[COLOR="RoyalBlue"]40?l? ve 50?li ya?lardan sonra haf?zam?z zay?flamaya ba?l?yor. "Ni?in isimleri hat?rlayam?yorum, anahtarlar?m? nereye koydum?" gibi sorular? sormaya ba?l?yoruz. Y?llar ilerledik?e bu sorular s?k?nt? ve ?z?nt? s?n?r?n? a??p "Alzheimer hastal??? gibi ciddi baz? rahats?zl?klar?n ba?lang?c? olabilir mi?" endi?esine g?t?r?yor bizleri. G?n?m?zde ilerlemi? g?r?nt?leme teknikleri, hayvan ara?t?rmalar? ve fizyolojik ?al??malarla, bilim adamlar? sadece hastal?klar? de?il ayn? zamanda beynimizin nasyl ?al??t??? ve ya?land???n? ara?t?r?yorlar. Ayr?ca beynimizi nas?l sa?l?kl? ve zinde tutabilece?imiz konusunda da ?nerilerde bulunuyorlar.
Neler kaybediyoruz?
Ya??m?z ilerledik?e meydana gelen haf?za kay?plar?, sisteminin dolmaya ba?lamas? tarz?nda izah ediliyordu. Bug?n ayn? zamanda haf?za kapasitemizin ancak bir b?l?m?n? kulland???m?z?, e?itimle bu kapasiteyi artt?rabilece?imizi, kay?plar? yine e?itimle ve tekrar ile azaltabilece?imizi ve yava?latabilece?imizi biliyoruz. Buna ra?men ya?lanmayla sinir sistemimiz, ?nceki y?llara nazaran biraz daha yava? ve biraz daha dalgal? ?al??maya ba?l?yor. Ancak isimleri hat?rlayamama, beyninizin zengin, sa?l?kl? bir ileti?im a??na sahip oldu?unun da bir g?stergesi olabilir. ??nk? bu ba?lant?lar birbirleriyle yar??maya girmekte ve baz?lar? bask?lanabilmektedir. Her hal?karda ya? ilerledik?e beynimizin fiziksel olarak y?prand??? da bir ger?ek. Ayr?yca ya?land?k?a beynimiz daha yava? ?al???yor, sinir h?creleri (n?ronlar) zay?fl?yor ve ?l?yor. Bilim adamlar?, hayata ihtiyac?m?zdan daha fazla n?ronla ba?lad??m?z?, beynimizde h?crelerin, birbirlerini takviye edebilecek ?ekilde s?ralar olu?turdu?unu ve sava?ta askerlerini kaybeden fakat ?arp??ma i?in yeni gruplar olu?turabilen bir ordu gibi davrand???n? s?yl?yorlar. Bu durum ise "beyin rezervi" olarak adland?r?l?yor. Uzmanlar, beyinde sakl? tutulan mevcut haf?zam?z?n ya?land?k?a ?nemli miktarlarda kaybolmad???n?, bunun yerine yeni bilgileri depolayan beyin yap?lar?n?n ya? ilerledik?e zay?flad???n? bildiriyorlar. ?rne?in bilgilerin saklanmas? i?in asetil kolin adl? maddeyi ?reten bazal ?n beyin normal ya?lanma s?reci i?inde h?crelerinin yar?s?n? kaybedebilmektedir.
Beynimizle ilgili bilimsel ger?ekler
Beynimizin 1 cm3?de, bir trilyon ba?lant?l?, 100 milyar n?ron bulunmakta ve bu n?ronlar aras?nda her bir saniyede 10 milyon x milyar kere uyar? ger?ekle?mektedir. T?m bunlar 1300 gramdan daha hafif, s?n?rs?z kompleks bir kimyasal fabrikay? olu?turmaktad?r. Bu fabrika i?erisinde h?creler aras? ba?lant?lar ve etkile?imler ve bu etkile?imi sa?layan kimyasal maddeler haf?za sistemimizin temelini te?kil etmektedir.
Ya?land?k?a neler kazan?r?z?
Ya?lanma hepten k?t?ye gidi? anlam?na gelmiyor. Nice ya?l? ki?iler gen?leri alt edebilecek yeteneklere sahipler. Ya?l? beyinler daha geni? bir kelime haznesine, yaz?l? metinleri daha iyi anlama ve olaylar? daha geni? a??dan yorumlayabilme ?zelli?ine sahipler. Johns Hopkins ?niversitesi T?p Fak?ltesi Geriatri N?rolojisi Do?enti Claudia H.Kawas, "80 ya??ndaki bir gruba belirli bir g?nde bir numaraya telefon a?malar?n? s?yleyin. Bunlar bu i?i gen?lere g?re ?ok daha iyi becereceklerdir. ??nk? yap?lacak i?lerin listesini tutmak gibi daha etkin stratejiler geli?tirmi?lerdir kendilerine g?re" diyor. Kawas ya?lanmay? "uyum kayb?" olarak tan?ml?yor ve ilave ediyor: "G?revlerinizi ba?arabilecek yeni yakla??mlara uyum sa?layabildi?iniz ?l??de, ba?ar?l? bir ya?l?s?n?z."
Normal ve Alzheimer?li beyin
Yap?lan bir ?al??mada her ?? ki?iden ikisi ya?lanmayla birlikte meydana gelen do?al hafyza kayb?n?n fark?na varamamaktad?r. Ve yine bir ?o?umuz seyretti?imiz filmdeki oyuncular?n isimlerini hat?rlayamama veya bazen arabay? parketti?imiz yeri unutma gibi belirtilerle ba?layan ve sinsice ilerleyerek entellekt?el yeteneklerin kayb? ?eklinde kar??m?za ??kan Alzheimer hastal???n?n fark?na varmay?z. Uzmanlar bu iki durum aras?ndaki ince ?izgiyi ?u ?ekilde belirtiyorlar: Anahtarlar? byrakt???n?z yeri unutman?z ?nemli de?ildir. Fakat onlar? buldu?unuzda oraya koydu?unuzu hat?rlam?yorsan?z bir problem var demektir. Veya annenizin pi?irdi?i pastay? size ikram etmeyi unutmas? ?nemli de?ildir. Fakat pasta yapt???n? unutmas? durumunda alarm zili ?al?yor demektir.
Beyni zinde tutma yollar?
Daha az yiyin. Beynimiz, t?m v?cut dokular? gibi kalori yak?yor. H?crelerimiz daha az kalori yakarak DNA veya mitokondrimizi (h?cre i?inde enerji ?reten k???k mutfaklar) hasara u?ratan serbest oksijen radikalleri olarak adland?r?lan zararl? maddeleri daha az ?retecektir.
Zararl? maddelerden uzak durun. A??r? alkol ve ila? ba??ml?l??? beyin h?creleri i?in zararl? olmaktad?r.
Kendinizi geli?tirin. Yeni yetenekler kazanmak ve haf?zan?z? canl? tutmak i?in zihinsel egzersizler yapmak (bulmaca ??zme, ?iir gibi belirli metinleri hat?rlama, vb.) beyin h?creleri aras?ndaki ba?lant?lar? art?rmaktad?r.
Kendinize daha fazla g?venin. Kendinizi ba?ar?l? olacak ?ekilde planlay?n. Kendi hayatyn?z? kontrol alt?nda tuttu?unuza inan?yorsan?z beyin kimyan?z da d?zelecektir.
Antioksidanl? maddeler al?n. E ve C vitaminleri, toksik serbest radikalleri par?alayarak sinir h?crelerinin hasar?n? ?nleyebilmektedir.
[/COLOR]
Neler kaybediyoruz?
Ya??m?z ilerledik?e meydana gelen haf?za kay?plar?, sisteminin dolmaya ba?lamas? tarz?nda izah ediliyordu. Bug?n ayn? zamanda haf?za kapasitemizin ancak bir b?l?m?n? kulland???m?z?, e?itimle bu kapasiteyi artt?rabilece?imizi, kay?plar? yine e?itimle ve tekrar ile azaltabilece?imizi ve yava?latabilece?imizi biliyoruz. Buna ra?men ya?lanmayla sinir sistemimiz, ?nceki y?llara nazaran biraz daha yava? ve biraz daha dalgal? ?al??maya ba?l?yor. Ancak isimleri hat?rlayamama, beyninizin zengin, sa?l?kl? bir ileti?im a??na sahip oldu?unun da bir g?stergesi olabilir. ??nk? bu ba?lant?lar birbirleriyle yar??maya girmekte ve baz?lar? bask?lanabilmektedir. Her hal?karda ya? ilerledik?e beynimizin fiziksel olarak y?prand??? da bir ger?ek. Ayr?yca ya?land?k?a beynimiz daha yava? ?al???yor, sinir h?creleri (n?ronlar) zay?fl?yor ve ?l?yor. Bilim adamlar?, hayata ihtiyac?m?zdan daha fazla n?ronla ba?lad??m?z?, beynimizde h?crelerin, birbirlerini takviye edebilecek ?ekilde s?ralar olu?turdu?unu ve sava?ta askerlerini kaybeden fakat ?arp??ma i?in yeni gruplar olu?turabilen bir ordu gibi davrand???n? s?yl?yorlar. Bu durum ise "beyin rezervi" olarak adland?r?l?yor. Uzmanlar, beyinde sakl? tutulan mevcut haf?zam?z?n ya?land?k?a ?nemli miktarlarda kaybolmad???n?, bunun yerine yeni bilgileri depolayan beyin yap?lar?n?n ya? ilerledik?e zay?flad???n? bildiriyorlar. ?rne?in bilgilerin saklanmas? i?in asetil kolin adl? maddeyi ?reten bazal ?n beyin normal ya?lanma s?reci i?inde h?crelerinin yar?s?n? kaybedebilmektedir.
Beynimizle ilgili bilimsel ger?ekler
Beynimizin 1 cm3?de, bir trilyon ba?lant?l?, 100 milyar n?ron bulunmakta ve bu n?ronlar aras?nda her bir saniyede 10 milyon x milyar kere uyar? ger?ekle?mektedir. T?m bunlar 1300 gramdan daha hafif, s?n?rs?z kompleks bir kimyasal fabrikay? olu?turmaktad?r. Bu fabrika i?erisinde h?creler aras? ba?lant?lar ve etkile?imler ve bu etkile?imi sa?layan kimyasal maddeler haf?za sistemimizin temelini te?kil etmektedir.
Ya?land?k?a neler kazan?r?z?
Ya?lanma hepten k?t?ye gidi? anlam?na gelmiyor. Nice ya?l? ki?iler gen?leri alt edebilecek yeteneklere sahipler. Ya?l? beyinler daha geni? bir kelime haznesine, yaz?l? metinleri daha iyi anlama ve olaylar? daha geni? a??dan yorumlayabilme ?zelli?ine sahipler. Johns Hopkins ?niversitesi T?p Fak?ltesi Geriatri N?rolojisi Do?enti Claudia H.Kawas, "80 ya??ndaki bir gruba belirli bir g?nde bir numaraya telefon a?malar?n? s?yleyin. Bunlar bu i?i gen?lere g?re ?ok daha iyi becereceklerdir. ??nk? yap?lacak i?lerin listesini tutmak gibi daha etkin stratejiler geli?tirmi?lerdir kendilerine g?re" diyor. Kawas ya?lanmay? "uyum kayb?" olarak tan?ml?yor ve ilave ediyor: "G?revlerinizi ba?arabilecek yeni yakla??mlara uyum sa?layabildi?iniz ?l??de, ba?ar?l? bir ya?l?s?n?z."
Normal ve Alzheimer?li beyin
Yap?lan bir ?al??mada her ?? ki?iden ikisi ya?lanmayla birlikte meydana gelen do?al hafyza kayb?n?n fark?na varamamaktad?r. Ve yine bir ?o?umuz seyretti?imiz filmdeki oyuncular?n isimlerini hat?rlayamama veya bazen arabay? parketti?imiz yeri unutma gibi belirtilerle ba?layan ve sinsice ilerleyerek entellekt?el yeteneklerin kayb? ?eklinde kar??m?za ??kan Alzheimer hastal???n?n fark?na varmay?z. Uzmanlar bu iki durum aras?ndaki ince ?izgiyi ?u ?ekilde belirtiyorlar: Anahtarlar? byrakt???n?z yeri unutman?z ?nemli de?ildir. Fakat onlar? buldu?unuzda oraya koydu?unuzu hat?rlam?yorsan?z bir problem var demektir. Veya annenizin pi?irdi?i pastay? size ikram etmeyi unutmas? ?nemli de?ildir. Fakat pasta yapt???n? unutmas? durumunda alarm zili ?al?yor demektir.
Beyni zinde tutma yollar?
Daha az yiyin. Beynimiz, t?m v?cut dokular? gibi kalori yak?yor. H?crelerimiz daha az kalori yakarak DNA veya mitokondrimizi (h?cre i?inde enerji ?reten k???k mutfaklar) hasara u?ratan serbest oksijen radikalleri olarak adland?r?lan zararl? maddeleri daha az ?retecektir.
Zararl? maddelerden uzak durun. A??r? alkol ve ila? ba??ml?l??? beyin h?creleri i?in zararl? olmaktad?r.
Kendinizi geli?tirin. Yeni yetenekler kazanmak ve haf?zan?z? canl? tutmak i?in zihinsel egzersizler yapmak (bulmaca ??zme, ?iir gibi belirli metinleri hat?rlama, vb.) beyin h?creleri aras?ndaki ba?lant?lar? art?rmaktad?r.
Kendinize daha fazla g?venin. Kendinizi ba?ar?l? olacak ?ekilde planlay?n. Kendi hayatyn?z? kontrol alt?nda tuttu?unuza inan?yorsan?z beyin kimyan?z da d?zelecektir.
Antioksidanl? maddeler al?n. E ve C vitaminleri, toksik serbest radikalleri par?alayarak sinir h?crelerinin hasar?n? ?nleyebilmektedir.
[/COLOR]