HENDEK SAVA?I
Hz. Peygamber (s.a.s)'in m??riklerle yapt??? b?y?k ve en ?nemli sava?lar?ndan birisi. Uhud sava??ndan iki y?l sonra, Hicret'in be?inci y?l?n?n ?evval ay?nda (23 ?ubat 627) Medine'nin kuzeyinde cereyan etmi?tir.
Kurey? m??rikleri Uhud sava??nda ba?ar?l? olmu?lard? ama m?sl?manlar?n g?c?n? k?ramam??lard?. Tam tersine m?sl?manlar Medine'deki birlik ve beraberliklerini sa?lamla?t?rm??, askeri bak?mdan daha g??l? bir duruma gelmi?lerdi. Medine'de s?rekli problem ??karan Yahudi Benu Nadir kabilesi s?r?lm??; do?uda Zatu'r-Rika, kuzeyde Dumet?'l-Cendele yap?lan seferler kesin zaferle sonu?lanm??, m?sl?manlar?n g?c? ve etkinli?i g?n ge?tik?e daha da b?y?m??t?. Bunun sonucu olarak Mekke m??riklerinin M?s?r, Suriye ve Irak y?n?ndeki kervan yollar? tamamen kapat?lm??t?.
M?sl?manlar?n b?lgeye hakim bir g?? olmaya ba?lamas? ?sl?ma kat?lanlar?n say?s?n? h?zla art?rm??, ge?en zaman, m?sl?manlar?n sosyal hayatlar?n? d?zenleme ve yerle?tirme yolunda ?nemli ad?mlar atmas?na f?rsat tan?m??t?. ?sl?m'?n bu g?zle g?r?l?r g??leni?i kar??s?nda m?sl?manlar?n ba?l?ca d??manlar?ndan olan yahudiler, d??manca faaliyetlerine h?z verdiler. ?zellikle Medine'den s?r?len Benu Nadir kabilesi b?t?n ?evrede ?sl?m aleyhinde s?rekli propaganda yap?yor, ?sl?m'?n g??lenmesini ?nlemek i?in m?sl?manlara kesin bir darbe vurman?n yollar?n? ar?yordu. Bu ?al??malar? sonu?suz kalmam??, yahudiler aralar?nda g?r?? birli?i sa?lanarak Kurey? ve di?er m??rik kabilelerle birle?menin yollar? aranmaya ba?lam??t?.
Yahudilerden olu?an bir heyet Mekke'ye gelerek k??k?rt?c? ?al??malardan sonra Kurey?'e ortak d??manlar? olan m?sl?manlara birlikte sald?rmay? Ras?l Aleyhissel?m'? ve ?sl?m'? ortadan kald?rmay? teklif ettiler. Ticaret yollar?n?n kesilmesiyle ekonomik bir ??kmaza d??en ve i?lerinde hala Bedir'in ac?s?n? ta??yan m??rikler bu teklifi olumlu kar??lad? (Taber?, Tarihu't-Taberi, M?s?r,1961, II, 564-5). Yahudi heyeti ve Kurey?'ten se?ilen elli adam K?be ?rt?s?n?n alt?na girip g???slerini k?be duvar?na dayayarak tek ba?lar?na kal?ncaya kadar m?sl?manlarla sava?maya yemin ettiler. Art?k tek d???nceleri vard?. Bu sava?? mutlaka ba?armak ve ?slam'? ebediyyen yok etmek (?bn?'l-Hi??m, es-Siret?'n-Nebeviyye, Beyrut, 1407/1987, II, 254, 255).
Yahudiler Kurey?'le anla?t?ktan sonra Necid'e giderek Benu S?leym ve Gatafan kabilelerini de bu ittifaka dahil etmeye ?al??t?lar. Gatafan kabilesini Hayber'in bir y?ll?k hurmas?n?n yar?s? kar??l???nda m?sl?manlara kar?? sava?maya raz? ettiler. Arkas?ndan di?er Arap kabilelerini dola?arak putperestli?in ?slam'dan ?st?n oldu?unu, fakat m?sl?manlarla sava??lmad??? takdirde putperestli?in sonunun yakla?t??? propagandas?yla sava?a k??k?rtt?lar. Bu ?al??malar? sonunda Fezare, S?leym, Sa'd ve Esedo?ullar? kabileleri de ittifaka dahil oldu (Taber?, a.g.e., II, 566).
Sava? haz?rl?klar?na ba?layan Kurey?, ??y?z at, bin be?y?z devenin bulundu?u d?rtbin ki?ilik bir ordu donatt?. Buna Yahudi ve di?er Arap kabilelerinin kuvvetleri de eklenince yakla??k onbin ki?ilik bir ordu meydana geldi. Bu b?y?k ordu ?sl?m'a son ve ?ld?r?c? darbeyi vurm?k, Allah'?n nurunu bo?mak niyet ve umuduyla Medine'ye y?neldi. Arap yar?madas? belki de o g?ne kadar b?yle b?y?k bir orduya ?ahit olmam??t? (?bn Hi?am, es-Siretit'n-Nebeviyye, M?s?r, 1375/1955, II, 214, 216, 220):
R?sulullah (s.a.s) m?ttefiklerin giri?imini haber al?r almaz derhal bir sava? meclisi toplad?. Mecliste d??mana kar?? ne gibi tedbirler al?nmas?, nas?l bir sava? takti?i izlenmesi gerekti?i konusunda isti?are edildi. Ash?b?n ?o?unlu?u Medine'yi i?erden savunman?n uygun olaca?? g?r???nde idi. Bu g?r?? benimsendikten sonra Selman-? Faris? hazretleri, "bizde bir ?ehir ?st?n kuwetlerle ku?at?ld??? z?man daima ?evresine bir hendek kaz?l?r ve ?ehir bu ?ekilde savunulur" ?eklinde g?r?? bildirince Ras?l aleyhisselam bunu uygun g?rerek savunma plan?n?n bu do?rultuda haz?rlanmas?n? emretti. Vakid?'nin Hendek Sava?? s?ras?nda Ras?lullah'?n Kurey? lideri Eb? S?fyan'a yazd???m s?yledi?i bir mektuba g?re ise, ?ehrin ?evresine hendek kaz?lmas?n? do?rudan do?ruya ?an? y?ce Allah, Ras?l?ne ilham etmi?tir. D??man?n gelece?i y?ne kaz?lacak hendekle ?ehrin korumas? esas olmakla birlikte Selm?n-? Faris?'nin teklifi i?inde Medine'yi ?evreleyen binalar aras?na kapatmak da vard?, zaten ?ehrin di?er taraf? da? ve hurmal?klarla ?evrili idi (?bn Hi?am, a.g.e., II, 255).
Ras?lullah, vakit kaybetmeden, ileri gelen sahab?lerle birlikte ke?fe ??karak hendek kaz?lmas? gereken yerleri tesbit etti. D??man?n sald?r?s?na a??k bulunan yerlerin tesbitinden sonra b?t?n m?sl?manlar toplanarak hendek kazma ?al??malar?na ba?lad?lar. Medine'deki b?t?n ara?lar topland??? halde yine de bir?ok m?sl?man ara?s?z kalm??t?. Bunun ?zerine Ras?lullah, m?sl?manlarla anla?mal? bulunan Benu Kurayza kabilesinden ?d?n? aletler ald?rd?.
Ba?ta Ras?l aleyhisselam olmak ?zere b?t?n m?sl?manlar canla ba?la ?al???yorlard?. Mevsim k?? oldu?u i?in ?al??mak olduk?a g?? ve yorucuydu. Buna ra?men m?sl?manlar b?y?k bir co?kuyla ?al???yor, hep bir a??zdan "bizler ?mr?m?z olduk?a Muhammed'le birlikte sava?a devam etmek ?zere bey'?t etmi?izdir" anlam?nda m?sralar okuyorlard?. Hendek kazarken Hz. Peygamberin bir?ok mucizesinin geldi?ini yine ?sl?m tarih?ileri nakletmektedirler (?bn Hi?am, a. g. e., II, 217, 219).
Ras?lullah da co?kuyla ?al??an arkada?lar? ile birlikte toprak kaz?yor, ta??yor, onlarla bir a??zdan ?u anlamdaki beyitleri okuyordu: "Allah'?n l?tfu ve hidayeti olmasayd? biz ne hidayete erer, ne sadakalar verir, ne de ibadet ederdik. Ya Rab! Bizi huzur ve s?kuna erdir. D??manla kar??la??rsak bize sebat ve YasakYasakYasakYasaknet ver. Bize sald?ranlar fitne ??kararak fesat pe?inde ko?uyorlar. Biz ise onlara kar?? koyuyoruz." M?naf?klar ise bu i?i a??rdan al?yor ve ?e?itli bahanelerle ?al??mamak istiyorlard? (?bn Hi?am a.g.e., II, 216; Taber?, a.g.e., II, 566, 567).
Bu ?ekilde iki hafta boyunca s?ren gayret sonunda Medine ?evresinin gerekli yerleri hendeklerle ku?at?lm??, hendeklerden ??kan topraklar i? tarafa y???larak siperler olu?turulmu?tu.
Hendek kazma ?al??malar? biter bitmez Ras?l aleyhisselam sava?abilecek durumdaki b?t?n m?sl?manlar? toplad?. M?sl?man m?cahitlerin say?s? ??bindi ve otuz alt? da at vard?. M?sl?man sava???lar gruplar halinde siperler gerisine yerle?tirildi. Bu s?rada Eb? S?fyan komutas?ndaki ordu Medine'nin Bat?s?ndan, Necid kabileleri de Do?udan Medine ?nlerine geldiler.
Kurey? ordusu Medine'nin kuzeyinden dola?arak Uhud da?? civar?na geldi. Ortal??? bo? g?r?nce evvelce Uhud sava??nda ald?klar? mevkiye do?ru yakla?t?lar. Burada di?er kuvvetlerle birle?erek Uhud-Medine yolu ?zerinde ilerlemeye ba?lad?lar. Bir m?ddet sonra Ras?lullah'?n hendekler gerisinde g?r?len ?ad?rlar? kar??s?na geldiler ve onun kar??s?nda yer ald?lar (Taber?, a.g.e., II, 570).
M??rikler ?evrede m?sl?manlar? g?rmeyince h?zla Medine ?zerine at?ld?lar. Fakat m?sl?manlar taraf?ndan kaz?lan hendeklere gelir gelmez ne yapacaklar?n? ?a??rd?lar. O zamanlar b?ylesi istihkamlar in?a etmek Araplar taraf?ndan bilinmiyordu. Ras?lullah'?n bu de?i?ik savunma y?ntemi m??rikleri hayret ve ?a?k?nl?k i?inde b?rakt?. ??erlerinde baz?lar? atlar?n? hendekler boyu s?rerek bir ge?it arad?lar. Fakat hendek gayet derin kaz?lm?? oldu?u i?in ge?meyi ba?aramad?lar. Bu arada hendek gerisinde siperlenen m?sl?manlar d??man? ok ve ta? ya?muruna tuttular. D??man s?varileri de bu ?ekilde kar??l?k vermek zorunda kald?lar. M??rikler bir aya yak?n bir s?re hendek gerisinde kald?lar. ?ki taraf aras?nda herhangi bir sava? olmad?. Bir ka?? m?bareze ve kar??l?kl? ok atmaktan ba?ka ciddi bir hareket olmad? (Taber?, a.g.e., II, 572).
M?sl?manlar arada s?rada taarruz eden d??man? bu ?ekilde kar??layarak savunma s?resini uzat?yorlard?. Fakat bu s?rada m?sl?manlarla anla?ma i?indeki Benu Kurayza kabilesinin anla?may? bozarak geceleyin Medine ?zerinde bask?n yapmak i?in haz?rland?klar? s?ylentisi yay?ld?. Bu haber m?ttelik ordulara g?re olduk?a zay?f olan m?sl?manlar aras?nda b?y?k bir endi?eye neden oldu. Ras?l aleyhisselam durumun a??kl??a kavu?turulmas? i?in Kurayza kabilesine birisini g?nderdi. Benu Kurayza kabilesinin reisi Kaab b. Esed'in Benu N?dir kabilesi reisi Nayy b. Ahtab taraf?ndan kand?r?lm?? oldu?u ve Kurayzal?lar?n ger?ekten anla?may? bozmu? olduklar? anla??ld?. Kurayza kabilesi ile Evs kabilesi aras?nda dostluk bulundu?u i?in Evs'in lideri Sa'd b. Muaz ve baz? Evs ileri gelenleri ?zel olarak Benu Kurayza kabilesine g?nderildi ise de olumlu bir sonu? al?namad?.
Kur'?n d??man?n geli?ini ve durumun vehametini ??yle dile getirir:
"Onlar size yukar?n?zdan ve a?a??n?zdan gelmi?lerdi. G?zler d?nm??, y?rekler a??zlara gelmi?ti. Allah i?in ?e?itli tahminlerde bulunuyordunuz" (el-Ahzab, 33/10). Ras?lullah zaman ge?irmeden ortaya ??kan yeni duruma uygun tertibat? ald?. M?sl?manlara hitaben, "emin olunki bunun sonu hay?rl?d?r. M?sl?manlar?n yegane koruyucusu Allah't?r" buyurarak m?sl?manlara g?ven verdi. ?ehir i?inde ve savunma hatt? ?er?evesinde g?venlik ?nlemleri bir kat daha art?r?ld?. Geceleri d??man?n ani bir bask?n yapmas?n? ?nlemek amac?yla devriye kollar? ??kar?lmaya ba?land?.
Gece basar basmaz b?t?n devriye g?revlileri g?rev yerlerine da??l?yor, Ras?lullah ise savunma hatt?n?n en zay?f noktas?nda bekliyordu. Geceleri ?ok so?uk oldu?u i?in sava??n zorluklar? kendisini daha a??r bi?imde hissettiriyordu. Bununla birlikte M?sl?manlar inan?la ve sab?rla g?revlerini yerine getiriyorlard?.
Bu arada m?naf?klar da bo? durmuyor bir tak?m te?vikler ve aldat?c? s?zlerle iman? zay?f kimseleri kand?rmaya ?al???yorlard?. Nitekim Kur'?n bu duruma "?ki y?zl?ler ve kalplerinde hastal?k olanlar" Allah ve Ras?l? size sadece kuru vaadlerde bulundu" diyorlard? (el-Ahzab, 33/12). Ayetiyle i?aret etmektedir.
Ku?atma onbe? g?nden fazla s?rd??? halde m??rikler hi?bir sonu? alma ba?ar?s?n? g?steremediler. Muhasaran?n devam? sabahlara kadar siperlerde bekleyen m?sl?manlar? olduk?a k?t? etkiliyordu. ?ehrin d??ar?yla b?t?n ba?lar?n?n kestirilmi? olmas? yiyecek s?k?nt?s?n?n ba?lanmas?na neden oldu. M?naf?klar bundan da g?? alarak yersiz konu?malar?n? ?o?altt?lar. Eskiden beri meydan sava?lar?na al??m?? olan m?sl?manlar d??man kar??s?nd? hi?bir ?ey yapmadan beklemekten s?k?lmaya ba?lam??lard?. Mevsimin ?iddeti bu durumu daha da etkiliyordu. ?zellikle geceleri ??kan so?ukta devriye g?revini yapanlar fazlas?yla muzdarip olmaya ba?lad?lar. Hatta hayvanlar?na yedirecek bir?ey bulamaz hale geldiler. M?sl?manlar?n direnci yava? yava? k?r?lmaya y?z tutmu?tu. Kur'?n?n deyimiyle "??te orada m?'minler denenmi? ve ?ok ?iddetli sars?nt?ya u?ram??lard?" (el-Ahzab, 33/11).
Durumun vehameti kar??s?nda Hz. Peygamber, M??riklerin birli?ini bozabilmek i?in bir ara Gatafanl?lar?n reisleri Uyeyne b. H?sn b. Huzeyfe ve el-Haris b. Avf b. Ebi harise el-Murriye haber g?ndererek d?n?p gitmeleri kar??l???nda Medine hurmalar?n?n ??te birini onlara vermek ?zere anla?mak istediyse de (hatta anla?ma metni bile haz?rlan?rken) Sa'd b. Mu'az ve Sa'd b. Ub?de ile isti?aresi sonucu bu fikirden vazge?ti (?bn Hi?am, a.g.e., II, 223; Taber?, a.g.e., II, 572-3).
Di?er yandan d??man ordusu bask?s?n? giderek artt?r?yordu. De?i?ik y?nlerden pe?pe?e sald?r?larda bulunuluyor, hende?i a?amayarak ?aresiz geri d?n?yordu. Muhasaran?n ola?an?st? ?iddet kazand??? bir s?rada m??rikler ne pahas?na olursa olsun hende?i a?maya karar verdiler. Sava???l?ktaki b?y?k ustal??? ve Kahramanl???yla ??hret kazanm?? olan Amr b. Abdived ile ?krime b. Eb? Cehl, Nevfel b. Abdullah, D?rar b. Hattab, H?beyre b. Eb? Vehb hende?i ge?mek ?zere ileriye g?nderildi. Eb? S?fyan ve Halid b. Velid de onun arkas?ndan genel bir sald?r? i?in kuvvetlerini ileriye do?ru hareket ettirdiler. Amr ve yan?ndakiler binbir g??l?kle de olsa hende?i a?may? ba?ard?lar.
Amr b. Abdived at?n? ileriye s?rerek m?sl?manlar? kendisiyle sava?acak bir sava??? taleb etti. Amr bir?ok sava?larda bulunmu?, yi?itlik ve g?z?pekli?i sayesinde bir?ok birlikleri da??tm?? gayet usta bir silah?or, ?evik bir s?vari oldu?undan, onunla d?v??meye kimse cesaret edemezdi. Nitekim m?sl?manlardan da kimse onun iste?ine cevap veremedi.
Bu durumu g?ren Hz. Ali, Amr'a kar?? ??kmak i?in izin istedi. Fakat Ras?lullah izin vermedi. Amr tekrar ileriye at?larak m?sl?manlara hitaben; "??inizden kahramanl?k meydan?na ??kacak kimse yok mu? Hani ?lenlerinizin gidece?ini s?yledi?iniz Cennet?" diye ba??rd?. M?sl?manlardan yine ses ??kmay?nca Hz. Ali ikinci defa izin istedi. Rasulullah kendi z?rh?n? ??kar?p Ali'ye giydirdi, beline z?lfik?r'? takt? ve ellerini a?arak "Ya Rabb amcam ?beyd Bedirde; Hamza Uhudda ?ehid oldular bu Ali ise karde?imdir ve amcam?n o?ludur. Onu koru, beni kimsesiz b?rakma. Sen Varislerin en hay?rl?s?s?n" diye dua ederek u?urlad?.
Amr'?n kar??s?na ??kan Hz. Ali kendisini tan?tt?. Amr, Ali'nin gen?li?ini ve babas?yla olan dostlu?unu ileri s?rerek onunla sava?mak istemedi. Hz. Ali ise kendisiyle sava?may? ve onu ?ld?rmeyi arzulad???n? bildirdi. Kendisinin sava?a ??kanlar?n ?? tekliflerinden birini kabul etti?ini duydu?unu; e?er ?yleyse, ?? teklifi oldu?unu s?yledi. Ya m?sl?man olmas?n?, ya sava?? b?rak?p gitmesini, yada kendisiyle d?v??mesini teklif etti. ?lk ikisini reddeden Amr d?v??meyi se?ti.
?lk sald?r? Amr'dan geldi. Vurdu?u k?l?? darbesi Ali'nin kalkan?n? par?alayarak ba??ndan yaralanmas?na neden oldu. S?ra kendisine geldi?inde Ali indirdi?i darbe ile Amr'? cans?z yere yuvarlad?. M?sl?manlar sevin?le tekbir getirirken m??rikler b?y?k bir hayal k?r?kl???na u?rad?lar.
Hz. Ali Amr'?n i?ini bitirince D?rar ile H?beyre Ali'nin ?zerine y?r?d?ler. D?rar Hz. Ali'nin y?z?ne bakar bakmaz d?n?p ka?maya ba?lad?. Sonradan D?rar, "?l?m mele?i surete b?r?nm?? bana g?r?nm??t?," diyecektir, bu ka??? hakk?nda. ?arp??maya yeltenen H?beyre de Ali'nin bir k?l?? vuru?u ile z?rh? delinince kurtulu?u ka?makta buldu, (?bn Hi?am, a.g.e., II. 224-225).
Hz. ?mer, ka?an karde?i D?rar'?n pe?inden, Z?beyr b. Avvam da H?beyr'in arkas?ndan ko?tular. Bu s?rada Nevfel b. Abdullah hende?e d??m??, yaralanm??t?. M?sl?manlar onu ta?a tuttular. Fakat Ali onlar? durdurdu, hende?e inerek boynu k?r?lm?? Nevfel'in kafas?n? u?urdu.
Bu k?t? sonu? kar??s?nda Eb? S?fyan ?aresiz ordugah?na d?nd?.
Ertesi g?n? Benu Kurayza Kabilesi de d??man ordusuna kat?ld?. M?ttefikler b?ylece kuvvet kazan?nca bir kat daha cesaretlenerek sald?r?lar?n? s?kla?t?rmaya, tazyiklerini artt?rmaya ba?lad?lar. Ok ve ta? muharebeleri ak?ama kadar s?r?p gitti. Karanl?k bas?nca m??rikler ordugahlar?na ?ekildiler. Genel bir sald?r? d???ncesi m?sl?manlar aras?ndaki endi?eyi bir kat daha art?rd?.
Bu arada sava??n y?n?n? de?i?tirecek ?nemli bir olay oldu. D??man saflar?nda iken m?sl?man olan Nuaym b. Mes'ud es-Sakaf? gizlice Rasulullah'?n ordusuna kat?ld?. Durumun k?t?l???n? g?ren Nuaym, m?ttefiklerle Benu Kurayza Kabilesinin aras?n? bozmak i?in iyi bir vesile oldu. Hz. Peygamber ona Benu Kurayza ile m??riklerin aras?n? a?mas? i?in talimat verdi. ?sl?ma girdi?i bilinmedi?i i?in rahat?a Benu Kurayza lideri Kaab b. Esed'in yan?na gitti. Kaab'?n yan?nda daha ba?ka Yahudi liderleri de bulunuyordu. Onlara yahudilere bir iyilik etmek iste?imi s?yleyerek Kurey? ve Gatafan kabilelerinin art?k sava?tan usand???ndan s?z etti "hatta daha fazla zahmet ?ekecek olurlarsa sizi b?rak?p gidecekler. O zaman siz ?sl?m ordusuna kar?? koyamazs?n?z. Bu tehlikeyi ?nlemek i?in Kurey? ve Gatafan kabileleri ileri gelenlerinden birka? ki?iyi rehin al?n" dedi. Yahudiler bu haberden son derece memnun oldu.
Nuaym, oradan Eb? Sufyan'?n ordugah?na geldi. Ona Kurayzal?lar?n anla?may? bozduklar?ndan dolay? pi?manl?k duyduklar?n? ve anla?may? gizlice yenilediklerini, hatta su?lar?n? affettirmek i?in Kurey? ve Gatafan liderlerinden birka? ki?iyi rehin alarak m?sl?manlara teslim etmeyi d???nd?klerini s?yledi. Bu haber Eb? S?fyan'? vesveseye d???rd?. Derhal kurayza liderine ?krime b. Eb? Cehl ve Ben? Gatafanl? bir grupla haber g?ndererek muhasaran?n ?ok uzad???n?, askerin a?l?ktan ?ikayet etti?ini bu nedenle ertesi g?n? genel bir sald?r? ile bu duruma bir son verilmesi gerekti?i arzusunda oldu?unu s?yledi. Buna kar??l?k Kurayzal?lar, Kurey? ve Gatafan ileri gelenlerinden birka? ki?i rehin verilmedik?e kendilerine g?venemeyeceklerini bildirdiler. Kurey? ve Gatafan liderleri bu haberi i?itince Nuaym'?n s?z?ne hak vererek rehin vermekten imtina ettiler. Kurayza kab?lesi ise onlar?n tavr?n?n Nuaym'? do?rulad???n? g?r?nce m?ttefiklerden ayr?larak onlar? kendi ba?lar?na b?rakt?lar, (?bn Hi?am, a.g.e. II. 230) (Taber?, a.g.e. II 578-9).
Ku?atma yine s?r?yordu, ama eski ?iddetini kaybetmi?ti. Ras?lullah (s.a.s) bu g?nlerde, bug?n Ahzab Mescidinin bulundu?u yerde ayakta durup ellerini yukar?ya kald?rarak m??rik kabileleri aleyhinde ??g?n boyunca dua ettiler. ???nc? g?n ??le ile ikindi namaz? aras?nda duas?n?n kabul edildi?i kendisine vahyedildi. Ashab bunu Ras?lullah'?n y?z?nde dalgalanan sevin?ten anlad?. Cebrail (a.s.) "sevininiz, Allah onlara bir r?zgar sald?."diyerek Allah'?n m??rikleri kas?rga ile peri?an edece?ini haber vermi?ti. Allah Ras?l? hemen iki dizi ?zerine ??k?p ellerini kald?rd?. g?zlerini yere indirdi. ve "bana ve ashab?ma ac?d???n i?in sana ??kranlar?m? sunar?m Allah'?m" dedi. Sonrada haberi ash?b?na o m?jdeledi.
Beklenen r?zgar birka? g?n sonra geldi. Bu so?uk, dondurucu bir r?zgard?. Tozlar?, topraklar? m??riklerin g?zlerini dolduruyordu. R?zgar, onlar? kendi ba?lar?n?n derdine d???rm??, ?ekilmek, zorunda b?rakm??t?r. ?ad?rlar?n bezlerini, derilerini y?rt?yor, direklerini s?k?yor, sergileri kumlara g?m?yor, yak?lan ate?leri, a??klar? s?nd?r?yor, develeri, atlar? birbirine kar??t?r?yor, hi? kimse kimsenin yan?na gidemiyor. M??rikler ordugahlar?ndan devaml? tekbir sesleri, silah ?ak?rt?lar? duyuyorlard?. Kalplerine b?y?k bir korku d??m??, amans?z bir pani?e kap?lm??lard?. Kur'an sonradan bu olay? m?'minlere ??yle hat?rlatmaktad?r: "Ey m?'minler. Allah'?n size olan nimetini an?n. Hani ?zerinize ordular gelmi?ti. Biz de onlar?n ?zerine r?zgar ve g?rmedi?iniz ordular g?ndermi?tik. Allah yapt?klar?n?z? g?r?yordu. "(ef-Ahz?b. 33/9)" "Allah k?firleri ?fkeleri ile geri ?evirdi. Hi?bir?ey elde edemediler. Sava?ta iman edenlere Allah'?n yard?m? k?fi geldi. Allah g??l?d?r, her?eye galiptir" (el-Ahz?b; 33/25).
Gece boyunca devam eden f?rt?na, sabahleyin biraz s?k?net buldu. Allah Ras?l?, Huzeyfe b. Yeman'? d??man ordusu hakk?nda bilgi almas? i?in g?nderdi. Huzeyfe, d??man ordusunun peri?an halini g?rerek geri d?nd?. Hz. Peygamber bundan son derece memnun oldu ve sonucu beklemeye ba?lad?. (?bn Hi??m, a.g.e. II. 231-2).
Eb? S?fyan ans?z?n u?rad??? bu b?y?k fel?ket ?zerine Kurayza kabilesinin ordudan ayr?ld??? ve orduda ihtal?f ??kt??? bahanesiyle ku?atmay? sona erdirerek geri ?ekilme emrini verdi. Amr ?bn?'l-?s ile Halid b. Velid ikiy?z s?vari ile m??riklerin geri ?ekili?ini denetlediler. M??rikler ba?ans?zl?klar?ndan do?an umutsuzluk ve s?k?nt? i?erisinde h?zla ricat etmeye ba?lad?lar.
Kurey? ordusu Mekkeye, Gatafan kabileleri Necid'e do?ru yol al?rken m?sl?manlar savunma hatt?ndan ??karak d??man ordugah?na vard?lar. D??man?n tela? ve heyacan i?inde geri ?ekilirken b?rakm?? olduklar? erzak ve zahirelere ve Eb? Sufyan'?n yahudi reislerinden Hayg'a g?nderdi?i yirmi deveye el koydular. Develer kurban edildi, hurma dolu sepetler bo?alt?ld? ve m?sl?manlara da??t?ld?. Bu ganimet vas?tas?yla muhasaran?n ortaya ??kard??? k?tl?k ortadan kalkm??t?. Ras?lullah (s.a.s.) m?sl?manlara hitab ederek, "Ey ?sl?m m?cahidleri! Emin olunuz ki bu muzafferiyet sizin i?in ?l?ms?z bir ba?a??d?r. Bundan b?yle Kurey? kabilesi size de?il, siz Kurey?'e taarruz edeceksiniz" buyurdu. Ras?lullah'da bu s?zleriyle m??riklerin b?t?n g?c?n?n t?kendi?ini, art?k m?sl?manlar?n zafer yollar?n?n a??ld???n? da m?jdelemi? oluyordu.
O g?n ??leye do?ru Hz. Peygamber, ald??? il?hi bir emir gere?i m?sl?manlara derhal bir ilan yapt?rarak bu sava?ta m??riklerle bir olup, kendilerini arkadan vuran Benu Kurayzaya kar?? sava?mak ?zere ?u emri verdi: "Kim dinler ve itaat ediyorsa, ikindi namaz?n? Ben? Kurayza ?nlerinden ba?ka yerde k?lmas?n" Bu emri alan m?sl?manlar derhal hareket ederek bu yahudi belas?n? da ortadan kald?rd?lar,
HUDEYB?YE BARI?I
Hz. Peygamber ve ashab?n?n Kabe'yi ziyaret maksad?yla Mekke'ye gitmek istemeleri ve bunun m??rikler taraf?nda engellenmesi ?zerine ??kan olaylardan sonra m?sl?manlarla m??rikler aras?nda yap?lan anla?ma. Allah Ras?l?'n?n hicretinin ?zerinden m?cadeleler ve sava?larla dolu alt? y?l ge?mi?ti. Hem muhacirler, hem de Ensar, K?be'yi ziyaret ?zlemiyle yan?p tutu?uyorlard?.
Allah'?n el?isi, bu y?l?n Zilkade ay?n?n ba??nda b?t?n ashab?n ?zlemlerine beklentilerine cevap anlam? ta??yan bir r?ya g?rd?. R?yas?nda ashab? ile birlikte g?venlik i?inde K?be'yi ziyaret ediyordu. Ras?lullah'?n ashaba anlatt??? r?ya, h?zla bir mu?tu gibi yay?ld? Medine'ye.
Hz. Peygamber bu genel co?ku ?zerine, K?be'yi ziyaret etmek isteyenlerin haz?rlanmas?n? emretti. Hatt? ?slam'? kabul etmeyen kabileleri bile kendileriyle birlikte hac yapmaya ?a??rd?.
Haz?rl?klar?n tamamlanmas?ndan sonra, Zilkade'nin ilk Pazartesi g?n? (13 Mart 628) bin d?rty?z ki?i ile birlikte Mekke'ye do?ru hareket etti. Niyetinin bar?? oldu?unu g?stermek i?in yanlar?na yolcu k?l?c? denilen k?l??tan ba?ka sava? silah? almam??lard?. Z?l-Huleyfe mevkiine geldiklerinde ihrama girdiler ve Umre i?in niyet ettiler. Yanlar?nda Mekke'de kurban edilmek ?zere sabin alman yetmi? deve bulunuyordu ve bunlar kurbanl?k oldu?u belli olacak bi?imde ni?anlanm??t?.
Mekkeli m??rikler Hz. Muhammed'in hareketini ??renince toplanarak ne pahas?na olursa olsun, Ras?lullah'?n Mekke'ye girmesine izin vermemeyi kararla?t?rd?lar. Ras?lullah'?n Mekke'ye daha fazla yakla?mas?na engel olmak ?zere de Halid bin Velid komutas?nda ikiy?z atl?dan olu?an bir birlik g?nderdiler.
Bu arada Hz. Peygamber Hudeybiye mevkiine gelmi?ti. Devesi burada kendili?inden ??kt? ve b?t?n ?abalara ra?men kald?r?lamad?. Bunun ?zerine ?e?itli fikirler ileri s?renlere kar??l?k Allah Ras?l?,"Filin Mekke'ye girmesine engel olan kuvvet bu deveyi de ??kertti" diyerek herkesin inmesini emretti.
Peygamber Efendimiz, Mekke m??riklerinin durumu anlama ve umreyi ger?ekle?tirebilme konusunu g?r??mek i?in Hz. Osman (r.a)'? Mekke'ye g?nderdi. Hz. Osman (r.a) kiminle g?r??t? ise, umre yapman?n m?mk?n olmad???n? anlad?. Zira m??rikler, m?sl?manlar?n Mekke'ye giri?ini kendileri i?in b?y?k bir zillet say?yorlar ve b?t?n Arap d?nyas?n?n g?z?nden d??ecekleri ?eklinde yorumluyorlard?. Bundan dolay? umre hi? m?mk?n g?z?km?yordu.
Bu arada Hz. Osman (r.a)'n?n tutukland??? ve ?ld?r?ld??? haberi yay?ld?. Bu haber ?zerine peygamber Efendimiz, b?t?n m?'minlerden "?l?m" ?zere bey'at ald?. Ashab-? Kir?m'?n ?l?m i?in yar???rcas?na bey'at etmelerini m??riklerin casuslar? da g?r?yorlard?. Bu durumu s?ratli bir ?ekilde Mekke'ye bildirdiler.
Sahabenin bey'at?n? bildiren ?yet-i kerime'de ??yle buyurulur: "Sana bey'at edenler ger?ekte Allah'a bey'at etmektedirler. Allah'?n eli onlar?n ellerin ?zerindedir. Kim ahdini bozarsa, kendi aleyhine bozmu? olur ve kim Allah'a verdi?i s?z? tutarsa Allah ona b?y?k bir m?kafat verecektir" (el-Feth, 48/10) ve "Allah ?u m?'minlerden raz? olmu?tur ki, onlar a?ac?n alt?nda sana bey'at ediyorlard?. Allah onlar?n g?n?llerindekini bildi?i i?in onlar?n ?zerine huzur ve g?ven indirdi ve onlara yak?n bir fetih verdi. Yine onlara alacaklar? bir?ok ganimetler bah?eyledi. Allah ?st?nd?r, hikmet sahibidir" (el-Fetih, 48/18-19) ?yetleri bu olay? anlatmakta ve Cenab-? Hakk'?n biat edenlerden raz? oldu?unu bildirmektedir. Bu ?yetlerden dolay?, bu beyata, raz?l?k biat? anlam?nda "Biat?'r-R?dv?n" ve Hz. Peygamberin alt?nda oturdu?u a?aca da raz?l?k a?ac? anlam?nda "?eceret?'r-R?dv?n" ad? verilmi?tir. K?sa bir aradan sonra Hz. Osman (r.a)'la ilgili ?l?m haberinin as?ls?z oldu?u anla??lm??t?r.
Bu arada kar??l?kl? el?iler gidip geliyor, bir uzla?ma yolu aran?yordu. M??rikler m?sl?manlar?n Mekke'ye girmelerine izin vermeyeceklerini a??k?a s?yl?yorlard?. Hz. Peygamber ise "Biz buraya kesinlikle sava?mak i?in gelmedik. Amac?m?z K?be'yi ziyarettir, Umre yapmakt?r. Kurey?liler eski sava?larda zay?f d??m??lerdir. Dilerlerse onlarla bir anla?ma, bir sure i?in bar?? anla?mas? yapmak isterim. Kabul ederlerse ne ?l?, aksi takdirde Allah'a yemin ederim ki, ?l?nceye kadar onlarla sava??r?m" diyerek bar?? ?neriyordu.
Allah Ras?l?'n?n kararl?l??? y?z?nden m??rikler sava?? g?ze alamad?lar. Amr o?lu S?heyl'i kendileri ad?na bir anla?ma yapmak ?zere g?nderdiler.
Ras?lullah ile S?heyl uzun g?r??melerden sonra anla?ma ?artlar?n? tesbit ettiler. Buna g?re;
1-M?sl?manlarla m??rikler on y?l s?reyle sava?mayacaklar, birbirlerine sald?rmayacaklard? .
2- M?sl?manlar bu y?l Kabe'yi ziyaretten vazge?erek geri d?necekler, ancak gelecek y?l umre yapacaklar, m??riklerin bo?altaca?? Mekke'de ?? g?n kalacaklar ve yanlar?nda yolcu k?l??lar?ndan ba?ka silah ta??mayacaklard?.
3- Mekke'den birisi m?sl?man olarak Medine'ye s???nd??? zaman iade edilecek; fakat Medine'den Mekke'ye s???nanlar iade edilmeyecekti.
4- Arap kabileleri istedikleri tarafla anla?ma yapmakta serbest olacaklard?.
Hudeybiye andla?mas?n?n b?t?n ?artlar? g?r?n??te m?sl?manlar?n aleyhine idi. Bu nedenle m?sl?manlar b?y?k bir hayal k?r?kl???na u?rad?lar. Bu andla?may? bir a?a??lanma, bir k???k d???r?lme olarak kabul ettiler. "Sen Allah'?n Ras?l? de?il misin? Davam?z hak dava de?il mi? Bu zilleti neden kabul ediyoruz?" diyen Hz. ?mer'in s?zleri, m?sl?manlar?n genel ?z?nt?lerinden do?an tepkinin dile getirili?inden ba?ka bir ?ey de?ildi. Fakat ??phesiz Allah ve Rasul? neyin hay?rl?, neyin ?er, neyin izzet, neyin zillet oldu?unu daha iyi bilirdi.
Allah Ras?l?n?n kurbanlar?n? kesip ba?lar?n? t?ra? etmeleri iste?i yank?s?z kald?. B?y?k bir ?z?nt? ile ?ad?r?na girdi. Sonra m?'minlerin annesi ?mm? Seleme hazretlerinin tavsiyesi ?zerine kendi kurban?n? kesti ve t?ra? oldu. Bunun ?zerine b?t?n m?sl?manlar yar???rcas?na kurbanlar?n? kesip t?ra? oldular.
Hudeybiye'de ondokuz g?n kal?nd?ktan sonra Medine'ye do?ru yola ??k?ld?. Yolda, "Biz sana apa??k bir fetih verdik. Bununla Allah senin ge?mi? ve gelecek g?nahlar?n? ba???layacak ve sana olan nimetini tamamlayacak ve seni do?ru bir yola iletecek. Allah sana ?anl? bir zafer verecek" (el-Fetih, 48/1,2) ?yetleriyle ba?layan Fetih S?resi nazil oldu.
?an? y?ce Allah, Hudeybiye bar???n? bir "Feth-i M?bin" (apa??k bir fetih) olarak niteliyordu. Ger?ekten de bunun b?yle oldu?u ?ok ge?meden herkes taraf?ndan anla??ld?. Hudeybiye'yi Hayber gibi, Mekke'nin fethi gibi zaferler izledi.
Hudeybiye andla?mas?n?n en ?nemli yanlar?ndan veya sonu?lar?ndan birisi hi? ku?kusuz siyas? y?n?d?r. Daha ?nce Mekkeli m??rikler, Medine ?slam toplumunun varl???na bile tahamm?l edemezlerdi. Hatta m?sl?manlar? k?kten yok etmek amac?yla Bedir, Uhud ve Hendek sava?lar?nda oldu?u gibi bir?ok giri?imde bulunmu?lard?. ??te bu andla?ma ile ilk kez m??rikler Medine ?slam toplumunu resmen tan?nm?? oluyorlard?. Bu durum ?slam'?n kabileler aras?ndan b?y?k bir ?nem kazanmas?na neden oldu.
Andla?madan ?nce m?sl?manlarla m??rikler aras?nda hemen hi? bir ili?ki yoktu. Hudeybiye'den sonra ise iki taraf aras?ndaki ticari ve ailevi ili?kiler canland?. Hz. Peygamber istedi?i yerde ?slam'? rahat?a tebli? etme imkan?na kavu?tu. Bu nedenle hem Mekke'de, hem de ?evre kabileler aras?nda ?slam'? kabul edenler h?zla artt?. ?yle ki, Hudeybiye ile Mekke'nin fethi aras?nda ge?en iki y?l i?inde m?sl?man olanlar?n say?s?, Hudeybiye'den ?nceki ondokuz y?l boyunca m?sl?man olanlar?n iki kat?na ula?m??t?.
Andla?ma maddelerinden m?sl?manlar? en ?ok ?zenlerden birisi, Mekke'den ka?an m?sl?manlar?n iade edilmesi hakk?ndaki madde idi. Daha andla?ma imzalan?r imzalanmaz zincirlerini s?r?kleyerek gelen Ebu Cendel'in, "M?sl?man oldu?um i?in bu kadar zul?mlere i?kencelere u?ram??t?m. Beni tekrar ayn? i?kencelere atmak m? istiyorsunuz? Beni yine m??riklere mi teslim edeceksiniz?" ???l?klar?na ra?men antla?ma gere?ince Kurey? ad?na andla?may? yapan m??rik Amr o?lu S?heyl'e teslim edilmesi, m?sl?manlar? g?zya?lar? i?inde b?rakm??t? .
S?heyl b. Amr, o?lu Eb? Cendel'i ?eke ?eke Kurey?lilerin yan?na g?t?rd?. M?sl?manlar, onun feryad?na dayanamayarak a?lamaya ba?lad?lar (V?k?d?, Me??z?, ll, 608'den naklen As?m K?ksal, ?sl?m Tarihi, Vl, 204). Hz. Muhammed (s.a.s), Eb? Cendel'i ?u s?zleriyle teselli ediyordu: "Ey Eb? Cendel, ?u toplulukla aram?zda yaz?lan bar?? yaz?s? tamamland?. Sen biraz sabret, katlan, y?ce Allah'tan da bunun ecrini dile. ??phesiz Allah, senin ve senin yan?nda bulunan zay?f m?'minler i?in bir geni?lik ve ??kar yol ihsan edecektir. Biz onlara Allah'?n ahdiyle s?z verdik, onlar da bize s?z verdiler. Onlara verdi?imiz s?z? ?i?neyemeyiz. Verdi?imiz s?zde durmamak bize yara?maz" (As?m K?ksal, a.g.e, Vl, 204). Hz. ?mer, bu geri ?evirmenin d?? g?r?n???ne bakarak ?ok ?z?lm??, din i?in bu kadar hakarete katlanman?n sebebini anlayamad???n? s?ylemi?ti. Mekke'ye girip, Beytullah'? ziyaret etmeyi uman sahabe bu ger?ekle?medi?i gibi Hudeybiye Andla?mas? gibi aleyhlerine olan bir s?zle?meyi kabul etmek zorunda kalm??lard? .
Mekke'den ka?an fakat Medine'ye kabul edilmeyen m?sl?manlar Mekke ?am kervan yolu ?zerindeki ?s mevkiinde ?slendiler. K?sa zamanda say?lar? ??y?ze ula?an m?sl?manlar m??riklere kar?? gerilla sava?? y?r?tmeye ba?lad?lar. Kurey?'in kervanlar?na sald?r?yor, ellerine d??en Mekkeli m??rikleri ?ld?r?yorlard?. Kurey? m??rikleri bu durum kar??s?nda m?sl?manlar? Mekke'de tutman?n zarardan ba?ka bir ?ey getirmeyece?ini, ger?ekten iman etmi? bir m?'mini hapsetmenin serbest b?rakmaktan daha zararl? oldu?unu anlad?lar ve ilgili maddenin andla?madan ??kar?lmas? i?in ba?vurdular. Bunun ?zerine Ras?l aleyhisselam isteklerini kabul ederek ?s'teki m?sl?manlar? Medine'ye ?a??rd?.
B?t?n bu sonu?lar Hudeybiye bar???n?n g?r?nd??? gibi k?t? bir anla?ma olmad???n?, tersine m?sl?manlara zafer kap?lar?n? a?an bir "feth-i m?bin" oldu?unu a??k bir bi?imde ortaya koymaktad?r.
HAYBER GAZVES?
Hz. Peygamber'in hicretin 7. y?l?nda fethetti?i, ?am-Medine yolu ?zerinde Medine'nin 150 km. kuzeyinde Yah?dilerin oturdu?u bir yerle?im merkezi. Hayber Yah?di dilinde kale demek olup buras? ayn? zamanda hurma ve tah?l merkezidir. Kalesinin yedi burcu vard?r. Bunlar N?im, Kam?s, ??k, Netah, S?l?fim, Vatih ve Ket?be'dir (?bn Sa'd et-Tabak?t?'l-K?br? II,106) Hz. Peygamber Hayber Yah?dilerinin Medine'ye kar?? m??riklerle ittifak halinde olmalar? ve pek ?ok Yah?di kabilesi'nin burada toplanmas?ndan dolay? Hudeybiye musalahas?ndan sonra Hayber'i fethetmek ?ze re haz?rl?klara ba?lad? (Vak?d?, Kitab?'l Me?az?, II, 441-442, ?bn Hi??m, es-Siret?'n-Nebeviyye, III, 201)
Hz. Peygamber, bu cihad hareketi i?in sadece cihada ra?bet edenlerin kat?lmas?n? emretti. Medine'de Siba' b. Urfuta'y? vekil b?rakt?. E?i ?mm? Seleme'yi yan?na alarak 1400 yaya, 200 s?vari ile yola ??karken; "Biz buran?n hayr?n? isteriz" buyurmu?tur. Ras?lullah Medine'den hareket ettikten sonra Hayber ile Gatafan kabilesi aras?na karargah?m kurdu. Sabaha kadar burada bekledi (?bn Hi??m, es-S?re, III/343). Gatafanl?lar?n Hayber'e yard?m?n? engellemek i?in burada konaklam?? bulunuyordu. Hayberliler sabaha kadar, m?sl?manlar?n geli?inden haberdar olmam??lard?. Sabahleyin kalelerinin kap?s?n? a?t?klar?nda; "Muhammed gelmi? ve g?nlerden de cumartesidir" diyerek kalelerine tekrar d?nd?ler. Yah?diler mukaddes g?nleri oldu?u i?in cumartesi g?n? muharebe etmezlerdi. Ras?lullah bunu g?r?nce; "Allah? Ekber, Hayber harab oldu" buyurdu (?bn Sa'd, et-Tabakat, II,106). M?sl?manlar?n bu muharebede beyaz renkli sanca??n? da Hz. Ali ta??yordu. Bu gazvede m?sl?manlar?n kulland?klar? parola; "Y? Mans?r, Emit, Emit" "Ey Allah'?n galip k?ld??? m?sl?man asker ?ld?r ?ld?r' idi (?bn Sa ?t, II,106, ?bn Hi??m, III, 347).
Hayber'in fethi, N?im kalesi ile ba?lad?. Burada Mahm?d b. Mesleme at?lan ta?la ?ehit oldu. Sonra Kam?s kalesi ele ge?irildi. Daha sonra, Vat?h, S?l?lim, ??k, Netah ve Ket?ba kaleleri al?nd?. Bu kalelerin ele ge?irilmesinde ?iddetli ?arp??malar oldu. M?sl?manlardan yirmi be? ki?i ?ehid olurken, Yah?dilerin kayb? doksan ?? ki?i oldu. Hayber'in ileri gelenlerinden Useyr, Y?sir, Emir ve Kin?ne b. Ebi'l-Hukayk ve karde?i ?ld?r?ld? (?bn Sa'd, II, 107).
M?sl?manlar bu gazvede pek ?ok esir ald?lar. Ancak Hayber halk? esirlerinin iadesini, kendilerinin de affedilmesini istediler. Ras?lullah da bunu k?bul etti. Yah?dilerin ileri gelenlerinden Huyey Ahtab'?n k?z? Safiyye de esirler aras?nda idi. Ras?lullah Hz. Safiyye'ye ailesinin yan?na d?nmeyi teklif etti?i halde Safiyye, m?sl?man olarak Hz. Peygamber'e e? olmay? tercih etti. Hz. Safiyye Hayber gazvesinden ?nce Kin?ne b. Rabia ile evlenmi?ti. ?lk gece, g?rd??? bir r?yay? Kin?ne'ye anlatm?? O da; "Sen ancak Muhammed'i istiyorsun" diyerek y?z?ne bir tokat vurmu?tu da, g?z? morarm??t?. Safiyye'nin Hz. Peygamber ile evlendi?i zaman h?l? bu morlu?un izi vard?. Nitekim Ras?lullah'?n bunu sormas? ?zerine e?i de bu hadiseyi ona anlatm??t?r (?bn?'l-Es?r, el-K?mil, II, 221)
Bu muharebe sonunda Zeynep bint el-H?ris, Ras?l?llah'a zehirli bir koyun ikram etti. Ras?lullah ondan bir par?a ald?, ancak yutmadan koyunun zehirli oldu?unu bildirdi. Kad?n ?a??r?ld?, su?unu itiraf etti ve ??yle dedi:
"Ger?ekten Peygamber isen, sana bundan haber verilir, e?er h?k?mdar isen senden kurtulmu? oluruz." Ancak Bi?r b. Ber? bundan ald??? lokma ile zehirlenerek vefat etti. Bunun ?zerine kad?n Bi?r'e k?sas olarak ?ld?r?ld?. Ras?lullah son hastal???nda dahi Hayber'de ald??? bu lokman?n tesirini hissetti?ini beyan buyurmu?tur (?bn?'l-Es?r, el-K?mil, II, 222).
Bu gazve sonunda Hayberlilerin hayatlar?n?n korunmas?, ?oluk ve ?ocuklar?n?n serbest b?rak?lmas? ?art?yla Hayber'den ?ekilip gitmeyi ve topraklar?n?, alt?n ve g?m??lerini, ?zerindekiler hari?, elbise ve sil?hlar?n? teslim etmeyi, hi? bir ?ey saklamayacaklar?n? kabul etmek ?art?yla Hz. Peygamber ile sulh andla?mas? yapt?lar. Ras?lullah da Hayber arazisini, ashab? aras?nda taksim etmi?lerdi. Ancak Yah?dilerin; "Biz topra?? i?lemeyi ve hurma yeti?tirmeyi biliriz, bizi yerimizde b?rak" demeleri ?zerine Hz. Peygamber, onlar? kendi m?lklerinde yar?c? olarak ?al??malar?na ve orada kalmalar?na izin vermi?tir (el-Bel?z?r?, F?t?hu'l-B?ld?n, ?ev: Mustafa Fayda, Ankara 1987, s. 88). Bu duruma g?re ?oluk ve ?ocuklar? ba???lanm??, araziler elde edilen mahsul?n ikiye ayr?lmas? suretiyle onlara b?rak?lm??t?. Buna mukabil hi? bir mal saklanmaks?z?n teslim edilecekti. ??te Kin?ne b. Rabi' bu andla?ma h?k?mlerine uymad???, i?desi gereken mallar? saklad??? ve Mahm?d b. Mesleme'nin ?l?m?ne sebep oldu?u i?in ?ld?r?lm??t?r (?bn Hi??m III, 351). Ayr?ca yap?lan bu andla?maya g?re Ras?lullah onlar? Hayber'den istedi?i zaman ??karacakt? (Eb? D?v?d, Har?c, 24).
Hayberliler, Hz. Peygamber'in irtihalinden sonra da Hz. Eb? Bekir ve Hz. ?mer zaman?na kadar belirlenen us?l ile yanc? olarak orada kalmaya devam ettiler. Bu arazilerin gelirlerin toplamak i?i ile, Hz. Abdullah b. Rav?ha g?revlendirilmi?ti. Ancak Hz. ?mer zaman?nda aralar?nda zin?n?n ?o?almas?, m?sl?manlara k?r?? iyi davranmamalar?, Hz. ?mer'in o?lu Abdullah'a suikast giri?iminde bulunmalar? ve m?sl?manlar?n Hayber topra??n? i?letecek duruma gelmeleri ?zerine yah?diler Hayber'den ?am'a s?r?lm??lerdir (el-Bel?z?r?, a.g.e, s. 38-40; Y?k?t el-Hamev?, Mu'cem?'l-B?ld?n, Hayber mad.) Yah?dilerin Hayber'den ??kar?lmalar?na Ras?lullah'?n "Arabistan'da iki dinin bir arada olmayaca??na d?ir" hadisinin de sebep oldu?u rivayet edilmektedir (?m?m M?lik, Muvatta', Medine 17-19; ?bn Hanbel, M?sned VI, 275). Hz. ?mer, Yah?dileri Hayber'den ??kard?ktan sonra Hayber arazisini daha ?nce Ras?lullah'?n taksim etti?i ashaba ve ailelerine da??tm??t?r.
HAZRET? PEYGAMBERIN EL??LERi
Hudeybiyeden d?n?ld?kten sonra b?t?n insanlara ve cinlere Peygamber olarak g?nderilen son peygamber Hazreti peygamber tarafindan , Islam dinine davet icin etraftaki h?k?mdarlara g?nderilmek ?zere , Hicretin Yedinci senesi Muharrem ay?nda alt? tane mektup yaz?ld?. H?k?mdarlar M?hre Itimat ettiklerinden, g?m??ten bir m?h?r yapt?r?ld?. ?zerine ”Muhammed Rasulullah” diye Kaz?t?ld?. Yaz?lan mektuplara bast?r?ld?.Her Mektubu g?t?rmek icin birer el?i se?ildi ve g?nderildi.
Neca?i, Yani Habe? Sultan? Bahr oglu Ashama ya Amr bin Umeyye g?nderildi
Neca?i Amr bin Umeyye ye layik oldu?u ikrami yapmi? ve gereken h?rmeti g?stermi?tir. Ve kendiside Gizlice M?sl?man olmustur.
Rum Kayseri de Hazreti Muhammedin Mektubunu saygili bir sekilde eline alip y?z?ne s?rm?s ve Dihye `ye pek cok h?rmet edip bir cok hediyeler vermistir.
C?nk? Rum Kayseri ile Iran Kisrasi arasinda bir s?redir sert carpismalar oluyordu. ?nce Kisra ?st?n gelerek Suriyeyi almis ve b?t?n Arabistani benimsemisti. Iranlilar M?srik oldugundan, b?t?n Ehl-i Kitabin d?smani idiler. Rumlar ise Ehli Kitab olan Hiristiyan dininde bulunuyorlardi.Iranlilarin Rumlara ?st?n gelmesinden dolayi Kureys M?srikleri sevinmisler m?sl?manlar ise ?z?lm?slerdi.
Yemame H?k?mdari Hevze`ye Selit Amiri g?nderilmisti. Hevze Mektubu alip okudugunda eger Peygamber beni kendisine veliaht tayin ederse iman ederim demis Peygamberimiz ise "Ya Rabbi sen onun hakkindan gel "diyerek dua etti ve kisa bir zaman sonra Hevze Kafir olarak ?lm?st?r.
Gassan H?k?mdarina ?uca Esed? (r.a)g?nder?lmi? Gassan H?k?mdar? Ebu ?imr Gassani gelen Mektubu y?rt?p atm?? ve ‘’??te ben onun ?zer?ne ordu g?nderiyorum ‘diyerek k?t? muamelede bulunmu?tu. Peygamberimiz bu haberi duyunca ‘ Memleketi yok olsun’ diyerek beddua etmi?, ?ok ge?meden Haris , k?f?r ?zere ?lerek cehennemi boylam??t?.
?ran Kisras? Husrev Perhiz’e Abdullah bin Huzafe g?nderilmi?ti. H?srev Perhiz Rasulullah?n Mektubunu Hiddetlenerek y?rt?p att? ve emr?ndek?lere ‘’?u hicaz taraf?nda peygamberlik davas? g?den adam? bana g?nder?n’’ diye emretmi? fakat ?ok k?sa bir s?re sonra oda o?lunun bask?n?na u?ray?p ?b?r d?nyay? boylam??t?r.
MUTE SAVA?I
?sl?m devletinin Medine'de kurulmas?ndan sonra M?sl?manlarla Rumlar aras?nda yap?lan ilk sava?. M?te, ?am b?lgesine giren Belka yak?nlar?nda bir yerin ad?d?r. Hz. Peygamber, Ashabtan H?ris b. Umeyr (r.a)'? Busra (Havran) Emiri ?urahbil b. Amr el-Gass?n?'ye ?sl?m'a davet mektubunu sunmak ?zere yollam??, ama bu sahabi Gassanile taraf?ndan ?ehid edilmi?ti. Halbuki; "el?iye zeval yoktur" anlay??? gere?ince d??man ?lkeler bile birbirlerinin el?ilerine dokunmazlard?. Hz. Peygamber, ashab?na ?ok d??k?nd?, onlardan birinin ba??na bir s?k?nt? geldi mi ondan ?ok rahats?z olurdu. Bu sebeple ashab?ndan birinin k?stah?a ?ld?r?l???ne seyirci kalamazd?. Hemen 3000 ki?ilik bir ordu haz?rlad?. Ordunun kumandan? Zeyd b: H?rise idi. ?ayet bu z?t ?ehid d??erse yerine Cafer b. Ebi Talib, o da ?ehid d??erse Abdullah b. Rev?ha ge?ecekti. D??man ?nce ?sl?m'a davet edilecekti, kabul etmez ve cizyeye de raz? olmazsa ?sl?m el?isini ?ld?ren bu c?nilerle sava??lacakt?. Peygamberimiz (s.a.s) orduyu Seniyyet?'l-Veda'ya kadar y?r?y?p u?urlad?.
Halid b. Velid gibi y?ksek asker? bir deha ve ?st?n strateji bilgisine sahip bir kimse de bu sava?a bir nefer olarak kat?lm??t?r. H.8/M.629 y?l?nda ?sl?m ordusu Medine'den ??k?p M?te'ye ula?t???nda kar??lar?nda Bizans'?n deste?inde Hristiyan Araplardan olu?an 100.000 ki?ilik bir ordu bulmu?lard?. ?sl?m ordusunun kumandanlar? meseleyi tart??t?lar; geri d?nmek, Hz. Peygamber'e haberci yollamak hususlar?n? g?r??t?ler. Ancak sava? g?r??? a??r basm?? ve iki ordu kar??la?m??t?. Zeyd. b. H?rise (r.a) ?ehit d???nce, sanca??, Cafer ald? Ca'fer'in sa? eli kesildi; bu sefer sanca?? sol eliyle tuttu. Sol eli de kesilince sanca?? yine b?rakmad?; kesik iki elinin kalan k?s?mlar?yla s?k??t?rarak g??s? aras?nda tuttu. Nihayet o da ?ehid d??t?. Bundan sonra sevgili Peygamberimizin emrine uyularak sanca??, Sahabenin ??irlerinden Abdullah b. Rev?ha ald?; o da ?iirler s?yleyerek harbetti ve ?eh?det ?erbetini i?ti. ??te bu s?rada askerde genel bir ??k?nt? do?mak ?zereydi ki, askerin hemen hepsinin iste?i ?zerine H?lid b. Velid kumanday? ve sanca?? eline ald?. O g?n ak?ama kadar sava? yap?ld?ktan sonra Halid, ertesi sabaha kadar sa? kanatta bulunan m?sl?man askerleri sol kanada, sol kanattakileri sa? kanada, arkadakileri ?ne ve ?ndekileri arkaya alarak yerlerinde de?i?iklik yapt?. B?ylece d??mana yeni destek kuvvetleri geliyormu? izlenimini vermek istiyordu. Bir yandan da ?sl?m ordusunu kesin hezimete u?ramaktan ve b?t?n?yle k?l??tan ge?irilmekten korumak i?in yava? yava? geriye ?ekiliyordu. Hatta ric'atten evvelki bir h?cumunda H?lid, d??mana bir hayli kay?p verdirmi? ve bol ganimet de elde etmi?ti. ??te bu ?ekilde ?sl?m ordusunu Medine'ye sa?-sa?lim geri getirdi. Peygamber Efendimiz bu sava?? Medine'de, oldu?u gibi g?rm?? ve her safhas?n? minberden m?sl?manlara anlatm??t?. S?ra ile kumandanlar?n ?ehadetini anlatt?ktan sonra s?ra H?lid'e gelince "En sonunda sanca?? Allah'?n k?l??lar?ndan bir k?l?? ald? " buyurmu? ve bundan sonra Halid b. Velid'e "Seyfullah" lakab? verilmi?ti. H?lid b. Velid diyor ki: "M?te Sava??nda elimde dokuz k?l?? par?aland?." Bu ifadeden M?te Sava??n?n ne kadar ?iddetli ge?ti?ini anl?yoruz.
Bu sava?a kat?lm?? bulunan Abdullah b. ?mer diyor ki: "Mute g?n? ben Ca'fer'i ?ehid edilmi? olarak g?rd?m. Onun v?cudunda s?ng? ve k?l?? darbesiyle elli yara sayd?m. Bu elli yaradan hi? biri arkas?nda de?ildi. "Bundan Ca'fer b. Ebu Talib'in ne kadar korkusuzca ve sanki arkas?na hi? d?nmeden d??manla sava?m?? oldu?u anla??lmaktad?r. Ca'fer ?ehit olduktan sonra "Ca'fer-i Tayyar: U?an Ca'fer" diye an?lm??t?r. Allah yolunda kesilen iki koluna kar??l?k Cenab-? hak ona iki kanat ihsan etmi?tir ki, bu; onun m?nen y?ce mertebelere eri?tirildi?ine i?arettir denilmektedir. Hz. Peygamber (s.a.s), b?t?n ashab?n? ay?rdetmeksizin ?ok severdi. Bu ?? ?ehid kumandan? ve Habe?istan muhacirlerinden amcas?n?n o?lu Ca'fer'i de ?ok severdi. Bir s?re, ?ehitlerin ard?ndan a?lad?. Bu; sevgi, ?efkat, merhametin eseri olan a?lamakt?, yoksa feryat de?ildi. Nitekim feryat tarz?ndaki a?lama haberleri kendisine ula??nca b?yle a?lamaktan m?sl?manlar? yasaklad?. Peygamber Efendimiz ?ehitlerin ve bu arada amcas?n?n o?lu Ca'fer'in ailesini de teselli etmi?ti.
MEKKENIN FETHI
Hudeybiye andla?mas?na g?re Huzaa kabilesi, Resulullaha,Bekiro?ullar? kabileside Kurey? kabilesi himayesine girmi?di.Fakat Bekiro?ullar? kabilesi ans?z?n Kurey?lilerden Saffan bin Umeyye,?krime bin Ebu Cehil, S?heyl bin Amr, Huveyt?b bin Abduluzza, M?krez o?lu Hafz ve bir k?s?m kurey?li m??riklerle Huzaa kabilesi ?zerine sald?rm??lar ve onlardan 23 ki?iyi ?ld?rm??lerdi.Bunun ?zerine Huzaa kabilesinden Amr bin Salim Huzai 40 ki?ilik toplulukla peygamberimize geldiler ve olay? Resulullaha anlatt?lar. Resulullah Kurey?lilere, ya bu sald?r?da ?ld?r?len 23 ki?inin diyetinin ?denmesini yada Kurey?lilerin Bekiro?ullar?n?n himayesini b?rakmas?n? istedi. Kurey?li M??rikler bunlar? da kabul etmediler.Fakat yinede anla?may? bozduklar? i?in i?lerini korku b?r?d?. Ve tekrar anla?ma yapmalar? i?in Ebu S?fyan-? Medineye yollad?lar. Ebu S?fyan Peygamberimizden ve Sahabilerden Eman dilediysede kabul g?rmedi ve mekkeye eli bo? olarak d?nd?.Peygamberimiz b?y?k bir ordu haz?rlayarak gizlice Mekke ?ehrini ku?att?. Aniden bas?lan Mekkeli M??rikler neye u?rad?klar?n? ?a??rm??lar ve sava? haz?rl???n? bile yapamam??lard?. On ikibin ki?ilik b?y?k islam ordusu hi? bir b?y?k olaya kar??madan kolayca Mekke ?ehrini fethetmi?lerdir.Hicretin sekizinci y?l?nda Resulullah (s.a.s.)'e boyun e?en Mekke, bu tarihten sonra yeni bir d?nemi ya?amaya ba?lad?.
Allah Te?l?'n?n m?barek k?ld???, ?sl?m dininin merkezi olan bu belde, ?irkten, putperestlikten ve b?t?n di?er hurafelerden ar?nd?r?lm?? yeni bir hayata kavu?tu. Daha ?nce ba??ms?z bir ?ehir devleti olan Mekke'nin, fetihten sonra ekonomik ve sosyal durumu da de?i?mi?ti. Mekke, ihtiya?lar?n? temin edebilmek i?in ihtiya? duydu?u yo?un kervan faaliyetlerine eskisi gibi ba??ml? de?ildi. Zira, ?sl?m devleti elde etti?i gelirleri ihtiya? olan yerlere adil bir ?ekilde taksim etti?i i?in Mekke'nin ihtiya? duydu?u her ?ey ?sl?m devleti eliyle sa?lan?yordu. Ayr?ca eski ticar? faaliyetler, Mekke i?in art?k hayat? olma ?zelli?ini yitirmi?ti. Mekke, Hac zamanlar?nda ?ok de?i?ik bir manev? atmosfer alt?nda hareketli ve canl? g?nler ya??yordu. Bu zaman zarf?nda ?ok yo?un bir ticar? faaliyeti de sahne oldu. Ayr?ca Mekke, yery?z?ndeki b?t?n m?sl?manlar?n kalplerinde ya?att?klar? ve oraya ula??p, Hac ibadetini yerine getirmek i?in b?y?k fedak?rl?klar? g?ze ald?klar? bir manev? ?ehir olma ?zelli?ini k?yamete kadar s?rd?recektir. HUNEYN SAVA?I
(?evval, 8. H/630 M.)
Mekke'nin fethinden sonra M?sl?manlarla Havazin M??rikleri aras?nda meydana gelen sava?.
Ras?l?llah (s.a.s) Mekke'nin fethi i?in Medine'den ayr?ld??? zaman, nereye gidece?ini a??klamam??t?. Ras?l?llah'?n Havazin kabilesi kendi ?zerlerine gelebilece?i endi?esiyle sava? haz?rl?klar? yapm??t?. M?sl?manlar Mekke ?zerine y?r?y?p oray? fethedince, Havazin kabilesi art?k s?ran?n kendilerine geldi?ini anlad?lar ve sava? haz?rl?klar?n? tamamlay?p kendilerinin sald?rmalar?n?n daha uygun olaca??n? hesaplad?lar. Ras?l?llah b?t?n Arabistan'? tevhid bayra?? alt?nda birle?tirmek karar?nda oldu?u i?in, m?sl?manlarla m??riklerin er veya ge? ?at??malar? ka??n?lmazd?.
Havazinliler; Taifli Sakifo?ullar? ve di?er m??rik Arap kabileleri ile ittifak kurarak k?sa bir zaman i?inde yirmibin ki?ilik bir ordu haz?rlam??lard?. Havazinlilerin lideri M?lik bin Avf, bu sava??n bir ?l?m kal?m sava?? oldu?unun fark?nda idi. Askerlerinin b?t?n g??leriyle sava?mas?n? sa?lamak i?in kabilesinin b?t?n ?ocuklar?n?, kad?nlar?n? ve mallar?n? birlikte getirmi?ti. Bu hareketiyle, bir yenilginin onlar i?in top yek?n yok olma anlam? ta??yaca??n? herkese anlatmak istiyordu.
Ras?l?llah (s.a.s), m??rik kabilelerin bu ittifaklar?n? ve sava? haz?rl?klar?n? haber al?r almaz derhal sava? haz?rl?klar?na ba?lad?. Haz?rl?klar? s?ratle tamamlad?ktan sonra 12.000 ki?ilik bir orduyla Mekke'den ??kt?. ?sl?m ordusunun d?rtbini Ensardan, bini Muhacirlerden, be?bini m?sl?man olan Arap kabilelerinden, ikibini de Mekkelilerden olu?uyordu. Hatta Seksen kadar Mekkeli m??rik de onlarla birlikte idi. M??riklerin ba?l?ca amac?, galibiyet halinde ganimetten pay almak ve m?sl?manlar?n durumlar?n? g?rmekti.
?sl?m ordusu muntazam bir y?r?y??le Huneyn civar?na geldi. ?sl?m ordusunun b?ylesine b?y?k bir kuvvetle sava?a ??kmas? m?sl?man sava???lar ?zerinde son derece b?y?k bir etki uyand?rd?. Hatta i?lerinden baz?lar? i?i kibir noktas?na kadar g?t?rerek b?yle b?y?k bir ordunun asla yenilemeyece?ini d???nd?ler. Bunu Ras?l?llah'a a??k?a s?yleyenler bile oldu. Ras?l aleyhisselam bu s?zlerden hi? ho?lanmad?. ??nk?, ordu ne kadar b?y?k ve kuvvetli olursa olsun, gurur ve ihmal y?z?nden darma da??n olabilirdi. M?sl?manlar? ?imdiye kadar zafere ula?t?ran say?lar? ve kuvvetleri de?il, Allah'a olan imanlar? ve Allah'?n yard?m? idi. Bunu unutmak, kulluk bilincinin zedelenmesine ve her zaman fel?ketlere neden olmu?tu.
M?lik bin Avf, ordusuyla Huneyn'e daha ?nce gelmi?ti. Huneyn, Mekke ile T?if aras?nda, Tihame b?lgesinde bir?ok ini?li ??k??l?, dar ge?itleri ve gizli yollar? olan geni? bir v?didir. M?lik, vadinin do?al durumundan yararlanarak ordusunu pusuya yat?rd?.
Ras?l?llah Huneyn civar?na gelince bir yoklama yaparak ?sl?m ordusuna sava? d?zeni ald?rd?. ???tler vererek ?arp??maya te?vik etti; sadakat ve ba?l?l?k g?sterirler, g??l?klere g???s gererek dayan?rlarsa zafere ula?acaklar?n? m?jdeledi.
?sl?m ordusunun ?nc? s?v?r? birli?inin kumandan? Halid b. Velid idi. Ordu Huneyn vadisine do?ru hareket etti. Halid b. Velid gururlu bir ?ekilde, d??man?n pusu kurmas? ihtimalini hi? hesaplamaks?z?n d??man?n i?gal etti?i tahmin edilen yere do?ru ilerledi. Fakat hi? ummad?klar? bir anda m?thi? bir sald?r?ya u?rad?lar. Askerler ne yapacaklar?n? ?a??rd?lar. Bu ani ve amans?z sald?r?, Halid b. Velid'in komuta etti?i S?leymo?ullar? atl?lar? aras?nda b?y?k bir bozguna yol a?t?. Geriye d?n?p h?zla ka?maya ba?lad?lar. Korku ve panik bir anda as?l ordu i?inde de yay?ld?. Ordu ?a?k?n bir vaziyette ka???maya ba?lad?.
Yirmi y?ld?r ?etin m?cadelelerle elde edilen parlak sonu?, ?imdi, bu sabah?n alaca karanl???nda bir anda s?n?p gidecek miydi? Hay?r. Allah, Ras?l?n? b?rakmaz, d?nya yine ?irkin karanl???na d?nemez, tevhid dini s?nmezdi. Ufuktan g?ne? do?madan, sabah?n alaca karanl???nda, ?sl?m'?n g?ne?i batamazd?. Yaln?z Allah'?n emir buyurdu?u ?zere sabretmek, dayanmak gerekiyordu.
Ras?l?llah da ?yle yapt?. Yan?nda sadece Hz. Ali, Hz. Abbas, amcas? Haris'in o?lu, Ebu S?fyan ve iki o?lu (ki birisi ilk anda ?ehid olmu?tur) Fazl ibn Abbas, Eymen ibn Ubeyd (Ras?l?llah'?n azadl?s? ?mm? Eymen'in o?lu) ve ?same ?bn Zeyd'den olu?an sekiz ki?i kalm??t?. Buna ra?men b?y?k bir kahramanl?k ve dayanakl?l?k ?rne?i g?stererek yan?nda kalan bir avu? m?sl?manla birlikte sava?a koyuldu. Hz. Abbas, Ras?l?llah (s.a.s)'e bir zarar gelmemesi i?in at?n?n dizgininden tutmu?, ?evrelerini saran d??man? yarmaya ?al???yordu.
Bu arada, baz? Mekkeliler m?sl?manlar?n da??l???n? g?r?nce, sevin? duygular?n? gizlemeye bile gerek g?rmeden kalblerinde bulunan? dile getiriyorlard?. ?antas?nda ta??d??? fal oklar?yla sava?a gelen Ebu S?fyan b. Harb, "art?k onlar?n bu bozgunlar? denize var?ncaya kadar s?rer. Andolsun ki Havazinliler onlar? yener" derken, Safvan b. ?meyye'nin s?zde m?sl?man olan karde?i Kelede, "Muhammed ile ashab?n?n bozguna u?rad?klar?m m?jdelerim; art?k bug?n sihir bozuldu" diyordu. Uhud'da ?ld?r?len Kurey?'in sancaktar? Osman ibn Ebi Talha'n?n o?lu ?eybe ise, "Bug?n Muhammed'den intikam al?yorum" diye ba??r?yor, f?rsattan istifade ederek Ras?l aleyhissel?m? ?ld?rmenin yollar?m ar?yordu.
Sava??n karga?as? i?inde Ras?l?llah vadinin sa? taraf?na do?ru ?ekildi. C?bir'den yap?lan bir riv?yete g?re Ras?l?llah (s.a.s) ka???an m?sl?manlara, "Nereye gidiyorsunuz ey insanlar! Ben Ras?l?llah?m, Ben Muhammed b. Abdullah'?m" diye sesleniyordu. Fakat develer birbirine giriyor, insanlar alabildi?ine ka????yordu. Bunun ?zerine Ras?l aleyhissel?m yan?ndaki Hz. Abbas'tan m?sl?manlar? ?a??rmas?n? istedi. Hz. Abbas y?ksek sesle "Ey Akabe'de biat eden Ensar, gelin! Ey R?dvan a?ac? alt?nda bey'at edip s?z veren Muhacirler, d?n?n! Muhammed buradad?r! Nereye gidiyorsunuz?" diye ba??rmaya ba?lad?. Bu ?a?r?y? duyanlar "lebbeyk" diyerek ko?up Ras?l?llah'?n ?evresinde toplanmaya ba?lad?lar.
Ras?l?llah (s.a.s), ?evresinde toplanan m?sl?manlar? muntazam bir birlik haline getirerek d??mana kar?? sald?r?ya ge?ti. ?arp??man?n ola?an?st? bir ?iddet kazand??? s?rada "??te ocak ?imdi k?z??t?" buyuran Ras?l?llah, yerden bir avu? toprak al?p d??manlar?n ?zerine f?rlatt?.
?arp??ma ?iddetle s?rerken Hz. Ali b?y?k bir fed?karl?k ve teslimiyet ?rne?i g?stererek Havazin kabilesinin sancaktar?n? ?ld?rmeye muvaffak oldu. Bu olay m?sl?manlar?n sava? g?? ve isteklerini bir kat daha art?rd?. Sava? ?ylesine ?iddet kazanm??t? ki, d??man bu kesin taarruza kar?? koyamayarak hezimete u?rad? ve ka?maya ba?lad?.
Allah'?n yard?m? bir kere daha yeti?mi?ti. Allah m?sl?manlar? s?nam??, bir anl?k gafletlerinin sonucunu onlara ac? bir ?ekilde g?stermi?ti. Bu sava?tan sonra nazil olan bir ?yette bu durum ??yle dile getirilmektedir: "Andolsun ki. Allah size bir?ok yerlerde ve ?oklu?unuzun sizi b?b?rlendirdi?i fakat bir faydas? olmad???, yery?z?n?n geni? olmas?na ra?men size dar gelip de bozularak arkan?z? d?nd???n?z Huneyn g?n?nde yard?m etmi?ti" (et-Tevbe, 9/25).
Ras?l?llah (s.a.s) d??man?n ka?maya ba?lad???n? g?r?r g?rmez derhal takip edilmesini emir buyurdu. D??man gayet ?iddetli bir ?ekilde takip edilmeyle ba?land?. Havazin kabilesi reisi M?lik bin Avf yan?nda az bir kuvvet oldu?u halde y?ksek bir tepe ?zerinden ordusunun geri ?ekilmesini himaye etmeye ?al??t?. Fakat ordu ile birlikte getirdi?i kad?n ve ?ocuklar? savunma ba?ar?s?n? g?steremedi.
Bu sava?ta m?sl?manlar d??mandan ?ok say?da esir ve ganimet elde ettiler. Sava?ta ?ld?r?lm?? olanlar?n miktar? say?ld???nda ?sl?m ordusunun be? ?ehid, d??man ordusunun ise yetmi? kay?p verdi?i anla??ld?.
D??man ordusu da??n?k bi?imde ve de?i?ik y?nlerde geri ?ekildi?i i?in bir?ok kollara ayr?ld?. Bir k?sm? M?lik bin Avf komutas?nda olduklar? halde Mekke-Taif yolunu izleyerek Taif kalesine, bir k?sm? Batn-? Nahle'ye, bir k?sm? da Evt?s taraflar?na gittiler.
Ras?l?llah Evt?s y?n?nde ka?anlar? izlemek ?zere bir birlik g?revlendirdi. Bu birlik d??mana Mekke'nin kuzey do?usunda bulunan Evt?s'a vard?. Aralar?nda son derece kanl? bir sava? oldu. Hatta sava? s?ras?nda m?sl?man birli?in komutan? Ebu Amr ?ehid oldu. Fakat onun yerine ge?en karde?i Ebu M?s? el-E?'ar? d??man kesin bir yenilgiye u?ratt?.
Ras?l?llah (s.a.s) bu zaferden son derece b?y?k bir memnunluk duydu. Elde edilen ganimeti m?nasib bir zamanda m?sl?man sava???lar aras?nda taksim etmek ?zere bir sahabenin muhafazas?na b?rakan Taif` kalesine s???nan d??man? takiben Taif'e do?ru hareket etti. Huneyn sava??yla Arap yar?madas?n?n ?irkten temizlenmesi ve tevhidin hakim k?l?nmas? yolunda ?nemli bir ad?m daha at?lm?? oluyordu .
TEB?K SEFER?
Hz. Peygamber'in Hicretin dokuzuncu y?l?nda, ?am'da toplanan k?rkbin ki?ilik Bizans ordusuna kar?? ?arp??mak ?zere Medine'den Teb?k'e kadar sevketti?i en son ve en g??l? asker? hareket.
Teb?k arap yar?madas?n?n kuzeyinde Medine ile ?am'?n ortas?nda bir yerin ad?d?r. Suyu ve hurmal??? olan bir yerdir. Bu sava? yolculu?unun son ucu buras? oldu?u i?in "Teb?k Gazas?" ad? ile an?lm??t?r. Bu seferde sava? olmam?? fakat en g??l? bir ?sl?m ordusu techiz edilmi?, b?ylece asker? ve siyas? a??dan ?nemli bir zafer kazan?lm??t?r.
Seferin nedeni: Bizans ?mparatoru Heraklius'a bir mektup yazan Suriye'li hristiyanlar, Muhammed'in ?ld???n?, m?sl?manlar?n da k?tl?k ve yokluk i?inde peri?an olduklar?n?, ?zerlerine asker g?nderilirse, onlar? kendi dinine katman?n tam zaman? bulundu?unu bildirdiler (Heysem?, Mecmau'z-Zev?id, VI, 191). Bunun ?zerine Heraklius silahland?rd??? k?rk bin ki?ilik askeri bir g?c? Kubad'?n komutas? alt?nda yola ??kard?. C?zam, Lahm, Gass?n ve ?mile ad?n? ta??yan arap kabilelerinin de Rumlarla birlikte hareket edecek!eri haberi Medine'ye ula?t?. Zaten Allah'?n el?isi kuzey s?n?r?ndan g?vende de?ildi. B?yle bir asker? harek?t haz?rl???n? ??renince genel seferberlik il?n etti. Allah'?n Resulu di?er gazvelerde genellikle seferin nereye olaca??n? gizli tutarken bu defa Bizans ordusuna kar?? bir sefer d?zenlenece?ini a??klam??t?. ??nk? gidilecek yer uzak, havalar s?cak ve kurak, d??man g??l? idi. Ordunun buna g?re haz?rl?k yapmas? gerekiyordu. Mekke'den ve di?er arap kabilelerinden asker toplamak i?in de g?revliler ??kar?lm??t?.
S?cak, kurakl?k, k?tl?k, uzakl?k ve g??l? d??man unsurlar? bu seferi "g?? ve zor bir sefer" haline getirmi?ti. Bu y?zden seferin rastlad??? zamana Kur'an-? Kerim'de "S?at?'l-usre" (g??l?k zaman?) denilmi?, bu sefere de Kur'an dilinden al?narak "Gazvet?'l usre (zorluk gaz?s?)" ad? verilmi?tir. Bu sefere kat?lan orduya da "Cey??'l-usre (G??l?k ordusu)" denilmi?tir (bk. et-Tevbe, 9/117; ez-Zeb?d?, Tecr?d-i Sarih, Terc ve ?erh, Kamil Miras, 6. Bask?, Ankara 1983, X, 408, 409; ?bn ?shak, ?bn Hi?am, es-S?re, IV, 161; Ahmed b. Hanbel, M?sned, IV, 75; V?k?d?, Me??z?, III, 991).
Hz. Peygamber sava? i?in haz?rl?k yap?lmas?n? emretti?i zaman mevsimin olumsuzluklar?, ?r?n?n hasat zaman? olu?u ve insanlar?n yaz?n s?ca??nda a?a? g?lgesinde oturmay? sevmesi y?z?nden, b?yle s?k?nt?l? bir yolculu?a isteksizlik vard?. Ashab-? kiram?n a??r davranmas? dikkati ?ekmi?ti. Bu y?zden Allah'u Te?l? m?minleri ??yle uyard?:
"Ey iman edenler! Size ne oluyor da: Allah yolunda cihata ??k?n, denildi?inde, baz?lar?n?z a??rdan alarak, bulundu?unuz yerden k?m?ldamak istemiyorsunuz? Yoksa siz ahireti b?rak?p, sadeœ d?nya hayat?na m? raz? oldunuz? Halbuki d?nya hayat?n?n ge?ici zevki ahiret saadeti yan?nda pek az ve de?ersizdir" (et-Tevbe, 9/38). Devam? ayetlerde, e?er bu cihata ??kmazlarsa can yak?c? bir azapla kar??la?acaklar?, bunun zarar?n?n Allah'a de?il kendilerine olaca??, Allah'?n Resulune yard?m etmeseler bile, Allah'?n O'na yard?m edece?ini, nitekim Mekke'den hicret ederken de Resulullah'a yard?m edildi?i, ma?arada da o, arkada??na; "?z?lme, Allah bizimle beraberdir" diyordu, b?ylece Allah'?n Resulune emniyet ve g?ven verdi?i, ?imdi de ayn? yard?m? yapabilece?ini bildirdi (et-Tevbe, 9/39, 40).
??sl?m toplumu su ayetle topluca cihata ?a?r?ld?: "Ey m?minler! G??l?n?z zay?f?n?z hep birlikte sava?a ko?un. Allah yolunda mallar?n?zla canlar?n?zla cihat edin. E?er bilirseniz bu sizin i?in daha hay?rl?d?r" (et-Tevbe, 9/41).
SAHABENIN ORDUYA YARDIMLARI:
Hz. Peygamber her g?n minberine oturur ve "Allah?m! Sen ?u bir avu? ?sl?m toplumunun yok olmas?na f?rsat verirsen, art?k yery?z?nde sana ibadet olunmaz" diyerek yalvar?r ve m?minleri mallar?yla ve canlar?yla cihata te?vik ederdi. Bunun ?zerine servet sahibi m?minler orduya yard?m getirmeye ba?lad?lar.
Hz. ?mer bu sefere d?rtbin dirhem g?m?? para (be? dirhem yakla??k bir koyun bedeli) getirmi? ve Hz. Peygamber'in "Geride ne b?rakt?n?" sorusuna "mal?m?n yar?s?n?" diye cevap vermi?tir (?bn Es?r, ?sd?'l-G?be, III, 326-327; M. As?m K?ksal, ?sl?m Tarihi, 2. bask?, ?stanbul, t.y., IX, 156, 157). Hz. Eb? Bekir de d?rtbin dirhem getirince, Allah el?isinin "Aile fertleri i?in ne b?rakt?n?" sorusuna; "Onlara Allah ve Resulun? b?rakt?m" diye cevap verince, bunu i?iten Hz. ?mer hay?r yar???nda Eb? Bekir'i ge?emeyece?ini belirterek a?lam??t?r (Vak?d?, Me??z?, III, 991; ?bn?'l-Es?r a.g.e., III, 327).
Abdurrahman b. Avf da sekizbin dirhem sermayesinin yar?s?n? getirince Allah el?isi; "Allah senin getirip verdi?ini de, ev halk?n i?in ay?rd???n? da bereketlendirsin" (V?k?d?, Me??z?, III, 991; Taber?, Tefsir, X, 197) diye dua etmi?tir.
Hz. Osman ise ordunun techizinde en b?y?k yard?m? yapm??t?. O, ??y?z deve, y?z at ba???lam??, ayr?ca bin alt?n liray? Resulullah'?n kuca??na d?k?nce, Allah el?isi; "Ey Allah'?m! Ben Osman'dan r?z?y?m, sen de raz? ol” diye dua etmi? ve Osman'?n bundan sonra olmu? olacak ?eylerden bir sorumlulu?unun bulunmayaca??n? bildirmi?tir (bk. Ahmed b. Hanbel, IV, 75; V?k?d?, a.g.e., III, 991; ?bn Ishak, ?bn Hi??m, S?re, IV, 161). Ayr?ca Hz. Osman'?n birer alt?n sarf? ile onbin askeri techiz etti?i, su i?tikleri kaplar?n a??z ba?lar?na ve ask? iplerine kadar sa?lanmad?k ihtiya?lar?n?n b?rakmad??? nakledilmi?tir. (V?k?d?, Meg?z?, III, 991; Bel?zur?, Ens?b?'l-E?raf, 1, 368).
Mal? durumu zay?f olanlar da ellerinden gelen yard?m? yap?yorlard?. Hz. Peygamber; "Kim bug?n bir sadaka verirse sadakas? k?yamet g?n? Allah kat?nda onun lehine ?ahitlikte bulunacakt?r" buyurunca, bir adam ba??na sard??? sar??? vermi?, siyah, hor g?r?n??l? bir yoksul da ?ok g?zel bir deveyi ba???lay?p gitmi?ti. Eb? Ukayl iki ?l?ek hurma kar??l???nda sabaha kadar su ?ekmi?, bir ?l?e?ini ev ihtiyac? i?in ay?rm??, bir ?l?e?ini de orduya ba???lam??t?. Hz. Peygamber onun i?in de hay?r ve bereketle dua etti (Taber?, Tefsir, X, 194, 195). Ba?ka bir yoksul Ulbe b. Zeyd ise mal?, m?lk?, biniti olmad??? i?in cihata hi?bir katk?s? olamay???ndan ?ok ?zg?nd?. Gece namaz?ndan sonra Allah'a niyazda bulundu, imk?nlar?n?n olmay???ndan yak?nd?. Ertesi g?n s?k?larak, alay edilmeyi g?ze alarak ?ok az bir meta'? Hz. Peygamber'e getirdi. Bu da sadakalara kar??t?r?ld?. Ertesi g?n Hz. Peygamber az bir sadaka veren bu yoksulu davet etti ve ??yle buyurdu: "Muhammed'in varl???, kudreti elinde bulunan Allah 'a yemin ederim ki, sen sadakas? kabul olunanlar?n Divan'?na yaz?ld?n" (?bn Kayyim, Z?du'l-Me?d, M?s?r 1390/1970, III, 4; V?k?d?, a.g.e., III, 994; ?bn Hacer, el-?s?be, II, 500).
Kad?nlar da ellerinden gelen yard?m? yapmaktan geri durmuyorlard?. ?mm? Sinan el-Eslemiyye ??yle anlat?r: "Hz. ???e'nin evinde Resulullah (s.a.s)'?n ?n?ne serilmi? bir ?rt? g?rd?m ki ?zerinde bilezikler, bazubentler, halhallar, y?z?kler, k?peler, develerin ayaklar?n? ba?layacak bir tak?m kay??larla, kad?nlar taraf?ndan g?nderilen ve sava?ta i?e yarayabilecek bir tak?m ?eyler bulunuyordu" (V?k?d?, Me??z?, III, 991, 992).
Teb?k Seferi ve M?naf?klar:
M?naf?klar m?minleri ba?ar?ya g?t?rebilecek her ?nemli i?te oldu?u gibi gerek Teb?k gazvesi haz?rl?klar? ve gerekse yolculuk s?ras?nda bozgunculuk yapmaktan geri durmad?lar.
M?naf?klar?n ba?? Abdullah b. Ubey b. Sel?l; "Muhammed Roma devletini oyuncak m? san?yor? Onun ashab?yla birlikte yakalan?p esir olacaklar?n? g?z?mle g?rm?? gibi biliyorum" diyerek halka korku ve ?mitsizlik vermeye ?al???yordu (Ahmet Cevdet Pa?a, Peygamberlerin K?ssalar? ve Halifelerin Tarihleri, ?stanbul 1977, I, 206).
M?naf?klardan bir topluluk hi?bir ?z?rleri olmad??? halde Teb?k seferine kat?lmamak i?in Hz. Peygamber'den izin istediler. Allah'?n Resulu seksenden fazla m?naf??a izin verdi. Kimi m?naf?klar da ganimet almak i?in Teb?k ordusuna kat?lm?? ve gittikleri yerlerde bozgunculuk yapmaktan geri durmam??lard?r (?bn ?shak, ?bn Hi?am, S?re, 160 vd.; Taber?, Tarih, III, 142 vd.; V?k?d?, Meg?z?, III, 995; et-Tevbe, 9/66).
Orduya ?z?rs?z kat?lmayan m?naf?klarla ilgili ?e?itli ayetler indi. Baz?lar? ?unlard?r: "Onlardan baz?s? peygambere: "Bana izin ver, beni fitneye d???rme" diyordu. Bilin ki onlar zaten fitne i?ine d??m??lerdir. ??phesiz cehennem, k?firleri ?epe?evre ku?at?c?d?r" (et-Tevbe, 9/49). "Cihatdan geri kalanlar, Allah'?n Resulune muhalefet ederek oturup kalmalar?na sevindiler. Allah yolunda mallar?yla canlar?yla cihat etmeyi ho? g?rmediler. "Bu s?cakta sava?a ??kmay?n " dediler. De ki: "Cehennem ate?i daha s?cakt?r". Ke?ke bilseydiler. Yapt?klar?n?n cezas? olarak, art?k az g?ls?nler ?ok a?las?nlar" (et-Tevbe, 9/81, 82; ayr?ca bk. 9/42-48, 63-64, 79, 83, 86, 87, 90, 93-96).
YAHUDI S?VEYLIM 'IN EVININ YAKILMASI:
M?naf?klardan baz? ki?ilerin Yahudi S?heylim'in Casum mevkiindeki evinde toplan?p, Teb?k gazas?na ??kacak halk? Hz. Peygamber'in etraf?ndan da??tmak ?zere topland?klar? haber al?nd?.
Bunun ?zerine Allah el?isi Talha b. Ubeydullah'? (?. 36/656) baz? sahabelerle birlikte onlara g?nderip S?veylim'in evini ate?e vererek ?zerlerine y?kmas?n? emretti. Emir yerine getirildi. Dahh?k b. Hal?fe evin dam?ndan atlay?nca aya?? k?r?ld?. ?bn ?beyr?k ve arkada?lar? ise damdan atlay?p ka?t?lar (?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re, IV, 160; Diyarbekri, H?mis, II, 124).
?HMALCILIK Y?Z?NDEN SEFERE KATILMAYAN M?SL?MANLAR:
M?min olduklar? halde ihmalcilik y?z?nden sefere kat?lamayanlar da olmu?tu. Bunlar: K?'b b. M?lik, Mir?re b. Rab?' ve Hil?l b. ?meyye (r. anh?m) idi.
K?'b b. M?lik; Akabe'de Hz. Peygamber'e bey'at etmi?, Bedir d???nda t?m gazalara kat?lm??t?. Teb?k seferine kat?lmak i?in her t?rl? imk?na sahip oldu?u halde s?rf ihmalcili?i nedeniyle bu gazaya kat?lamad???n? ??yle belirtmi?tir: "Hz. Peygamber bu gaza i?in haz?rlanmaya ba?lad?lar. Ben de onlarla birlikte yol haz?rl???n? g?rmek ?zere sabahleyin evden ??k?p dola??r, hi? bir i? g?rmeden ak?am ?zeri d?ner, gelirdim. Kendi kendime; haz?rlanmak i?in ?ok vaktim var, derdim. Bu ihmalcilik bende s?rd? gitti. Sonunda Resulullah ve ashab? birden yola ??k?verdiler" (V?k?d?, Me?az?, III, 997, 998).
Di?er iki sahabe de benzer ihmal i?inde olup gecikmi?ler ve sefere kat?lmam??lard?. Ancak daha sonra bu ?? sahabe ruhen ?ok darald? ve d?nya kendilerine dar geldi. Onlar?n bu s?k?nt?s? Kur'an-? Ker?m'de ??yle a??klan?r: "Ve sava?tan geri kalan o ?? ki?inin t?vbesini de kabul etti. B?t?n geni?li?ine ra?men yery?z?n?n kendilerine dar geldi?i, ruhlar? son derece s?k?ld???, Allah'tan ba?ka bir s???nak olmad???n? anlad?klar? zaman t?vbe etsinler diye, Allah onlar? ba???lam??t?. ??phesiz ki, Allah, t?vbeleri ?ok kabul eden ve ?ok merhametli oland?r" (et-Tevbe, 9/118).
?Z?R NEDENIYLE SEFERE KATILAMAYANLARIN ECRE ORTAK OLU?U:
Ashab-? kiramdan me?r? ?z?rleri y?z?nden Teb?k gazvesine kat?lamayanlar?n, kat?lan askerlerin kazand??? t?m ecre ortak olduklar? hadis-i ?erifle sabittir.
Enes b. M?lik (r.a)'den rivayete g?re Hz. Peygamber Teb?k seferi s?ras?nda ??yle buyurmu?tur: "Medine'de bir topluluk kalm??t?r ki, biz bir da? yolunda, bir vadide her y?r?y???m?zde, onlar da bizimle birliktedirler. Ashap: Y? Resulullah, onlar nas?l bizimle birlikte olur?" diye sorunca da; "Onlar? burada bulunmaktan (hastal?k, g?c? yetmemek gibi) me?r? ?z?rleri menetmi?tir" (Buh?r?, Cih?d, 140, Temenn?, 9, Men?k?bu'l-Ens?r, 1, 3, Meg?z?, 56; M?slim, Zek?t, 133, 136136; Tirmiz?, Men?k?b, 65; K?mil Miras, Tecrid-i Sar?h, VIII, 299, 300)
TEB?K'E B?Y?K YOLCULU?A ?MK?N BULAMAYANLARIN A?LAYI?I:
Varl?kl? sahabelerin yard?m? ile ihtiya?l? gaziler techiz ediliyor, fakat say? ?ok fazla oldu?u i?in bu yard?m da yeti?miyordu. ?sl?m tarihinde "a?layanlar" diye an?lan yedi ki?i Resulullah (s.a.s)'a gelerek, bu gazveye kat?lmak istediklerini, fakat binit ve yiyeceklerinin bulunmad???n? bildirdiler. Hz. Peygamber'in kendilerine binit kalmad???n? s?ylemesi ?zerine bu yedi kahraman a?layarak geri d?nm??lerdi. Bunlar Salim b. Umeyr, Ulbe b. Zeyd, Eb? Leyl? el-M?zin?, Seleme b. Sahr, Irb?d b. S?riye; bir riv?yete Abdullah b. Mu?affel ve Ma'k?l b. Yes?r veya Amr b. Gunme (r. anh?m)'d?r. Onlar?n bu hali Kur'an-? Kerim'de ??yle haber verilir: "Cihada ??kabilmek i?in binek vermen i?in sana geldikleri vakit: "Size verecek bir binit bulam?yorum" dedi?inde, sava? ara? ve gere?leri bulamad?klar?n? ?z?l?p g?zleri ya?la dolu olarak geri d?nenlere de bir sorumluluk yoktur" (et-Tevbe, 9/92).
Bunun ?zerine bu yedi m?cahidden ikisine ?bn Yamin, ikisine Hz. Abbas b. Abdilmuttalib, ???ne de Hz. Osman binit sa?lam??t?r (?bn ?shak, ?bn Elis?m, S?re, IV, 161, 162; V?k?d?, Meg?zi, III, 994; Taber?, Tarih, III, 143).
TEB?K YOLCULU?UNUN BA?LAMASI:
Hz. Peygamber (s.a.s) Teb?k gazas?n? Med?ne'den Hicretin 9. y?l? Recep ay?nda per?embe g?n? ??km??t?. ??nk? O, cihada per?embe g?n? ??kmay? severdi. Bu, Resulullah (s.a.s)'?n sonuncu gazas? oldu.
Medine'de vekil b?rak?lan Hz. Ali i?in m?naf?klar?n "Muhammed, Ali'yi onda g?r?p ho?lanmad??? bir ?ey i?in geri b?rakm??t?r" gibi dedikodular yapmas? ?zerine, Hz. Ali silahlan?p C?rf mevkiinde Hz. Peygamber'e yeti?ti. Resulullah'?n geli? nedenini sormas? ?zerine hakk?ndaki dedikodudan s?z etti. Hz. Peygamber; "Onlar yalan s?ylemi?lerdir. Ben seni arkamda b?rakt?klar?ma vekil tayin ettim. Hemen geri d?n, gerek benim ev halk?m ve gerekse senin ev halk?n i?inde vekilim ol. Sen bana g?re, Musa'ya g?re Harun'un durumunda olmak istemez misin? Ancak benden sonra Peygamber gelmeyecektir" dedi. Hz. Ali; "Ey Allah'?n el?isi ?yledir" diye cevap verdi ve Med?ne'ye geri d?nd?" (?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re, IV, 163, ?bn Sa'd, Tabak?t, III, 24 25, Taber?, Tarih, III, 144, ?bn?'lEs?r, el-K?mil, Beyrut 1385/1965, II, 278).
Hz. Peygamber'in komutas?ndaki onbin ki?ilik ?sl?m ordusu Medine'den Teb?k'e kadar onsekiz yerde konaklad?, ondokuzuncu konaklama yeri Teb?k oldu. Bu konaklama yerlerinde namaz k?l?nan yerler g?n?m?zde de adlar?yla mescit olarak bilinmektedir. Z?lhu?ub, Feyf?, Z?lmerve, Rak'a ve V?dilkur? mescidleri gibi .
Yolculuk s?ras?nda ve konaklama yerlerinde pek ?ok ibretli ve hikmetli olaylar vuku buldu. Allah'?n el?isi yol boyunca ???tlerini s?rd?rd?. Bunlardan baz?lar? ?unlard?r:
1) Sekizinci konaklama yeri olan Hicr'da olanlar:
Hicr, Sem?d kavminin ya?ay?p hel?k oldu?u yerdir. Salih Peygambere isyan eden bu toplulu?u Y?ce Allah korkun? bir hayk?r??la hel?k etmi?ti (bk. el-A'r?f, 7/73-9; el-Hicr, 15/80-84; e?-?uar?, 26/141-159; H?d, 11/61-68; en-Neml, 27/45-53). Hz. Peygamber bu kavmin mucizeleri g?rd?kleri halde peygamberlerine kar?? gelmelerini a??klad? ve bu yerden h?zl? ge?ilmesini emir buyurdu.
Hicr kuyular?ndan al?nan sular? d?kt?rd? ve bununla haz?rlanan ekmek hamurlar?n?n develere yedirilmesini emir buyurdu (V?k?d?, Meg?z?, III, 1008; Ahmed b. Hanbel, II, 9: As?m K?ksal, a.g.e., IX, 185 vd.). B?yle h?z?nl? bir beldeye ne?'eyle girilmesini, H?cr'da oturan halkla temas etmemelerini emir buyurdu (V?k?d?, Me??z?, III, 1008; Ahmed b. Hanbel, V, 231).
Allah el?isi, Hicr'da gece ?iddetli kas?rgan?n kopaca??n?, bu y?zden kimsenin yan?nda arkada?? olmaks?z?n d??ar? ??kmamas?n? ve develerin dizlerinin ba?lanmas?n? bildirdi. Kas?rga ??kt? ve uyar?ya uymayan iki ki?iden birisi nefes darl???na u?rad?, di?erini f?rt?na s?r?kledi.
M?cahitler Hicr'da sabahlay?nca ?iddetli susuzlukla kar??la?t?lar. Allah el?isi ?zellikle Hz. Eb? Bekir'in ya?mur duas? yapmas?n? istemesi ?zerine, ellerini kald?r?p ya?mur i?in dua etti. Daha ellerini indirmeden ya?mur ya?maya ba?lam??t? (?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re, IV, 165; Taber?, Tefs?r, XI, 55; Tarih, III, 144). Bunun ?zerine daha ?nce; "Muhammed hak peygamber olsayd?, Musa peygamber'in Allah'tan ya?mur istedi?i ve ya?d?rd??? gibi, O da ya?mur ister ve ya?d?r?rd?" diyerek dedikodu yapan m?n?f?klar seslerini kesmi?lerdi.
Hz. Peygamber'in devesi "Kasv?"?n kaybolmas?:
Bir konaklama yerinde Resulullah (s.a.s)'in devesi Kasv? kaybolmu? ve aramalara ra?men bulunamam??t?. Ben? Kaynuka Yahudilerinden m?sl?man olan Zeyd b. Lusayt adl? m?naf?k; "Kendisinin peygamber oldu?unu s?yleyen ve size g?klerden haberler veren Muhammed bug?n kaybolan devesinin yerini bile bilmiyor" diyerek m?minlerin kalbine ??phe sokmaya ?al???yordu. Bunu haber alan Resulullah (s.a.s), Cebrail (a.s) haber vermesi ?zerine devenin bulundu?u yeri ve ipinin bir dala tak?l? bulundu?unu bildirdi ve "Allah'a yemin olsun ki, ger?ekten ben, bir ?eyi Allah bana bildirmedik?e bilemem" buyurdu. Ger?ekten o yana giden sahabiler deveyi bulup getirdiler (?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re, IV, 166, 167; V?k?d?, a.g.e., III, 1010).
Zeyd b. Lusayt bu olaydan sonra, ertesi sabah kalbindeki Hz. Muhammed'in peygamberli?i konusundaki ??phelerinin yok oldu?unu s?ylemi?tir (V?k?d?, Meg?z?, III, 1010). Baz?lar? onun t?vbe etti?ini s?ylerken H?rice b. Zeyd gibi baz? sahabiler de onun t?vbe etti?ini kabul etmemi?lerdir (?bn ?shak, ?bn Hi??m, IV, 167;V?k?d?, a.g.e., III, 1010).
Abdurrahman b. Avf'?n imam olu?u:
Hicr'le Teb?k aras?nda bir konaklama yerinde tan yeri a?ard?ktan sonra Allah el?isi ihtiyac?n? gidermek i?in uzak bir yere gitmi?ti. Cemaat g?ne?in do?mas?ndan korkarak Abdurrahman b. Avf (r.a)'? ?ne ge?irdiler. Hz. Peygamber abdest al?p d?n?nce Abdurrahman ruk?'da idi. Cemaat Resulullah'?n geldi?ini anlay?nca neredeyse namaz? bozacaklard?. Abdurrahman da imaml?ktan ?ekilmek istedi. Fakat Resulullah (s.a.s)'in i?areti ile namaza devam etti. Allah el?isi bir rek?t? imamla, bir rek?t? da sel?mdan sonra aya?a kalkarak tek ba??na k?ld?. Namaz bitince de; "G?zel yapt?n?z" buyurdu (Ahmed b. Hanbel, IV, 247; V?k?d?, Meg?z?, III, 1011).
Abdestte tek y?kama ve mestlere meshetme:
Avf b. M?lik'ten rivayete g?re, Hz. Peygamber Teb?k seferi s?ras?nda yolcular i?in mestler ?zerine ?? g?n ?? gece, muk?m olanlar i?in bir g?n bir gece s?reyle meshedilmesini emir buyurmu?tur (Ahmed b. Hanbel, M?sned, VI, 27). Hz. ?mer'in bildirdi?ine g?re abdest al?n?rken abdest azalar? birer defa y?kanmakla yetinilmi?tir (Ahmed b. Hanbel, 1, 23).
Vaktinde k?l?namay?p kaza edilen sabah namaz?:
Yolculukta Allah el?isi uykuda iken kald?r?lmam?? ve sabah namaz? vakti ??k?p g?ne? bir m?zrak boyu y?kselmi?ti. Resulullah (a.s) Bil?l'e: "Ben sana bu gece bizi bekle ve sabah olunca uyand?r" demedim mi?" buyurdu. Bil?l: "Seni uyutan beni de uyuttu" dedi. Hz. Peygamber o yerden kalk?p biraz gittikten sonra, ?nce s?nneti sonra da farz? kaza etti (V?k?d?, Meg?z?, III, 1015, 1016).
Hz. Peygamber'in Teb?k'te ashab? ile isti?are etmesi:
Teb?k'e geldikten sonra ?am ?zerine y?r?n?p y?r?nmemesi konusunda Allah el?isi ashab? ile isti?are etti. Hz. ?mer: "E?er gitmekle emrolundun ise git" dedi. Hz. Peygamber: "E?er bu konuda Allah taraf?ndan emrolunmu? bulunsayd?m, size dan??mazd?m" buyurdu. Bunun ?zerine Hz. ?mer: "Ey Allah'?n Resulu orada Rumlar ?ok fazlad?r, m?sl?manlardan tek ki?i bile yoktur, senin bu derece yak?na gelmen onlar? korkutmu?tur. Uygun bulursan?z bu y?l buradan geri d?n?ls?n veya y?ce Allah bu konudaki buyru?unu bildirir" Bunun ?zerine Hz. Peygamber Teb?k'ten ileri ge?medi (?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re; IV, 170; ?bn Sa'd, Tabak?l, II, 166; V?kid?, a.g.e., III, 1019).
Di?er peygamberlere verilmeyip yaln?z Hz. Muhammed'e verilen be? haslet:
Hz. Peygamber Teb?k'te gece namaz?n? (teheccud) ?ad?r?n?n ?n?nde k?ld??? bir gece, yan?na gelen sahabilerle sohbet ederken ??yle buyurmu?tur: "Benden ?nceki peygamberlerden hi? birisine verilmeyen ?u be? ?ey bana verilmi?ti:
a- ?nceki peygamberler yaln?z bir kavme g?nderilmi?ken, ben b?t?n insanlara g?nderildim.
b- Yery?z? bana mescit ve temizlik arac? k?l?nd?. Bu y?zden namaz vakti nerede olursa teyemm?m edip namaz?m? k?lar?m. ?nceki ?mmetler ise ibadetlerini ancak Kilise ve Havralarda yapabilirdi.
c- Sava? ganimetleri bana helal k?l?nd?. Halbuki ?nceki peygamberlere hel?l k?l?nmam??t?.
d- Bana ?efaat makam? verildi.
e- Ben bir ayl?k uzak yerdeki d??man?n kalbine korku salmakla yard?m olundum" (bk. Buh?r?, Teyemm?m, 1, Sal?t, 56; M?slim, Mes?cid, 3, 4, 5; Eb? D?vud, Sal?t, 24; Tirmiz?, Mev?k?t, 119, Siyer, 5; Nes??, Cusl, 26; ?bn M?ce, Tah?re, 90; D?rim?, Sal?t, 111, Siyer, 28; Ahmed b. Hanbel, I, 250, 301, II, 222, 240, 250, 312; V?k?d?, Meg?z?, III, 1021 vd .).
Hz. Peygambere ve ?mmetine ayr?cal?k sa?layan bu niteliklerin Bizans'a kar?? yap?lan b?yle b?y?k bir harek?t s?ras?nda a??klanmas? ?u noktalar? akla getirmektedir.
?evrede en g??l? olarak bilinen Do?u Roma imparatorlu?una kar?? durabilecek bir g?ce sahip olan ?sl?m toplulu?u, yak?nda bu y?releri ele ge?irecek ve rum diyar? ?sl?m'a girecek, b?ylece arap toplumlar? d???na ??kan ?sl?m evrensellik ?zelli?ine kavu?acakt?r .
?sl?m ordusu yolculuk s?ras?nda g?nlerce ?e?itli yer ve mevkilerde, arz ?zerinde farz ve nafile namazlar? k?lm?? ve b?ylece ibadetin yaln?z mescidlerde yap?labilece?i imaj? yerine namaza evrensel bir mescid anlay??? kazand?r?lm??t?r. Abdest ve gus?lde de su yerine, gerekti?inde teyemm?mle yetinmenin uygulamalar? yap?lm??t?r.
Bu gibi askeri hareketlerde zafer sonras? elde edilecek ganimetlerin be?te biri beyt?lmalin, be?te d?rd? de gazilerin hakk? olmak ?zere me?r? k?l?nm??t?r. Bu da sava?larda ayr? bir te?vik unsurudur (bk. "Ganimet" mad .).
?evrede bir ayl?k uzak yerde bulunan d??man o g?n i?in Do?u Roma ?mparatorlu?u ve bunlar?n ba?kan? Heraklius olmal?d?r. ?mparatorun ve askerlerinin kalbine korku d??t??? i?in Hicaz'a sald?r?p yak?p y?kmak ?zere yola ??kt?klar? halde bu cesareti g?sterememi?lerdir. G??l? ?sl?m ordusunun haz?rl?kl?, d?zenli ve her ?e?it sava? rizikosunu g?ze alarak Teb?k'e kadar gelmesi, g?? dengesini psikolojik bak?mdan M?sl?manlar?n lehine ?evirmi?tir. B?ylece d??man i?in, sava? olmasa bile g?? haz?rlamay? emreden ayetin h?km? ger?ekle?mi?tir .
Ayette ??yle buyrulur: "Onlara kar?? g?c?n?z?n yetti?i kadar kuvvet ve sava? atlar? haz?rlay?n ki, bununla Allah'?n d??man? ve sizin d??man?n?z? ve daha bundan ba?ka sizin bilmedi?iniz, fakat Allah'?n bildi?i di?er d??manlar? korkutas?n?z. Allah yolunda ne harcarsan?z, kar??l??? size eksiksiz ?denir, asla haks?zl??a u?rat?lmazs?n?z" (el-Enf?l, 8/60).
Hz. Peygamber Teb?k'te bulundu?u s?rada Halid b. Velid'i d?rt y?z atl? ile bir hristiyan topluluk olan D?met?lcendel'in kral? ?keydir b. Abdilmelik ?zerine g?nderdi. D?met?lcendel ?am yolu ?zerinde Teb?k'e yak?n, sulu, hurma ve ekinleri bol, b?y?k bir ticaret merkezi idi. Halid b. Velid az say?da bir askerle bilmedikleri bir y?rede kral? nas?l bulacaklar?n? sorunca, Allah el?isi onu "yaban? s???r avlarken bulup yakalayaca??n?" haber verdi.
Ger?ekten Halid ve arkada?lar? kaleye yakla?t?klar? s?rada normal k?rsal kesimde az rastlanan bir yaban s???r?n?n kale kap?s?na yakla?makta oldu?unu g?rd?ler. Yukar?dan ?keydir ve ailesi de bu semiz hayvan? g?rm??lerdi. ?keydir silahlan?p birka? adam? ile birlikte s???r? avlamak ?zere kaleden d??ar? ??k?nca da onu yakalad?lar ve elleri ba?l? olarak kalenin ?n?ne getirdiler .
Orada Halid'le ?keydir aras?nda yap?lan anla?maya g?re, ?keydir M?sl?manlara: ?ki bin deve, sekiz y?z at, d?rt y?z z?rh g?mlek, d?rt y?z m?zrak vermek ve ?keydir ile karde?i Mudad Hz. Peygamber'e kadar g?t?r?l?p haklar?nda Allah el?isi h?k?m vermek ?zere sulh oldular. Bundan sonra kaleye girilerek belirlenen ganimet mallar? teslim al?nd? (bk. V?k?d? a.g.e., III, 1027, 1034; ?bn ?shak, ?bn Hi?am, Sire, IV, 169 vd; ?bn Sa'd, Tabak?t, II, 62, 166).
Eyle, Ezruh ve Cerba Melikleri ile Sulh Anla?mas? Yap?lmas?:
Hz. Peygamber Teb?k'te bulundu?u s?rada K?z?ldeniz'in kuzeyinde ve Akabe k?rfezinin sonunda deniz sahilindeki Eyle h?k?mdar? Yuhanna b. Ru'be, gelerek y?ll?k belirli miktarda cizye vermek ?zere kendisi ile sulh anla?mas? yapt?. Hz. Peygamber Yuhanna'ya ?u ahitnameyi yaz?l? olarak verdi.
"Bismillahirrahm?nirrah?m . Bu, Allah ve Peygamberi Muhammed'den Yuhanna b. Ru'be ile Eyle halk?ndan denizdeki gemilerde bulunanlar? ve karadaki gezen, dola?anlar? i?in eman yaz?s?d?r: Gerek bunlar ve gerek ?am, Yemen ve deniz sahili halk?ndan Eylelilerle birlikte bulunanlar, Allah'?n ve Resulun?n himayesindedirler. Onlardan bir k?t?l?k i?leyeni yan?ndaki mal? koruyamayacak, bu mal, alana da hel?l olacakt?r. Denizde, karada herkes diledi?i tarafa yolculuk yapma hakk?na sahiptir” (Ebu Ubeyd, el-Emv?l, M?s?r 1388/1968, s. 287 vd; ?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re, VI, 169).
Eyle kral? Yuhanna ile birlikte Ezruh ve Cerba halk? temsilcileri de Teb?k'e gelip Hz. Peygamber'le cizye vermek ?zere anla?ma yapt?lar. Bunlar her y?l Recep ay?nda saf alt?ndan y?z dinar cizye ?demeyi kabul ettiler ve buna kar??l?k onlara birer emann?me (g?ven mektubu) verildi. Bu iki topluluk da Eyleliler gibi Yahudi toplumudur (?bn Sa'd, Tabak?t, 1, 289 vd; ?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re, IV, 169; V?k?d?, Meg?z?, III, 1031).
MESCID-I DIR?R OLAYI:
Hz. Peygamber Teb?k'te yirmi g?n kadar kald?ktan sonra, ashab-? kiram?n ileri gelenleri ile isti?are ederek geri d?nmeye karar verdi. ??nk? Bizans ordusu sald?rmaya cesaret edememi? ve amaca ula??lm??t?. O g?n i?in daha fazla ileri gidip kan d?kmeye ihtiya? yoktu. ??nk? ?am y?resini fetih gibi bir ama?la yola ??k?lmam??t?. ?stelik ?am y?resinde bula??c? bir hastal?k (t?un) oldu?u da haber al?nm??t?. Geri d?n?? i?in yola ??kan ordu Ramazan'?n ilk g?nlerinde Med?ne'ye ula?t?. Hz. Peygamber Teb?k'e giderken Medine'ye bir saat uzakl?ktaki Ziyevan k?y?ne gelini?inde m?n?f?klardan bir heyet gelerek: "Ey Allah'?n Resulu! Biz hastalar ve Kuba mescidine gelemeyenler i?in ?zellikle ya?murlu gecelerde namaz k?lmak ?zere bir mescid bina ettik. Te?rif edip burada namaz k?ld?rsan?z, hay?r ve bereketle dua buyursan?z" dediler. Hz. Peygamber bunun d?n??te olabilece?ini s?ylemi?lerdi. Bunun ?zerine Teb?k d?n??? bu s?z? Allah el?isine hat?rlat?p yeni yap?lan mescide gelmesini rica ettiler.
Bu mescid Eb? ?mir F?s?k adl? bozguncu m?naf?k ve fas???n te?viki ile m?naf?klarca Kuba Mescidinin cemaat?n? b?lmek niyetiyle yap?lm?? ve Hz. Peygamber'e suikast d?zenlemek ?zere i?i sil?hla doldurulmu?tu. Hz. Peygamber bu mescide gitmeye haz?rlan?rken Cebrail (a.s) gelerek durumu haber verdi.
Kur'an-? Ker?m'de bu mescidden ??yle s?z edilir:
Zarar vermek, ink?r etmek, m?minlerin aras?n? ay?rmak ve daha ?nce Allah ve Resulune kar?? sava?anlara g?zetleme yeri haz?rlamak ?zere bir mescid yapanlar; "Biz sadece iyilik yapmak istiyorduk" diye yemin ederler. Allah da ?ahittir ki bunlar yalanc?d?rlar" (et-Tevbe, 9/107). "Ey Muhammed! Bu mescidde asla namaz k?lma. ??phesiz ki, ba?lang?c?ndan itibaren takva ?zere kurulan mescidde (Kuba mescidi) namaz k?lman daha hay?rl?d?r. O mescidde kendilerini madd? ve manevi kirlerden temizlemeyi seven adamlar vard?r. Allah temizlenmek isteyenleri sever" (et-Tevbe, 9/108; bk. 109, 110).
Bunun ?zerine Hz. Peygamber ashab-? kiramdan M?lik b. Dehsan ile Ma'n b. Adiyy (r. anh?m?)'yi Mescid-i D?rar'? y?kmak ?zere g?nderdi. Bu sahabeler mescidi yak?p y?kt?lar. B?ylece k?t? ama? i?in bina edilen bir mescid ortadan kald?r?lm?? oldu (bk. ?bn ?shak, ?bn Hi??m, S?re, III, 71; ?bn Sa'd, Tabak?t, III, 540 vd; ?bn Kes?r, Muhtasar Tefs?r, II, 169; K?mil Miras, Tecr?d-i Sarih, X, 422).
?z?rs?z cihada kat?lmayan ?? ki?inin ?ilesi:
Resulullah (s.a.s) Teb?k'ten d?n??te Med?ne'ye giri?te do?rudan Mescidi Nebev?'ye girip iki rekat namaz k?ld?. ??nk? seferden d?n??te bu, Resulullah (s.a.s)'?n ?deti idi. Sonra mescitte oturdu. Teb?k gazvesine kat?lamay?p Medine'de kalanlar tek tek gelip ?z?rlerini yeminle teyit ettiler. Hz. Peygamber d?? g?r?n??lerine bakarak ?z?rlerini kabul edip, i? y?zlerini Allah'a havale etti ve haklar?nda isti?farda bulundu. Bunlar?n say?s? seksen kadar idi.
Ancak K?'b b. M?lik, Mirare b. Rab? ve Hil?l b. ?meyye me?r? bir ?z?rleri bulunmad??? halde cihada kat?lmam??lard?. Hz. Peygamber'in huzuruna girince mazeret uydurma yoluna gitmeden do?ruyu s?ylediler.
Resulullah (s.a.s) halk? bu ?? sahabe ile g?r???p konu?maktan menetti. ??? de bir k??eye ?ekilerek elli g?n s?reyle yaln?zl??a itildiler. D?nya ba?lar?na zindan oldu. K?rk g?n ge?ince Hz. Peygamber bunlara H?zeyme b. S?bit (r.a)'i g?ndererek kad?nlar?ndan da ayr? durmalar?n? bildirdi. B?ylece e?lerinin cihaddan geri kalan bu sahabelere hizmeti de men edilmi? oluyordu. Yaln?z Hil?l b. ?meyye'nin e?i Allah el?isine gelerek; "Hil?l ya?l?d?r, hizmet?isi de yoktur. Yaln?z mutfak i?lerine yard?mc? olsam" diye izin istedi. Kendisine yaln?z ev hizmeti i?in izin verildi.
Elli g?n tamamlan?nca bu ?? sahabenin ma?firet edildi?ini bildirilen ayet indi. Bunu m?jdeleyen sahabeye, Ka'b b. M?lik sevincinden bir kat elbise giydirmi?ti. Mescide geldiklerinde Allah'?n Resulu Ka'b b. M?lik'e ??yle buyurdu: "Annen seni do?urdu?u g?nden beri ya?ad???n g?nlerin en hay?rl?s?n? sana m?jdeliyorum". Ka'b; "Bu m?jde taraf?n?zdan m?, yoksa Allah taraf?ndan m??" diye sorunca, Hz. Peygamber; "Do?rudan Y?ce Allah taraf?ndan" buyurdu. Bunun ?zerine Ka'b, b?t?n servetini Allah yolunda tasadduk etmek istedi?ini bildirdi. Hz. Peygamber, bir b?l?m?n? kendisine ay?rmas?n?n daha hay?rl? olaca??n? s?yledi (K?mil Miras, Tecr?d, X, 424 vd, Hadis No: 1659; ?bn Kes?r, a.g.e., II, 175 vd.).
Allah Te?l? bu ?? sahabenin halini ve affedilmelerini ??yle bildirir: "Ve sava?tan geri kalan o ?? ki?inin t?vbesini de kabul etti. B?t?n geni?li?ine ra?men yery?z?n?n kendilerine dar geldi?i, ruhlar? son derece s?k?ld???, Allah 'tan ba?ka bir s???nak olmad???n? anlad?klar? zaman t?vbe etsinler diye, Allah onlar? ba???lam??t?. ??phesiz ki Allah, t?vbeleri ?ok kabul eden ve ?ok merhametli oland?r" (et-Tevbe, 9/118).
Ka'b b. M?lik ve arkada?lar? bu il?h? iltifata, do?ru s?zl?l?kleri ve samimi davranmalar? sayesinde kavu?tular. Ka'b bu olay ?zerine, art?k ?mr? boyunca do?rudan ba?ka bir s?z s?ylemeyece?ine dair Allah el?isine s?z verdi. Di?er m?n?f?klar uydurduklar? yalan mazeretler y?z?nden hel?k olurken onlar sel?mete ??kt?lar.
