Antik ?a?’?n en ?nemli bilim insanlar?ndan matematik?i Ar?imed’in elyazmalar?, ?zel X-???nlar? kullan?larak yeniden yap?land?r?l?yor.
- Ar?imed’in ke?i derisi ?st?ne i?ledi?i elyazmalar?, bilim tarihinde ilk matematik hesaplar? olarak kabul ediliyor. Elyazmalar? aras?nda Ar?imed’in Suyun Kald?rma Kuvveti ba?l?kl? tarihi makalesi de bulunuyor. Ar?imed’in D?nya’y? rakamlarla ifade etti?i yaz?lar? kapsayan elyazmalar?, matemati?in ba?lang?c? say?l?yor. Ara?t?rmay? y?r?ten Baltimore’daki Walters Sanat M?zesi k?rat?r? Will Noel, elyazmalar?n?n yeniden yap?land?r?lmas? “Antik ?a?’dan bir faks mesaj? almak gibi” s?zleriyle betimliyor.
Ar?imed’in M.?. 3’?nc? y?zy?lda kaleme ald??? metinler, M.S. 10’uncu y?zy?lda kimli?i bilinmeyen bir elyaz? ustas? taraf?ndan ya?l? par??men ka??tlar?na temize ge?irilmi?ti. Bu olaydan 2 veya 3 y?zy?l sonra Kud?s’te Yohanna Mironas adl? bir ke?i?, Ar?imed’in elyazmalar?n? i?eren orijinal ka??tlar? yeniden kullan?ma soktu. Ya?l? ke?i derisinden yap?lan zaman?n ka??tlar?n?n ?retimi olduk?a pahal? oldu?undan, ?len bir ki?inin ard?ndan el yazmalar? silinip ka??tlar yeniden kullan?l?yordu. Ar?imed i?in de bu kural de?i?medi ve orijinal elyazmalar? silindi, ka??tlar yeniden kullan?ld?. Hatta Mironas adl? bu ke?i?, b?y?k ka??tlar? ikiye b?lerek kitap haline gelecek ?ekilde katlad? ve Ortodoks dinine ait ilahileri i?ledi. Ke?i? Mironas’?n yeniden kullan?ma soktu?u bu eski ve o zaman i?in dahi tarihi say?labilecek ka??tlar aras?nda ?nl? 4’?nc? y?zy?l filozoflar?ndan Hiperides’in de elyazmalar? bulunuyordu. Y?zy?llar i?inde par??men ka??d? ?zerindeki yaz?lar silindi ve kayboldu.
K?rat?r Noel, iki ?nemli filozofun fikirlerini ?st?ste bar?nd?ran bu ka??tlar? ‘D?nyan?n 8. harikas?’ olarak niteliyor; “Antik ?a?’?n iki filozofu ve orta?a? Ortodoks ilahileri ayn? kitapta ayn? sayfalarda, ne kadar ?ansl? ka??t par?alar? ve bizler de onlar? bulabildi?imiz i?in ?ansl?y?z.”
Tarihi elyazmalar?ndaki metinleri okumak i?in daha ?nce ?e?itli ayd?nlatma ve dijital g?r?nt?leme teknikleri kullan?l?yordu. Ancak ne kadar geli?mi? olsa da bu teknikler baz? b?l?mleri ayd?nl??a kavu?turmuyordu. Bilim insanlar? ?imdilerde X-???nlar?ndan yararlan?yor. X-???nlar? jeoloji ve biyoloji gibi temel bilimlerde ve antropolojide ise ta? resimlerinin ayd?nlat?lmas?nda y?llard?r kullan?l?yor, ancak sanat eserlerinin incelenmesinde ise hen?z yeni.
X-I?INI KA?ITTAK? ATOMLARI BULUYOR
Ara?t?rmada kullan?lan X-???nlar?, senkrotron ad? verilen, elektronlar? ???k h?z?na yak?n bir h?za ??kan ?zel bir par?ac?k h?zland?r?c?n?n i?inde ?retiliyor. Senkrotronda ?retilen X-???nlar?, elektromanyetik spektrumda t?bbi g?r?nt?lemede kullan?lan bilinen X-???nlar?ndan ?ok g??l? bir ???n. Bu ???nlar ara?t?rmac?lara, inceledikleri cismin atom d?zeyine n?fuz etmelerini sa?l?yor. Bu g??l? X-???nlar? sayesinde uzmanlar, tarihi ka??tlar?n i?inde, Ar?imed’in kulland??? demir-bazl? m?rekkebi yakalayabiliyor. I??nlar bir demir atomuna temas etti?inde belli bir ???ma yap?yor, bu ???malar toplanarak, demir atomlar?n?n ka??t ?zerindeki da??l?m? ??kar?l?yor. Bu demir atomlar?n?n da??l?m? yaz?n?n kendisi demek, dolay?s?yla X-???nlar? takip edilerek yaz? bilgisayar ekran?na yans?t?l?yor. Her bir sayfan?n yeniden yap?land?r?lmas? 12 saat s?r?yor.
- Ar?imed’in ke?i derisi ?st?ne i?ledi?i elyazmalar?, bilim tarihinde ilk matematik hesaplar? olarak kabul ediliyor. Elyazmalar? aras?nda Ar?imed’in Suyun Kald?rma Kuvveti ba?l?kl? tarihi makalesi de bulunuyor. Ar?imed’in D?nya’y? rakamlarla ifade etti?i yaz?lar? kapsayan elyazmalar?, matemati?in ba?lang?c? say?l?yor. Ara?t?rmay? y?r?ten Baltimore’daki Walters Sanat M?zesi k?rat?r? Will Noel, elyazmalar?n?n yeniden yap?land?r?lmas? “Antik ?a?’dan bir faks mesaj? almak gibi” s?zleriyle betimliyor.
Ar?imed’in M.?. 3’?nc? y?zy?lda kaleme ald??? metinler, M.S. 10’uncu y?zy?lda kimli?i bilinmeyen bir elyaz? ustas? taraf?ndan ya?l? par??men ka??tlar?na temize ge?irilmi?ti. Bu olaydan 2 veya 3 y?zy?l sonra Kud?s’te Yohanna Mironas adl? bir ke?i?, Ar?imed’in elyazmalar?n? i?eren orijinal ka??tlar? yeniden kullan?ma soktu. Ya?l? ke?i derisinden yap?lan zaman?n ka??tlar?n?n ?retimi olduk?a pahal? oldu?undan, ?len bir ki?inin ard?ndan el yazmalar? silinip ka??tlar yeniden kullan?l?yordu. Ar?imed i?in de bu kural de?i?medi ve orijinal elyazmalar? silindi, ka??tlar yeniden kullan?ld?. Hatta Mironas adl? bu ke?i?, b?y?k ka??tlar? ikiye b?lerek kitap haline gelecek ?ekilde katlad? ve Ortodoks dinine ait ilahileri i?ledi. Ke?i? Mironas’?n yeniden kullan?ma soktu?u bu eski ve o zaman i?in dahi tarihi say?labilecek ka??tlar aras?nda ?nl? 4’?nc? y?zy?l filozoflar?ndan Hiperides’in de elyazmalar? bulunuyordu. Y?zy?llar i?inde par??men ka??d? ?zerindeki yaz?lar silindi ve kayboldu.
K?rat?r Noel, iki ?nemli filozofun fikirlerini ?st?ste bar?nd?ran bu ka??tlar? ‘D?nyan?n 8. harikas?’ olarak niteliyor; “Antik ?a?’?n iki filozofu ve orta?a? Ortodoks ilahileri ayn? kitapta ayn? sayfalarda, ne kadar ?ansl? ka??t par?alar? ve bizler de onlar? bulabildi?imiz i?in ?ansl?y?z.”
Tarihi elyazmalar?ndaki metinleri okumak i?in daha ?nce ?e?itli ayd?nlatma ve dijital g?r?nt?leme teknikleri kullan?l?yordu. Ancak ne kadar geli?mi? olsa da bu teknikler baz? b?l?mleri ayd?nl??a kavu?turmuyordu. Bilim insanlar? ?imdilerde X-???nlar?ndan yararlan?yor. X-???nlar? jeoloji ve biyoloji gibi temel bilimlerde ve antropolojide ise ta? resimlerinin ayd?nlat?lmas?nda y?llard?r kullan?l?yor, ancak sanat eserlerinin incelenmesinde ise hen?z yeni.
X-I?INI KA?ITTAK? ATOMLARI BULUYOR
Ara?t?rmada kullan?lan X-???nlar?, senkrotron ad? verilen, elektronlar? ???k h?z?na yak?n bir h?za ??kan ?zel bir par?ac?k h?zland?r?c?n?n i?inde ?retiliyor. Senkrotronda ?retilen X-???nlar?, elektromanyetik spektrumda t?bbi g?r?nt?lemede kullan?lan bilinen X-???nlar?ndan ?ok g??l? bir ???n. Bu ???nlar ara?t?rmac?lara, inceledikleri cismin atom d?zeyine n?fuz etmelerini sa?l?yor. Bu g??l? X-???nlar? sayesinde uzmanlar, tarihi ka??tlar?n i?inde, Ar?imed’in kulland??? demir-bazl? m?rekkebi yakalayabiliyor. I??nlar bir demir atomuna temas etti?inde belli bir ???ma yap?yor, bu ???malar toplanarak, demir atomlar?n?n ka??t ?zerindeki da??l?m? ??kar?l?yor. Bu demir atomlar?n?n da??l?m? yaz?n?n kendisi demek, dolay?s?yla X-???nlar? takip edilerek yaz? bilgisayar ekran?na yans?t?l?yor. Her bir sayfan?n yeniden yap?land?r?lmas? 12 saat s?r?yor.