Uzakdo?u’nun y?kselen devi: ?in

Haz?rlayan: ?smail KAHRAMAN

Karadeniz semalar?ndan Rusya Federasyonu hava sahas?na giren u?a??m?z So?i ?st?nden Kafkas Da?lar?n? ge?erken sars?lmaya ba?lad?. ?e?enistan’?n ba?kenti Grozni ?st?nden ge?ip Hazar denizi semalar?na giriyoruz. 10 saat s?recek uzun u?ak yolculu?umuz devam ediyor. Kazakistan semalar? ve Aral g?l?n?n ?st?nden u?arken T?rk tarihini hat?rl?yorum. Atalar?m?z?n at s?rt?nda y?llarca g??ebe olarak geldi?i yerlerin ?st?nden u?arak ?in’e do?ru gitmek i?imde farkl? bir his uyand?r?yor.
?in’e gitmeye karar verdi?imde ?in’le ilgili kitap ve bilgi ara?t?rmas? yapt?m. Ancak yeterli bilgi yoktu. Mevcut kaynaklar da ?ok eski ve de bu kitaplar yabanc? yazarlar?n kitaplar?ndan terc?me edilmi?ti. Elimizdeki bilgileri derleyerek 9 Nisan 2006 Pazar g?n? saat 24.00’de ?in’in ba?kenti Pekin’e gitmek i?in T?rk Havayollar? ile yola ??kt?k. 10 saatlik u?ak yolcu?umuz ba?lad?. U?a??m?z 11 bin metre y?kseklikte saatte 850 km. h?z yaparak u?arken ben de elimdeki notlar?m? kar??t?rmaya ba?lad?m.
Karadeniz semalar?ndan Rusya Federasyonu hava sahas?na giren u?a??m?z So?i ?st?nden Kafkas Da?lar?n? ge?erken sars?lmaya ba?lad?. ?e?enistan’?n ba?kenti Grozni ?st?nden ge?ip Hazar denizi semalar?na giriyoruz. 10 saat s?recek uzun u?ak yolculu?umuz devam ediyor. Kazakistan semalar? ve Aral g?l?n?n ?st?nden u?arken T?rk tarihini hat?rl?yorum. Atalar?m?z?n at s?rt?nda y?llarca g??ebe olarak geldi?i yerlerin ?st?nden u?arak ?in’e do?ru gitmek i?imde farkl? bir his uyand?r?yor. U?a??n genel havas?na al??t?k. Art?k kendimizi sanki bir otob?ste hissediyoruz. Zaman zaman sars?nt?lar ve pilotun uyar?lar? ile kendimize geliyoruz. Zaman? iyi de?erlendirerek ?in ile ilgili daha ?nce haz?rlad???m notlar? okumaya ?al???yorum.

U?ak’ta ?in hakk?nda genel bilgileri okuyorum

?in be? bin y?ll?k ge?mi?i ile yaz?l? tarihi olan bir millet. T?rk tarihi ile ilgili ?nemli bilgiler de ?in kaynaklar?ndan elde ediliyor. ?in’in Resmi dili Mandarin, ?ince’nin en ?ok kullan?lan leh?esi. ?in’de ayr?ca; Pekin’de, Hunan, Gan ve Huizhov gibi farkl? leh?eler de konu?ulmakta. ?in Devletinin resmi dini olmamakla birlikte n?fusun b?y?k bir ?o?unlu?u Budist, Taoist ve Konf??y?s felsefesini benimsemekte. ?in’de H?ristiyan ve M?sl?manlar da bulunmaktad?r..
* Ba?kent Pekin (Beijing)
U?akta elimdeki belgeleri okumaya devam ediyorum. ?in’in ?nemli ?ehirlerinden baz?lar?; ?anghay, Tianjin, Xi’an, Jiangsu, Hubei, Chongqing. Bu ?ehirlerden baz?lar?na gidece?iz. ?imdiden merak etmeye ba?lad?m, bu ?ehirleri.
* ?in Devlet Ba?kan? Hu Jintao, Ba?bakan Wen Jiabao.
T?rkiye’den on kat daha b?y?k olan ?in’in co?rafi konumunu okuyorum. Y?z?l??m? 9.572.419 km olan ?in’in 2005 y?l? tahmini n?fusu; 1.306.313.812, N?fus Yo?unlu?u KM. 2136,5 ki?i oldu?unu ??reniyoruz.
Kendilerini d?nyan?n merkezi olarak g?ren ?in’in Co?rafi konumu; Kuzeyinde Mo?olistan Halk Cumhuriyeti, kuzey do?usunda Rusya ve Kuzey Kore, do?usunda Sar? Deniz ve Do?u ?in Denizi, g?ney do?usunda G?ney ?in Denizi, g?neyde Vietnam, Laos, Birmanya, Hindistan, Bhutan ve Nepal, g?ney bat?da Pakistan, Afganistan, Tacikistan, K?rg?zistan ve Kazakistan ile ?evrilidir.
2004 y?l? verilerine g?re ki?i ba??na d??en y?ll?k milli gelir 1.089 US-$. Para birimi Yuvan’?n dolar kar??s?ndaki de?eri ?ok d???k. (1. Dolar 8 Yuvan)
* ?in’in milli g?n? Ba??ms?zl?k ilan edildi?i g?n 1 Ekim 1949. ?in’in Topografik yapas?; Bat?da y?ksek do?uda al?ak: da?l?k alan 33.3 %, plato 26 %, havza 18.8 %, d?zl?k 12 % tepeler 9.9 %. ?in Da?lar?: D?nyada bulunan 7000 metreden y?ksek 19 da??n 7 tanesi ?in’de bulunmaktad?r. “D?nyan?n ?at?s?” olarak bilinen QingHai- Tibet platosunda pek ?ok y?ksek da? bulunur. Ortalama 6000 metre y?ksekli?e sahip olan Himalayalar, deniz seviyesinden 8848 metre y?kseklikte olan d?nyan?n en y?ksek tepesi Qomolangma’ya sahiptir.
?in adeta nehirler kenti. ?in’in ba?l?ca Nehirler : Yangtze Nehri, 6,300 km uzunlukta, Nil ve Amazondan sonra ???nc?. Sar? Nehir, ?in’de en uzun ikinci, 5,464 km uzunlukta.
Kanyon: Yalu Tsangpo Nehrindeki kanyon, d?nyan?n en geni? kanyonu, 504.6 km uzunlukta ve 6,009 metre derinlikte.
?in’in ?klimi: Co?rafi olarak g?neyde tropikal ve astropikal b?lgeden kuzeyde ?ok so?uk b?lgeye uzansa da, ?lke genel olarak ?l?man b?lgededir.
Vah?i Hayvanlar: ?in pek ?ok ?e?it yabani hayvana sahiptir. 4400 ?e?it omurgal?, 100’den fazla nadir t?r, panda, alt?n maymun, beyaz dudakl? geyik, g?ney ?in kaplan?, yunus bal???, timsah.
Bitki: ?in ?ok ?e?it bitkiye sahiptir. 32,000 t?r bitki, hemen her t?rl? bitki ?e?idi kuzey so?uk b?lgelerde ve ilimli b?lgelerde mevcuttur. Elimdeki bilgileri okurken bir taraftan da u?a??m?z?n ge?ti?i yerleri d???n?yorum.

U?a??m?z Ortaasya semalar?nda

?in’le ilgili bilgileri incelerken U?ak pilotumuz ?in ile T?rkiye aras?nda 5 saatlik zaman fark? oldu?unu s?yleyen sesi ile kendime geliyorum.
U?a??m?z Kazakistan’?n eski ba?kenti Almat? ?st?nden Altay da?lar?n? a?arak ?in hava sahas?na giriyordu. ?in semalar?na girdi?imizde u?a??m?z?n cam?ndan d??ar? bakt???mda ?oktan g?ne?in do?du?unu g?rd?m. Art?k ?in semalar?nday?z. ?in devleti s?n?rlar? i?indeki Uygur ?zerk b?lgesine giriyoruz. “Ka?garl? Mahmut ve Yusuf Has Hacib’in memleketindeyiz.
U?a??m?z Do?u T?rkistan semalar?nda. Do?u T?rkistan ilk kurulan T?rk Devleti. Urum?i, Ka?gar, Turfan gibi yerleri ile k?lt?r ve medeniyet tarihimizde ?ok ?nemli yeri var. U?a??n cam?na yakla??yorum. Merakla a?a??lara bak?yorum. Urum?i’yi g?remesem de hiseediyorum. ?lk T?rk?e S?zl?k olan Divan-? L?gat-it T?rk-i’nin yazar? Ka?garl? Mahmut akl?ma geliyor. Ka?garl? Mahmut ‘un memleketi Ka?gar illerini seyretmek istiyorum. Ancak hava bulutlu bembeyaz bulutlar?n ?st?nde u?uyoruz. Beyaz bulutlar Do?u T?rkistan illerini kaplam??. Hi?bir ?ey g?z?km?yordu. U?a??m?z art?k Taklamakan ??l? ?st?nde u?maya ba?l?yor.
Taklamakan ??l?nden sonra bir s?re sonra Mo?olistan semalar?na giriyoruz. Mo?olistan, Cengizhan ve ba?kent Ulan Batur kitaplarda okudu?umuz yerler. Mo?olistan topraklar?ndan kilometrelerce y?ksekte de olsak kendimizi Mo?olistan’?n topraklar?nda hissediyoruz. U?a?a bineli saatler olmu?, 10 saatlik s?renin yava? yava? sonuna geliyoruz. U?a??n al?almaya ba?lad???n? hissediyoruz. Bir s?re sonra pilot kemerlerimizi ba?lamam?z? istiyor ve u?a??m?z ?in Halk Cumhuriyeti’nin Ba?kenti Pekin havaliman?na ini?e ge?iyor. Pekin ?ehrini u?a??n penceresinden seyrederken Pekin’in d?z bir ovada b?y?k binlar ve d?zenli bir ?ehir oldu?u ilk etapta g?r?l?yor ve saatler s?ren u?ak yolculu?umuz tekerin piste de?mesi ile sona eriyor.
U?aktan inip pasaport kontrol?nden ge?erken tipik ?inli yetkililer bizleri kar??l?yorlar. Hava liman? ter temiz. ??ler seri yap?l?yor. ?ince yaz?lar?n yer ald??? T?rkiye’den u?akla 8 bin kilometre uzakta ?ok ayr? bir d?nyaday?z. Havaliman?nda ?in Seddi’nin ihti?aml? manzaras? beni etkiliyor. Pasaport kontrol?nden ge?erek Pekin topra??na ayak bas?yoruz. Otob?slere binerek 30 Km. uzakl?ktaki Pekin ?ehir merkezine do?ru yola ??k?yoruz. Pekin Havaliman?n?n genel durumu ve yolumuz ?st?ndeki fabrika ve binalar?n Pekin ve ?in’in bizim bildi?imiz gibi geri kalm?? bir yer de?il de ?nemli bir merkez oldu?unu anl?yorum.

1 milyar 500 bin n?fuslu ?in nereye gidiyor?

Ara?t?rmac? gazeteci ve belgesel y?netmeni olarak 9-19 Nisan tarihlerinde ?in’e giden ?smail kahraman, ba?kent Pekin, ?in Seddi, Yasak ?ehir, Pekin’deki Hamdiye ?niversitesi, Tarihi ?pekyolu’nun ba?lad??? ?ian ?ehri, ?in’in ekonomi ba?kenti ?angay, Fuarlar kenti Guanzo, ?in’in elektronik ve k?lt?r ?ehri ?encan ve d?nya ekonomisine y?n veren ?in’de devlet i?inde Devlet Hongkong’da ar??t?rma yap?p belgesel ?ekti. Ekonomi, siyasi ve sosyal a??dan g??lenen 1 milyar 500 bin n?fuslu ?in nereye gidiyor?

2

Pekin, Bilim ve Teknoloji ?ehri

?in’in mimar? miras?n? aksettiren Pekin’in baz? kesimlerinin modernle?tirilmi? olmas?na ra?men, geleneksel yerlerin korunmas? i?in y?zy?llard?r b?y?k bir itina g?sterilmi?. 1949’dan bu yana ?ehrin g?r?n?m?nde meydana gelen en b?y?k de?i?iklik, eski surlar?n d???nda kalan sokaklar?n uzat?lmas? olmu?.
?in Halk Cumhuriyeti'nin ba??ehri Pekindeyiz. Otelimize yerle?tikten sonra ?ehir i?inde gezmeye ba?l?yoruz. ?nce Pekin’in sembol? olan Pekin ?ehir meydan?nday?z. Ak?am olmas?na ra?men meydan ???l ???l. Her yer turist ak?n?na u?ram??. Meydandaki y?ksek binalar ve geni? caddelerle kendinizi sanki Paris veya Londra’da san?rs?n?z. Pekin’e bir ?ok ?lkeden turist gelmi?.
Pekin meydan?nda beni en ?ok ?zgara ve yiyecek sat?? b?feleri ve pazarda ?in yiyeceklerinin sat?ld??? yerler ilgilendirdi. S?ra s?ra dizilmi? bir ?ok b?fede ?in'e ?zel deniz mahsulleri, ahtapot, ?e?itli b?cekler ve y?lanlar?n pi?irildi?i ?zgara b?feleri kar??l?yor. Ekmeksiz yenen ?zgaralar ve koku bizleri rahats?z etse de ?inliler ve turistiler halinden memnunlar. Meydanda T?rk d?neri satan baz? b?feler de yok de?ildi. B?felerin giri?inde de T?rk kebab? ad? as?lm??. D?nerlerin hemen yan?nda da ?zgaraya ge?irilmi? pi?meyi bekleyen Canl? b?cekler m??terini bekliyor. Hediyelik e?ya sat?c?lar? ve baharat??lar, tarihi ?in’i ve Pekin’i ya?at?yorlar. Pekin ?ehri ve b?lgelerinin n?fusu toplam 15 milyona yak?n. 4547 km2 olan ?ehir alan? metropoliten alanla 16.810 km2’yi bulur. D?z bir ova olan Pekin g?rmeye de?er. Pekin’in kurulu oldu?u 30-40 m y?ksekli?indeki d?zl???n kuzey kenar?n? Mo?olistan Platosu, kuzeydo?u kenar?n? ise Yan Da?lar? olu?turur. Jeologlar?n “Pekin Koyu” ad?n? verdi?i ?ukur alan ?ehri kuzeydo?udan g?neybat?ya do?ru ku?at?yor, g?ney ve do?udan da as?l b?y?k ovaya a??l?yor.
Pekin ?ehri ve ?evresinin b?y?k bir metropol olarak d?zenlenmesinin ge?mi?i 15. y?zy?l ba?lar?na kadar uzan?r. Bug?nk? metropoliten alan 1959’da kurulmu?tur ve d?rd? ?ehir merkezinde, alt?s? banliy?lerde olmak ?zere 10 semt (Chu) ile ?evredeki dokuz ili (Xian) kaps?yor. Pekin’de, ?l?man ku?akta g?r?len karasal bir muson iklimi h?k?m s?r?yor. K??lar Mo?olistan Platosundan gelen Sibirya hava k?tlelerinin tesiriyle uzun, so?uk ve kurak ge?er. En so?uk ay olan Ocakta ortalama s?cakl?k -4?C’yi bulur. Yaz aylar?nda genellikle g?neybat?dan Kuzey ?in’e giren s?cak ve nemli hava ya???lara yol a?ar. Y?ll?k ya??? miktar?n?n b?y?k b?l?m? bu mevsimde d??er. En s?cak ay olan Temmuzda ortalama s?cakl?k 26?C’dir.
Pekin 1950 ve 1960’lardaki yat?r?mlarla ?in’in ?nde gelen sanayi merkezlerinden biri durumuna gelmi?tir. ?ehrin sanayisi a??rl?kl? olarak ?elik, makine, hassas ?l??m aletleri, petrokimyasal maddeler, dokuma ve elektrikli makine ?retimine dayan?r. Ayr?ca kilim, hal?, porselen, ?ini, ye?im ta?? ve fildi?i oyma i?leri gibi mallar? ?reten geleneksel el sanatlar? da ekonomide belli bir pay sahibidir. Temelde devlet kurulu?lar?n?n y?netiminde olan hizmet sekt?r? b?y?k ?l??de geli?mi?. ?in Milletleraras? Seyahat Servisi ve ?in Deniza??r? Turizm Servisinin ?al??malar? ve giderek say?lar? artan oteller canl? bir turizmin dayana??n? olu?turuyor. As?l Pekin ?ehri temelde surlarla ?evrili iki eski ?ehirden olu?uyor: Kuzeydeki i? ?ehir (Kabaca Dadu) adl? Mo?ol ?ehrinin bulundu?u yeri kaplayan “Tatar ?ehri” ile g?neydeki D?? ?ehir (Ming hanedan? d?neminde in?a edilen “?in ?ehri”. ?? ?ehir s?n?rlar? i?inde kalan eski imparatorluk ?ehrinin bir par?as? olan “Yasak ?ehir”de imparatorluk saray? yer al?yor.

Pekin Bilim ve Teknoloji ?ehri

?in'in ba?kenti Pekin ?nl? ?in lideri Mao’nun do?du?u k?y?n bulundu?u yer. Bu bak?mdan Pekin’in ba?kent olmas? tesad?fi de?il . ?in y?netimi Pekin’e b?y?k ?nem vermi?. Son y?llarda Pekin bir ?niversite ve teknopark ?ehri haline gelmi?. ?in ?niversiteleri, d?nyan?n en ba?ar?l? ilk 500 ?niversitesi aras?nda ?ok say?da ?niversite ile temsil ediliyor. Pekin ?niversitesi'nin ilk 10 aras?nda yer ald???n? ??reniyoruz. Pekin ?niversitesi’ne d?nyan?n bir ?ok yerinden ??renci gelmi?. T?rkiye’den gelen baz? ??rencilerden bilgi al?yoruz.
Son y?llarda ?ince’yi ??renmek i?in T?rk gen?leri ciddi ?al??malar yap?yor. D?nyan?n en zor dili olan ?ince, Avrupa ?lkeleri ile Arap d?nyas? ?ince’ye b?y?k ?nem vermi?. Pekin ba?l? ba??na teknopark ve ?niversite kenti haline gelmi?. Bizlere rehberlik yapan T?rk ??renciler, y?ksek binalar? g?stererek bunlar?n ?niversite ve teknopark merkezleri oldu?unu s?yl?yorlar.
D?nyan?n en zor dillerinden birisi ?ince. ?in alfabesi ve ?ince yaz?s?, ?ekle dayal? kelimelerin temelinde, sese ?nem verilerek olu?turulan, anlam ifade eden bir yaz? sistemidir. Yakla??k 10 bin karakter i?eren ?ince yaz?n?n yakla??k 3 bin karakteri, ?ok s?k kullan?lmaktad?r. Bu 3 bin karakter, say?s?z s?zc?k ve c?mleler olu?turuyor. ?ince yaz?s?, ?in’le kom?u olan ?lkeleri de derin olarak etkilemi?. Japonya, Vietnam ve Kore gibi ?lkelerin yazlar?n?n hepsi, ?ince yaz?s? temelinde ?retilmi?tir. Gerek T?rkiye ve gerekse ?in’de ?ince’yi yaz?p ??renmek isteyenlerin say?s? h?zla art?yor.
Pekin’in bir y?ksek??retim merkezi olma ?zelli?i 1949’dan sonra peki?mi?tir. Me?hur Pekin ve Qinhua ?niversitelerinin ?evresinde geli?mi? olan bilim ve e?itim merkezleri semtinde ideolojik e?itim, t?p, m?zik ve teknik alanlarla ilgili ?e?itli uzmanl?k kurumlar? da yer al?yor. Ayr?ca ?in’in en ?nde gelen ara?t?rma kurumu olan ?in Bilimler Akademisi Pekin’de. ?lkenin en se?kin k?lt?r kurumlar? olan Pekin K?t?phanesi, Pekin ?mparatorluk M?zesi ve ?in Tarih M?zesi yine buradad?r. Pekin ayn? zamanda ?in’in ?nde gelen yay?mc?l?k ve kitle ileti?im ara?lar? merkezidir.
?in’in mimar? miras?n? aksettiren Pekin’in baz? kesimlerinin modernle?tirilmi? olmas?na ra?men, geleneksel yerlerin korunmas? i?in y?zy?llard?r b?y?k bir itina g?sterilmi?. 1949’dan bu yana ?ehrin g?r?n?m?nde meydana gelen en b?y?k de?i?iklik, eski surlar?n d???nda kalan sokaklar?n uzat?lmas? olmu?.
Pekin’de ?ehir i?i ta??mac?l?k yayg?n bir otob?s ve tramvay ?ebekesiyle sa?lan?yor. Bisiklet de burada ?ok kullan?l?yor. Muntazam otob?s seferlerinin i?ledi?i karayollar?, yak?n yerle?im merkezleriyle ba?l?ca ba?lant?y? sa?layan demiryollar? ve havayolu merkezi olan Pekin, ?in’in ?e?itli b?y?k ?ehirlerine, ayr?ca Moskova, Kuzey Kore, Mo?olistan ve Vietnam’?n da ba??ehirlerine tren ekspres seferleriyle ba?lan?yor. ?in’in ba?kenti Pekin’i yak?ndan tan?mak i?in g?nler hatta aylar gerekmekte. ?in'i tan?mak i?in Pekin'i tan?mak ve gezmek gerekiyor. Biz de imkanlar ?l??s?nde Pekin’i gezerek tan?maya ?al???yoruz. Pekin’deki y?ksek binalar ve geni? caddeler insan? etkiliyor. Kitaplarda okudu?umuz ?in ile g?rd???m?z ?in aras?nda b?y?k fark var.

Pekin’de Uygur lokantas?

?in’in yemek k?lt?r? ?ok farkl?. Uygur T?rkleri taraf?ndan a??lan lokantalar olmasa b?y?k s?k?nt? ?ekece?iz. Pekin’de kald???m?z ilk g?n Uygur lokantas?na gidiyoruz. ??eri girdi?imizde bizden ve k?lt?r?m?zden ?ok ?ey var. Uygur gen?lerinin haz?rlad??? sofralar ve yemek k?lt?r? as?rlar ?ncesinden bizim k?lt?r?m?z? yans?t?yordu. Lokanta i?indeki ?zel m??teri guruplar? i?in kurulan geni? masal? salonlardan birisine oturuyoruz. Masa ?st?nde d?nen cam ?zerinde bizlere yabanc? olmayan yemekler, pideler ve ?i?eler bir bir gelmeye ba?lad?. Yeme?e ?ekersiz ?in ?ay? i?erek ba?l?yoruz. Uygur ?zerk b?lgesinden gelen nar suyu, kola ve s?cak su, m??teri ile yak?ndan ilgilenen lokanta yetkilileri…
Bizler yemeklerimizi yerken, Uygur m?zi?i e?li?inde, Uygur gen?leri, Uygur dans? yap?yor. Uygur m?zik aletlerinin ??kard??? seslere kulaklar?m?z yabanc? de?ildi. Lokantadan ??k?p Otelimize geldi?imizde gece yar?s?n? ge?mi?ti. Oteldeki odamda ?in’le ilgili bilgileri g?zden ge?irmeye ?al???yorum. ??te ?in’le ilgili bir ka? not; Pekin’deki Otel odamda ald???m bu notlar? sizlerle payla?mak istiyorum. D?nyan?n en kalabal?k n?fuslu ?lkesi ?in’in yakla??k d?rt bin y?l geriye uzanan bir k?lt?rel ge?mi?i var. G?n?m?z medeniyetinin temel ta?lar?n? olu?turan ka??t, barut, pusula gibi pek ?ok bulu?un k?kenleri ?in’e dayan?yor.
Kom?nist y?netimin etkisiyle bir s?re ekonomik a??dan duraklama ya?ayan ?lke son y?llarda d?nyan?n en ?nemli ekonomik g??lerinden biri haline gelmeye ba?lad?. ?in’in b?lgede n?fuzu da askeri alandan ?ok ekonomi ?zerinde kendisini hissettiriyor. Binlerce y?l s?ren hanedanlar ard?ndan 20. y?zy?l?n ba??nda cumhuriyet y?netimine ge?en ?in’de 1949’da, Kom?nist Parti ve Mao Zedong ?nc?l???nde ?in Halk Cumhuriyeti ilan edildi. Bu tarihe kadar ?lkeyi y?neten ?an Kay-?ek’in y?netimden isimlerle Tayvan’a ka?mas?, g?n?m?zde h?l? s?ren Tayvan sorununun da ba?lang?c? oldu. Uzun y?llar kapal? bir ekonomi yap?s? g?steren ?in, 1980’lerin ba?lar?nda, kollektif tar?m uygulamas?n? durdurdu ve ?zel te?ebb?se yeniden izin verdi. ?u anda ?in d?nyan?n en b?y?k ihracat??lar?ndan ve rekor d?zeylerde d?? yat?r?m ?ekiyor.
D?nya Ticaret ?rg?t?’ne kat?lma hakk? kazanan ?in’in bu anlamda yak?nda yeni bir devrim ya?ayaca?? d???n?l?yor. Bu ?ekilde ?in d?? pazarlara daha kolay eri?im hakk? kazanacak, ancak d?? rekabete de a??k hale gelecek. Bu durumun ?zel sekt?r yat?r?mlar?n? artt?rmas? ve devlet h?l? iktidarda tekelini ve bireyler ?zerindeki s?k? denetimini s?rd?r?yor. Yetkililer muhalefet y?n?nde hareketleri vakit kaybetmeden bast?r?rken, s?z?n? sak?nmayanlar ?al??ma kamplar?na g?nderiliyor.

?in D?nya Ticaret ?rg?t? ?yesi Oluyor

2001 y?l?n?n Aral?k ay?nda, ?in Halk Cumhuriyeti’nin D?nya Ticaret ?rg?t?’yle 15 y?ld?r s?rd?rd??? ?yelik m?zakereleri tamamlanm?? ve h?k?met, ba?ta ticaret rejimi olmak ?zere ekonomide ?e?itli yap?sal de?i?ikliklere gidece?i ve uluslararas? ticaret kurallar?na uyumlu hareket edece?inin s?z?n? vermi?. Hemen ertesinde y?llard?r sinyalleri verilen y?ksek b?y?me h?z? gelmi?, ticaret hacimlerinde rekorlar k?r?lm??, uluslararas? do?rudan yat?r?mlar?n en cazip ?ekim merkezi ?HC olmu?tur. Sat?n alma paritesine g?re hesapland???nda d?nyan?n en b?y?k ikinci ekonomisi olan ?HC’nin normal ?artlar alt?nda 20 sene i?erisinde bu s?ralamada birinci s?raya y?kselmesi ?ng?r?lmekte.
Ba?l?ca ?hracat Yapt??? ?lkeler: ABD (%21.1), Hong Kong (%17.4), Japonya (%13.6), G?ney Kore (% 4.6), Almanya (% 4), Hollanda (%2.7), Singapur (%2.2)
Ba?l?ca ?thalat Yapt??? ?lkeler: Japonya (%18), Tayvan (%11.9), G?ney Kore (%10.4), ABD (%8.2), Almanya (%5.9), Hong Kong (%3.9), Rusya Federasyonu (%3.3), Malezya (%2.5)
?in’in Ba?l?ca ?hra? ?r?nleri; Rafine edilmi? petrol ?r?nleri, ya?lama maddeleri, kimyasal ?r?nler, alkoll? ve alkols?z i?ecekler, bitkisel ve hayvansal ya?lar, elektrikli makineler ve ula??m ekipmanlar?, b?ro malzemeleri, canl? hayvanlar, su ?r?nleri, pirin?, ?ay, konserve meyve-sebze, ham ipek, k?m?r, pamuk ipli?i, haz?r giyim e?yas?, ayakkab?, spor e?yas?, hafif sanayi mamulleri, demir-?elik ?r?nleri, oyuncaklar, elektronik e?ya, telekom?nikasyon ekipmanlar? ihra? ediyorlar.
Ba?l?ca ?thal ?r?nleri ise Muhtelif g?da ?r?nleri, elektrikli makineler ve motorlu ta??tlar, ham petrol, ya?lama maddeleri, bitkisel ve hayvansal ya?lar, do?al kau?uk, kereste, ka??t hamuru, pamuk, demir cevheri, g?bre, plastik ?r?nler, ?elik mamulleri, elektronik devreler, kimyasallar.
D?nya Bankas? verilerine g?re ?in Halk Cumhuriyeti’nin milli geliri 2004 y?l?nda bir ?nceki y?la g?re 200 milyar ABD dolar? artarak 1.649 milyar dolara ??km??t?r. Buna g?re 1.300 milyonluk n?fusa sahip ?lkede ki?i ba??na d??en gelir 1.304 dolard?r. ?in n?fusunun y?zde 92’sini Han ulusu olarak bilinen etnik ?inliler olu?turur. Bunun d???nda h?k?met taraf?ndan tan?nan 55 etnik grup vard?r. ?in’deki etnik gruplar n?fusa oranlar?na g?re a?a??daki gibi s?ralanmaktad?r: ?lkenin resmi bir dini yoktur ; ancak ?in ile birlikte an?lan Budizm, Taoizm, ?slam gibi inan?lar ?lke n?fusunun yakla??k %4-6’s?n? olu?turdu?undan n?fusun geriye kalan ?o?unlu?u ateist olarak nitelendirilebilir. Genel hatlar? ile bu bilgileri okuyup derin bir uyku ?ekiliyorum. Sabah erken kalaca??z, yolumuz tarihi ?in seddi’ne do?ru. Okudu?um bu bilgilerle d??lerimde ?in’le ilgili d???ncelerimi tazeliyorum.

[FONT=Verdana]3

Pekin’de ezan sesi

?in’in ba?kenti Pekin’de gezimiz devam ediyor. ?imdiki dura??m?z Pekin’deki tarihi cami. 1000 y?ll?k Pekin Camii ?ok geni? bir alanda ye?illikler i?ine kurulmu?. Caminin ?evresindeki market, d?kkan ve lokantalar?; ?in?e, ?ngilizce ve Arap?a olarak M?sl?man mahallesi oldu?unu g?steren yaz?lar s?sl?yor. Yemye?il b?y?k bir park? and?ran alan?n i?ine yap?lm?? tarihi cami i?inde kendimizi ?ok farkl? bir d?nyada hissediyoruz.
Her yer tertemiz. Tipik ?in mimarisi ile yap?lan tarihi cami ger?ekten g?r?lmeye de?er. Cami i?inde ?inli M?sl?manlar namaza haz?rlan?yor. Tipik ?in mimarisi ile yap?lan minareler ve caminin genel durumu bizleri ayr? bir d?nyaya g?t?r?yor. ?inli M?sl?manlar? selamlayarak tan???yoruz. Caminin i?ide d??? gibi ?ok muhte?em. Tungan ad? verilen ?inli M?sl?manlar ellerinde iki havlu ile abdest al?yor. Havludan birisi y?z ve ellerini silmek i?in, di?erini de ayaklar?n? silmek i?in kullan?yorlar. T?rkiye’den geldi?imizi ??renince bizlerle yak?ndan ilgileniyorlar. T?rkiye’den daha ?ok ?stanbul'u tan?yorlar.
Caminin m?ezzini Tipik ?in mimarisi ile yap?lan minarelerin alt?nda g?r sesi ile hoparl?r olmadan ezan okuyor. Kameram?z? ?al??t?rarak Pekin semalar?na y?kselen ezan sesini ?ekerken tarihe do?ru yolculu?a ??k?yoruz. Caminin ba? imam ve yard?mc?lar? ezan okunurken m?ezzinin yan? ba??nda duruyorlar.
Terc?man arac?l??? ile ?inli M?sl?manlarla konu?uyoruz. Pekin’de 70 caminin oldu?unu, bir ?ok caminin 1949 Mao devrimi s?ras?nda y?k?lm?? oldu?unu ??reniyoruz. Son 20 y?ld?r ?in’de k?smen serbestlik var. Herkes dininde serbest. Caminin i?inde ?ince ve Arap?a levhalar g?r?lmeye de?er. Camide ya?l?lar i?in oturarak namaz k?lacak yerler yap?lm??. Uzun sakall? ya?l? nur y?zl? ?inli ihtiyarlarla sadece selam vererek anla??p el s?k?p kucakla??yoruz. Camide bol bol belgesel ?ekimleri yaparak tarihe not d???yorum. Pekin’in 1000 y?ll?k tarihi camisinde ho? bir s?rprizle kar??la??yorum. Bu b?lgeye 1901 y?l?nda Osmanl? Sultan? Abd?lhamit Han’?n "Hamidiye" ad?nda bir medrese kurdu?unu ?in'e Osmanl? heyeti g?nderdi?ini ??reniyoruz. Heyette bir ?ok ki?i var. Bu olay tarihi belgelerle sabit.
Osmanl? ?in ili?kileri ile ilgili ?nemli ara?t?rmalar yapan tarih?i-yazar dostlar?mdan ?mer Faruk Y?lmaz beyden ayr?nt?l? bilgi al?yorum. Osmanl? - ?in ili?kileri ger?ekten ?ok ?nemli. Bug?n Hamidiye Medresesinden hi? bir iz kalmam??. T?rk kamuoyu Osmanl?- ?in ili?kileri ile ilgili fazla bir bilgiye sahip olmasa da ??rendiklerimiz kar??s?nda heyecanlan?yorum. Ba?bakanl?k Devlet Ar?ivlerindeki Tarihi belgelerin ????? alt?nda Osmanl? ?in ili?kilerini birlikte okuyal?m.

Sultan Abd?lhamit Han’?n ?in’e g?nderdi?i ir?at heyeti

Sultan Abd?lhamid Han, gerek devlet, gerekse cemaat olarak ya?ayan b?t?n M?sl?manlarla irtibat kurar, onlara heyetler g?nderip, hem madd? hem de manev? yard?mlarda bulunurdu. Japonya’dan Amerika’ya kadar b?t?n M?sl?manlar? maddeten m?mk?n olmasa bile, manev? bir ?at? alt?nda bulundurmay? hedeflemi?ti. Sultan?n bu faaliyeti sistemli bir Panislamizm siyaseti idi. ??te bu te?ebb?slerinden biri de ?in’e giden nasihat heyetidir.
?inli M?sl?manlara nasihat i?in heyet g?nderilmesi hakk?nda vesika (BOA, ?rade Hususi, nr. 47)
19. y?zy?l ba?lar?nda ?ngilizler, Frans?zlar, ?talyanlar, Bel?ikal?lar hatta Avusturyal?lar bile ?in’de s?m?rge elde etmek yar???na girmi?lerdi. Bunlar?n yan?nda Japonya ve Rusya'da kendilerine bir pay elde etmek i?in yar???yorlard?. Fakat, bu s?rada ?in’de kurulmu? olan Boxer isimli bir ihtilal cemiyeti, ?in’i ba?tan ba?a kana bulad? ve bat?l? emperyalisttere kar?? ayaklanma ??kard?. Yabanc?lara ait ne varsa yerle bir edildi.
?inlilere kar?? Saltanat-? Seniyyeye ba?l?l?klar?n? bildirerek, Sultan ad?na para bast?r?p, hutbe okuttuklar?n? bildiren Do?u T?rkistan -Ka?gar halk?n?n, bu sebeple Ka?gar’?n vil?yet-i Mahsusa’dan say?ld???n? ve ?inlilere b?rak?lmamas?n? bildirdikleri bir vesika (BOA, YEE, 33, 1638)

?in M?sl?manlar? ve Osmanl? Heyeti

?in’in 1900 senesindeki n?fusu yakla??k 400 milyon idi ve bunun en az 70 milyonu M?sl?mand?. Bu arada ayaklanmada, Almanya’n?n b?y?kel?isi de lin? edilmi?ti. Bunun ?zerine, birle?ik bir ha?l? ordusu Almanlar?n emrine verilerek, ?inlileri katletmeye ba?lad?lar. ??te bu katliamda M?sl?manlar?n zarar g?rmemesi ve isyanlar?n yat??mas? i?in Alman ?mparatoru Sultan Abd?lhamid Han’a m?racaat ederek yard?m istedi. Bunun ?zerine de Sultan Abd?lhamid Han taraf?ndan ?in’e bir nasihat (?r?ad) heyeti g?nderildi.
Bu heyette; Enver Pa?a , Kola?as? ?mer Naz?m Bey, ?sl?m alimi Dadayl? Mustafa ??kr? Efendi, Kad? Hac? Tahir Efendi, Sar?kl? Z?haf alay?ndan Humuslu Muhaf?z Mahmud, Muhaf?z Hasan, terc?man Vi?in ?o Kinyoli, hizmetli Mehmed Efendi vard?.
Nasihat heyeti, Sultan Abd?lhamid Han’?n Y?ld?z Saray?’ndan sadrazama g?nderdi?i 9 Nisan 1317 (1901) g?n ve 26 say?l? emri ?zerine, gemi ile, 18 Nisan g?n? yola ??km??t?. K?z?ldeniz yolu ile giden heyet, 33 g?n sonra ?in’e vard?. Yollarda u?rad?klar? yerlerdeki M?sl?manlarla g?r??t?ler ve onlara halifenin selam?n? ilettiler. Heyet, 4 May?s 1901 g?n? Kolombo liman?nda M?sl?manlar taraf?ndan heyecanla kar??land?. Halk, ?lkelerindeki camileri ve ziyaret yerlerini gezdirmek i?in s?raya girmi?ti.

Osmanl? Heyeti Singapur’da co?ku ile kar??lan?yor

Heyet Singapur’dan ayr?l?rken de y?zlerce sandal dolusu M?sl?man taraf?ndan b?y?k bir ?o?ku ile u?urland?. Her taraf? Osmanl? bayraklar? ile s?slemi?lerdi. Gerek ?anghay’da, gerek Hong Kong’da halk, o g?ne kadar g?r?lmemi? tezah?ratta bulundular. Heyet ?in’e var?r varmaz, oradaki b?t?n el?ilikler ve yerli h?k?met temsilcileriyle g?r??meler yap?ld?. ?nl? ?in generali, Lin-Van-San ve KocongKi heyeti kabul ederek g?r??t?ler. Bu esnada ?in M?sl?manlar?ndan olu?an bir asker? tabur taraf?ndan kar??land?lar. General, heyete ak?am yeme?i verdi.
Heyet, devlet temsilcileri ile g?r??t?kten sonra, M?sl?man halka, halifenin nasihat?n? havi mesaj?n? da tebli? ettiler. Padi?ah?n hediyeleri da??t?ld?. Bu arada ayaklanma s?ras?nda, mezarlar?na el konulan M?sl?manlar?n mezarl?klar? heyet taraf?ndan kurtar?ld?. Heyet, ayr?ca ?stanbul’da ?ince bast?r?lan ve halifenin emir ve hissiyat?n? if?de eden beyannameler; buradaki M?sl?manlara da??tt?. Bu beyannamede, halifenin selam?, b?t?n M?sl?manlara duas? ve muvaffakiyetlerinin temini i?in yard?m mesajlar? vard?. ?in M?sl?manlar? ?zerinde tesirli olan bu beyannameyi, bir abide gibi saklad?lar ve ona h?rmette bulundular.
Heyet ?in’den ayr?l?rken, M?sl?manlar?n hediyelerini koyacak yer kalmam??t?. Hediyeler aras?nda, koyunlar, kazlar dahi vard?. ?inli M?sl?manlar, heyeti g?z ya?lar? ve tezah?ratla, tekbir ve tehlillerle u?urlad?lar. Sultan Abd?lhamid Han’?n ?mit Burnu’nda Gab ?ehri M?sl?manlar?n?n ?ocuklar? i?in tayin edilen hocalar?n maa??n?n artt?r?lmas?na dair bir emri (1315/1897).
?in seyahatinden sonra, Padi?aha bir rapor verildi. Bu raporda, Do?uda m?him yerlerin ?ngilizlerin elinde oldu?u, T?rk konsolosluklar?n?n bulunmay???n?n verdi?i eziklik, ?in M?sl?manlar?n?n dini tedrisat verecek hocalar?n?n olmad??? ve bunun i?in buralara hocalar?n g?nderilmesi gerekti?i yaz?yordu.

[FONT=Verdana]4
Korku abidesi, ?in Seddi

?inli M?sl?manlar?n, hil?fet merkezi ile olan irtibatlar?, aradaki mesafenin uzakl??? sebebiyle zor oluyordu. ?stanbul ve di?er ?sl?m memleketlerinden haber almak isteyen ?inli M?sl?manlar, bu isteklerini Sultan Abd?lhamid Han’a bir mektub yazarak bildirmi?lerdi. ?ince olan olan mektubun terc?mesi ??yledir:
- "Bismillahirrahmanirrahim;
?dem o?lunu faziletli edip, onlar? alemin ?st?n? k?lan y?ce Allah’a hamdolsun. Ve d?nyan?n nuru hidayetiyle m?nevver k?ld??? Res?l-? Ekrem Muhammed Mustafa ve b?t?n ashab?na bol bol ve say?s?z selamlar olsun. Pekin ?ehrindeki B?y?k Mescid’de m?ft? olan Davud o?lu Abdurrahman fakir ve hakir bendeniz taraf?ndan, Sultan?’l-Muazzam Sultan Abd?lhamid Han’?n y?ce makam?na. Allah, d?nya durduk?a m?lk?n? daim k?ls?n ve taki O'nun g?lgesi alt?nda bar?nan insanlar?n tamam? O'nun l?t?f ve inayeti alt?nda mutlu olsunlar. Pekin M?ft?s? Davuto?lu Abdurrahman taraf?ndan Sultan ?kinci Abd?lhamid Han’a yaz?lan, ?in M?sl?manlar?n?n durumunu anlatan mektubu (BOA, Y?ld?z Maruzat, 1210, s?ra no: 4628) Allah, y?ce Sultan’?n saadetini ve devletini devaml? k?l?p d?nya ve ahiretteki b?t?n afetlerden muhafaza buyursun. B?ylece, ey aff? geni? ve ey keremi sonsuz olan Hazreti Allah (c.c.)’?n yery?z?ndeki g?lgesi ve halifesinin halifesi malumu aliniz olsun ki, Pekin’deki garip ve fakir M?sl?manlar Nebi’nin hicretinden sekizy?zy?l sonra ?in’in Nankin ?ehrinden geldiler ve bu hicret be?y?z seneden daha fazla h?l? devam edegelmektedir. Pekin’deki devlet idarecisi ?ok muhteremdir ve halk?na ?ok iyi muamele etmektedir. Ancak, yard?mc?lar?n?n ?o?u mel?net ve k?t?l?kle dolu olup g?zleri malda ve halka zulmetmektedirler.
H?ristiyan ve Yahudilerle birle?erek id?recinin tuttu?u iyi siyaseti bozup m?lk?n? ?slah yolundaki ?abalar?n? da y?kmaktad?rlar ve b?ylece idarecinin yetkisi zay?f ve H?ristiyanlar?n bu g??l? durumunda bir ?ey yapamaz durumda kalmaktad?r. Ancak, Allah’a hamdolsun, M?sl?manlar bu z?mrelerin istediklerine boyun e?miyorlar. Bu z?mrelerin oynad?klar? oyun ve entrikalarla mallar?m?z terkedilip, pazarlar?m?z da g??s?z kald?. T?ccarlar?m?z s?k?nt? i?inde kald?lar.
Pekin idarecisine gelince; H?risyanlarla sava?t? ve bizden on bin ve daha fazla M?sl?man ?ld?. B?ylece biz M?sl?manlar?n durumu, k?firlerin idareci nezdindeki mertebelerine g?re ?ok zay?ft?r. Biz M?sl?manlar?n ilim ve irfan y?n?nden durumumuz da pek zay?ft?r. Zira bir k?sm? y?k?k olan Pekin’in 29 mescidinde okumak ve tedrisat yapmak ?ok az olup, biz ?stanbul’daki ve sair M?sl?manlar?n ahvalini ve efendimiz ulu Sultan’?n ahv?l-i ?erifleri hakk?nda me?hur seyyah ve faziletli alim ve m?dekkik Muhammed Ali gelinceye kadar bir ?eyler bilmiyorduk. Ondan Efendimiz Sultan?m?z?n memleketine ve M?sl?manlara dair sordu?umuz suallere cevaben, oralardaki din ve d?nya bereketini, ?sl?m iman ve saadetini duyduk ve Allah’a ??k?r ve hamdettik. Sizin y?ce makam?n?z? ziyaret etmeyi her ne kadar ister ve arzu ediyor isek de ne yaz?k ki, bu m?mk?n de?ildir.
Allah’tan sizin ve devletinizin devam? i?in dua ve niyaz ederiz. ?in’de M?sl?man pek ?ok olup, hepsi de Ehl-i S?nnet ve’l-Cemaat’tendirler. Bir ?ok yerde mescidlerimiz ve imamlar? da mevcuttur. Cehalete gelince; onun sebebi ise, kitap ve derslerin az olmas?d?r. Fakat ?sl?m’?n buradaki zay?fl???n?n sebebi, aram?zdaki haberle?menin m?mk?n olmay???d?r. Halbuki, Pekin idarecisine H?ristiyanlar el?i g?nderdiler. Sizden ricam?z, zat-? ?ahanelerini temsil edecek bir el?inin Pekin’e g?nderilmesidir. B?ylece, biz burada zat-? ?ahanelerinin yard?m?yla daha da g??lenir, ?sl?m’?n nuru artar ve ?eriat-? m?bin daha da kuvvetlenecektir. Hi? bir zaman bizleri unutmaman?z?, her hal ve karda alakadar olman?z? rica eder ve bizleri hay?r dualar?n?zdan eksik etmemenizi niyaz ederiz.
B?t?n ehl-i ?sl?m’a ve Sultan-? Muazzam Efendimiz hazretlerine sel?mlar?m?z? sunuyor, Allah’tan Z?t-? ??h?nelerine, M?sl?manlar?n sevab?n?n kat kat artmas?n? ve d??manlara kar?? her zaman mansur ve muzaffer eylemesini dileriz. Hazreti Allah (c.c.) Z?t-? ??h?nelerinin o?lunu ve o?lunun o?lunu her zaman korusun. ?min. Y? Rabbel ?lemin. 4 Zilhicce 1317 .

T?rk ve Mo?ol Ak?nlar?n? ?nlemek i?in yap?lan ?in Seddin’deyiz

“Adriyatik’ten ?in Seddine" deyimini ben biraz daha geni? co?rafyaya yayarak de?i?tirdim. “Zaferler Tarihimiz” kitab?m?za da isim verdi?im End?l?s Medeniyetini de i?ine alan “Cebel-i Tar?k’dan ?in Seddi’ne” deyimini ilk kullanan gazeteci ve televizyon belgeselcisi benim. 2000 y?l?nda gitti?im bir zamanlar?n End?l?s ?lkesi olan ?spanya’n?n Cebel-i Tar?k Bo?az?’nda ?in Seddi’ne ne zaman gidece?im diye hayal etmi?tim.
Bir grup arkada?dan ?in’e gitme teklifi geldi?inde programda ??N SEDD?’ni g?rd???mde hemen gitmeye karar verdim. Art?k Pekin’deyim ve ?in Seddi ?ok yak?n?mda. T?rklerin yaz?l? tarihine de ?nemli kaynak olan ?in Seddi T?rkler ve Mo?ol ak?nlar?na kar?? yap?lm??t?. Pekin’de kald???m otelin yola bakan penceresi ?n?nde ?in Seddi’nin tarihi ile ilgili elimdeki bilgileri okurken ge?mi?te bu b?lgelerde ya?anan ihti?aml? T?rk medeniyetini d???n?yordum. ?in’e geli? nedenimin ba??nda yer alan ?in Seddi k?lt?r tarihimizde ?nemli yer tutmakta. 10 Nisan 2006 g?n? sabah erkenden kalkarak Pekin’e 60 kilometre mesafedeki ?in Seddi’ne gitmek ?zere yola ??k?yoruz. Y?llardan beri bir ?ok televizyon program?nda ad?ndan s?z etti?im ?in Seddi benim i?in ?ok ?nemli. Otob?ste ?in Seddi’ne do?ru yol al?rken tarihi ge?mi?i d???n?p ?inle ilgili kaynak kitaplar? okuyordum.
Uzaktan ?in Seddi g?z?kmeye ba?lad?. Da?lar?n aras?ndan ?in Seddi’ne ??kaca??m?z yere geldi?imizde otob?slerden inip topluca hat?ra resmi ?ekiyoruz. 10 dolar kar??l??? 80 ?in Yuvan’? ?deyerek alana giriyoruz. ?in Seddi’ne iki t?rl? ??kma imkan? var. Biz yaya olarak ??kma yerine teleferikle ??kmaya karar veriyoruz. Teleferiklerle Seddin oldu?u tepeye ??karken binlerce kilometre uzunlu?undaki ?in Seddi’nin ihti?aml? manzaras? kar??s?nda kendimizden ge?ip g?zlerimiz bir b?y?ye tak?l?rcas?na ge?mi?le gelecek aras?nda k?pr? kurmaya ?al???yoruz.

Rehberimiz ?in Seddi’ni anlat?yor

?in Seddi’ni gezmeye ba?lamadan rehberimiz ?in Seddi ile ilgili ?zetle ?u bilgileri veriyordu. “M. ?. 221-210 y?llar? aras?nda, ?in ?mparatoru Si-Huangti taraf?ndan yapt?r?lan sed, Sar? Denizin kuzeyindeki Liaotung K?rfezi k?y?lar?ndan ba?lar, da?lar? ve boyun noktalar?n? takip ederek Kansu ey?letine kadar dev?m eder. 5000 km uzunlu?unda ve 5-10 m y?ksekli?inde, 5-8 m geni?li?inde, kal?n ve y?ksek duvarlardan ib?ret olan bu surlar?n ?st?nde her 200 ad?mda bir 12 m y?ksekli?inde kuleler bulunur. Ayr?ca ba?l?ca karayollar?na tesad?f eden ge?it yerlerinde de 40 kadar abidev? kap?s? vard?r.
?inliler T?rk ve Mo?ollar?n istil?s?ndan korktu?u i?in bu Seddi yapm??lard?r. Bu seddin yap?lmas?na ra?men T?rk ve Mo?ollar?n ak?nlar?yla ?in ?lkesi fethedilmi? ve ?inliler yap?lan sald?r?lar? engelleyememi?ler. M.?. 211 senesinde Hun T?rkleri taraf?ndan a??lan ?in Seddi, ikinci def? 1644’teki Man?u istil?s?nda da a??lm??t?r. ?in mimarl???n?n en eski ve b?y?k eseridir. On be? ve on alt?nc? as?rlarda ?nemli tamir g?ren ?in Seddi g?n?m?zde turistlerin ?ok ilgisini ?ekmektedir."
Ger?ekten d?nyan?n d?rt bir yan?nda ?in Seddi’ne ziyaret?i geliyor. Rehberimiz Kom?nist ?in Halk Cumhuriyeti’nin Kurucusu Mao’nun ?u s?zlerini hat?rlat?yor. “?in Seddi’ne ??kmayanlar, ger?ek adam say?lmaz.” D?nyan?n “7 Harikas?”ndan biri olarak adland?r?lan ?in Seddi, d?nyan?n en uzun ge?mi?e sahip ve en b?y?k ?apl? askeri savunma projesidir. ?in Seddi d?nyada insanlar taraf?ndan yap?lan uzaydan g?z?ken tek eser oldu?u s?ylenmekte. 1980 y?l?nda ?in’in uluslararas? simgesi olarak kabul edilmi? bir eser. Ge?ti?imiz aylarda ?in taraf?ndan uzaya g?nderilen uzay meki?indeki ?inli astronot ?in Seddi’ni uzaydan g?remedim dese de ?in Seddi insan? etkilemeye devam ediyor.

?in Devlet Y?netimi “Adriyatik’den ?in seddine” s?z?ne fena k?z?yor

Binlerce kilometre uzunlu?unda olan ?in Seddi, 3 bin y?l ?nce yap?lm??. ?in Seddi’nin in?as?nda y?z binlerce ki?i ?lm??. ?inliler Mo?ollara kar?? yap?ld???n? s?yl?yor, ancak bizler T?rklere kar?? yap?ld???n? biliyoruz. ?in devlet y?netimi merhum Turgut ?zal’?n "Adriyatik’ten ?in Seddi’ne" s?z?ne fena halde k?z?yorlar. Bir ba?ka s?ylentiye g?re Zaman?n Orta ?in Krall?klar? insanlar? me?gul etmek ve devlete ba? kald?rmalar?n? ?nlemek i?in bu Seddi yapm??lar. Resmi kaynaklar kuzeydeki Mo?ol- Hun sald?r?lar?n? engellemek i?in, s?n?rlarda duman i?aretlerinin verildi?i kule ve kaleleri birbirlerine setlerle ba?lad?lar. ?in Seddi b?ylece olu?turuldu?u yaz?l?r.
?in Seddi’ni b?y?k bir heyecanla gezerek belgesel ?ekip ?in Seddi’nin bir ?ok yerinde sunumlar yap?yor ve rehberimizin e?li?inde d?nyan?n ?e?itli yerlerinden gelen turistlerle konu?uyoruz. ?inlilere T?rkiye’yi soruyoruz. ?inliler daha ?ok ?stanbul’u biliyor. ?in Seddi’nin duvarlar?n? ?o?unlu?u, b?y?k tu?lalar, toprak ve k???k ta?lardan yap?lm??t?r. Duvar y?ksekli?i yakla??k 10 metre, geni?li?i 4-5 metre aras?ndad?r. D?rt at?n yan yana y?r?yebildi?i bu geni?lik, askerlerin hareketlerine , tah?l ve silahlar?n nakliyesine elveri?liydi. ?in Seddi’nde belli aral?klarla kuleler bulunur. Askerler, bu kulelerde dinlenir, silahlar ve tah?l da kulelerde korunurdu. D??manlar gelince, kulelerden yak?lan ate?ten ??kan dumanlarla sava? i?areti verilirdi.
?in Seddi her bak?mdan g?r?lmeye de?er. ?in Seddi’nde zaman?n nas?l ge?ti?ini anlayam?yorum. Ya?l?, gen?, ?ocuk her renkten ve her milletten insanlar ak?n ak?n ?in Seddi’ni geziyor. 1 saatlik belgesel ?ekiminin sonuna geldi?imden son konu?mam? yap?p, elveda ?in Seddi deyip, buradaki gezimi noktal?yorum. Tekrar teleferikle geri d?n?yoruz, akl?m ?in Seddi’nde kal?yor. Baz? kaynaklar ?in Seddi’nin uzunlu?unu 7500 kilometre olarak veriyor.
Teleferikle ?in Seddi’nden ayr?l?rken kendi kendime d???n?yorum... ?in Seddi’nin uzunlu?u ne olursa olsun 3 bin y?l ?nce yap?m?na ba?lanan ve yap?m?nda y?z binlerce ki?inin ?ld??? ?in Seddi T?rk ak?nlar?na kar?? yap?lsa da T?rkler bir ?ok kez ?in Seddi’ni a?arak ?ini ele ge?irmi?ler. ?ok sab?rl? bir millet olan ve 5 bin y?ll?k yaz?l? tarihe sahip olan ?inliler kendilerini i?gal eden herkesi asimile etmi?ler. ?in Seddi’ni a?an T?rkler ?nl? T?rk hakan? Bilge Ka?an'?n "?inlilerin ipekleri ve kad?nlar?ndan uzak durun" nasihatine kulak verselerdi bug?n ?in’de asimile olmam?? ve T?rkl?klerini kaybetmemi? milyonlarca T?rk olurdu.
Evet bug?n bile cebine 5-10 bin dolar koyarak ticaret yapmak i?in ?in'e giden T?rklerin bir ?o?u ?in ?pe?inden uzak dursa da ucuz ?in mallar?n? T?rkiye’ye getirerek ekonomimize zarar vermekte. ?in kad?nlar?na ilgi g?sterip binlerce dolar harcamakta, daha sonra anlataca??m ?in'in fuarlar kenti Guvanzo’da g?rd???m ?z?c? manzaralar bana Bilge Ka?an'?n ?nl? s?z?n? hat?rlatt?... Bilge Ka?an ne kadar hakl?ym??...

[FONT=Verdana]5

Tianenmen Meydan? ve Yasak ?ehir

?inde T?rk damak zevkine uygun yemek bulmak ?ok zor. Ekme?in olmad??? ha?lanm?? Pirin?in ekmek olarak yendi?i ?in’de helal yiyecek de ?ok zor. Kedi, k?pek ve daha bir ?ok yenmemesi gereken hayanlar?n kesilip yendi?i ?in’in en ?zel yeme?inin y?lan eti yeme?i oldu?unu ??reniyoruz. Y?lan yeti?tirmek i?in ?zel ?iftlikler kuruldu?unu, y?lan tur?usunun en ?nemli konuklara ikram edildi?ini ??reniyoruz. ?in’in yemek k?lt?r? ger?ekten ?ok ilgin?. ?in’de bir zamanlar Sars salg?n hastal??? olarak bilinen mikroplar?n kedi ve k?pek yenmesinden kaynakland??? s?yleniyor. Sars salg?n?ndan sonra bu t?r hayvanlar?n daha az t?ketildi?ini ??reniyoruz.
1 milyar 500 milyon n?fusa sahip ?in’de Sars mikropunun yay?lmas?nda halk b?y?k s?k?nt?lar ya?am??. R?zgar ve hava ak?m? ile yay?lan mikrop y?z?nden ?in ?ehirleri ve t?m sokaklar bo?alm??, insanlar g?nlerce evlerine kapanm??lar. ?in bu korkun? salg?n hastal?ktan ka? ki?inin ?ld???n? a??klamak istemiyor. Baz? s?ylentilere g?re y?zbinlerce ki?inin bu salg?ndan dolay? ?ld??? s?yleniyor.
Saras mikrobunu; ekonomik ve siyasi olarak geli?en ?in’in ?n?n? kesmek i?in Amerika’n?n biyolojik sald?r?s? oldu?u ve ?in devleti taraf?ndan yap?lan ara?t?rma’da Sars?n laboratuvarlarda ?retildi?inin tesbit edildi?i s?yleniyor. Ancak bir ger?ek var Sars; salg?n? ile ilgili d?nya kamuoyu yeterli bilgiye sahip de?il. Ger?ekten ABD ile ?in aras?nda gizli bir biyolojik sava? m? yap?ld?? Tarih bir g?n bu olay? ara?t?racak, gerekli h?km?n? verecektir.

Bitki ?ay? ve s?cak suyun ?inlilerin hayat?nda ?zel yeri var

Ku? gribinin ilk yay?ld??? ?in’de bu salg?ndan ?ok say?da ?inlinin ?ld??? biliniyor. Et ve pirincin ?ok t?ketildi?i ?in’de zeytin, beyaz peynir, ekmek t?ketilmemekte. Ekmek Uygur lokantalar?nda pide ?eklinde bulunmakta. Biz yemek s?k?nt?s?n? Pekin’de kald???m?z otelde ya?ad?k. Daha ?nce uyar?ld???m?z i?in ?in’e haz?rl?kl? gittik. Bavullar?m?zda beyaz peynir ve zeytin paketlerinin ayr? bir yeri vard?. Pekin’de kald???m?z oteldeki ?zel kahvalt? b?l?m?ne geldi?imizde masan?n ?st?nde bulunan yiyecekler kar??s?nda ?a??rd?k. Kahvalt? masas?nda bulunan hi? bir ?eyi yiyemedik.
?ay yerine ?e?itli t?rden ?orbalar var. Soya fas?lyesi ile yap?ld??? i?in ho? olmayan kokular y?z?nden ?orba i?emedik. ?in’de ?zel bitki ?aylar? var. Oteldeki odam?zda ?in bitki ?ay?, fincan ve s?cak su ?s?t?c?lar? var. Kendi ?ay?m?z? kendimiz yapt?k, kahvalt?m?z? T?rkiye’den getirdi?imiz yiyeceklerle otel odam?zda yapt?k.
Garsonlardan su istedi?inizde s?cak su getiriyorlar. ?inliler sa?l?klar?na ?ok ?nem veriyor. So?uk su i?miyorlar. Arabalar ve i?yerlerinde her ?inlinin kendisi i?in bitki ?aylar? var. Cam termoslar bitki ?aylar? ile dolu. Herkes bitki ?ay? i?iyor. Ufek tefek olan ?inliler ?ok iyi yemek yiyorlar. ?ubuklarla yemek yemeleri g?r?lmeye de?er.
Biz de Pekin’deki otelin kahvalt? salonunda iki ?ubukla yemek yemeye ?al???yoruz. Ama yemek yemek ne m?mk?n. Yar?m saat u?ra?t?ktan sonra ?ubuklarla az da olsa yemeye ?al???yoruz. ?in’deki yemek k?lt?r?n? anlatmak i?in sayfalar yetmez. ?in’in yemek k?lt?r? ba?l? ba??na incelenmeli.

?in yemek ?ubuklar? (Kuaizi)

Rehberimizden ?in sofralar?n?n simgesi yemek ?ubuklar? (Kuai zi) i?in bilgi al?yoruz. Genellikle kabul edildi?i ?zere d?nyada yemek yemek i?in ?? y?ntem vard?r. Do?rudan elleriyle yemek yiyenler, insanl???n y?zde 40’?n?; ?atal, ka??k ve b??akla yemek yiyenler y?zde 30’unu; ?ubuklarla yemek yiyenler ise y?zde 30’unu olu?turuyor.
?in yemek ?ubuklar? olan “Kuai zi”nin nas?l ke?fedildi?ine gelince… Baz? tahminlere g?re, eski insanlar yiyecekleri pi?irirken rastgele iki ince a?a? veya bambu dal?n? kesiyor, yiyecekleri ate?in ?st?nden bu ?ubuklarla alabiliyorlard?. B?ylece yemeklerin lezzeti ve s?cakl??? kaybolmuyordu. ?nce a?a? dallar? Kuai zi (?ubuklar ) halinde geli?tirildi.
Kuai zi’lerin yaln?zca iki ince ?ubuk oldu?unu zannetmeyin. Bu iki ince ?ubu?u iyi kullanabilmek i?in zamana ve ?aba harcamaya ihtiya? vard?r. ?inlilerin ?ubuk kullanmadaki ustal?klar? yabanc?lar?n dikkatini ?ekmektedir. Hatta baz? bat?l? ?lkelerde ?ubuklar? kullanmay? ??reten “yeti?tirme merkezleri” de a??ld?. Baz? t?p uzmanlar?, ?ubuklar? kullan?rken insan v?cudunda 30’dan fazla eklemin ve 50’den fazla kas?n harekete ge?ti?ini, ?ubuk kullan?m?n?n parmaklar?n ?evikli?ine ve beynin geli?mesine son derece yararl? oldu?unu belirtiyorlar.

?in’e gideceklere ?nemli hat?rlatma

Evet Pekin’de kald???m?z otelin kahvalt? salonunda tan?d???m?z yemek ?ubuklar? art?k ?in’de kald???m?z 10 g?nl?k s?re i?inde hayat?m?z?n bir par?as? oldu. ?atal-ka??k b?rakmalar?na ra?men ben sofrada ?ubuklarla yemek i?in ?aba harc?yorum. ?ubuklarla yemek yemeye ba?lad???m s?rada ?in gezimizin de sonuna gelmi?tik. Hat?ra olarak ?in’den iki yemek ?ubu?u getirmeyi ihmal etmedim.
Bir g?n yolunuz ?in’e d??erse ?in’e gitmeden ?nce T?rkiye’den zeytin, sallama ?aylar, beyaz ve ka?ar peynir almay? unutmay?n. Ben yan?ma ald???m zeytin, peynir ve ?ay sayesinde s?k?nt? ?ekmedim. Siz siz olun bu yiyecekleri yan?n?za almay? unutmay?n. Uygur lokantalar?na gidip Do?u T?rkistan yemek k?lt?r?nden, mutfa??ndan doya doya yiyebilirsiniz. Ancak her Uygur lokantas?n? M?sl?man Uygurlular i?letmiyor. Bu lokantalarda y?lan, kedi ve k?pek ?zgaralar? da pi?iriliyor. Aman dikkat.

Pekin’deki Tianenmen meydan? ve yasak ?ehri geziyoruz

Pekin’de son g?n?m?z. Bug?n Tianenmen meydan? ve Yasak ?ehri gezece?iz. Tianenmen meydan?nda ?in Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu Mao’nun mumyalanm?? an?t mezar? var. Meydan ?ok geni?. Mao’nun 1949 y?l?nda ?in Halk Cumhuriyeti’ni ilan etti?i konu?may? Yasak ?ehrin (Kraliyet Saraylar?) giri?indeki tarihi Saray?n hemen ?n?nde yapm??. Bu meydanda 20 y?l ?nce ?zg?rl?k isteyen binlerce ?inli ??renci ?in askeri tanklar?n?n alt?nda ezilmi?ti. ?inli ??rencileri Amerikal? ?nl? dolar milyarderi, G?rcistan, K?rg?zistan ve Ukraynadaki pembe ve turuncu devrimlerin d?zenleyicisi George Soros’un k??k?rtt??? ve ??renci eyleminden hemen ?nce Soros’un ?in’deki t?m faaliyetlerinin durduruldu?unu ??reniyoruz. Bu meydandan Yasak ?ehre gitmek i?in acele ediyoruz.
Tianenmen meydan? ?ok geni? bir alan. Mao’nun an?t mezar?n?n bulundu?u binaya gitmek i?in binlerce ki?i kuyrukta bekliyor. ?inli asker ve polislerin g?rev yapt??? alanda istedi?imiz gibi belgesel ?ekimleri yap?yorum. Tarihi binalar ve an?t mezarlar?n oldu?u bina ve meydan k?z?l ?in bayraklar? ile s?slenmi?. Mao’nun mumyas?n? g?rmek i?in insanlar saatlerce so?uk ve ya?murda bekliyor. K?yl?ler ve fakirler Mao’yu halen ?ok seviyor.
Tianenmen meydan?n? geride b?rakarak Yasak kente geliyoruz. Yasak kent diye an?lan Kraliyet Saray?n?n giri?i bile ger?ekten g?r?lmeye de?er. 600 y?ldan beri ?in kral? olan her hanedan kendi ad?na bir saray yapm??. Kraliyet d?neminde halka kapal? olan bu kent ve saraylar bug?n turistlere a??k. Pekin’de g?rmemiz gereken Yasak ?ehre mesai saati ge?ti?i i?in giremiyoruz. Yasak kentin kap?s? kapanm??. Kapal? Saray Kap?s?n?n ?n?nde ?zg?n bir vaziyette Yasak kentle ilgili rehberimizden bilgiler al?yoruz.

500 imparatorun ya?ad??? Pekin’deki yasak kent (Gugong)

?in’in ba?kenti Beijing’in merkezinde alt?n gibi parlak ve ?ok g?rkemli eski bir yap? bulunuyor. Bu yap?, d?nyaca tan?nm?? Yasak Kent’tir. Beijing’deki Yasak Kent, ?in’in eski ?a?lar?ndaki imparatorluk saraylar?n?n “incisi” ve d?nyan?n en b?y?k ?apl?, en iyi muhafaza edilen ah?ap yap? toplulu?u olarak kabul ediliyor. Yasak Kent, 1987 y?l?nda, “D?nya Miraslar? Listesi’ne girdi.
1406 y?l?nda h?k?m s?ren Ming hanedan?n?n ikinci imparatoru Zhu Ding’in emriyle in?a edilmeye ba?lanan Yasak Kent, 14 y?lda tamamland?. ?in tarihinde son hanedan olan Qing hanedan?n?n y?k?ld??? 1911 y?l?na kadar ge?en yakla??k 500 y?l i?inde, toplam 500 imparator Yasak Kent’te ya?ad? ve devlet i?lerini g?rd?. Beijing’deki Yasak Kent, b?y?kl???, tarz?, mimarl?k sanat? ve l?ks s?slemeleri a??s?ndan d?nyada nadir g?r?len ?rneklerden biridir.
Yakla??k 720 bin metrekare alan? kaplayan Yasak Kent, g?neyden kuzeye yakla??k bin metre uzunlu?unda, do?udan bat?ya yakla??k 800 metre geni?li?indedir. Yasak Kent’in d?rt taraf?, 10 metreyi a?k?n y?kseklikteki duvarlarla ?evrilidir. Kent duvar? d???nda 5 metre geni?li?inde koruma kanal? vard?r. Yasak Kent, feodal hanedan?n kurallar?, siyasi ?l??tleri ve t?re ruhuna s?k? bir ?ekilde uyularak yap?lm??t?r. Yasak Kent, yap?s?, ?l??s?, mimarl?k tarz?, kullan?lan renk ve yap?lan s?sler a??lar?ndan imparatorun yetkisinin her ?eyin ?st?nde oldu?unu ve kat? s?n?f yap?s?n? g?sterir.
Yasak Kent’in, ziyaret?ilerin dikkatini en ?ok ?eken ?? salonu vard?r. Bunlar Taihe, Zhonghe ve Baohe salonlar?d?r. Bu ?? salon, imparatorlar?n y?netim yetkisini kulland?klar? ve ?nemli t?renlerin yap?ld??? ana yerlerdir. Taihe Salonu, Yasak Kent’in merkezidir. ?mparatorlar?n alt?n koltu?u, bu salondad?r. Yasak Kent’in en g?rkemli yap?s? olan Taihe Salonu, 30 bin metrekarelik b?y?k meydan?n tam kuzeyinde yer al?yor. 8 metre y?ksekli?indeki beyaz ta? merdiven ?zerinde in?a edilen Taihe Salonu, 40 metre y?ksekli?iyle, Yasak Kent’in en y?ksek yap?s?d?r. ?in k?lt?r?nde ejderha, imparatorun yetkisini simgelemekteydi. ?mparator, “ejderhan?n ger?ek o?lu” olarak adland?r?l?rd?. Taihe Salonu’nun dekorasyonunda b?y?k oranda ejderha fig?rleri kullan?lm??t?r. T?m salonda yakla??k 13 bin ejderha fig?r? vard?r.

[FONT=Verdana]6

?in mimarisinin zirvesi: Yasak Kent

Yasak Kent’teki yap?lar?n bir?ok ?zelli?i var. Yasak Kent’te bir?ok salon ve kul?be bulunmaktad?r. Rivayete g?re, Yasak Kent’te “9999.5” oda varm??. Eski ?a?larda ya?ayan ?inliler, G?k Tanr?s?’n?n oturdu?u sarayda en fazla 10 bin odaya sahip oldu?una inanm??lar. Tanr?n?n o?lu olarak imparatorun kald??? saraydaki odalar?n say?s? bu y?zden 10 bini a?amazm??. Bu nedenle Yasak Kent’teki odalar?n say?s?, G?k Tanr?s?’n?n saray?ndakinden yar?m oda daha azd?r.
G?rkemli Yasak Kent’teki yap?lar toplulu?u, ?in halk?n?n zeka birikimini g?sterir. Mimarl?k yap?s?ndan, de?i?ik damlar?na, kap? ve duvarlar?ndaki s?slere kadar t?m tasar?mlar, b?y?k hayal g?c?n? yans?t?r. ?rne?in, Taihe Salonu’nun beyaz ta? temeli, salonun daha g?rkemli ve g?zel g?r?nmesini sa?lar. Ta? temelin, ayn? zamanda binay? nemden koruma i?levi de vard?r. Temeldeki kanalizasyon ?ebekesi, masallardaki gibi bir t?r ejderha ?eklindedir. ?? katl? temelde toplam binden fazla ejderha ba?? ?eklinde su bo?altma borusu vard?r. Ya?mur ya?d???nda sular, ejderhalar?n a?z?ndan bo?at?lmaktad?r. Bu manzara, sanki bini a?k?n ger?ek ejderha, ayn? anda a??zlar?ndan su d?k?yorlarm?? gibi g?r?n?r.
Yasak Kent’teki salonlar?n ve odalar?n t?m?n?n ah?aptan yap?lmas?ndan dolay?, yang?ndan korunma konusu, Ming ve Qing hanedanlar?n?n in?aat??lar?n?n ba??n? a?r?tm??. ?rne?in, Yasak Kent’te d?rt s?ra, i?i b?y?k ta?larla doldurulmu? evler vard?r. Bu evler, yang?ndan koruyucu duvar olarak tasarlanm??t?r. Yasak Kent’teki her avluya ayn? zamanda toplam 308 b?y?k bak?r kavanoz konulmu?tur. Yang?n ??kt???nda s?nd?rmek i?in bak?r kavanozlar?n i?ine su depolan?rd?. K?? aylar?nda kavanozlar?n i?indeki sular?n donmas?n? ?nlemek i?in altlar?nda ?zel ate? yak?l?rd?.
Tarihi kay?tlara g?re, Ming hanedan? d?neminde Yasak Kent in?a edilirken, 100 bin i??i ve onlara yard?mc? milyonlarca ki?i kullan?lm??t?r. Yasak Kent’in in?as? i?in kullan?lan malzemeler, birka? bin kilometre uzakl?ktaki, ?lkenin g?neybat?s?ndaki Yunnan eyaleti de dahil hemen hemen ?in’in d?rt yan?ndan gelmi?tir.

Yasak Kent’de yer alt? odalar?

Ayr?ca, imparatorluk saray? olarak Yasak Kent’te bir?ok de?erli tarihi eser korunuyor. Eldeki verilere g?re, Yasak Kent’te toplam bir milyonu a?k?n tarihi eser bulunmaktad?r. Bu say?, ?in’deki t?m tarihi eserlerin alt?da birini olu?turur. Bunlar?n ?o?unlu?u, d?nyada e?i bulunmayan eserlerdir. 1980’li y?llarda ?in h?k?meti, 100’den fazla yeralt? odas? in?a etti ve tarihi eserlerin ?o?unlu?u, bu odalarda saklanmaya ba?lad?. G?rkemli ve son derece g?zel Yasak Kent’teki yap?lar, ?in milletinin parlak k?lt?r?n?n sembol? olarak kabul ediliyor. ?inli ve yabanc? in?aat m?hendisleri, Beijing’deki Yasak Kent’in tasar?m ve in?as?n?n, e?i g?r?lmemi? bir ?aheser olarak, ?in’in uzun ge?mi?e sahip olan k?lt?rel gelene?ini g?sterdi?i gibi, 500 y?l? a?k?n s?re ?nce ?inli in?aat??lar?n in?aat alan?ndaki se?kin ba?ar?lar?n? da yans?tt??? g?r???ndeler.
Yasak Kent’in in?as?ndan bu yana 580 y?l ge?ti. Yasak Kent’in ?o?u yap?lar? eskidi ve son y?llarda Yasak Kent’i ziyaret edenlerin say?s?, s?rekli olarak artarak y?ll?k ortalama ziyaret?i say?s? 10 milyonu a?t?. Yasak Kent’i daha iyi korumak i?in ?in h?k?meti, ge?en y?ldan itibaren kapsaml? bir onar?m yapmaya ba?lad?. Al?nan bilgiye g?re, bu onar?m projesi, 20 y?l s?recek.

?mparatorlar kenti ?ian

12 Nisan 2006 tarihinde sabah saat 08.30’da Pekin’den ayr?larak u?akla ?in’in ?mparatorlar ?ehri ?ian kentine gidiyoruz. Pekin Havaalan?ndan ?in Hava Yollar?na ait u?akla ?ian’a giderken, karl? da?lar ve d?z ovalardan ge?iyoruz. 2 saate yak?n bir u?ak yolculu?u yapaca??z. U?a??n penceresinden u?suz bucaks?z karl? da?lar ve d?z ovalar ?in’in ne kadar b?y?k bir co?rafyaya sahip oldu?unu g?steriyordu.
?ian ?ehri, ara?t?rmac?lar ve belgeselciler i?in ?ok ?nemli. ?in hanedanlar?na 1000 y?l ba?kentlik yapm?? bir yer. D?nyaca ?nl? ?pek Yolu ticaret kervanlar?n?n ba?lang?? noktas?. Bug?n 7 milyon n?fusa sahip bu ?ehirde 1 milyon ?inli ( Tungan) M?sl?man ya??yor. Tarihi ge?mi?i ve k?lt?rel zenginli?i ile ?nemli olan bu ?ehri gezece?iz. U?a??m?z karl? da?lar?n ?st?nden ku? gibi s?z?lerek u?arken, ben de elimdeki ?inle ilgili bilgileri okuyordum. ?in’in ger?ekten muhte?em bir tarihi ge?mi?e sahip oldu?unu daha iyi anl?yorum.
?in Halk Cumhuriyeti’nde bug?n 60’a yak?n etnik millet var. Bu bak?mdan pek ?ok dine inanan insan ya?amakta. ?in’deki dinlerden en yayg?n olanlar?; Konf??y?zm, Budizm, Taoizm, ?sl?miyet. Bug?n misyonerler sayesinde H?ristiyanl?k h?zla yay?lmakta. Elimdeki d?nya haritas?na bakt???mda ?in’in do?usunda G?ney Kore, kuzeydo?usunda ve kuzeybat?s?nda K?rg?zistan, Kazakistan, ?zbekistan ve Tacikistan, kuzeyde Mo?olistan, g?neybat?da Afganistan ve Pakistan, g?neyde Hindistan, Nepal, Butan, Birmanya Laos ve Kuzey Vietnam, do?usunda ise B?y?k Okyanus ile ?evrili oldu?unu g?r?yorum. ?in’in hem ge?mi?te ve hem de bug?n nas?l y?netildi?ini insan?n akl? alm?yor. ?in ger?ekten ?ok ?nemli bir ?lke. Bug?n bile bu kadar geni? bir co?rafyada onlarca etnik millet nas?l bir arada tutuluyor ger?ekten ara?t?r?lmaya de?er bir konu.
Be? bin y?ll?k yaz?l? Tarihi olan ?in’in, ge?mi? d?nemlere ait yap?lan ara?t?rmalarda; ?in hakk?nda devaml? yeni bilgiler bulunmakta. ?ian ?ehrindeki yeni bulunan tarihi belgeler ?in’in tarihinin ne kadar zengin oldu?unu da g?steriyor. ?lkeyi y?neten ilk hanedan olarak Hya ve ?ang s?laleleri bilinmektedir. Hya s?lalesi hakk?nda bilinen tek bilgi h?k?mdarlar?n isimleridir. ?ang s?lalesinin, yap?lan ara?t?rmalar neticesinde yakla??k olarak M.?. 1450-1050 seneleri aras?nda ?in ovalar?na hakim olduklar? bilinmektedir. M.?. 1050-220 y?llar? aras?nda de?i?ik ?e?itli uygulamalarla ?ov S?lalesi y?netmi?tir. ?ang S?lalesini y?karak ba?a ge?en ?ov S?lalesi, M.?. 1050-771 seneleri aras?nda feodal bir idare kurdular. ?lkede, feodal devletler ba??ms?z devletler halinde geli?meye ba?lad?. Bu durum h?k?mdar?n g?c?n?n azalmas?na ve feodal devletler aras?nda sava?a sebep oldu. Bat?dan gelen T?rk ve Mo?ollar, ?lkenin b?y?k bir k?sm?n? fethettiler. Bat? milletlerinin eline d??m?? olan topraklar?ndan b?y?k bir k?sm?n? ?in beyi Tsin, geri ald?. B?ylelikle devleti ?nemli feodal devletlerden biri oldu.
Tarihte ?in’i ilk defa tek bir y?netim alt?nda toplay?p, ?mparatorluk haline getiren ?in krallar?n?n ya?ad??? ?ian ?ehrinde 1975 y?l?nda bulunan Ta? askerlerin oldu?u m?zeyi ziyaret edece?iz. U?a??m?z ?ian Hava Liman?na inmek ?zere al?al?rken, etraf? karl? da?larla ?evrili yemye?il bir b?lgeye geldi?imizi anl?yoruz. ?in k?yleri birer ?ehir gibi tar?m alanlar? ve pirin? tarlalar? ?nemli bir ressam?n f?r?as?ndan ??kan muhte?em bir tablo gibi.

?in’in tarih ve k?lt?r kenti ?ian

Hava liman? ile 1975 y?l?nda bulunan Ta? asker heykelerin oldu?u yerin aras? 30 Km. ?nce Ta? asker heykellerinin bulundu?u m?zeyi gezece?iz. Etraf karl? da?larla ?evrilmesine ra?men hava s?cak, Nisan ay?n?n ba?? olmas?na ra?men bu b?lgeye ?oktan bahar gelmi?; insan temiz yayla ve ova iklimini bir arada ya??yor. Rehberimiz ?in tarihi ile ilgili bilgi vermeye devam ediyor.
T?rk tarihi ile ?ok yak?n ili?kisi olan ?in tarihi hakk?nda verilen bilgileri can kula?? ile dinliyoruz. Rehberimizin verdi?i bilgiler ?zetle ??yle:
.... “M.?. 770-472 devri: Feodal beylerin kendi aralar?nda i? sava?lara giri?tikleri bir devirdir. Bu sava?lar neticesinde yedi bey kal?r ve bunlar da kral ?an?n? alarak ?ov S?lalesinden ayr?l?rlar. M.?. 472-221 i? sava? sonunda M.?. 453 senelerinde Tsin’in feodal devleti ?? devlete b?l?n?r. M.?. 221-206 aralar?nda Tsin’in S?lalesi memleketi mutlak?yetle idare eder. Tekerlek dingillerinin standartla?t?r?lmas? ve baz? ?l?? birimlerinin kullan?lmaya ba?lamas? ?in tarihinin bu safhas?na ait ?nemli hadiselerdir. M.S. 168 senesinde meydana gelen bir h?k?met darbesi ?zerine 220 senesine kadar devam eden i? sava?lar devri ba?lar. B?y?k bir halk ayaklanmas? bast?r?l?r. Bu i? sava? neticesinde ?lke ??e b?l?n?r, kuzeyde Vey (220-264), g?neydo?uda Vu (229-280), g?neybat? ?u (221-263) imparatorluklar? kurulur. G??lerin artt??? devirde, Tsin S?lalesinin (265-316) ba?a ge?erek, par?alanan ?in’i birle?tirmeleri de ?lkeye huzur ve istikrar getirdi. Daha ?nceleri ?cretle kullan?lan milletler bu sava?larda (asillerin sava?lar?nda) o derece kuvvetlendiler ki, bunlardan Hyung-nu’lar (Hunlar) 303’te yeni bir devlet (Han) kurdular. Bu s?lale ?in ?mparatorunu iki defa esir alm?? ve 317’den ba?layarak b?t?n Kuzey ?in’de hakimiyet kurmay? ba?arm??t?r. Bunun ?zerine Tsin S?lalesi kuzeye inerek burada Do?u Tsin S?lalesini (317-419) kurdu..”...

?ianda kurutularak sat?lan meyveler

?in tarihi ger?ekten ?ok ilgin?. K?sa bir zaman i?inde ?inle ilgili her ?eyi bilmemiz m?mk?n de?il. Ama ger?ekten g?rd???m?z yerler, ald???m?z bilgiler ?in hakk?nda bize ?nemli fikir veriyordu. Yollar geni?, her yerde oto yol var. Eski bildik fakir ?in ?oktan de?i?im ve d?n???m s?recini tamamlam??. ?in’de sadece b?y?k ?ehirlerde de?il ?ian gibi i? kesimlerdeki ?ehirlerde yeni binalar ve yollar yap?lm??. Yol ?zerindeki b?y?k fabrikalar bizleri etkiliyor.
?ian kenti bir meyve ve sebze kenti. ?z?m ba?lar? ve meyve a?a?lar? g?r?lmeye de?er. Yol ?zerindeki mola verdi?imiz bir tesiste elmadan armuda, hurmadan ?z?me bir ?ok meyve ?ok modern tesislerde kurutularak sat?l?yor. Ma?azas?nda onlarca ?inli k?z sat?c? mal satmak i?in birbiri ile yar???yordu. ?ok temiz ve g?zel bir ?ekilde ambalajlarda sat?lan kurutulmu? meyvelerden sat?n al?rken neden T?rkiye’de ayn? tip ?retim yap?lmaz diye ?z?l?yorum. ?ok sab?rl? ve ?al??kan olan ?in insan?ndan alaca??m?z derslerin oldu?una inan?yorum.

[FONT=Verdana]7

?in ve d?nya uygarl???n?n ba?l?ca be?i?i olan ?lkeleri bir araya getiren Deniz ?pek Yolu, ge?ti?i ?lkeler aras?ndaki ekonomik ve ticari temaslar? yo?unla?t?rd??? i?in “Do?u ve Bat? Aras?ndaki Diyalog Yolu” olarak da adland?r?l?yor. Tarihi kay?tlara g?re Marco Polo, ?in’e Deniz ?pek Yolu ?zerinden gelmi?, d?n??te yine ?in’in Fujian eyaletine ba?l? Quanzhou liman?ndan gemiye binerek bu yolu izleyip memleketi Venedik’e d?nm??t?.Do?u-Bat? diyalog yolu: ?pek Yolu

[FONT=Verdana]Genel anlamdaki ?pek Yolu, Bat? Han hanedan? d?neminde Zhang Qian taraf?ndan ba?lat?lan, do?uda Chang’an ?ehrinden ba?layan, bat?da Roma imparatorlu?unda son bulan bir kara ula??m hatt?d?r. ?ki g?zergaha b?l?nen ?pek Yolu’nun g?ney g?zergah?, Dunhuang ve Yangguan ge?idinden ge?tikten sonra bat?ya do?ru ilerleyerek Kunlun Da?lar? ve Conglin Da?lar?’n? a?ar, oradan da Da Rouzi (bug?nk? Xinjiang ?zerk B?lgesi ve Afganistan’?n kuzeydo?usu), Anxi (bug?nk? ?ran) ve Tiaoshi (bug?nk? Arap yar?madas?) ?zerinden Roma ?mparatorlu?u’na ula??rd?. ?pek Yolu’nun kuzey g?zergah?, Dunhuang ve Yumen ge?idinden ge?tikten sonra bat?ya do?ru ilerleyerek Tianshan Da?lar?’n?n (Tanr? Da?lar?) g?ney eteklerinden Conglin Da?lar?’n? a?ar, oradan da Dawan ve Ka...