n
genle?me hesab?n? yap?yor, Ankara?daki caddelerin ne kadar
mesafede olaca?? konusunda ?ehirle?me planlar? yap?yor, E on y?lda
bunlar?n hepsi peki nas?l? Ben esas s?rr? nerde buldum biliyor
musunuz? Onun bir s?z?nde. Ama bu bence, ve dedim ki bu s?z?
okuyunca ke?ke ?u karga kovalamas?n? kafalar?m?za
yerle?tireceklerine ?u s?z?n? yerle?tirselerdi herhalde T?rkiye
?ok farkl? biyerde olurdu ?u anda. ATAT?RK diyor ki? ?ocuklu?umda
elime ge?en iki kuru?tan birini e?er kitaplara vermeseydim bu g?n
yapabildi?im i?lerin hi?birini yapamazd?m?. Esas s?r bence burada.
?ocuklu?unda eline ge?en iki kuru?tan birini kitaplara verdi?i
i?in 35 ya??nda general, 40 ya??nda ba?komutan, 42 ya??nda
cumhurba?kan?, 46 ya??nda d?nyada pek ?ok reformist var ama hi?
biri dile dokunabilmeyi cesaret edememi?tir; dile dokunabilen tek
reformist Mustafa Kemal?dir. ??te bunu yapabilen ve 53 ya??nda
nutku
yazan gen? olarak tarihimize ge?ecektir Mustafa Kemal.
Okumayla, ama nas?l okuma biliyor musunuz? Bildi?imiz
gibi bir okuma de?il. Sizi 1914 Anafartalar?a g?t?r?yorum.
Anafartalar?da sava??n bir dinlenme yerinde ?ad?r?n?za gelirsiniz
postallar? ??kar?r rahat?a dinlenmek istersiniz. ?yle bir ?ey yok.
Macar T?rkolo?u Nemet?in, Frans?z T?rkolo?u Devin?in T?rkoloji
alb?mleri duruyormu?. A??yor onlar? okuyor Mustafa Kemal. Diyorlar
ki ?niye bunlar? okuma gere?i duyuyorsun? verdi?i cevaba bak?n.
onlara diyor ki ?Sava?tan sonra bu dilin de?i?me ihtiyac? var onu
tespite ?al???yorum?. Y?l 1914, gelelim 1916?ya. Bitlis cephesi
komutan? Mustafa Kemal Bitlis cephesinde ??kmekte olan bir cepheyi
kurtar?yor ve ?ad?r?na geliyor, yaveri ?zzettin ?ALI?LAR??
?a??r?yor ve eline bir not veriyor. Notta ne yaz?yor
biliyor musunuz? ?Sava?tan sonra ilk i?imiz T?rk kad?n?na
serbestisini vermek, onu erke?inin yan?nda e?it haklara sahip
k?lmak?. Y?l 1916, T?rk kad?n?n de?il ad?, de?il kimli?i, hi?bir
?eysi yok. Soka?a ??kma hakk? olmayan bir T?rk kad?n?. Peki sizce
tam sava??n en hararetli zaman?nda neden T?rk kad?n? geldi Mustafa
Kemal?in akl?na. Ha, Kurtulu? Sava??nda g?rd???m?z kad?n
manzaras?, de?il ATAT?RK??, d?nyay? ?a??rtan bir manzarad?r.
?lkelerin sava?lar? olmu?tur ama topyek?n sava? ?rne?i ilk defa
Kurtulu? Sava??nda g?r?lmektedir.
Atat?rk bu sava?ta Ay?e Hatun?u tan?m??t?r. Ay?e
Hatun?u hepimiz tan?yoruz. Bilmeyen var m? i?inizde? Onun
yapabildi?ini acaba hangi ?lkenin kad?n? yapabilir? Ya da
zaman?m?zda hangi kad?n yapabilir? Benim bir k?z?m bir o?lum var
inan?n bu kadar ara?t?rmac?y?m d???n?yorum.
Biliyorsunuz sekiz ayl?k k?z? kuca??nda omuzunda mermi ve cepheye
cephane g?t?r?yor. Sekiz ayl?k k?z dinler mi d??man?, a?lamaya
ba?l?yor. Ve bu s?rada ?lmesi falan problem de?il Hatun?un, ama
d??man e?er onlar? fark ederse ?ok k?s?tl? olan cephane cepheye
gidemeyecek, b?t?n d???ncesi o Ay?e Hatun?un. Ve bu arada ?ocu?unu
g??s?ne yaslar, d??man biraz ge? gider, indirdi?i zaman kendi
elleriyle ?ocu?unu ?ehit etti?ini g?recektir Ay?e Hatun yada di?er
ad?yla Tayyibe Hatun. Peki ne yapar? ?ocu?unu koyar ?zerini
bayrakla ?rter ve aynen ?unlar? s?ylemi?tir. Kafile ba?kan?
komutan?m?z aktar?yor bunu. ?Sen y?zlerce binlerce y?l sonra
do?acak T?rk ?ocuklar? i?in ?ehit oldun? (yani ?urada oturan
bizler i?in ?ehit olan) ?bu benim i?inde senin i?inde bir
?ereftir. Yeterki vatan sa?olsun? diyor, omuzuna al?yor
cephanesini ve yola koyuluyor. Han?mefendiler i?inizde anne
olanlar var. L?tfen bir an i?in d???n?n, ?ocu?unuzu g?z ?n?ne
getirin. El bebek g?l bebek b?y?t?yoruz, g?z?n?n i?ine bak?yoruz,
tercih yap?n sizden sonraki ku?ak m?? ?ocu?unuz mu? ??te bu Ay?e
yada di?er ad?yla Tayyibe Hatun?u tan?d? Mustafa Kemal.
Kurtulu? Sava??nda K?tahya s?rtlar?, -30oC, -40 oC. Ve
75-80 ya?lar?nda bir nine. Gerisini gelin kafile komutan? Mustafa
Necati?den dinleyelim. Mustafa Necati neyi g?r?r? B?t?n yorgan
battaniye ne varsa cephanenin ?st?ne ?rtm?? kendisi pazen
elbiseyle. Aynen ?unlar? s?yler ?nine kar sepeliyor hava ?ok so?uk
bari ?u yorgan? alsan s?rt?na? dedi?inde ald??? cevap ?dokunma
ona, o millet mal?d?r, nem kapmas?n. Ben bir ?l?r?m ama onunla
binler do?acak binler. hay?r o?lum hay?r hi? ???m?yorum, so?u?u
hi? duymuyorum ki. D??man bu topraklara girdi gireli benim
i?im yan?yor i?im a o?ul? diyen bir nineyi tan?d? Mustafa Kemal.
Albay Hulusi ATA???n kafilesinde olan gen? bir
kad?n?m?z hastad?r ve cephane ta??rken yere d??m??t?r, ?lmek
?zeredir. Hulusi ATAK sorar ?bac?m bana ad?n? s?yle seni tarihe
yazd?raca??m? dedi?inde ald??? cevap ?ad?m? ne yapacaks?n a o?ul
yaz benim ad?m Anadolu? cevab?ndaki ad?m?n ne ?nemi var ?nemli
olan ?lkemin ad? ve gururu d???n??? ke?ke, ke?ke uygarl?k
sava??m?zda ayn? ?iddetiyle s?rebilseydi bug?n. ?zerinde ATAT?RK
yaz?l? kaps?l? inan?n, inan?n hi? m?bala?a etmiyorum ilk uzaya
f?rlatan ?lke mutlaka ama mutlaka biz olurduk.
Evet bu sava?ta ATAT?RK d?nyaya tek ge?en Zekiye
Han?m?? tan?d?. Zekiye Han?m ne yapt? biliyor musunuz? D?nyaya ilk
ve
tek ge?en kad?n?m?zd?r. 10 Aral?k 1919 ??retmen okulu bah?esine
3000 kad?n? toplam??, dedim herhalde s?f?rlar? fazla okuyorum.
Hay?r 3000 kad?n, yap?mc?s?, dinleyicisi, konu?mac?s?. Kad?n olan
d?nyada ilk mitingdir bu, onun i?in d?nyaya ilk ge?mi?tir. Peki
Zekiye Han?m nas?l toplam??t?r, cep telefonu yok faks yok, hi?bir
ara? yok. Hadi bunlar oldu farz edelim. Kad?n?n soka?a ??kma hakk?
yokken 3000 kad?n nas?l organize oldu dersiniz? Evet bunu
inceledi?imde inan?lmaz bir hem hayranl?k hem de ?z?nt? duydum
neden biliyor musunuz?
Cep telefonunuz var, faks?m?z var. Pek ?ok kul?b?n, pek ?ok
derne?in davetlisi olarak gidiyorum. Han?mlar 50 ki?i geldi mi
aman diyorlar bu g?n ?ok kalabal???z. 3000 kad?ndan bahsediyorum
ama projesinin ad?n? da s?ylemek istiyorum Zekiye Han?m??n ?MUTFAK
PROJES??, inan?lmaz bir proje. Daha sonra bir yerde tekrar ge?ecek
bu proje.
ATAT?RK Zekiye Han?m??, Nakiye Han?m?? tan?d? bu
sava?ta. ATAT?RK Melek RE??T?i tan?d?, Atat?rtk ?uk?fe Nihal?i
tan?d? ve ATAT?RK ekmek pi?irerek askere g?t?ren ama bu d??manlar
taraf?ndan tespit edilip askerimizin yerini ??renmek i?in ?ok
i?kence g?ren ama s?ylemedi?i i?in ekmek pi?irdi?i f?r?na at?larak
yak?lan Nazife Kad?n?? tan?d? bu sava?ta. Bu sava?ta ATAT?RK
Tacc?lcalala han?m? tan?d? ATAT?RK ?ste?menlerimizi, binba??
han?mlar?m?z? tan?d?, bu sava?ta Tu?general r?tbesi verilmesi
?ng?r?len 8 ya??ndaki, evet yanl?? duymad?n?z 8 ya??ndaki Nezahat
k?z?m?z? tan?d?. ??te Nezahat k?z?m?z?n yan?nda ?ehit olan bir
erimizin cebinden ??kan bir mektubunda annesine ??yle yazm?? ?anne
Nezahatle babas?n?n aras?ndaki konu?may? duyayd?n benim burada
niye oldu?umu anlard?n? demi? ve bu arada ??yle yazm??? biz
Mehmet?ik Nezahat?e T?rklerin Jean d?Arc ?? diyoruz? demi?. Bu
bana ac? geldi. Ben Jean d?Arc? ortaokuldan beri tan?yordum ama
Nezahat?i ancak bu ara?t?rmam da tan?d?m. Bunun ac?s?n? da o
mektupla birlikte ya?am?? oldum. Bu kad?nlar?m?z? ben ATAT?RK ve
T?rk Kad?n? konulu konferans?mda anlatt???m i?in burada sadece
adlar?n? anmadan ge?emeyece?imi g?rd?m.
Bu arada ATAT?RK okumu? da yazmaya da vakit bulabilmi?.
Evet bizler i?in bir geometri kitab? yazm??. ??gen, a??,
dikd?rtgen gibi ve 48 tane geometri teriminin isim babas? bu
yazd??? kitapla bizzat Mustafa Kemal?dir. ?yi ki de yazm?? e?kenar
??gen demek i?in ?m?selleseyi bilmemne bilmemne...? demek gerekir.
?nan?n bu kadar ?eyi akl?mda tutuyorum, bir onu tutamad?m. ?yi ki
yazm??s?n dedim. Bu arada ATAT?RK her sekt?re el att? dedim ya,
bas?n sekt?r?ne de el at?yor
ve bir gazete ??kar?yor. Ad? ?Mimber?, 52 say? ??km?? gazetesi, ve
bu gazeteleri okudu?um zaman bu Mustafa Kemal?in gazetesi dedim.
?Sans?r? kelimesi ilk defa bu gazetede yer alm??t?r. Bu arada
ke?ke b?t?n T?rk gen?lerimiz bu gazeteleri okuyabilseydi diye
d???nmeden de edemedim. ?ok moral bulurlard? ??nk?.
Bu arada ?ok g?zel ?iirler yazm??. ?lk ?iiri 1908 ?anl?
Ordu dergisinde yay?nlanm??. Ke?ke vaktimiz olsa da ?iirlerinden
de aktarabilseydim. Bu arada nutku yazm??, tiyatro eserleri
yazm??, sinema senaryolar? yazm??, yazm?? yazm??. Peki okumu?
yazm??ta sadece g?n?n?n problemlerine mi ?are bulmu? Mustafa
Kemal? Sadece g?n?n? m? kurtarm?? acaba? Hadi gelin esas ?nemli
olan da bu, buna bir bakal?m m? ne dersiniz?
??te g?n?m?zde 25 y?ll?k
ara?t?rmac?l???m sonunda size bir itirafta bulunmak istiyorum,
diyorum ki ATAT?RK inan?n, bug?n san?yorum 7 ?ubat 2005, bu g?n?
?ok net g?rm??, hadi g?rmekle kalsa iyi, birde bu g?n
kullanaca??m?z kadar g?ncel ge?erli ve ??z?msel ?nerileri de
yazarak b?rakm?? bir lider. S?yleyin bana hangi ?lkede var b?yle
bir lider. Diyeceksiniz ki laf? b?rak bize somut ?rnek g?ster.
??te ilk ?rne?imiz; dedinizki demin T?rkiye?deki sorunlar?
sordu?umda size, dediniz ki ?nemli olan sorunlar?n bir tanesi de
ekonomik sorun. Peki Amerika?n?n en ?nl? ekonomistlerinden birisi
olan Mr. Jhons bize ?unu ?neriyor, diyor ki ?ekonomiyle sava?ta
bir tek ATAT?RK?? ?rnek als?n yeter T?rkiye?.
ATAT?RK??n ekonomi ile de ilgili ne g?r??leri var
acaba, ve bunun ?zerine oturdum, Maliye ar?ivine indim, Maliye
ar?ivini incelememde
ATAT?RK??n ekonomide en ?nem verdi?i ?ey ne biliyor musunuz? T?rk
paras?n?n de?erini korumak. Peki, 1919?a bakt?m T?rk paras?
Sterlin kar??s?nda, o zaman dolar yok, Sterlin kar??s?nda 605
kuru?. Ha bir sava? yap?ld?, ?lke y?k?ld? tekrar yap?ld?. Peki
1938?de ka? kuru? biliyor musunuz? 19 sene sonra inan?lmaz bir
?ey, 616 kuru?. Buna ger?ekten inanmaya imkan yok. Peki dedim ki
herhalde yanl?? okudum banknot art?? hacmine bakt?m, banknot art??
hacmi 1919?dan 1938 son d?rt ay?na kadar, son d?rt ay?
ilgilenemiyor sa?l???ndan dolay?, son d?rt ay?na kadar 19 sene
sadece %8, bu ?ok b?y?k bir ba?ar?. Peki son d?rt ayda ne oldu
diye bakt?m, g?l?yorsunuz tahmin ettiniz mi? %15. 19 senede %8.
Bari ?l?m?n? bekleseymi?iz, ama i?te problem bir tak?m yerlerde
san?yorum.
Bu arada bir ar?iv belgesi daha aktarmak istiyorum
size. 5
Aral?k 1927 tarih. 5 Aral?k 1927?de bir T?rk Liras? verdi?imiz
zaman 2 dolar alabiliyormu?uz kar??l???nda. E?er bizim nesil
vazifemizi yapayd?k size kar??, bug?n 20 milyon liral?k banknotu
g?t?recektiniz, kar??l???nda 40 milyon dolar alacakt?n?z bizim
nesil vazifesini yapayd?. Ama diyorum ki l?tfen gen?ler l?tfen,
ilerde maliye bakan? olabilirsiniz, ilerde ba?bakan olabilirsiniz,
ilerde aile kurabilirsiniz o da bir ekonomik sekt?rd?r ve
ekonomiye y?n vereceksiniz. Bizim yapt???m?z, size ?ektirdi?imiz
s?k?nt?lar? ?ekmemeniz i?in l?tfen ekonomik g?r??leriyle ATAT?RK??
mutlaka incelemenizi tavsiye ediyorum.
Bu arada biliyorsunuz 1929 da ?ok b?y?k ama ?ok b?y?k
bir ?ey var. Ekonomik kriz var. B?t?n d?nyay? sarsm?? ekonomik
kriz. Peki soruyorum size sars?lmayan bir ?lke s?yleyin. T?rkiye
tab?i ki. Peki 1929?da b?t?n
d?nya buhran ya??yor en geli?mi? ?lkeler bile. Hadi etkilenmedin
de, rakamlara bak?n ki?i ba??na d??en milli gelir %51,2 art?yor.
Eksilmeye al??m???z da artma kelimesi garip geliyor bize.
Enflasyon ne kadar? % -1.2, bunlar resmi rakamlar.
Peki ikinci ?rnek, g?n?m?ze ?rnek;1996 ?ngiltere?de bir
se?im yap?l?r. Meclisteki kad?n millet vekili say?s? se?imden ?nce
13, se?imden sonra birden 123 olur. Hiii derler kim yapt? bu
ba?ar?y?, Leslie Abdela diye bir han?mefendi. Leslie Abdela?y? t?m
?lkeler ?a??r?r, ?ya bize de ??ret metodunu da bizde kad?n? fazla
sokal?m meclise? derler. Leslie Abdela?y? T?rkiye de ?a??r?r.
?ile?ye gelir, dolar al?r anlatmak i?in. Ve i?te s?zlerinin ?zeti
??ngiliz kad?n? bu ba?ar?y? ATAT?RK?e dan??t??. Yani ben T?rkiye
ye tereciye tere satmaya geldim. Peki Leslie Abdela?n?n
uygulad??? projenin ad?n? biliyor musunuz? ?Mutfak Projesi? peki
??yle yaz?yor ?urada; ?1919 dan beri biz T?rk kad?n? ve ATAT?RK??n
pe?indeyiz merak ediyorum iki kad?n milletvekilinizde benim
pe?imde niye acaba? diye de ironi yapm?? burada. Bu arada e?er biz
bu metodu uygulasaym???z T?rkiye?de san?yorum T?rk erkekleri ?u
anda meclise nas?l girebiliriz diye aray?? i?inde olacakt?, hi?
??phe yok buna.
Peki bu arada d?nyaya o kadar ?ok ilk hediye etmi?iz ki
bunlardan bir tanesi de ?niformal? ve r?tbeli kad?n asker ilk defa
bizim ordumuzda, bizden d?nya ordular? ?rnek al?yor. Kurtulu?
Sava??nda r?tbe alan kad?n askerlerimiz; Binba?? Ay?e ALTUNTA?,
?ste?men Emine VARDARLI, ?ste?men Fatma ??M?EK. Ama d?nya tarihine
tek ge?en bir ?ste?menimiz var; 700 erkek 43 kad?ndan olu?an bir
m?frezenin reiseli?ine
bizzat ATAT?RK taraf?ndan atanm??, ?ste?men Kara Fatma. Evet
d?nyadaki ilk m?freze reisesi kad?n ?nvan?n? ta??r Kara Fatma. Ben
ge?enlerde Erzurum?a davetliyim, Erzurum ?niversitesi rekt?r?m?z
davet etti u?akla gittim. ?ndim u?aktan ?off aya??m belim melim?
dedim, bir an akl?ma geldi, biliyorsunuz Kara Fatma Erzurumlu;
Erzurum?u 13 kad?nla m?dafaa ediyor, at?na atl?yor Bursa?ya kadar
geliyor, Bursa?n?n Kurtulu?una da tan?k oluyor. Ben u?akla zor
gitti?im yere, ?n?mde yeme?im, arkamda suyum, s?cac?k, ama bu
kad?n?n yapt???! Ha o zaman san?yorum ?u andaki T?rk kad?n? asla
ve asla yoruldum demeye hakk? yok, e?er Kara Fatmalar? e?er ?erife
bac?lar? tan?sayd?.
Evet anl?yorum bu han?mlar?m?z? tan?madan ?nce bir ?ey
yapt?m zannediyordum. ?u anda hi?bir ?ey yapmad???ma kaniyim. Bu
arada Kara Fatma?n?n sava?ta yapt?klar?n?,
dedim ya Bursa?ya kadar gelmi?, ?? o?lunu ?ehit vermi?, k?z?n?n
parmaklar? ?zmit muharebesinde kesilmi?, sadece sava?? anlatmak
i?in bir konferans gerekir Kara Fatma?n?n. Ama Tamim gazetesini
okuyorum, Tamim gazetesini okurken Kara Fatma?yla yap?lm?? bir
r?portaj? okudum, inan?lmazd?. Gazeteci soruyor diyorki; ??ok
fakirsin ?ok ?ok ihtiyac?n var paraya neden ?ste?menlik maa?? sana
ba?lanan maa?? k?z?laya ba???lad?n? diyor. Verdi?i cevap tarihi
bir cevap aynen ??yle:
?Ben Kurtulu? Sava??nda yapt?klar?m? bir menfaat ve
??kar kar??l???nda yapmad???ma inand???m i?in en son vatani
vazifem olarak ma??m? K?z?lay?a ba???l?yorum? diyecektir. Bu bana
neyi hat?rlatt? biliyor musunuz? ATAT?RK?e bir gazeteci sorar;
?neden mal ve m?lk?n?z? milletinize ba???lad?n?z? diye. ATAT?RK??n
verdi?i cevab? aynen aktar?yorum:
?Mal ve m?lk bana a??rl?k yap?yor, onlar? as?l sahibi
olan milletime ba???lamaktan ferahl?k duyuyorum. Zenginlikten ne
??kar as?l zenginlik insan?n manevi ?ahsiyetinde olmal?d?r.? diye
cevaplayacakt?r. Ne g?zel de?il mi en son kademeden en tabana
kadar, kad?n?ndan erke?ine kadar hepsi ayn? s?ylemde ama
al??mad???m?z gibi ayn? eylemdeler ne diyelim sa? olsunlar,
varolsunlar.
Dileyelim sizin nesle, gen? nesle, hortumcular
soyguncular de?il, Kara Fatmalar, Mustafa Kemaller ?rnek olsunlar.
Tabi Kara Fatma?n?n ?rnek olabilmesi i?inde bir okuma kitab?m?zda
hi? olmazsa bir okuma par?as? olarak Kara Fatma?n?n olmas? laz?m
ki ?rnek alabilesiniz. Bu arada ATAT?RK??n ?u s?z? ?ok ho?uma
gider diyorki;
?Ge?mi?i ne kadar ?ok unutursak gelece?i korumak o kadar zor
olur.? Biz Kara Fatmalar? mutlaka hat?rlamal?y?z san?yorum.
Bu arada bir kad?n?m?z? daha vermek istiyorum, Melek
Han?m. Ha?in katliam?n? hepiniz hat?rl?yorsunuz, 535 T?rk hunharca
katledilmi?tir. Hepsi ?ld???ne g?re nerden biliyorsun hunharca
katledildi?ini? ?air Melek han?m diye an?l?rm?? Ha?in?de.
?ahadetinden sonra kolunun alt?ndan bir boh?a ??k?yor, boh?ay?
a??yorlar, 18 k?tal?k bir destan yazm??. O anda g?rd?klerini
kaleme alm??. Mektup?u H?seyin nas?l vah?etle ?ld?r?ld?, kom?u
k?z? Hatice nas?l vah?etle ?ld?r?ld? hepsini kaleme ald??? bir
destan. Ba??na ne demi? biliyormusunuz ?in?allah okuna?. Ben 45
ya??mda bunu okuyabildim en sonuna da ?bizden sonrakiler neler
?ekti?imizi bileler diye yaz?yorum? demi? son iki k?t?ay? sizlere
okuyorum
Meydan kazan? kurdular
T?m bebeklerimizi kaynatt?lar
G?n g?rmedik analar?
S?ng? ile oynatt?lar
Kundaklar? verdiler
Kanl? kundak yu dediler
Bebelerimizi kaynatt?lar kaynatt?lar
Kuzu eti diye hepimize zorla yedirdiler
Evet biz burada kolay bulunmuyoruz, bu koltuklarda
kolay oturmuyoruz. Evet bak?yorum ?ok buruldunuz, ?ok ?z?ld?n?z
ama liderlik dedik biraz da g?l?mseyelim mi?
Lider dedik,
ATAT?RK??n resimlerine bak?yorum hepsi as?k suratl? hepsi ciddi.
Lider olmak i?in b?yle mi olmak gerekiyor, acaba ATAT?RK hi? mi
g?lmemi?, hi? mi espri yapmam??? Hadi gelin Antalya?ya gidelim.
Antalya yolunda mola verir kula??na bir t?rk? gelir ?Ya bu t?rk?y?
?ok sevdim bulun getirin bu t?rk?y? s?yleyeni? der. k???c?k bir
?oban gelir. Derki ?Sesin ?ok g?zel bana da bir t?rk? okurmusun?.
Ba?lar ?oban ?demirciler demir d?ver tun? olur? diye. bitince
ATAT?RK dalm??t?r ?bis bis? der. ?oban b?yle bakar. ?O?lum der
bis? der ??ok be?endik tekrarla anlam?na gelir?. Hi? nazlanmaz
gene ayn? t?rk?y? okumaya ba?lar. ATAT?RK t?rk? bitince cebinden
bir har?l?k ??kar?r uzat?r. ?oban hemen al?r har?l???, ku?a??na
kor, elini uzat?r ATAT?RK?e ?bis bis? der. Bu espri ATAT?RK??n ?ok
ho?una gitti?i i?in ?ok ?nl? bir
sanat??m?z?n yeti?mesi sa?lanacakt?r.
ATAT?RK??n hayatta en ho?lanmad??? ?ey dalkavukluk, ama
yemek masas?nda hi? ho?lanm?yor. Kar??s?ndaki adam da ATAT?RK?e
?sen T?rklerin ?ah?s?n ?ususun bususun...?, feci dalkavuk. Yo?urt
kasesi adam?n ?n?ndeymi? diyorki Atat?rk;??u yo?urt kasesini bana
uzat?r m?s?n?z?. Adam yo?urt kasesi uzatacak, el insaf aya?a
kalk?yor, ?n?n? ilikliyor, tam yo?urt kasesini alacak parmaklar?
i?ine giriyor. ?Ah...? diyorlar ?...adama takt? ATAT?RK, bir de
zaten sinirlenmi? durumda, bir de ?ok titiz bu konuda, ?imdi bir
f?rt?na kopacak?. adam peri?an, ah pa?am vah pa?am derken ?Ya niye
bu kadar ?z?ld?n?z demin yo?urt yiyecektim ?imdi cac?k yemi?
olurum?. Evet, bu espriyle 25 y?l?n sonunda ATAT?RK??n m?thi?
esprit?el oldu?unu ke?fettim ve yeni haz?rlad???m konferans?m?n
konusu ne biliyormusunuz? ?ESP?R?LER?YLE ATAT?RK?. Bug?n onu
haz?rl?yorum, 6-7 ay sonra bitecek in?allah sizlerle bulu?aca??z.
O konferansta ?ok g?lece?iz ama inan?n ?ok da d???nece?iz.
Bir gazetecide Atat?rk?e sorar ?size de diktat?r
diyorlar ne dersiniz?. Atat?rk ??yle bir bakar, ?E?er ben diktat?r
olsayd?m han?mefendi bu soruyu sorduktan sonra siz asla canl?
kalamazd?n?z ? diyecektir. Peki diktat?r m? Mustafa Kemal bakal?m.
?zmir kurtuldu, ?ok tatl? bir yorgunluk, Ankara?ya
hareket edecekler. Trene binerler kompart?mana ?ekilirler. Ertesi
g?n kompart?man? ?alar yaveri, a?ar yorgun, bitkin, kravat?n?
y?kamaktad?r Atat?rk. Yaveri ?ya pa?am bu ne hal hi?
uyumad?n?z herhalde niye b?ylesiniz? der. ?Ya ?ocuk kompart?man?ma
yast?kla battaniye koymay? unutmu?unuz. Kolumu yast?k yapt?m
a?r?d? setremi yast?k yapt?m ???d?m bende uyumad?m kalkt?m? der.
Yaveri; ?aman pa?am! Birimize haber vereydiniz hemen size bir
yast?kla battaniye getirirdik? der. Ve bir ?lke kurtarmaktan d?nen
komutan s?yl?yor bunlar? tarihi bir cevap derki ?Ge? farkettim
hepiniz en az benim kadar yorgundunuz. Hi?birinize k?yamad?m.
?nemli olan benim uyumam de?il milletimin rahat uyumas??. Var m?
b?yle bir ?ey! Bu insana diktat?r demeye kimin dili varabilir.
Ayaklar?n?n alt?na Yunan bayra?? serildi?inde bayrak bir ulusun
onurudur diye basmay?p kald?rtan bir insan?n kendi milletinin
inanc?n? ?i?neyebilece?ini d???nmek ancak onuru ve ?erefi olmayan
ki?ilerin i?i olabilir diye d???nmeden de edemiyorum.
Bu arada i?imizde ?ok de?erli ??retim g?revlilerimiz ve
??retmen arkada?lar?m?z var. Onlar?n i?in de ?ok ?zel bir an?s?n?
anlataca??m. ?stanbul ?niversitesinin a??l?? t?reni. ?ok m?tevaz?
bir salon, tahta iskemleler, ortaya ATAT?RK??n oturmas? i?in
k?rm?z? renkte s?sl? muhte?em bir koltuk konmu?. Profes?rlerle
birlikte geliyor, buyurun diyorlar. Bir koltu?a bak?yor d?n?yor
profes?rlere, aynen ?unlar? s?yl?yor; ?Sizlerden ??renecek o kadar
?ok ?eyim oldu?una g?re bu koltuk sadece sizlere lay?kt?r? diyor.
En k?demli profes?r? o koltu?a oturtuyor ve kendisi tahta
iskemlede program? sonuna kadar izliyor. Evet yani kendince hak
etmedi?i hi?bir koltu?a oturmayan bir Mustafa Kemal?i g?r?yoruz
orada. D?nya lideri olmak san?yorum bu evet .
Bu arada ?stanbul ve Ankara illerinden birisine ATAT?RK
ad?n?n verilmesi i?in bir kanun ?nergesi veriliyor meclise. ya
?stanbul?a ATAT?RK diyorduk ya Ankara?ya. Bu ?nergeyi vereni hemen
?a??r?yor ve aynen ?unlar? s?yl?yor ;?Bir ismin dillerde kalmas?
i?in ?ehrin temellerine s???nmas?na gerek yoktur. Bak?n bu ?ehrin
ismi ?stanbul ama Fatih Sultan Mehmet?i hemen hat?rl?yoruz. E?er
ben bir ?ey yapabildiysem bunu binalar?n tepelerine, ?ehrin
temellerine ismimi yazarak de?il milletimin kalbine yazarak
an?lmak isterim? diyecek, hi?bir yere ad?n?n verilmesini kabul
etmeyecektir. ?imdi bak?yorum da hortumcunun soyguncunun hepsinin
ad? bitaraflarda ?ey gibi yaz?yor merak ediyorum nas?l oluyor bu
diye. Evet, galiba beni b?rakt?n?z, ben 25 y?l kolay de?il, beni
b?rak?rsan?z sabaha kadar buraday?z. En iyisi son
iki an? ama onu en iyi anlatan an?larla program?ma son vermek
istiyorum;
??te ilki ??renciler evet sizin i?in. Bir ??renci
anlat?yor, Mahmut SAD?. ??yle anlat?r Mahmut SAD?. ?Y?l 1923.
?stanbul ?niversitesinde ??renci oldu?um s?ralar. Okul duvar?nda
bir ilan g?r?yorum. Avrupa?ya talebe yollanacakt?r. Allah Allah
diyorum, ?lke y?k?k d?k?k y?l 1923 Avrupa?ya talebe! L?ks gibi
gelen bir ?ey, ama bir ?ans?m? denemek istedim. 150 ki?i
i?erisinde 11 ki?i se?ilmi?iz. Benim ismimin yan?na ATAT?RK
?Berlin ?niversitesine gitsin? diye yazm??. Zaman geldi. Sirkeci
gar?nday?m, ama kafam ?yle kar???k ki gitsem mi kalsam m?, orda
beni unutur mu bunlar, para yollarlar m?, gurbet ellerde ne
yapar?m? Bir an gitmemeye karar verdim, d?nd?m. O s?rada bir
m?vezzi ismimi ?a??rd? ?Mahmut SAD?, Mahmut SAD?, bir telgraf?n
var?
telgraf? a?t?m aynen ?unlar yaz?yordu ?sizleri birer k?v?lc?m
olarak g?nderiyorum alevler olarak geri d?nmelisiniz?. Var m?
b?yle bir ?ey? 11 ??rencinin nerede, ne zaman, ne d???nebilece?ini
hesap edebilen bir lider d?nya lideri olmas?n da ne olsun. Y?l
1923, biz evimizde bir ?ocu?umuzun huyunu de?i?tiremiyoruz bir
huyunu. T?m ?lkenin huyu de?i?iyor. Bunla u?ra?an bir insan
yollad??? 11 ??renci nerede, ne zaman, ne d???nebilece?ini
hissedebiliyor. Mahmut Sadi devam ediyor ?gel de ?imdi gitme, git
de orda ?al??ma, d?nde bu ?lke i?in can?n? verme?.diyor.
Evet bu g?n en b?y?k ?ikayeti ne T?rkiye?nin? Beyin
g???. En iyi beyinlerimizi kap?p g?t?r?yorlar ama o ?ocuklar?m?z
arkalar?na baka baka gidiyorlar. Peki diyeceksiniz ki engellemek o
kadar m? zormu?? Ha o g?n 11 ??renciymi?, telgrafm??. Bu g?n
milyon ??renci olsun, e-mail bilgisayar var. Yeterki ?u iki
c?mleyi ifade edebilecek, onlar?n sorumlulu?unu alan bir liderleri
olsun.
??te son an?m, Nehire NEH?R han?mefendiden; ??yle
anlat?r ?O zamanlar kad?nlar?n sanat?? kimli?ini yeni yeni
kazand??? d?nemler. Benim tiyatroda ??mezlik d?nemim. Muhsin
ERTU?RUL Dar?l Bedai?ye ba? y?netmen olarak atanm??. ?ok titiz bir
insan. Provadan oyuna her ?ey saat titizli?i ile i?liyor, perde
bir saniye bile ge? a??lm?yordu. Provaya ge? kalan oyuncu derhal
oyundan uzakla?t?r?l?yordu. Eee tahmin edersiniz ki bu durumda
Muhsin Ertu?rul?unda d??man? ?oktu. Bir gece Dolmabah?e?den
ATAT?RK??n ?ehir Tiyatrolar?na gelece?i haber verildi. Ben de
kar??lamak i?in haz?rd?m. Fakat Pa?a gecikti. Muhsin Ertu?rul
kendisini beklemeden perdeyi saniyesi saniyesine a??p oyunu
ba?latt?.
ATAT?RK 4 dakika ge? kalm??t?. Etraftaki dalkavuklar ATAT?RK
geldi?inde Muhsin ERTU?RUL?un onu beklemeden perdeyi a?t???n?
ellerini ovu?tura ovu?tura anlatt?lar ATAT?RK ?Yaaa ?yle mi Muhsin
Ertu?rul?la G?r???r?z? dedi. Herkes Muhsin ERTU?RUL?un i?inin
bitti?ine inan?yor, ben m?d?r olaca??m sen m?d?r olacaks?n
kavgalar? bile ba?lam??t?. ATAT?RK piyesin bitiminde Muhsin
ERTU?RUL?u ayakta kar??lad?. Deminkileri de yan?na ?a??rarak aynen
?unlar? s?yledi. ?Sizi tebrik ederim i?inizle ilgili ciddiyetiniz
?lkenin geli?imini cidiye ald???n?z? g?sterir biz ge? kald?k siz
vazifenizi yapt?n?z e?er bir tek benim i?in perdeyi a?may?p oyunu
ba?latmasayd?n?z bu dalkavukluktan ileri gitmez ve beni ?ok ?zerdi
ben herkesin her sahada i?ini bu kadar ciddiye almas?n? istiyorum
?lke ancak b?yle ilerler efendiler ? demez mi. Etraftakilerin
suratlar? g?r?lmeye de?erdi o s?rada?. Ama i?te liderlik
diyorum. ?imdi bir an g?n?m?ze geliyorum, hadi bakal?m baba iseniz
ba?lat?n program? gelmeden. M?mk?n m?! Ondan sonra art?k be?enin
haritadan bir yer, evet ki bu insan bir ?lkenin en b?y?k lideri
de?il asr?n lideri olan bir insan bunu yap?yor.
Evet ATAT?RK ve onunla el ele verenler sayesinde ??
taraf? deniz yerin ?st?n? anlatay?m m?? L?tfen pazara gidelim.
Yabanc? ?lkelere gittim. Portakal? taneyle jelatinlere sar?yorlar,
k?ymetli madde, karpuzu dilimle yiyorlar, biz kelek ??kt? m?
at?yoruz, bir tane daha a??yoruz var m? b?yle bir nimet. L?tfen
pazara gidelim, ye?ilin her tonu; ge?en bir yabanc? konu?um var;
pazardan ge?mek zorunda kald?k dedi ki bana ?T?rklerin ?zel bir
g?n? herhalde bu g?n?. ?Neden? dedim? Eee bakt? kad?n naylon torba
naylon torba yok ?yle bir dava, b?yle bir nimet nerde, hangi
?lkede. Bir tane
salatal?k, bir tane domates, biz kilolarla. Ve bana ne dedi
biliyor musunuz? ?Yahu ?lkeme d?n?nce ne isteyece?im biliyor
musun?. ?Ne? dedim. ?T?rkiye?yi isterim de isterim diye
tutturaca??m? dedi. Bir espriydi ama bir ger?ek pay? da oldu?u su
g?t?rmez.
Peki yerin alt?na ge?elim. Krom, brom , toryum, bor.
Tamam g?zel ama petrol?n zekas?na hayran?m. Neden mi? Burda
??k?yor, burda ??k?yor, burda ??k?yor ama T?rkiye?nin s?n?r?n?
ezberletmi?ler petrole, bir kilometre girmiyor i?eri. Var m? b?yle
bir petrol, yani alt?m?z petrol dolu asl?nda. Hadi petrol? de
ge?elim, uzaydan ?ekilen foto?raflara g?re bug?n petrolden bir
derece zengin maden var, uranyum. Bu g?n d?nyadaki, T?rkiye?de
de?il d?nyadaki eni iyi uranyum rezervi bizim Karadeniz da?lar?nda
arz? endam ediyormu?. Ho? o bize bak?yor biz ona bak?yoruz ama
T?rkiye?nin
d?? borcunun 19 kat? de?eri oldu?u tespit edilmi? uzaydan ?ekilen
foto?raflara g?re.
Yabanc? ?lkelere gitti?imde ufac?k bir tarihi vesika
buluyorlar, ?? kere etraf?n? ?eviriyorlar, birde bol para
?d?yorsunuz, b???yle bak?yorsunuz. 15 ayr? medeniyeti bar?nd?ran
10000 y?ll?k bir tarih var alt?m?zda.
Romanya devlet b?t?esinin ??te birini nas?l
kalk?nd?r?yor? Suni termal tesis yapm?? adamlar d???nebiliyor
musunuz suni. Erzurum?a gittim kayn?yor, Kozakl?ya gittim
kayn?yor, Bursa?ya gittim kayn?yor, ?zmir kayn?yor. Sadece bizim
s?cak su kapl?cam?z. Hakikisi var ??nk? elimizde.
Ge?en g?n Isparta S?leyman Demirel ?niversitesi beni
davet etti rekt?rl?k, oraya gittim. Beni Davraz
diye bir kayak merkezine g?t?rd?ler. Kayak merkezinde kayakla
kay?yordu herkes Davraz?ta. Birbu?uk saat sonra, Antalya Akdeniz
?niversitesinde verece?im konferans i?in Antalya?ya indim. Millet
denizde y?z?yordu. Var m? b?yle bir ?lke s?yleyin bana. Birbu?uk
saatlik mesafede. Bursa, Uluda??a gidiyorsunuz kayak kay?yorlar,
20 dakikada Mudanya?ya gidiyorsunuz denize giriyorlar. Hakikaten
yok b?yle bir ?lke. D?nya yuvarla??n? ?evirin hepsinin bir araya
geldi?i bir ?lke s?yleyin bana, ben bulamad?m. Ya g?ne?i var ya
kar? var ya denizi var ya da?? var birinden biri mutlaka.
Peki bu kadar ?zel ve g?zel bir ?lke bizim elimizdeyken
ba??m?z dertten kurtulur mu? Asla. D??man?m?z d?nden daha az
de?il, d?nden daha ?ok. B?t?n ?lkelerin g?z? bizim ?lkemizde.
Nas?l olmas?n ki! Galiba bir tek bizim g?z?m?z yok ?u ?lkede.
Bu g?n bunun i?in par?alama ve b?lme giri?imlerini y?z
y?llard?r uyguluyorlar. Bir ara siyasi girdiler, sa?-sol diye
b?ld?ler, kap???n dediler, yutmad?k. Daha sonra etnik b?ld?ler,
k?rt-T?rk dediler, kap???n dediler, yutmad?k. Dinimizi
kulland?lar, kapanan-kapanmayan, laik olan?olmayan, ATAT?RK???
olan?olmayan diye d?rde be?e, tarikatlara b?l?n?n dediler ki kolay
alal?m, yutmad?k. Ekonomiyi kulland?lar, zengin-fakir
alan-alamayan dediler, gene olmad?. Yani taz? eski taz?yd?, habire
?ulunu de?i?tirdiler. Oyunun kural? buydu ama biz bu oyuna hi?
gelmedik gelmeye de asla niyetimiz yok.
Yeni ATAT?RK?ler yeti?iyor ve gelmekte. ??te bug?n bizi
kuvvetlendik?e budanan, di?er t?rl? oldu?u s?rece de sulanan bir
a?a? misali g?rmek gafletinde olan yada ba?ka bir deyi?le aya?a
kalkmayacak kadar destekle ama yere
d??meyecek kadar k?stekle politikas? uygulamaya ?al??an t?m
?lkelere, i? ve d?? d??manlar?m?za kar?? en g?zel cevab? ne zaman
verece?iz biliyor musunuz? Onu anmay? b?rak?p anlamaya
ba?lad???m?z zaman. Onu yakam?zda ta??d???m?z kadar fikir ve
eylemlerimizde de ta??yabildi?imiz zaman. Onu ?zledi?imiz kadar
?z?msedi?imiz zaman. Onunla yar??an ama onu a?m?? yeni Mustafa
Kemalleri yeti?tirebildi?imiz zaman verece?imiz inanc?yla.
sizlerden Nakiye Han?m, Kara Fatma, Mustafa Kemal g?sterdi?in
hedefe hen?z ula?amam?? olmaktan dolay? ?z?r diliyor ve bu hedefe
ula?ana dek sak?n bizi affetmeyin diyor ve bir ?iirle program?ma
son veriyorum.
ATAT?RK de et art? kemik art? kand?,
?nsan?st? de?ildi yani ATAT?RK,
ATAT?RK de herkes gibi kusurlar? olan,
K???k b?y?k ve ?irkinde olabilirdi,
Ama g?zeldi
ATAT?RK
yorgunluk kahvesini bir su ba??nda yudumlamay?,
Serhat t?rk?lerini, Alaturkay?, mesela Safiye Aylay?,
Yemeklerden fasulye pilakisini seven,
Miri kelam bir ?stanbul efendisi.
A??k ve ?air, mahcup ve ?rkek,
Ama Karadenizli de?il Karadeniz kadar canl?,
Adanal? de?il ama Adanal? kadar s?cak kanl?,
Ve bir Ayd?nl? kadar oturakl? ve zeybek.
Velhas?l bizim mayam?zdan bizim kuma??m?zdand? Mustafa Kemal.
?nsan ?st? de?ildi ATAT?RK,
Tam insand?.
Te?ekk?rler Sn. G?NT?RK?N , Ellerinize, eme?inize sa?l?k.
Soyad?n?za ?ok ihtiyac?m?z var.
Ara?t?rmac? Yazar Prof.?lknur G?NT?RK?N KALIP?I :
Hepimizin bildi?i gibi Mustafa Kemal ATAT?RK d?nya
d?neminin liderleri i?erisinden 21 nci y?zy?la ge?ebilen tek
liderdir. ?stelik di?er liderler kendi halklar? taraf?ndan yok
edilmemin ac?s?n? ya?am??ken, o hala halk?n?n ve d?nyan?n nabz?nda
en b?y?k canl?l???yla, sevgisiyle, sayg?s?yla hala ya?ayabilen
d?nyadaki tek lider.
?nemli olanda san?r?m, ya?arken ?lmek de?il, ?ld?kten
sonra da bu kadar uzun s?re canl? kalabilmeyi ba?armak de?il
midir?
ATAT?RK?? biz hep tarihe mal olmu? y?nleriyle tan?d?k:
Asker ATAT?RK ya da devlet adam? ATAT?RK olarak.
Bu verdi?im ?rnek d?nyada tek olan ?rnektir. Zaten
herhalde bir ba?kas?na da rastlamam?z m?mk?n de?il. En b?y?k
d??man?; hani ?u ordular?n? denize d?kt??? d??man?, Yunan
ba?komutan? Trikopis. Hi?bir zorlama olmadan, hi?bir bask? olmadan
her Cumhuriyet bayram? Atina?daki T?rk b?y?kel?ili?ine gidiyor Trikopis, ATAT?RK??n
resminin ?n?ne ge?iyor ve sayg? duru?unda bulunuyor. B?yle bir
sayg?y? en b?y?k d??man?nda uyand?rabilen bir Mustafa Kemal.
Y?l 1938, General McArthur?un en zor, en problemli, en
buhranl? d?nemi. Birden ?ok s?k?l?r ve yan?nda duran y?zyirmiden
fazla ki?iye d?ner ve aynen ??yle der:
??u anda hi?birinizi de?il, b?y?k istidad? ile Mustafa
Kemal?i g?rmek i?in neler vermezdim? dedirten o b?y?k ?zlemi ve
onu olu?turabilen Mustafa Kemal?i.
Yada, y?l 1938. Bir ?ran?l? ?air bir Tahran gazetesine
?l?m? ?zerine bir ?iir yazar. ??te o ?iirin iki m?sras?n? sizlerle
payla?mak istiyorum. Diyorki;
?Allah bir ?lkeye yard?m etmek isterse onun elinden
tutmak isterse ba??na Mustafa Kemal gibi lider getirir.?
dizelerindeki bu k?skan?l??? olu?turabilen Mustafa Kemal.
Y?l 1976, UNESCO ?yelerine bir ?neriyle gelir. ?neri
paketindeki bir c?mleyi sizlere okumak istiyorum. Diyorki ?Bu g?n
UNESCO?nun ?zerinde ?al??t??? b?t?n projelerin isim babas? Mustafa
Kemal?dir.? ?neri nedir ? ?neri ise onun do?umunun y?z?nc?
y?l?nda, 152 ?yesi vard? UNESCO?nun 152 ?lkenin devletleri ayn?
anda kutlas?n ?nerisidir. Birden ?sve? delegesi aya?a kalkar ve
??yle s?yler:
?Ne yani d?nyada bu kadar devlet adam? var hepsinin
do?um g?n?n? b?yle kutlayacak
m?y?z?? ?eklindeki kinayeli s?zlerine, Rus delegesi aya?a f?rlar
yumru?unu masaya vurur ve 152 ?lkenin delegelerine aynen ??yle
s?yler;
?Gen? delege arkada??m hat?rlatmak isterimki ATAT?RK
?yle d?nyadaki herhangi bir lider de?ildir, b?rak?n onu bir y?l
anmay? her ?lke her problemimizde ?are olarak aramal?y?z?
s?zlerini d?kt?rtebilen bir Mustafa Kemal. Sonra nemi olur? UNESCO
tarihinde ilk ve tekdir hi? negatif oy yok, hi? ?ekimser oy yok
152 ?lke ?u metne imza atar; hani ?sve? delegesi demi?ti ya ?ne
yani? diye. O ?sve? delegesi bu imzan?n at?ld??? g?n mikrofona
gelir ve aynen ?unlar? s?yler;
Ben ATAT?RK?? inceledim b?t?n ?lkelerden ?z?r diliyor
ilk imzay? ben at?yorum? diyecektir.
??te o muhte?em belge diyorki;
? ATAT?RK K?MD?R; ATAT?RK ULULARARASI ANLAYI?, ??B?RL???, BARI?
YOLUNDA ?ABA G?STERM?? ?ST?N K???, OLA?AN?ST? DEVR?MLER
GER?EKLE?T?RM?? B?R ?NK?LAP?I, S?M?RGEC?L?K VE YAYILMACILI?A KAR?I
SAVA?AN ?LK ?NDER, ?NSAN HAKLARINA SAYGILI, D?NYA BARI?ININ
?NC?S?, B?T?N YA?AMI BOYUNCA ?NSANLAR ARASINDA RENK, D?L, D?N, IRK
AYIRIMI G?STERMEYEN, E?? OLMAYAN DEVLET ADAMI, T?RK?YE
CUMHUR?YET?N?N KURUCUSU?
Var m? b?yle bir metin! Bir filozof derki ?bir ?lke
i?in k?stas arad???n?z zaman o ?lkenin en b?y?k liderini g?zden
ge?irin? ?u anda k?stas arayan ?lkelere san?yorum bundan daha iyi
bir metin g?steremeyiz. ??te bu metin 152 ?lke taraf?ndan
imzalanm??t?r. E?i olmayan devlet adam? metni. Peki daha
sonra ne olmu?tur; 151 ?lkede hemen hemen bir y?l boyunca her
yerde bu metni g?rebiliriz, soruyorsunuz bana o bir ?lke kim? ??te
o ?lkenin ad?n? vermeye benim dilim maalesef varm?yor.
Hadi gelin Haiti?ye gidelim. Y?l 1996, Haiti
Cumhurba?kan?[1] ?l?r. Bir vasiyet b?rakm??t?r. Haiti?ye bakt?m
haritada bir kutup kadar uzak ?lke. Haiti Cumhurba?kan? 1996 da
?ld???nde vasiyeti a??l?r. Vasiyetinde mezar ta??na yaz?lmas? i?in
bir metin b?rakm??t?r. Haiti Cumhurba?kan?n?n bug?n mezar ta??nda
yazan hitabeyi sizlere okumak istiyorum. Diyorki ?B?t?n ?mr?m
boyunca T?rkiye?nin lideri Mustafa Kemal ATAT?RK?? anlam?? ve
uygulam?? olmaktan dolay? mutlu ?ld?m?
Peki y?llar bir ?ey de?i?tirir mi? Hay?r. 2000
y?l?nda bizim medyan?n ka??rd??? bir bilgi var, ABD Ba?kan?
milenyum mesaj?n? veriyor. Mesaj?n bir yerinde aynen ?unlar?
s?yler; ?Bug?n milenyumun hi? ??phe yoktur ki tek devlet adam?
Mustafa Kemal ATAT?RK?t?r. ??nk? o y?l?n de?il asr?n lideri
olabilmeyi ba?arm?? tek liderdir.? 2000 de ABD Ba?kan?na i?te bu
ger?e?i de ifade ettirebilen bir Mustafa Kemal var. Asker Mustafa
Kemal?in, Devlet adam? Mustafa Kemal?in ?ok d???nda bir Mustafa
Kemal.
2003 de bir ?ey de?i?ti mi?, 2004? Hay?r. 2004 de bir
konferans veriyorum birden bir han?mefendi aya?a f?rlad?. Dediki
?Ben Norve?liyim ve ?u anda Norve??te ?ok s?k kulland???m?z bir
deyim var, bu deyimin anlam?n? anlad?m? dedi. Han?mefendi ?nedir o
deyim? dedim. ?Norve??e?de ?ATAT?RK gibi d???nmek? deyimi
var. ?ok s?k kullan?r?z bu deyimi? ?nerelerde kullan?rs?n?z?
dedi?imde ?Hani bir problem veririz ??z diye o da tembellik eder
??zmez. Deriz ki ona bu problemin mutlaka ??z?m? var. Birde
ATAT?RK gibi d???n?. O g?n otelime geldim televizyonu a?t?m o
kadar ?ok ki?iye bir de ATAT?RK gibi d???n dedi?imi hat?rl?yorumki
galiba Norve??e?den ?ok bizim dilimizin bu deyime fazlas?yla
ihtiyac? var diye d???nmeden de edemedim.
Bir ?ngiliz gazeteci ATAT?RK?le bir r?portaj yapar.
R?portaj?n? Amerikan B?y?k K?t?phanesinden bulup getirttim ve bir
yerinde Mustafa Kemal?e ??yle sorar gazeteci; ?Birle?mi?
Milletlere ?ye olmay? d???n?yor musunuz?? Mustafa Kemal?in cevab?
aynen ??yle :
??artlar?m?z? koyar?z. Kabullerine ba?l?. Biz
m?racaat etmeyiz ?ye olmak i?in. E?er davet gelirse d???n?r?z?.
Evet, Birle?mi? Milletler sadece T?rkiye?yi davet edebilmek i?in
yasas?n? de?i?tirir ve ilk davet edilen ?lke olur Mustafa Kemal?in
?lkesi, T?rkiyesi Birle?mi? Milletlere. San?yorum ondan feyz
alaca??m?z ?ok ?ey var asl?nda Mustafa Kemal?den. Ama bu arada
2005?de daha yeni iki ?? g?n ?nce yabanc? gazeteyi okuyorum.
S?rman?et b?y?k puntolarla ?u ba?l??? atm?? ?Bu g?n Ortado?u?ya
d?zinelerle ATAT?RK laz?m?. dedim yazara ATAT?RK ?? hi? tan?m?yor
herhalde. D?zineye hi? gerek yok tek bir tanesi de yeterdi
asl?nda.
?rnek vermeye devam edersem inan?n konferans b?yle
biter. Filipinlerden ?in?e kadar o kadar ?ok ?rnek varki. Ama
g?rd?k 1925?de 1938?de 1996?da 2000?de 2005?de her ?lkeden, her
cinsten, her stat?den insan?n ?zlemle, sevgiyle,
sayg?yla arad??? ama bizim olan bir Mustafa Kemal?den
bahsediyoruz. Bu g?n T?rkiye?nin en b?y?k sorunu nedir? dersem
cevap olarak kula??ma gelenler ?unlar; ekonomi diyorsunuz i?sizlik
diyorsunuz. Ama bence T?rkiye?nin ?ok ?nemli bir problemi var o
problemi ??zersek T?rkiye ekonomiyi de ??zer T?rkiye i?sizli?i de
??zer. Evet T?rkiye?de lider yeti?tirme sorunu var.
Lider deyince de nedense hep siyasi lider anl?yoruz ben
ondan bahsetmiyorum, benim lider dedi?im ?ok kapsaml? bir kavram.
Yoksa i?ersindeki tek bir terimdir siyasi lider veya sosyal lider.
Ama lider dedi?im zaman ben asr?n lideri d?nya liderinden
bahsediyorum. ??te b?yle liderlere ihtiyac?m?z var. Ben ?imdi
soraca??m size ?u anda kar??mda pek ?ok gen? arkada??m oturuyor.
Bunlardan bir tanesinin bir ka? d?nem sonras?n?n Cumhurba?kan?,
Genelkurmay Ba?kan?
yada Ba?bakan?, Maliye Bakan? yada evinin anne babas? olmad???n?
bana iddia edebilir misiniz? Belki sizsiniz, ama bilinizki i?te
bug?n sizlerle payla?aca??m konu asr?n lideri, d?nya lideri yada
lider olman?n k???k s?rlar?n? ATAT?RK?le sizinle payla?aca??m.
?lk s?rr?m?z; ATAT?RK tamam arkada??m ben
topraklar?n?z? kurtard?m askeri bir dehay?m deyip yerine
?ekilmemi? hemen asker elbisesini ??kart?p sivil elbisesini giymi?
ve inan?rm?s?n?z s?n?rlar?n? hangi s?n?r?n lideri ise o s?n?rlar?n
i?erisinde ne var ise ama ne var ise ta??ndan topra??na hepsinin
ama hepsinin sorumlulu?unu omuzlar?nda hissetmi?tir de onun i?in
Mustafa Kemal bug?n d?nya lideridir. Nas?l m? ?
ATAT?RK?? a?larken tarih ?ok ender tespit
etmi?tir. 25 y?ll?k ara?t?rmac?y?m, 7 tespitim oldu. ?lki
?anakkale?de top?u at???m?z ba?lad??? s?rada d?kt??? g?zya??d?r,
bir di?eri ise hepimizin bildi?i bir hikaye ama ben yine de
anlataca??m. O g?n?n Ankaras? kurak, ?orak bir k?y. ?ankaya?dan
meclise gelirken yol ?zerinde sadece ama sadece bir tek i?de a?ac?
varm??. ATAT?RK o i?de a?ac?n?n ?n?nden ge?i?lerinde arabas?n?
durdururmu?, inermi? ve o i?de a?ac?na selam verirmi?. ?Aman
demi?ler pa?am ne yap?yorsunuz b?yle??, ?Eee o demi? yedi?im
meyvenin, s???nd???m g?lgenin, soludu?um havan?n bir neferi. En az
di?er neferler kadar bunun da selama hakk? var?. Yani ?niye
?a??r?yorsunuz?? der gibiymi?. Ve bir g?n yan?nda bulunan
arkada??na ???te bu benim...? derken bide bak?yor a?a? yok ortada
hemen iniyor ?Ne yapt?n?z bu a?aca? diyor. ?Pa?am? diyorlar ?yolu
geni?letmek i?in mecburduk kestik o
a?ac??. ?Yahu diyor bitek bana sorayd?n?z bu a?ac? kurtaracak bir
yolu mutlaka bulurdum? diyor. Daha fazla dayanam?yor, arabas?na
biniyor, ?of?r?n?n ve arkada??n?n g?z? ?n?nde h?ng?r h?ng?r
a?lamaya ba?l?yor. Bir tek i?de a?ac? i?in mi dersiniz? Hay?r. ?ok
zor ?artlarda kurtard??? bu topraklarda yeti?en bir canl?d?r ve
lideri oldu?u i?in de bu topraklar?n da o i?de a?ac?n?n da
sorumlulu?u Mustafa Kemal?in omuzlar?ndad?rda onun i?in.
Galiba ?imdi anlataca??m inan?lmaz projeyi de o g?n
d???nmeye ba?lad?. Hani ?Bir daha b?yle bir ?eyle
kar??la?abilirsem nas?l m?dahale edebilirim? diye. ?ok de?il do?a
katliam?, en kolay yapt???m?z katliam.
Y?l 1930 ATAT?RK Yalova k??k?ne do?ru ??kmakta. Bir de
bakar bir bah??van koca bir
??nar a?ac?n? kesmek ?zeredir. ?Yahu? der ?sen hayat?nda hi? b?yle
bir a?a? yeti?dirdinmiki? Kesmeye muktedir g?r?yorsun kendini ve
niye ?? der. Bah??van derki; ?Pa?am ??nar a?ac?n?n k?kleri k??k?n
temelini kald?rd?, yapraklar? da k??k?n pencerelerine m?dahale
ediyor. Ya k??k? kaybedece?iz ya a?ac? kesece?iz. Onun i?in de
kusura bakmay?n ama biz a?ac? kesiyoruz?. Bir an d???n?r; ?Hay?r
gerekirse k??k? a?a?tan uzakla?t?r?r?z? der. Derlerki bu g?n
Mustafa Kemal bir ho?. Ne demek k??k? tutupta a?a?tan
uzakla?t?rmak? Ama inan?rm?s?n?z m?hendis de?il, mimar de?il,
ziraat?? de?il ama ne yapar biliyormusunuz? ?stanbul?daki k?pr?
alt?ndaki tramvay raylar?n? Yalova?ya ta??t?r. K??k? hi? y?kmadan
oldu?u gibi tutarak kendisi de kazma k?rek temelini kazar ve
k??k?n alt?na tramvay raylar?n? d??eyerek k??k? a?a?tan 4 metre 80
santim kenara ?ekerek hala Cumhuriyetimiz gibi ayakta durmakta
olan ??nar a?ac?n?n kurtulu?unu temin eder.[2]
Y?l 1930. D?nya ?evre laf?n? ne zaman etmeye ba?lad??
1980 den sonra. 1980 den ?nce, 1930 y?l?nda d?nyaya somut bir
?evre dersi vermektedir Mustafa Kemal asl?nda. Ama, biraz ac?
parantezlerim olacak bu konferans?mda. ?lk ac? parantezimi ATAT?RK
kimdir belgesiyle a?m??t?m, ikinci ac? parantezim burada olacak.
Hadi gelin 5 Mart 1996 ya gidelim yani g?n?m?ze yak?n bir g?n.
?ATAT?RK ve T?rk kad?n?? konulu tiyatrolu konferans?m? 25 gen?le
sunuyorum. 25 gen?le birlikte prova yapt?k, yorulduk, oturduk,
televizyonu a?t?k. ikinci haber olarak 6 dakika m?ddetle ve 5 kere
g?r?nt? zumlanmak ?zere ?nemli bir haber
verildi televizyonda. Haberi aynen aktar?yorum, diyordi ki
?Amerika da eski bir ?nl? bir m?zikhal hi? y?k?lmadan d?nyada ilk
kez uygulanan bir y?ntemle raylar ?zerinde iki metre kenara
?ekilerek yerine yeni bir binan?n yap?ld???? haberiydi. D?nyada
ilk kez laf? da be? kere edildi. gen?lerden biri kalkt? bana ne
dedi biliyor musunuz? ?Ya ??retmenim biz tarihe pek bir dald?k.
Bak?n el alem neler yap?yor? Teknik, medeniyet biraz da onlara
baksak? diyince ar?ivimde 1930?da ATAT?RK??n bu i?i yaparken
?ekilmi? resimleri, raylar ?zerindeki ?ekilen resimleri g?sterdim
kendilerine ve dedim ki ??u anda ne s?yleyeceksiniz bana??. Bir
gen? kalkt? ne dedi biliyor musunuz? ?Ya ??retmenim su? bizde mi?
Biz bu konuyu ilk defa sizden duyuyoruz, sizden g?r?yoruz bu
resimleri?. Ama o haberi bug?n milyonlarca T?rk genci izledi ve
oturdular 25 gen?, bu haberi veren televizyona bir faks ?ektiler.
Faksta aynen ?u yaz?yordu ??kinci haber olarak 6 dakika m?ddetle
ama be? kez ?u resimleri g?stermek suretiyle bu arada da mutlak
suretle mesaj? iletin dediler ?Bu g?n 1996, Amerika ?ekiyor raylar
?zerinde iki metre, yerine yeni bir bina yap?yor, 1930 ATAT?RK
?ekiyor 4 metre 80 santim, bir a?a? kurtarmak i?in? bu mesaj? da
?ok iyi verin dediler. Y?l 1996 idi. Y?l 2005 hi?bir televizyonda
izlediniz mi? ?zlemediniz.
Ya hocam siz bize bir tek ??nar a?ac? ve i?de a?ac?
anlatt?n?z bunlar ATAT?RK??n hayat?nda tek tek ?rnekler olabilir.
Hadi gelin S???t?z??ne gidelim, hani ?u Ankara yak?nlar?ndaki, o
zaman i?in 80 tane s???t a?ac?n?n oldu?u yere. S???t?z?ne ATAT?RK
hep dinlenmek i?in gelirmi?. Bir geldi?inde galiba d???nd???n?
sesli olarak aktarm??;
?Ah ! burda bi kul?bem olsayd? ke?ke?. ?Ya pa?am istedi?in bir
kul?be olsun hemen yapar?z ?uraya? demi?ler. ?Buradaki a?a?lara ne
olacak peki?. ?Pa?am burdakiler s???t a?ac?; g?n?ls?z a?a?t?r.
S?keriz ba?ka bir yere dikeriz, mutlaka tutar? demi?ler. Bir an
durur, ?Bir tek ?artla kabul ederim? der. ?Burda yetecek kadar
s???t a?ac?n? kendi ellerimle s?kece?im, kendi ellerimle
dikece?im, ?nce tuttuklar?n? g?rece?im, sonra kul?be yap?m?na izin
verece?im?. Yani bug?n betonu ye?ile tercih eden zihniyete bence
en g?zel ?rnek te?kil eder bu. Ne yapar biliyor musunuz? T?rkiye
Cumhuriyetinin Cumhurba?kan? Mustafa Kemal ATAT?RK makam?n?
?ankaya?dan S???t?z??ne ta??t?r has?rlar ?zerine. Kabullerini orda
yapar, imzalar?n? orda atar,
?ad?rda kal?r ama s???t a?ac?n? s?ker, kendi elleriyle diker,
tuttuklar?n? g?r?r, ondan sonra bug?n ?ok k???c?k ama verdi?i
mesaj ola?an?st? b?y?k olan bu S???t?z??ndeki k???k ATAT?RK
kul?besinin yap?lmas?na izin verir.
25 y?ll?k ara?t?rmac?y?m. Benim elimde 130 belge var
bizzat ?evre hareketine bedenen kat?ld???na dair. Sade bende 130
belge, kim bilir ka? belge var. Ke?ke diyorum, ke?ke bu belgeler,
baz? g?nler bizi okullar da bu kul?beye g?t?r?pte burada
anlat?lsayd?. san?yorum bug?n betonu ye?ile tercih eden hi?bir
belediye ba?kan? yeti?mezdi.
??te bu anlamda sahneye ?imdi Tahsin ?O?KAN?u davet
edelim. Tahsin CO?KAN o zaman?n gen? bir ziraat m?hendisi. ?Gel
Tahsin seni bir yere g?t?rece?im fikrini almak istiyorum? diyor.
Giderler, g?sterdi?i yere bakar Tahsin Bey. Batakl?k, sivrisinek
salg?n?, hayvan le?lerinin oldu?u berbat bir arazidir. ?Ya pa?am
hayrola? der. Atat?rk, ?Buraya b?t?n masraf? cebimden olmak ?zere
bir orman ?iftli?i yapmak istiyorum? der. ?Ya pa?am buran?n ?slah?
ya sizin paran?z? t?ketir ya da zaman?n?z?, neden bu kadar m?mbit
topraklar varken gelip de buray? tercih ettiniz?? der.
ATAT?RK??n cevab? ATAT?RK??edir. Derki ?Ben en zor
olan? yapay?mda siz arkamdan kolaylar? nas?l olsa yapars?n?z.? Ne
bilsin ki en kolaylar? bile ?abuk y?kabildi?imizi ama, bu
aradaTahsin ?O?KAN ?Pa?am burda hi?bir ?ey yeti?mez, pek
u?ra?may?n? der. Ama dinleyen kim. Derki ?Tahsin buraya
ziraat?ileri getir ve incele bana resmi bir yaz? getir buras?yla
ilgili?. Biraz sonra Tahsin CO?KAN ?ok mutlu, kendi dedi?i ??kt?,
?zerinde ?Burada hi?bir?ey yeti?mez?yaz?l?, alt?nda da
ziraat?ilerin imzas?n?n oldu?u bir belgeyi Mustafa Kemal?in ?n?ne
koyar. ATAT?RK biraz m?tebbessim okur bu yaz?y?. Kaleme al?r, bu
ka??d?n yan?na aynen ?unlar? yazar ?BURASI VATAN TOPRA?IDIR,
KADER?NE TERK EDEMEY?Z?. Etmez de. Ayn? Sakarya savunmas? gibi
akasya savunmas?n? ele al?r, ?am ve k?knar? oraya 30 A?ustos
olarak tamamlar ve hi? unutmayaca??m?z bir g?n, l?tfen hi?
unutmay?n, tarihte atlad?k bu g?n?, 25 May?s 1933. Ne yapar
biliyor musunuz? Hani 5 Haziranlarda kutlad???m?z bir g?n var,
?evre g?n? de?il mi? ?evre g?n? ne zaman kutlanmaya ba?lad?? 1980
den sonra. Peki 25 May?s 1933, ATAT?RK ne yapt?? ?lk ?evre g?n?
kutlamas?n? yapt?. Hem de bug?n okullara soruyorum diyosunuz ki ne
yapt?n?z diye ?ya a?a? diktik diyorsunuz ya ??p toplad?k? ?yle
falan de?il. B?t?n Ankara halk?n? bedava trenlerle buraya
getirtiyor, a?a?lar boy vermi?ler, alt?nda dinlenmektedirler,
havuz yap?lm??t?r, ?ocuklar y?zmektedirler. Hatta b?t?n masraf?
cebinden ?demi?tir ama kar? da almam??t?r, buraya bir fabrika
yapt?rm??t?r, s?t ?r?nleri ?retilmektedir, herkes yamektedir.
Herkes ?ok mutlu ama en mutlusu Mustafa Kemal ATAT?RK.
Nebizade diye bir arkada?? var, Nebizade?nin kafa ?ok
kar???k. ?Yahu pa?am senden ba?ka bir tek ki?i burada bir a?a?
yeti?ece?ine inanmad?. Peki sen nas?l anlad?n burda orman
olaca??n??? der. ?Gel Nebizade gel, ?imdi anlatay?m sana. Hani
Tahsin ?O?KAN??n burda bir?ey yeti?mez dedi?i g?n?n ak?am? tebdili
k?yafetle ?ankaya?dan ka?t?m, burdaki k?yl?lere geldim. K?yl?ler
beni tan?mad?lar. K?yl?lere, a?alar dedim burda a?a? yeti?ip
yeti?meyece?ini bana en kolay yoldan nas?l ispat edersiniz dedim.
?Al dediler?, bana bir testi su verdiler, bir de kazma k?rek. ?Kaz
oray? iki g?n sonra gel biz sana ne olaca??n? s?yleriz? dediler.
Ah o iki g?n ?ankaya?da nas?l ge?ti bir Allah bilir bir de ben.
?ki g?n sonra gittim testiyi ??kard?m, testinin i?inde su
bitmi?ti, k?yl?lere uzatt?m. Dediler ki bana ?a?a testide su
kalmam??, toprak su emiyor, bakma bunun ?st?n?n kurak oldu?una,
biraz u?ra? burda ne ekersen bi?ersin?. Ve hani Tahsin CO?KAN??n o
raporu bana getirdi?i g?n ben ?oktan projeye ba?lam?? epey de
ilerlemi?tim? diyecektir.
D?nya lideri olmak ?yle kolay de?il biliyor musunuz.
Hani ATAT?RK?e kimdi en ?ok kar?? ??kan, evet Tahsin CO?KAN?d?.
Onu da ATAT?RK buraya m?d?r tayin eder. Evet lider olmak hakikaten
kolay i? de?il. Bu arada biz bu
130 belgeye hi? ?al??mam???z. ?al??mad???m?z?n en ac? ?rne?ini
T?rkiye ya?ad? zaten. Neydi o ?rnek ?17 A?ustos depremi?. Evet
deprem bir kaderdir ama kader olman?n ?tesinde dolgu alan ??kt?,
dolgu binalar ??kt?. Oysa 1930?dan beri bize ?l?tfen tabiatla
oynamay?n, tek bir a?a?la bile oynamay?n? diye bize ?rnek olan bir
liderimiz varken ya?ad?k bu ac?y?.
Bizler iyi de?erlendirmemi?iz onun ?evre hareketini ama
bak?n d?nya ne g?zel de?erlendirmi? hareketini. Ben size bu
bilgileri vermek i?in 1919 ba?lad?m ve bug?ne kadar ??kan b?t?n
gazete ve dergileri tar?yorum. Taramam s?ras?nda 28 Temmuz 1933
g?n?n Cumhuriyet gazetesinde bir haber okudum. ?nan?lmaz bir
haberdi. Hani bir ?i?ek al?yoruz, k?rm?z? renkte, hediye
g?t?r?yoruz ve ad?na da ?ATAT?RK ?i?e?i? diyoruz. O ATAT?RK
?i?e?inin ad?n? biz koyduk zannediyorduk ama bak?n
gazeteyi aynen okuyorum. Gazete haberi ?u ?Chicago ?zel,
ge?enlerde Vanderbit ?niversitesi profes?rlerinden doktor Kirk
Land?n laboratuarlar?nda muhtelif ameliyeler neticesinde k?rm?z?
renkte yeni bir ?i?ek elde edilmi?tir Profes?r bu yeni ?i?e?e isim
ararken yan?nda duran ama Tarsus Kolejinde ATAT?RK?le tan??m??,
ondaki tabiat bilgi ve ilgisine hayran olan bir di?er profes?r bu
?i?e?e ATAT?RK isminin verilmesini ?nermi?tir. Ve bu ?neri d?nya
nebatat dairesine iletilmi? ve ATAT?RK??n yapt??? ?al??malar?n
anlat?ld??? toplant?da oy birli?iyle kabul edilmi?tir?. Yani
d?nyadaki her ?lkede bu ?i?ek Gazi ATAT?RK ad?yla ?retiliyor ve
sat?l?yor.
Peki ba?ka bir lider varm? diye ara?t?rd?m bir ?i?e?e
ad?n? veren, ba?ka hi?bir lider yok. ??nk? tabiat?yla bu kadar
b?t?nle?ebilen bir lideri d?nya tarihi yazmam??t?r. Diyorki
Mustafa Kemal ??evre hareketi d???nda e?er lider olacaksan?z e?er
lider olmaya kalk??t?ysan?z ki i?inizde ??renci arkada?lar var
mutlaka s?n?f ba?kanlar? vard?r e?er s?n?f ba?kan? olacaksan bu bi
liderliktir s?n?r?n nedir? s?n?ft?r s?n?f?n i?erisindeki tek bir
tebe?ir tanesi tek bir s?ra tek arkada??n?n problemiyle
ilgilenemeyeceksen o liderli?i kabul etmeyeceksin demektedir
Mustafa Kemal.
Peki ikinci s?rr?m?z ne? ?kinci S?rr?m?z; d?nya tarihi
sadece bir s?fat? Mustafa Kemal?e vermi?tir. Ba?ka d?nyada hi?bir
liderin alamad??? bir s?fatt?r bu hangi s?fat m?? Ne dersiniz?
Evet Ba???retmen diyen var aran?zda, ho?g?r?l? evet biliyorum
hepsi g?nl?n?zden ge?en s?fatlar? ATAT?RK??n ama soruyorum sizlere
bir insan do?umundan ?l?m?ne kadar ya bir askerdir, ya bir devlet
adam?d?r ya ?evrecidir ya tiyatrocudur ya sanat??d?r ya
arkeologdur bir ?eydir. Ama bunlar?n hepsi birden olabilen
d?nyadaki tek lider Mustafa Kemal ATAT?RK oldu?u i?in d?nyada
?k?lt?r antropolo?u? s?fat? verilebilen tek lider Mustafa
Kemal?dir.
?K?lt?r Antropolo?u? nedir ne de?ildir uzun uzun
ba??n?z? a?r?tmayaca??m. Hadi gelin 5 May?s 1935, Ahlatl?bel?e
gidelim. Ahlatl?bel Ankara yak?nlar?ndaki kaz?lar?n ba?lad??? yer
biliyorsunuz. B?t?n arkeoloji kaz?lar?n?n yap?lma emrini veren
Mustafa Kemal, m?zelerin a??lma emrini veren de Mustafa Kemal. Ama
bug?nk?lerde oldu?u gibi a??n, kaz?n, imza; ?yle de?il. Nas?l
yeti?mi? inan?n, 25 y?ll?k ara?t?rmac?y?m hi? anlamad?m.
Bak?yorsunuz Efes kaz?lar? ba?l?yor iki kere gidiyor, Konya?da
Asar kaz?lar? ba?l?yor ba??nda, birde bak?yorsunuz Ahlatl?bel
kaz?lar?
ba?lam?? ba??nda, toprak al?yor, ?l??yor, bi?iyor. ?Ya ne yap?yor
Mustafa Kemal? diyorlar. ?ankaya?ya gidiyor, ?ankaya?da ?? g?n ??
gece hi? uyumadan; uyumamak i?in aln?na ?slak bezler koydurmu?,
birilerini ?a??r?yor, telefonlar ediyor bir heyecan bir tela?. ??
g?n sonra ?gelin diyor Ahlatl?bel?e gidiyoruz?. Hemen geliyor
diyorki ?arkeologlar toplan?n?. Biliyorsunuz ba?lar?nda en b?y?k
arkeolo?umuz Z?beyir KO?AR var. Bu Z?beyir KO?AR??n bir e bir
an?s?d?r. Toplan?yor ve diyorki Mustafa Kemal heyecanla;
?kazd???n?z yer yanl??, ?uray? kazman?z gerekir?. Yabanc?
arkeologlar ?el insaf pa?am, anlad?k iyi askersin iyi devlet
adam?s?n ama yani bu i?te bizim i?imiz niye kar???yorsun? der gibi
aralar?nda birka? ?ey oluyor ama emir b?y?k yerden. Ba?l?yorlar
Mustafa Kemal?in g?sterdi?i yeri kazmaya. Sonu? mu? B?t?n bulgular
ordan ??kacakt?r. ?nat
u?runa, kendi ceplerinden ?der ve kendi dedikleri yeri kazarlar
hi?bir bulguya rastlam?ycaklard?r.
Bunun ?? g?n sonras?, ATAT?RK Galip ARCAN??n yazd??? ?S?rat
K?pr?s?? adl? piyese davetlidir. Davetiyede b?yle yazar piyesin
ba??nda mutludur biraz sonra sinirlenmeye ba?lar bir m?ddet sonra
bitince ?bana Galip ARCAN?? ?a?ar?n!? der. Galip ARCAN gelince ?bu
piyesi siz mi yazd?n?z? ?der. ?Evet pa?am ben yazd?m?. ?Hay?r, bu
bir Bolunun Flor Doranj adl? boldvilin?in aynen ?evirisi neden
bunu belirtmediniz hakk?n?zda soru?turma a?t?r?yorum? diyecektir.
Buna benzer pek ?ok an?y? da okuyunca ne dedim biliyormusunuz.
Samimi konu?aca??m inan?n sizlerle. Dedim ki ?a be Atam
boldvilin?e var?ncaya kadar ne zaman okursun? ne zaman kafanda
tutars?n?. Ve o s?rada ne yapt?m biliyor musunuz? Yirmi y?ll?k
ara?t?rmac?yd?m, ATAT?RK?le iddiaya girmek gibi, dedim ?senin
ba??nda durmad???n ilerletmeye ?al??mad???n bir alan bulmak benim
boynumun borcu olsun?.
O s?rada da ?Sanat ve ATAT?RK? adl? ara?t?rmam?
yap?yorum bakt?m resimde T?rk tarihinde ilk resim sergisini o
a??yor, heykelde dinin etkisini kald?r?yor ama kar??ma yedinci
sanat dal? geldi. Ne? Sinema. dedim ?herhalde burda iddiay?
kazand?m?. Hey hat, ba? y?netmen Cezmi AR, ba?rolde Mustafa Kemal,
film ?ekiyorlar. Ve Cezmi Ar Mustafa Kemal?e tabi Cumhurba?kan? ya
diyemiyor ??yle dur b?yle dur diye di?er oyunculara ?iddetle
ba??r?yor. Atat?rk ?Gel Cezmi gel, burda ba?komutan sensin. ben bu
i?i bilmem. ?nemli olan
i?in iyi ??kmas?. Bana da ayn? ?iddet ve hiddetle ba??racaks?n?
der. Cezmi AR hayat?n?n son g?nlerinde ?ben bir daha asla ?yle bir
oyuncuyla ?al??mad?m? diyecektir.
Y?l 1937, M?nir Hayri EGEL?YLE odalar?na ?ekilirler.
?ankaya? da ne mi yaparlar? ATAT?RK bir film senaryosu yazm??t?r,
ad?n? da koymu?tur; ?Ben bir ?nkilap ?ocu?uyum? dur ad?. Kendi
yazd??? film senaryosunu M?nir Hayri EGEL? ?ekecektir, ATAT?RK
oynayacakt?r. Ama y?l 1937 dir, ?mr? vefa etmemi?tir. Derim ki
haydi filmciler bulun bu senaryoyu filme ?ekin pokemondan ?ok daha
faydal? olaca??na ben kesin g?z?yle bak?yorum.
Bu arada ATAT?RK??n her ?eyi iyide ben iddiadan
vazge?tim, tamam dedim. Kesinlikle iddia falan yok art?k, iddiay?
Mustafa Kemal kazand? ama merak
ediyorum nas?l yapt? diye. As?l s?r nerde? O s?rada en b?y?k lider
ele?tirmeninin s?z? geldi elime. Liderleri ?ok s?k? ele?tiren bir
ele?tirmen diyorki ATAT?RK i?in ?Liderler i?erisinde ele?tiri
acizli?i ya?ad???m tek lider Mustafa Kemal?dir. ??nk? b?t?n
R?nesans, b?t?n reform, b?t?n ayd?nlanma ?a?? etkinlikleri bir
adam?n kafas?nda toplanm??, bir ?a?a s?ran etkinlikler on y?lda
ba?ar?lm??, bu b?y?k bir mucizedir en b?y?k radikal Mustafa
Kemal?dir?. Bunu biz demiyoruz d?nyan?n en b?y?k lider ele?tirmeni
diyor.
Peki, tamam laf iyid e diyorsunuz ki; laflar kar?n
doyurmuyor. Esas s?r nerde ?ok merak ediyorum. On y?lda bir
bak?yorsunuz kara tahtan?n ba??nda harf ??retiyor, bir
bak?yorsunuz ?apka giyiyor, bir bak?yorsunuz tiyatro eseri
oynat?yor, yok efendim arkeolojik kaz?lara gidiyor, tren
raylar?n?n
genle?me hesab?n? yap?yor, Ankara?daki caddelerin ne kadar
mesafede olaca?? konusunda ?ehirle?me planlar? yap?yor, E on y?lda
bunlar?n hepsi peki nas?l? Ben esas s?rr? nerde buldum biliyor
musunuz? Onun bir s?z?nde. Ama bu bence, ve dedim ki bu s?z?
okuyunca ke?ke ?u karga kovalamas?n? kafalar?m?za
yerle?tireceklerine ?u s?z?n? yerle?tirselerdi herhalde T?rkiye
?ok farkl? biyerde olurdu ?u anda. ATAT?RK diyor ki? ?ocuklu?umda
elime ge?en iki kuru?tan birini e?er kitaplara vermeseydim bu g?n
yapabildi?im i?lerin hi?birini yapamazd?m?. Esas s?r bence burada.
?ocuklu?unda eline ge?en iki kuru?tan birini kitaplara verdi?i
i?in 35 ya??nda general, 40 ya??nda ba?komutan, 42 ya??nda
cumhurba?kan?, 46 ya??nda d?nyada pek ?ok reformist var ama hi?
biri dile dokunabilmeyi cesaret edememi?tir; dile dokunabilen tek
reformist Mustafa Kemal?dir. ??te bunu yapabilen ve 53 ya??nda
nutku
yazan gen? olarak tarihimize ge?ecektir Mustafa Kemal.
Okumayla, ama nas?l okuma biliyor musunuz? Bildi?imiz
gibi bir okuma de?il. Sizi 1914 Anafartalar?a g?t?r?yorum.
Anafartalar?da sava??n bir dinlenme yerinde ?ad?r?n?za gelirsiniz
postallar? ??kar?r rahat?a dinlenmek istersiniz. ?yle bir ?ey yok.
Macar T?rkolo?u Nemet?in, Frans?z T?rkolo?u Devin?in T?rkoloji
alb?mleri duruyormu?. A??yor onlar? okuyor Mustafa Kemal. Diyorlar
ki ?niye bunlar? okuma gere?i duyuyorsun? verdi?i cevaba bak?n.
onlara diyor ki ?Sava?tan sonra bu dilin de?i?me ihtiyac? var onu
tespite ?al???yorum?. Y?l 1914, gelelim 1916?ya. Bitlis cephesi
komutan? Mustafa Kemal Bitlis cephesinde ??kmekte olan bir cepheyi
kurtar?yor ve ?ad?r?na geliyor, yaveri ?zzettin ?ALI?LAR??
?a??r?yor ve eline bir not veriyor. Notta ne yaz?yor
biliyor musunuz? ?Sava?tan sonra ilk i?imiz T?rk kad?n?na
serbestisini vermek, onu erke?inin yan?nda e?it haklara sahip
k?lmak?. Y?l 1916, T?rk kad?n?n de?il ad?, de?il kimli?i, hi?bir
?eysi yok. Soka?a ??kma hakk? olmayan bir T?rk kad?n?. Peki sizce
tam sava??n en hararetli zaman?nda neden T?rk kad?n? geldi Mustafa
Kemal?in akl?na. Ha, Kurtulu? Sava??nda g?rd???m?z kad?n
manzaras?, de?il ATAT?RK??, d?nyay? ?a??rtan bir manzarad?r.
?lkelerin sava?lar? olmu?tur ama topyek?n sava? ?rne?i ilk defa
Kurtulu? Sava??nda g?r?lmektedir.
Atat?rk bu sava?ta Ay?e Hatun?u tan?m??t?r. Ay?e
Hatun?u hepimiz tan?yoruz. Bilmeyen var m? i?inizde? Onun
yapabildi?ini acaba hangi ?lkenin kad?n? yapabilir? Ya da
zaman?m?zda hangi kad?n yapabilir? Benim bir k?z?m bir o?lum var
inan?n bu kadar ara?t?rmac?y?m d???n?yorum.
Biliyorsunuz sekiz ayl?k k?z? kuca??nda omuzunda mermi ve cepheye
cephane g?t?r?yor. Sekiz ayl?k k?z dinler mi d??man?, a?lamaya
ba?l?yor. Ve bu s?rada ?lmesi falan problem de?il Hatun?un, ama
d??man e?er onlar? fark ederse ?ok k?s?tl? olan cephane cepheye
gidemeyecek, b?t?n d???ncesi o Ay?e Hatun?un. Ve bu arada ?ocu?unu
g??s?ne yaslar, d??man biraz ge? gider, indirdi?i zaman kendi
elleriyle ?ocu?unu ?ehit etti?ini g?recektir Ay?e Hatun yada di?er
ad?yla Tayyibe Hatun. Peki ne yapar? ?ocu?unu koyar ?zerini
bayrakla ?rter ve aynen ?unlar? s?ylemi?tir. Kafile ba?kan?
komutan?m?z aktar?yor bunu. ?Sen y?zlerce binlerce y?l sonra
do?acak T?rk ?ocuklar? i?in ?ehit oldun? (yani ?urada oturan
bizler i?in ?ehit olan) ?bu benim i?inde senin i?inde bir
?ereftir. Yeterki vatan sa?olsun? diyor, omuzuna al?yor
cephanesini ve yola koyuluyor. Han?mefendiler i?inizde anne
olanlar var. L?tfen bir an i?in d???n?n, ?ocu?unuzu g?z ?n?ne
getirin. El bebek g?l bebek b?y?t?yoruz, g?z?n?n i?ine bak?yoruz,
tercih yap?n sizden sonraki ku?ak m?? ?ocu?unuz mu? ??te bu Ay?e
yada di?er ad?yla Tayyibe Hatun?u tan?d? Mustafa Kemal.
Kurtulu? Sava??nda K?tahya s?rtlar?, -30oC, -40 oC. Ve
75-80 ya?lar?nda bir nine. Gerisini gelin kafile komutan? Mustafa
Necati?den dinleyelim. Mustafa Necati neyi g?r?r? B?t?n yorgan
battaniye ne varsa cephanenin ?st?ne ?rtm?? kendisi pazen
elbiseyle. Aynen ?unlar? s?yler ?nine kar sepeliyor hava ?ok so?uk
bari ?u yorgan? alsan s?rt?na? dedi?inde ald??? cevap ?dokunma
ona, o millet mal?d?r, nem kapmas?n. Ben bir ?l?r?m ama onunla
binler do?acak binler. hay?r o?lum hay?r hi? ???m?yorum, so?u?u
hi? duymuyorum ki. D??man bu topraklara girdi gireli benim
i?im yan?yor i?im a o?ul? diyen bir nineyi tan?d? Mustafa Kemal.
Albay Hulusi ATA???n kafilesinde olan gen? bir
kad?n?m?z hastad?r ve cephane ta??rken yere d??m??t?r, ?lmek
?zeredir. Hulusi ATAK sorar ?bac?m bana ad?n? s?yle seni tarihe
yazd?raca??m? dedi?inde ald??? cevap ?ad?m? ne yapacaks?n a o?ul
yaz benim ad?m Anadolu? cevab?ndaki ad?m?n ne ?nemi var ?nemli
olan ?lkemin ad? ve gururu d???n??? ke?ke, ke?ke uygarl?k
sava??m?zda ayn? ?iddetiyle s?rebilseydi bug?n. ?zerinde ATAT?RK
yaz?l? kaps?l? inan?n, inan?n hi? m?bala?a etmiyorum ilk uzaya
f?rlatan ?lke mutlaka ama mutlaka biz olurduk.
Evet bu sava?ta ATAT?RK d?nyaya tek ge?en Zekiye
Han?m?? tan?d?. Zekiye Han?m ne yapt? biliyor musunuz? D?nyaya ilk
ve
tek ge?en kad?n?m?zd?r. 10 Aral?k 1919 ??retmen okulu bah?esine
3000 kad?n? toplam??, dedim herhalde s?f?rlar? fazla okuyorum.
Hay?r 3000 kad?n, yap?mc?s?, dinleyicisi, konu?mac?s?. Kad?n olan
d?nyada ilk mitingdir bu, onun i?in d?nyaya ilk ge?mi?tir. Peki
Zekiye Han?m nas?l toplam??t?r, cep telefonu yok faks yok, hi?bir
ara? yok. Hadi bunlar oldu farz edelim. Kad?n?n soka?a ??kma hakk?
yokken 3000 kad?n nas?l organize oldu dersiniz? Evet bunu
inceledi?imde inan?lmaz bir hem hayranl?k hem de ?z?nt? duydum
neden biliyor musunuz?
Cep telefonunuz var, faks?m?z var. Pek ?ok kul?b?n, pek ?ok
derne?in davetlisi olarak gidiyorum. Han?mlar 50 ki?i geldi mi
aman diyorlar bu g?n ?ok kalabal???z. 3000 kad?ndan bahsediyorum
ama projesinin ad?n? da s?ylemek istiyorum Zekiye Han?m??n ?MUTFAK
PROJES??, inan?lmaz bir proje. Daha sonra bir yerde tekrar ge?ecek
bu proje.
ATAT?RK Zekiye Han?m??, Nakiye Han?m?? tan?d? bu
sava?ta. ATAT?RK Melek RE??T?i tan?d?, Atat?rtk ?uk?fe Nihal?i
tan?d? ve ATAT?RK ekmek pi?irerek askere g?t?ren ama bu d??manlar
taraf?ndan tespit edilip askerimizin yerini ??renmek i?in ?ok
i?kence g?ren ama s?ylemedi?i i?in ekmek pi?irdi?i f?r?na at?larak
yak?lan Nazife Kad?n?? tan?d? bu sava?ta. Bu sava?ta ATAT?RK
Tacc?lcalala han?m? tan?d? ATAT?RK ?ste?menlerimizi, binba??
han?mlar?m?z? tan?d?, bu sava?ta Tu?general r?tbesi verilmesi
?ng?r?len 8 ya??ndaki, evet yanl?? duymad?n?z 8 ya??ndaki Nezahat
k?z?m?z? tan?d?. ??te Nezahat k?z?m?z?n yan?nda ?ehit olan bir
erimizin cebinden ??kan bir mektubunda annesine ??yle yazm?? ?anne
Nezahatle babas?n?n aras?ndaki konu?may? duyayd?n benim burada
niye oldu?umu anlard?n? demi? ve bu arada ??yle yazm??? biz
Mehmet?ik Nezahat?e T?rklerin Jean d?Arc ?? diyoruz? demi?. Bu
bana ac? geldi. Ben Jean d?Arc? ortaokuldan beri tan?yordum ama
Nezahat?i ancak bu ara?t?rmam da tan?d?m. Bunun ac?s?n? da o
mektupla birlikte ya?am?? oldum. Bu kad?nlar?m?z? ben ATAT?RK ve
T?rk Kad?n? konulu konferans?mda anlatt???m i?in burada sadece
adlar?n? anmadan ge?emeyece?imi g?rd?m.
Bu arada ATAT?RK okumu? da yazmaya da vakit bulabilmi?.
Evet bizler i?in bir geometri kitab? yazm??. ??gen, a??,
dikd?rtgen gibi ve 48 tane geometri teriminin isim babas? bu
yazd??? kitapla bizzat Mustafa Kemal?dir. ?yi ki de yazm?? e?kenar
??gen demek i?in ?m?selleseyi bilmemne bilmemne...? demek gerekir.
?nan?n bu kadar ?eyi akl?mda tutuyorum, bir onu tutamad?m. ?yi ki
yazm??s?n dedim. Bu arada ATAT?RK her sekt?re el att? dedim ya,
bas?n sekt?r?ne de el at?yor
ve bir gazete ??kar?yor. Ad? ?Mimber?, 52 say? ??km?? gazetesi, ve
bu gazeteleri okudu?um zaman bu Mustafa Kemal?in gazetesi dedim.
?Sans?r? kelimesi ilk defa bu gazetede yer alm??t?r. Bu arada
ke?ke b?t?n T?rk gen?lerimiz bu gazeteleri okuyabilseydi diye
d???nmeden de edemedim. ?ok moral bulurlard? ??nk?.
Bu arada ?ok g?zel ?iirler yazm??. ?lk ?iiri 1908 ?anl?
Ordu dergisinde yay?nlanm??. Ke?ke vaktimiz olsa da ?iirlerinden
de aktarabilseydim. Bu arada nutku yazm??, tiyatro eserleri
yazm??, sinema senaryolar? yazm??, yazm?? yazm??. Peki okumu?
yazm??ta sadece g?n?n?n problemlerine mi ?are bulmu? Mustafa
Kemal? Sadece g?n?n? m? kurtarm?? acaba? Hadi gelin esas ?nemli
olan da bu, buna bir bakal?m m? ne dersiniz?
??te g?n?m?zde 25 y?ll?k
ara?t?rmac?l???m sonunda size bir itirafta bulunmak istiyorum,
diyorum ki ATAT?RK inan?n, bug?n san?yorum 7 ?ubat 2005, bu g?n?
?ok net g?rm??, hadi g?rmekle kalsa iyi, birde bu g?n
kullanaca??m?z kadar g?ncel ge?erli ve ??z?msel ?nerileri de
yazarak b?rakm?? bir lider. S?yleyin bana hangi ?lkede var b?yle
bir lider. Diyeceksiniz ki laf? b?rak bize somut ?rnek g?ster.
??te ilk ?rne?imiz; dedinizki demin T?rkiye?deki sorunlar?
sordu?umda size, dediniz ki ?nemli olan sorunlar?n bir tanesi de
ekonomik sorun. Peki Amerika?n?n en ?nl? ekonomistlerinden birisi
olan Mr. Jhons bize ?unu ?neriyor, diyor ki ?ekonomiyle sava?ta
bir tek ATAT?RK?? ?rnek als?n yeter T?rkiye?.
ATAT?RK??n ekonomi ile de ilgili ne g?r??leri var
acaba, ve bunun ?zerine oturdum, Maliye ar?ivine indim, Maliye
ar?ivini incelememde
ATAT?RK??n ekonomide en ?nem verdi?i ?ey ne biliyor musunuz? T?rk
paras?n?n de?erini korumak. Peki, 1919?a bakt?m T?rk paras?
Sterlin kar??s?nda, o zaman dolar yok, Sterlin kar??s?nda 605
kuru?. Ha bir sava? yap?ld?, ?lke y?k?ld? tekrar yap?ld?. Peki
1938?de ka? kuru? biliyor musunuz? 19 sene sonra inan?lmaz bir
?ey, 616 kuru?. Buna ger?ekten inanmaya imkan yok. Peki dedim ki
herhalde yanl?? okudum banknot art?? hacmine bakt?m, banknot art??
hacmi 1919?dan 1938 son d?rt ay?na kadar, son d?rt ay?
ilgilenemiyor sa?l???ndan dolay?, son d?rt ay?na kadar 19 sene
sadece %8, bu ?ok b?y?k bir ba?ar?. Peki son d?rt ayda ne oldu
diye bakt?m, g?l?yorsunuz tahmin ettiniz mi? %15. 19 senede %8.
Bari ?l?m?n? bekleseymi?iz, ama i?te problem bir tak?m yerlerde
san?yorum.
Bu arada bir ar?iv belgesi daha aktarmak istiyorum
size. 5
Aral?k 1927 tarih. 5 Aral?k 1927?de bir T?rk Liras? verdi?imiz
zaman 2 dolar alabiliyormu?uz kar??l???nda. E?er bizim nesil
vazifemizi yapayd?k size kar??, bug?n 20 milyon liral?k banknotu
g?t?recektiniz, kar??l???nda 40 milyon dolar alacakt?n?z bizim
nesil vazifesini yapayd?. Ama diyorum ki l?tfen gen?ler l?tfen,
ilerde maliye bakan? olabilirsiniz, ilerde ba?bakan olabilirsiniz,
ilerde aile kurabilirsiniz o da bir ekonomik sekt?rd?r ve
ekonomiye y?n vereceksiniz. Bizim yapt???m?z, size ?ektirdi?imiz
s?k?nt?lar? ?ekmemeniz i?in l?tfen ekonomik g?r??leriyle ATAT?RK??
mutlaka incelemenizi tavsiye ediyorum.
Bu arada biliyorsunuz 1929 da ?ok b?y?k ama ?ok b?y?k
bir ?ey var. Ekonomik kriz var. B?t?n d?nyay? sarsm?? ekonomik
kriz. Peki soruyorum size sars?lmayan bir ?lke s?yleyin. T?rkiye
tab?i ki. Peki 1929?da b?t?n
d?nya buhran ya??yor en geli?mi? ?lkeler bile. Hadi etkilenmedin
de, rakamlara bak?n ki?i ba??na d??en milli gelir %51,2 art?yor.
Eksilmeye al??m???z da artma kelimesi garip geliyor bize.
Enflasyon ne kadar? % -1.2, bunlar resmi rakamlar.
Peki ikinci ?rnek, g?n?m?ze ?rnek;1996 ?ngiltere?de bir
se?im yap?l?r. Meclisteki kad?n millet vekili say?s? se?imden ?nce
13, se?imden sonra birden 123 olur. Hiii derler kim yapt? bu
ba?ar?y?, Leslie Abdela diye bir han?mefendi. Leslie Abdela?y? t?m
?lkeler ?a??r?r, ?ya bize de ??ret metodunu da bizde kad?n? fazla
sokal?m meclise? derler. Leslie Abdela?y? T?rkiye de ?a??r?r.
?ile?ye gelir, dolar al?r anlatmak i?in. Ve i?te s?zlerinin ?zeti
??ngiliz kad?n? bu ba?ar?y? ATAT?RK?e dan??t??. Yani ben T?rkiye
ye tereciye tere satmaya geldim. Peki Leslie Abdela?n?n
uygulad??? projenin ad?n? biliyor musunuz? ?Mutfak Projesi? peki
??yle yaz?yor ?urada; ?1919 dan beri biz T?rk kad?n? ve ATAT?RK??n
pe?indeyiz merak ediyorum iki kad?n milletvekilinizde benim
pe?imde niye acaba? diye de ironi yapm?? burada. Bu arada e?er biz
bu metodu uygulasaym???z T?rkiye?de san?yorum T?rk erkekleri ?u
anda meclise nas?l girebiliriz diye aray?? i?inde olacakt?, hi?
??phe yok buna.
Peki bu arada d?nyaya o kadar ?ok ilk hediye etmi?iz ki
bunlardan bir tanesi de ?niformal? ve r?tbeli kad?n asker ilk defa
bizim ordumuzda, bizden d?nya ordular? ?rnek al?yor. Kurtulu?
Sava??nda r?tbe alan kad?n askerlerimiz; Binba?? Ay?e ALTUNTA?,
?ste?men Emine VARDARLI, ?ste?men Fatma ??M?EK. Ama d?nya tarihine
tek ge?en bir ?ste?menimiz var; 700 erkek 43 kad?ndan olu?an bir
m?frezenin reiseli?ine
bizzat ATAT?RK taraf?ndan atanm??, ?ste?men Kara Fatma. Evet
d?nyadaki ilk m?freze reisesi kad?n ?nvan?n? ta??r Kara Fatma. Ben
ge?enlerde Erzurum?a davetliyim, Erzurum ?niversitesi rekt?r?m?z
davet etti u?akla gittim. ?ndim u?aktan ?off aya??m belim melim?
dedim, bir an akl?ma geldi, biliyorsunuz Kara Fatma Erzurumlu;
Erzurum?u 13 kad?nla m?dafaa ediyor, at?na atl?yor Bursa?ya kadar
geliyor, Bursa?n?n Kurtulu?una da tan?k oluyor. Ben u?akla zor
gitti?im yere, ?n?mde yeme?im, arkamda suyum, s?cac?k, ama bu
kad?n?n yapt???! Ha o zaman san?yorum ?u andaki T?rk kad?n? asla
ve asla yoruldum demeye hakk? yok, e?er Kara Fatmalar? e?er ?erife
bac?lar? tan?sayd?.
Evet anl?yorum bu han?mlar?m?z? tan?madan ?nce bir ?ey
yapt?m zannediyordum. ?u anda hi?bir ?ey yapmad???ma kaniyim. Bu
arada Kara Fatma?n?n sava?ta yapt?klar?n?,
dedim ya Bursa?ya kadar gelmi?, ?? o?lunu ?ehit vermi?, k?z?n?n
parmaklar? ?zmit muharebesinde kesilmi?, sadece sava?? anlatmak
i?in bir konferans gerekir Kara Fatma?n?n. Ama Tamim gazetesini
okuyorum, Tamim gazetesini okurken Kara Fatma?yla yap?lm?? bir
r?portaj? okudum, inan?lmazd?. Gazeteci soruyor diyorki; ??ok
fakirsin ?ok ?ok ihtiyac?n var paraya neden ?ste?menlik maa?? sana
ba?lanan maa?? k?z?laya ba???lad?n? diyor. Verdi?i cevap tarihi
bir cevap aynen ??yle:
?Ben Kurtulu? Sava??nda yapt?klar?m? bir menfaat ve
??kar kar??l???nda yapmad???ma inand???m i?in en son vatani
vazifem olarak ma??m? K?z?lay?a ba???l?yorum? diyecektir. Bu bana
neyi hat?rlatt? biliyor musunuz? ATAT?RK?e bir gazeteci sorar;
?neden mal ve m?lk?n?z? milletinize ba???lad?n?z? diye. ATAT?RK??n
verdi?i cevab? aynen aktar?yorum:
?Mal ve m?lk bana a??rl?k yap?yor, onlar? as?l sahibi
olan milletime ba???lamaktan ferahl?k duyuyorum. Zenginlikten ne
??kar as?l zenginlik insan?n manevi ?ahsiyetinde olmal?d?r.? diye
cevaplayacakt?r. Ne g?zel de?il mi en son kademeden en tabana
kadar, kad?n?ndan erke?ine kadar hepsi ayn? s?ylemde ama
al??mad???m?z gibi ayn? eylemdeler ne diyelim sa? olsunlar,
varolsunlar.
Dileyelim sizin nesle, gen? nesle, hortumcular
soyguncular de?il, Kara Fatmalar, Mustafa Kemaller ?rnek olsunlar.
Tabi Kara Fatma?n?n ?rnek olabilmesi i?inde bir okuma kitab?m?zda
hi? olmazsa bir okuma par?as? olarak Kara Fatma?n?n olmas? laz?m
ki ?rnek alabilesiniz. Bu arada ATAT?RK??n ?u s?z? ?ok ho?uma
gider diyorki;
?Ge?mi?i ne kadar ?ok unutursak gelece?i korumak o kadar zor
olur.? Biz Kara Fatmalar? mutlaka hat?rlamal?y?z san?yorum.
Bu arada bir kad?n?m?z? daha vermek istiyorum, Melek
Han?m. Ha?in katliam?n? hepiniz hat?rl?yorsunuz, 535 T?rk hunharca
katledilmi?tir. Hepsi ?ld???ne g?re nerden biliyorsun hunharca
katledildi?ini? ?air Melek han?m diye an?l?rm?? Ha?in?de.
?ahadetinden sonra kolunun alt?ndan bir boh?a ??k?yor, boh?ay?
a??yorlar, 18 k?tal?k bir destan yazm??. O anda g?rd?klerini
kaleme alm??. Mektup?u H?seyin nas?l vah?etle ?ld?r?ld?, kom?u
k?z? Hatice nas?l vah?etle ?ld?r?ld? hepsini kaleme ald??? bir
destan. Ba??na ne demi? biliyormusunuz ?in?allah okuna?. Ben 45
ya??mda bunu okuyabildim en sonuna da ?bizden sonrakiler neler
?ekti?imizi bileler diye yaz?yorum? demi? son iki k?t?ay? sizlere
okuyorum
Meydan kazan? kurdular
T?m bebeklerimizi kaynatt?lar
G?n g?rmedik analar?
S?ng? ile oynatt?lar
Kundaklar? verdiler
Kanl? kundak yu dediler
Bebelerimizi kaynatt?lar kaynatt?lar
Kuzu eti diye hepimize zorla yedirdiler
Evet biz burada kolay bulunmuyoruz, bu koltuklarda
kolay oturmuyoruz. Evet bak?yorum ?ok buruldunuz, ?ok ?z?ld?n?z
ama liderlik dedik biraz da g?l?mseyelim mi?
Lider dedik,
ATAT?RK??n resimlerine bak?yorum hepsi as?k suratl? hepsi ciddi.
Lider olmak i?in b?yle mi olmak gerekiyor, acaba ATAT?RK hi? mi
g?lmemi?, hi? mi espri yapmam??? Hadi gelin Antalya?ya gidelim.
Antalya yolunda mola verir kula??na bir t?rk? gelir ?Ya bu t?rk?y?
?ok sevdim bulun getirin bu t?rk?y? s?yleyeni? der. k???c?k bir
?oban gelir. Derki ?Sesin ?ok g?zel bana da bir t?rk? okurmusun?.
Ba?lar ?oban ?demirciler demir d?ver tun? olur? diye. bitince
ATAT?RK dalm??t?r ?bis bis? der. ?oban b?yle bakar. ?O?lum der
bis? der ??ok be?endik tekrarla anlam?na gelir?. Hi? nazlanmaz
gene ayn? t?rk?y? okumaya ba?lar. ATAT?RK t?rk? bitince cebinden
bir har?l?k ??kar?r uzat?r. ?oban hemen al?r har?l???, ku?a??na
kor, elini uzat?r ATAT?RK?e ?bis bis? der. Bu espri ATAT?RK??n ?ok
ho?una gitti?i i?in ?ok ?nl? bir
sanat??m?z?n yeti?mesi sa?lanacakt?r.
ATAT?RK??n hayatta en ho?lanmad??? ?ey dalkavukluk, ama
yemek masas?nda hi? ho?lanm?yor. Kar??s?ndaki adam da ATAT?RK?e
?sen T?rklerin ?ah?s?n ?ususun bususun...?, feci dalkavuk. Yo?urt
kasesi adam?n ?n?ndeymi? diyorki Atat?rk;??u yo?urt kasesini bana
uzat?r m?s?n?z?. Adam yo?urt kasesi uzatacak, el insaf aya?a
kalk?yor, ?n?n? ilikliyor, tam yo?urt kasesini alacak parmaklar?
i?ine giriyor. ?Ah...? diyorlar ?...adama takt? ATAT?RK, bir de
zaten sinirlenmi? durumda, bir de ?ok titiz bu konuda, ?imdi bir
f?rt?na kopacak?. adam peri?an, ah pa?am vah pa?am derken ?Ya niye
bu kadar ?z?ld?n?z demin yo?urt yiyecektim ?imdi cac?k yemi?
olurum?. Evet, bu espriyle 25 y?l?n sonunda ATAT?RK??n m?thi?
esprit?el oldu?unu ke?fettim ve yeni haz?rlad???m konferans?m?n
konusu ne biliyormusunuz? ?ESP?R?LER?YLE ATAT?RK?. Bug?n onu
haz?rl?yorum, 6-7 ay sonra bitecek in?allah sizlerle bulu?aca??z.
O konferansta ?ok g?lece?iz ama inan?n ?ok da d???nece?iz.
Bir gazetecide Atat?rk?e sorar ?size de diktat?r
diyorlar ne dersiniz?. Atat?rk ??yle bir bakar, ?E?er ben diktat?r
olsayd?m han?mefendi bu soruyu sorduktan sonra siz asla canl?
kalamazd?n?z ? diyecektir. Peki diktat?r m? Mustafa Kemal bakal?m.
?zmir kurtuldu, ?ok tatl? bir yorgunluk, Ankara?ya
hareket edecekler. Trene binerler kompart?mana ?ekilirler. Ertesi
g?n kompart?man? ?alar yaveri, a?ar yorgun, bitkin, kravat?n?
y?kamaktad?r Atat?rk. Yaveri ?ya pa?am bu ne hal hi?
uyumad?n?z herhalde niye b?ylesiniz? der. ?Ya ?ocuk kompart?man?ma
yast?kla battaniye koymay? unutmu?unuz. Kolumu yast?k yapt?m
a?r?d? setremi yast?k yapt?m ???d?m bende uyumad?m kalkt?m? der.
Yaveri; ?aman pa?am! Birimize haber vereydiniz hemen size bir
yast?kla battaniye getirirdik? der. Ve bir ?lke kurtarmaktan d?nen
komutan s?yl?yor bunlar? tarihi bir cevap derki ?Ge? farkettim
hepiniz en az benim kadar yorgundunuz. Hi?birinize k?yamad?m.
?nemli olan benim uyumam de?il milletimin rahat uyumas??. Var m?
b?yle bir ?ey! Bu insana diktat?r demeye kimin dili varabilir.
Ayaklar?n?n alt?na Yunan bayra?? serildi?inde bayrak bir ulusun
onurudur diye basmay?p kald?rtan bir insan?n kendi milletinin
inanc?n? ?i?neyebilece?ini d???nmek ancak onuru ve ?erefi olmayan
ki?ilerin i?i olabilir diye d???nmeden de edemiyorum.
Bu arada i?imizde ?ok de?erli ??retim g?revlilerimiz ve
??retmen arkada?lar?m?z var. Onlar?n i?in de ?ok ?zel bir an?s?n?
anlataca??m. ?stanbul ?niversitesinin a??l?? t?reni. ?ok m?tevaz?
bir salon, tahta iskemleler, ortaya ATAT?RK??n oturmas? i?in
k?rm?z? renkte s?sl? muhte?em bir koltuk konmu?. Profes?rlerle
birlikte geliyor, buyurun diyorlar. Bir koltu?a bak?yor d?n?yor
profes?rlere, aynen ?unlar? s?yl?yor; ?Sizlerden ??renecek o kadar
?ok ?eyim oldu?una g?re bu koltuk sadece sizlere lay?kt?r? diyor.
En k?demli profes?r? o koltu?a oturtuyor ve kendisi tahta
iskemlede program? sonuna kadar izliyor. Evet yani kendince hak
etmedi?i hi?bir koltu?a oturmayan bir Mustafa Kemal?i g?r?yoruz
orada. D?nya lideri olmak san?yorum bu evet .
Bu arada ?stanbul ve Ankara illerinden birisine ATAT?RK
ad?n?n verilmesi i?in bir kanun ?nergesi veriliyor meclise. ya
?stanbul?a ATAT?RK diyorduk ya Ankara?ya. Bu ?nergeyi vereni hemen
?a??r?yor ve aynen ?unlar? s?yl?yor ;?Bir ismin dillerde kalmas?
i?in ?ehrin temellerine s???nmas?na gerek yoktur. Bak?n bu ?ehrin
ismi ?stanbul ama Fatih Sultan Mehmet?i hemen hat?rl?yoruz. E?er
ben bir ?ey yapabildiysem bunu binalar?n tepelerine, ?ehrin
temellerine ismimi yazarak de?il milletimin kalbine yazarak
an?lmak isterim? diyecek, hi?bir yere ad?n?n verilmesini kabul
etmeyecektir. ?imdi bak?yorum da hortumcunun soyguncunun hepsinin
ad? bitaraflarda ?ey gibi yaz?yor merak ediyorum nas?l oluyor bu
diye. Evet, galiba beni b?rakt?n?z, ben 25 y?l kolay de?il, beni
b?rak?rsan?z sabaha kadar buraday?z. En iyisi son
iki an? ama onu en iyi anlatan an?larla program?ma son vermek
istiyorum;
??te ilki ??renciler evet sizin i?in. Bir ??renci
anlat?yor, Mahmut SAD?. ??yle anlat?r Mahmut SAD?. ?Y?l 1923.
?stanbul ?niversitesinde ??renci oldu?um s?ralar. Okul duvar?nda
bir ilan g?r?yorum. Avrupa?ya talebe yollanacakt?r. Allah Allah
diyorum, ?lke y?k?k d?k?k y?l 1923 Avrupa?ya talebe! L?ks gibi
gelen bir ?ey, ama bir ?ans?m? denemek istedim. 150 ki?i
i?erisinde 11 ki?i se?ilmi?iz. Benim ismimin yan?na ATAT?RK
?Berlin ?niversitesine gitsin? diye yazm??. Zaman geldi. Sirkeci
gar?nday?m, ama kafam ?yle kar???k ki gitsem mi kalsam m?, orda
beni unutur mu bunlar, para yollarlar m?, gurbet ellerde ne
yapar?m? Bir an gitmemeye karar verdim, d?nd?m. O s?rada bir
m?vezzi ismimi ?a??rd? ?Mahmut SAD?, Mahmut SAD?, bir telgraf?n
var?
telgraf? a?t?m aynen ?unlar yaz?yordu ?sizleri birer k?v?lc?m
olarak g?nderiyorum alevler olarak geri d?nmelisiniz?. Var m?
b?yle bir ?ey? 11 ??rencinin nerede, ne zaman, ne d???nebilece?ini
hesap edebilen bir lider d?nya lideri olmas?n da ne olsun. Y?l
1923, biz evimizde bir ?ocu?umuzun huyunu de?i?tiremiyoruz bir
huyunu. T?m ?lkenin huyu de?i?iyor. Bunla u?ra?an bir insan
yollad??? 11 ??renci nerede, ne zaman, ne d???nebilece?ini
hissedebiliyor. Mahmut Sadi devam ediyor ?gel de ?imdi gitme, git
de orda ?al??ma, d?nde bu ?lke i?in can?n? verme?.diyor.
Evet bu g?n en b?y?k ?ikayeti ne T?rkiye?nin? Beyin
g???. En iyi beyinlerimizi kap?p g?t?r?yorlar ama o ?ocuklar?m?z
arkalar?na baka baka gidiyorlar. Peki diyeceksiniz ki engellemek o
kadar m? zormu?? Ha o g?n 11 ??renciymi?, telgrafm??. Bu g?n
milyon ??renci olsun, e-mail bilgisayar var. Yeterki ?u iki
c?mleyi ifade edebilecek, onlar?n sorumlulu?unu alan bir liderleri
olsun.
??te son an?m, Nehire NEH?R han?mefendiden; ??yle
anlat?r ?O zamanlar kad?nlar?n sanat?? kimli?ini yeni yeni
kazand??? d?nemler. Benim tiyatroda ??mezlik d?nemim. Muhsin
ERTU?RUL Dar?l Bedai?ye ba? y?netmen olarak atanm??. ?ok titiz bir
insan. Provadan oyuna her ?ey saat titizli?i ile i?liyor, perde
bir saniye bile ge? a??lm?yordu. Provaya ge? kalan oyuncu derhal
oyundan uzakla?t?r?l?yordu. Eee tahmin edersiniz ki bu durumda
Muhsin Ertu?rul?unda d??man? ?oktu. Bir gece Dolmabah?e?den
ATAT?RK??n ?ehir Tiyatrolar?na gelece?i haber verildi. Ben de
kar??lamak i?in haz?rd?m. Fakat Pa?a gecikti. Muhsin Ertu?rul
kendisini beklemeden perdeyi saniyesi saniyesine a??p oyunu
ba?latt?.
ATAT?RK 4 dakika ge? kalm??t?. Etraftaki dalkavuklar ATAT?RK
geldi?inde Muhsin ERTU?RUL?un onu beklemeden perdeyi a?t???n?
ellerini ovu?tura ovu?tura anlatt?lar ATAT?RK ?Yaaa ?yle mi Muhsin
Ertu?rul?la G?r???r?z? dedi. Herkes Muhsin ERTU?RUL?un i?inin
bitti?ine inan?yor, ben m?d?r olaca??m sen m?d?r olacaks?n
kavgalar? bile ba?lam??t?. ATAT?RK piyesin bitiminde Muhsin
ERTU?RUL?u ayakta kar??lad?. Deminkileri de yan?na ?a??rarak aynen
?unlar? s?yledi. ?Sizi tebrik ederim i?inizle ilgili ciddiyetiniz
?lkenin geli?imini cidiye ald???n?z? g?sterir biz ge? kald?k siz
vazifenizi yapt?n?z e?er bir tek benim i?in perdeyi a?may?p oyunu
ba?latmasayd?n?z bu dalkavukluktan ileri gitmez ve beni ?ok ?zerdi
ben herkesin her sahada i?ini bu kadar ciddiye almas?n? istiyorum
?lke ancak b?yle ilerler efendiler ? demez mi. Etraftakilerin
suratlar? g?r?lmeye de?erdi o s?rada?. Ama i?te liderlik
diyorum. ?imdi bir an g?n?m?ze geliyorum, hadi bakal?m baba iseniz
ba?lat?n program? gelmeden. M?mk?n m?! Ondan sonra art?k be?enin
haritadan bir yer, evet ki bu insan bir ?lkenin en b?y?k lideri
de?il asr?n lideri olan bir insan bunu yap?yor.
Evet ATAT?RK ve onunla el ele verenler sayesinde ??
taraf? deniz yerin ?st?n? anlatay?m m?? L?tfen pazara gidelim.
Yabanc? ?lkelere gittim. Portakal? taneyle jelatinlere sar?yorlar,
k?ymetli madde, karpuzu dilimle yiyorlar, biz kelek ??kt? m?
at?yoruz, bir tane daha a??yoruz var m? b?yle bir nimet. L?tfen
pazara gidelim, ye?ilin her tonu; ge?en bir yabanc? konu?um var;
pazardan ge?mek zorunda kald?k dedi ki bana ?T?rklerin ?zel bir
g?n? herhalde bu g?n?. ?Neden? dedim? Eee bakt? kad?n naylon torba
naylon torba yok ?yle bir dava, b?yle bir nimet nerde, hangi
?lkede. Bir tane
salatal?k, bir tane domates, biz kilolarla. Ve bana ne dedi
biliyor musunuz? ?Yahu ?lkeme d?n?nce ne isteyece?im biliyor
musun?. ?Ne? dedim. ?T?rkiye?yi isterim de isterim diye
tutturaca??m? dedi. Bir espriydi ama bir ger?ek pay? da oldu?u su
g?t?rmez.
Peki yerin alt?na ge?elim. Krom, brom , toryum, bor.
Tamam g?zel ama petrol?n zekas?na hayran?m. Neden mi? Burda
??k?yor, burda ??k?yor, burda ??k?yor ama T?rkiye?nin s?n?r?n?
ezberletmi?ler petrole, bir kilometre girmiyor i?eri. Var m? b?yle
bir petrol, yani alt?m?z petrol dolu asl?nda. Hadi petrol? de
ge?elim, uzaydan ?ekilen foto?raflara g?re bug?n petrolden bir
derece zengin maden var, uranyum. Bu g?n d?nyadaki, T?rkiye?de
de?il d?nyadaki eni iyi uranyum rezervi bizim Karadeniz da?lar?nda
arz? endam ediyormu?. Ho? o bize bak?yor biz ona bak?yoruz ama
T?rkiye?nin
d?? borcunun 19 kat? de?eri oldu?u tespit edilmi? uzaydan ?ekilen
foto?raflara g?re.
Yabanc? ?lkelere gitti?imde ufac?k bir tarihi vesika
buluyorlar, ?? kere etraf?n? ?eviriyorlar, birde bol para
?d?yorsunuz, b???yle bak?yorsunuz. 15 ayr? medeniyeti bar?nd?ran
10000 y?ll?k bir tarih var alt?m?zda.
Romanya devlet b?t?esinin ??te birini nas?l
kalk?nd?r?yor? Suni termal tesis yapm?? adamlar d???nebiliyor
musunuz suni. Erzurum?a gittim kayn?yor, Kozakl?ya gittim
kayn?yor, Bursa?ya gittim kayn?yor, ?zmir kayn?yor. Sadece bizim
s?cak su kapl?cam?z. Hakikisi var ??nk? elimizde.
Ge?en g?n Isparta S?leyman Demirel ?niversitesi beni
davet etti rekt?rl?k, oraya gittim. Beni Davraz
diye bir kayak merkezine g?t?rd?ler. Kayak merkezinde kayakla
kay?yordu herkes Davraz?ta. Birbu?uk saat sonra, Antalya Akdeniz
?niversitesinde verece?im konferans i?in Antalya?ya indim. Millet
denizde y?z?yordu. Var m? b?yle bir ?lke s?yleyin bana. Birbu?uk
saatlik mesafede. Bursa, Uluda??a gidiyorsunuz kayak kay?yorlar,
20 dakikada Mudanya?ya gidiyorsunuz denize giriyorlar. Hakikaten
yok b?yle bir ?lke. D?nya yuvarla??n? ?evirin hepsinin bir araya
geldi?i bir ?lke s?yleyin bana, ben bulamad?m. Ya g?ne?i var ya
kar? var ya denizi var ya da?? var birinden biri mutlaka.
Peki bu kadar ?zel ve g?zel bir ?lke bizim elimizdeyken
ba??m?z dertten kurtulur mu? Asla. D??man?m?z d?nden daha az
de?il, d?nden daha ?ok. B?t?n ?lkelerin g?z? bizim ?lkemizde.
Nas?l olmas?n ki! Galiba bir tek bizim g?z?m?z yok ?u ?lkede.
Bu g?n bunun i?in par?alama ve b?lme giri?imlerini y?z
y?llard?r uyguluyorlar. Bir ara siyasi girdiler, sa?-sol diye
b?ld?ler, kap???n dediler, yutmad?k. Daha sonra etnik b?ld?ler,
k?rt-T?rk dediler, kap???n dediler, yutmad?k. Dinimizi
kulland?lar, kapanan-kapanmayan, laik olan?olmayan, ATAT?RK???
olan?olmayan diye d?rde be?e, tarikatlara b?l?n?n dediler ki kolay
alal?m, yutmad?k. Ekonomiyi kulland?lar, zengin-fakir
alan-alamayan dediler, gene olmad?. Yani taz? eski taz?yd?, habire
?ulunu de?i?tirdiler. Oyunun kural? buydu ama biz bu oyuna hi?
gelmedik gelmeye de asla niyetimiz yok.
Yeni ATAT?RK?ler yeti?iyor ve gelmekte. ??te bug?n bizi
kuvvetlendik?e budanan, di?er t?rl? oldu?u s?rece de sulanan bir
a?a? misali g?rmek gafletinde olan yada ba?ka bir deyi?le aya?a
kalkmayacak kadar destekle ama yere
d??meyecek kadar k?stekle politikas? uygulamaya ?al??an t?m
?lkelere, i? ve d?? d??manlar?m?za kar?? en g?zel cevab? ne zaman
verece?iz biliyor musunuz? Onu anmay? b?rak?p anlamaya
ba?lad???m?z zaman. Onu yakam?zda ta??d???m?z kadar fikir ve
eylemlerimizde de ta??yabildi?imiz zaman. Onu ?zledi?imiz kadar
?z?msedi?imiz zaman. Onunla yar??an ama onu a?m?? yeni Mustafa
Kemalleri yeti?tirebildi?imiz zaman verece?imiz inanc?yla.
sizlerden Nakiye Han?m, Kara Fatma, Mustafa Kemal g?sterdi?in
hedefe hen?z ula?amam?? olmaktan dolay? ?z?r diliyor ve bu hedefe
ula?ana dek sak?n bizi affetmeyin diyor ve bir ?iirle program?ma
son veriyorum.
ATAT?RK de et art? kemik art? kand?,
?nsan?st? de?ildi yani ATAT?RK,
ATAT?RK de herkes gibi kusurlar? olan,
K???k b?y?k ve ?irkinde olabilirdi,
Ama g?zeldi
ATAT?RK
yorgunluk kahvesini bir su ba??nda yudumlamay?,
Serhat t?rk?lerini, Alaturkay?, mesela Safiye Aylay?,
Yemeklerden fasulye pilakisini seven,
Miri kelam bir ?stanbul efendisi.
A??k ve ?air, mahcup ve ?rkek,
Ama Karadenizli de?il Karadeniz kadar canl?,
Adanal? de?il ama Adanal? kadar s?cak kanl?,
Ve bir Ayd?nl? kadar oturakl? ve zeybek.
Velhas?l bizim mayam?zdan bizim kuma??m?zdand? Mustafa Kemal.
?nsan ?st? de?ildi ATAT?RK,
Tam insand?.
miley32: