Bilinmeyen Einstein!..
Albert Einstein, modern zamanlar?n en ?nl? bilim insan?... Uzay, mek?n ve zaman kavramlar?n? de?i?tiren bir fizik?i. Da??n?k sa?lar? ve ?oraps?z giydi?i ayakkab?lar?yla hep g?ze batan bu ?ok y?nl? bilim insan?n?n gizli kalm?? d?nyas?nda yolculu?a ba?l?yoruz...
Einstein, 1879 y?l?nda G?ney Almanya'n?n Ulm kentinde d?nyaya geldi. Babas? k???k bir elektrokimya fabrikas?n?n sahibi; annesi ise, klasik m?zi?e merakl?, e?itimli bir ev han?m?yd?. Konu?maya ge? ba?lamas? ve i?ine kapan?k bir ?ocuk olmas?, ailesini tedirginli?e d???rm??se de, sonraki y?llarda bu korkular?n?n gereksizli?i anla??lacakt?. Giderek merakl?, hayal g?c? zengin bir ?ocuk olarak b?y?yordu.
Okulu hi?bir zaman sevemedi. Ger?ekten de, gen? Einstein'?n ileride ortaya ??kacak dehas?n?n temelleri, kendisinin de sonradan belirtti?i gibi, okulda de?il ba?ka yerlerde at?lm??t?: "?ocuklu?umda ya?ad???m iki ?nemli olay? unutamam. Biri, be? ya??nda iken amcam?n arma?an? pusulada buldu?um gizem; di?eri on iki ya??ndayken tan??t???m ?klit geometrisi.Gen?li?inde bu geometrinin b?y?s?ne kap?lmayan bir kimsenin, ileride kuramsal bilimde parlak bir at?l?m yapabilece?i hi? beklenmemelidir!" 1955'te Princeton’da hayata g?zlerini yumana kadar bilim d?nyas?na ?ok ?ey katt?. 1916'da yay?mlad??? "Genel G?relilik Kuram?", 1921'de "fotoelektrik etki ve kuramsal fizik alan?nda ?al??malar?yla ald??? Nobel Fizik ?d?l?, dahinin en ?nemli ba?ar?lar?ndan sadece ikisi ya bilinmeyen d?nyas?.
Einstein ve X-files. ?teki bilim insanlar?n?n aksine, X-files ad? verilen normal ?st? konulara ?ok merakl?yd?. 1920'li y?llarda, fizik ?zerine amat?r ara?t?rmalar yapan Amerikal? yazar Upton Sinclair'?n, telepatiyi konu alan "Zihinsel Radyo" (Mental Radio) adl? kitab?na ?ns?z yazm??t?. Einstein, Sinclair'?n "alt?nc? his" ile ilgili kan?tlar?n?n g?z ard? edilemeyece?ine inan?yordu. Hatta, insanlar?n telepatik yollarla ileti?im kurabileceklerini de a??klam??t?. Bu savlar?n?, zihinsel yeteneklerini geli?tirmek i?in kat?ld??? seanslara, yani ki?isel deneyimlerine dayand?r?yordu. 1930'da, Alman Otto Reiman'?n d?zenledi?i ruhsal testlere kat?ld?. Reiman, insanlar?n yaz? ?rnekleri ?zerinde parmaklar?n? gezdirerek onlar?n ki?iliklerini analiz edebilece?ini ileri s?r?yordu. S?rekli tekrar-lanan ba?ar?s?na ra?men, Einstein "so?uk okuma" denilen bu y?nteme s?cak bakmad?. Bunun yan? s?ra, ruhlarla ili?kiye girdiklerini belirten medyumlara hi?bir zaman inanmad?.
Einstein'?n ?n?n? kurtaran k?t? hava ko?ulunun ?yk?s?, sat?r aralar?ndan kalma. G?relilik teorisinin en dramatik ?ng?r?lerinden biri de, geni? bir plastik tabakan?n g?lleyle k?vr?lmas? gibi, uzay-zaman madde adac?klar?n?n bulundu?u ?evrede uzay?n e?riselle?mesi (veya k?vr?lmas?) ilkesiydi. Einstein 1912'de, bu g?r???n? kan?tlamak i?in bir deney yapmaya karar verdi.
G?ky?z?n?n ayn? b?l?m?ndeki y?ld?zlar?n G?ne? gibi, az da olsa yer de?i?tirdi?ini ve y?ld?zlar?n yayd??? ???klar?n, G?ne?'in b?y?k hacmiyle e?riselle?mi? uzay-zaman?n d?? hatt?n? izledi?ini kan?tlamak istiyordu. Bu yer de?i?tirme, Ay'?n G?ne?'i kapatt??? G?ne? tutulmas? s?ras?nda ?l??lebilirdi. Yer de?i?tirmenin boyunu ?l?t?, ?ok k???k bir a??yla ger?ekle?iyordu. Einstein'?n deneyinin do?ru olup olmad???n? kontrol etmek isteyen bilim adamlar?, G?ne? tutulmas? s?ras?nda y?ld?zlar? g?zlemlemeye koyuldular. Ancak, t?m ?abalar?na ra?men k?t? hava ko?ullar? ve sava? nedeniyle bunu ger?ekle?tiremediler. Asl?nda bu durum Einstein i?in ?ans say?labilir. ??nk?, 1915'te ilk hesaplamas?n?n yanl?? oldu?unu fark etti.
Yer de?i?tirme d???nd???nden ve hesaplad???ndan iki kat fazla oranda ger?ekle?iyordu. 1919'da, bilim adamlar?, Brezilya'dan ve Afrika sahillerinden tam G?ne? tutulmas?n? izleme f?rsat? buldular. Ve, ileri s?rd?klerinin tamamen do?ru oldu?unu g?rd?ler.
O ve evrensel hatas?..Einstein'?n "Hayat?m?n en b?y?k hatas?" ?eklinde tan?mlad??? olaylar zincirinin k?keni 1917'ye, G?relilik Kuram? ?zerine ?al??t??? y?la uzan?yor. O d?nemde, bilim insanlar? evrenin sonsuz ve de?i?mez oldu?unu kabul etmi?lerdi. Einstein'? y?lg?nl??a d???ren ise, yeni buldu?u denklemlerin hep hareketli bir evreni desteklemesiydi. Dolay?s?yla, kendisini pek ?ok ??rencinin yapt??? gibi davranmak zorunda hissetti ve evrenin sabitli?ini korumak i?in, denklemlerine "lambda fakt?r?"n? katt?. Her ?eye ra?men, 1927'de ABD'li astronom Edwin Hubble, evrenin ger?ekte geni?ledi?ini ilan etmi?ti.
Einstein bunun ?zerine, ilk ba?taki ?zg?n denklemine d?nerse, evrenin geni?lemesini a??klayabilece?ini anlad?. Ve bir daha kullanmamak ?zere lambda fakt?r?n? denkleminden ??kartt?. Ancak, ?ok ge?meden astronomlar lambda fakt?r? gibi unsurlar?n varl???na; hatta, evrenin b?y?mesini h?zland?rd???na ili?kin kan?tlar buldular. ??te, Einstein'?n en b?y?k yan?lg?s?, lambda fakt?r?n?n bir yan?lg? oldu?unu d???nmesiydi.
Einstein asl?nda E=mc2'ye inanm?yor muydu? Einstein, g?relili?i kullanarak k?tlenin (m), y?ksek de?erdeki enerjiye (E) e?itli?ini kavrad?; kesin de?ere ???k h?z?n?n karesi (c2) ile ula??l?yordu. Bu uluslararas? sistem birimiyle (SI unit), 1017 ?ok y?ksek bir de?eri kar??l?yordu ve maddenin her kilogramda, n?kleer santralin bir y?lda ?retti?ine e?it enerji yaymas? anlam?na geliyordu.
Ak?llara durgunluk veren bu fikrin uygulamaya ge?irilmesine Einstein bile inanm?yordu. Hatta 1905 y?l?nda yazd???, bulu?unun k?kenini olu?turan tezin ba?l???n? soru i?aretiyle atm??t?: "?nsan v?cudunun ataleti, enerji doygunlu?una m? ba?l??" 1934'?n sonlar?nda bile, denklemini "atomu ayr??t?rarak" enerji elde etmek i?in kullanma d???ncesini g?zden ka??r?yordu. Yanl?? yolda oldu?u 4 y?l sonra kan?tland?. Alman bilim adam? Otto Hahn ve meslekta?lar? uranyumun atomlar?n? ayr??t?rd?.
Bu, n?kleer g?? ve silahlara do?ru at?lan bir ad?md?. Einstein, hatas?n? anlay?nca hemen harekete ge?ti. 1939'da ABD ba?kan? Franklin Roosevelt'e bir mektup yazarak, Naziler'in n?k-leer silahlar? geli?tirebilece?i uyar?s?nda bulundu. Bu mektup, m?ttefiklerin ilk atom bombas?n? yapmalar?nda ?nemli rol oynad?.
Einstein, kom?nistlikle ve ajanl?kla da su?land?.E=mc2 denkleminin fikir babas? olmas?na ra?men, hi?bir zaman Manhattan Projesi (ABD'nin gizli atom bombas? yapma plan?) i?inde yer almad?. Amerikal? tarih?i Richard Schwartz'?n 1983 y?l?nda a??klad??? belgeler, Einstein'?n neden ajanl?kla su?land???n? ortaya koyuyor. ?ld??? y?l olan 1955'te FBI'?n hakk?nda y?r?tt??? ara?t?rma dosyalar? 1.500 sayfay? bulmu?tu. Bu dosyalar?n ?o?unda, kom?nistlerle ba?lant?lar kurmak ve Almanya'daki evini haberle?me merkezi olarak kullanmaktan su?lan?yordu.
?ddialar?n somut dayanaklar? var m?yd?? 1930'lu y?llarda Einstein, emperyalizm kar??t? eylemler yapan ve ulusal ba-??ms?zl??? savunan sol e?ilimli bir ?rg?t?n onursal ba?kan?yd?. Ayn? zamanda, kom?nist ajanlar Hilaire Noulans ile e?inin saklanmas?na yard?mc? olmu?tu. T?m bunlara ra?men, Sovyetler Birli?i'ni ele?tirdi?i pek ?ok kamuoyu a??klamas? yapt? ve Yahudiler'e kar?? tav?rlar?ndan dolay? onlar i?in ?al??may? reddetti.
?l?m ???n?n? ke?fetmi? miydi? FBI raporlar?nda ge?en en ilgin? konulardan biri de, ?ok b?y?k g?ce sahip bir ???n makinesi icat etti?i iddias?yd?. ?ddia az da olsa ger?e?e dayan?yordu. Soru?turma, 1940'?n Aral?k ay?nda yay?lan dedikodularla ba?lad?. Einstein'?n arkada?? Gustav Bucky'nin kom?usu, Einstein ve Bucky'nin Manhat-tan'daki ge?ici laboratuvarda "?l?m ???n? makinesi" ?zerinde ?al??t?klar?n? ileri s?rm??t?.
Yetkililer, laboratuvarda makineyle ilgili hi?bir ipucuna rastlayamad?lar. Ancak laboratuvar y?k?lm??t?, dolay?s?yla bu durumdan ku?kulanm??lard?. Ger?ekten de Einstein, ?l?m ???n?n? fark?nda olmadan ke?fetmi?ti; ama, bu iddialardan ?ok ?nce. 1916 y?l?nda, atomdaki elektronlar?n, y?ksek enerji seviyesine s??rad???nda, enerjilerini tek frekansl? ???k at?l?m? ?eklinde serbest b?rakarak bir araya topland?klar?n? g?sterdi. Bu ???n demeti incelendi?inde, bar?nd?rd??? yo?un g?c?n bir metali bile kesebilece?i anla??ld?. Bu ara?t?rmas?, g?n?m?zde kullan?lan ?l?m ???n?, laserin atas? kabul ediliyor.
Teori ?retmesinin yan?nda, s?k? bir k??ifti de. 1925'te bir g?n, buzdolab?ndan s?zan ?l?mc?l so?utucu gaz nedeniyle ya?am?n? kaybeden bir ailenin haberini okudu. End?stri kimyagerleri hen?z g?venli so?utucu gaz?n? bulamam??t?. Bunun ?zerine Einstein, fizik?i arkada?? Leo Szilard'la bir ekip olu?turarak daha g?venli buzdolab?n? tasarlamaya koyuldular. Sonu? dahiyaneydi: Sodyum ve potasyum kar???m?n? borulara pompalamak i?in elektromanyetik alan? kullanan ve s?v?ya d?n??meden ?nce dondurucu kimyasal maddeyi s?k??t?ran bir tasar?m.
Dondurucu madde buzdolab?n?n i?inde dolan?rken ?s?n?yor, tekrar gaz haline d?n???yor ve buzdolab? i?indeki s?cakl??? al?yordu. Hi?bir mekanik par?a gerektirmedi?inden, tehlikeli kimyasal madde, borular i?inde g?venli bir ?ekilde dola??yordu. Einstein ile Szilard bir ba?ka bulu?a daha imza att?lar (musluk suyunun g?c?n? kullanarak g?nl?k kullan?m suyunu so?utan cihaz? ekleyerek) ve bu so?utucunun patentini Electrolux'e satt?lar. Ancak, buzdolab? ticari ama?la sat??a sunulmad?. Kimyagerler daha sonra, g?venli so?utucu freonu (ozon tabakas?na zarar verdi?i ileri s?r?ld?) geli?tirdiler.
Einstein, Tanr? ile kumar oynad? ve kaybetti. Mimarlar?ndan biri olmas?na kar??n, atomalt? par?ac?klar? y?nlendiren kurallar bi?iminde tan?mlanan "kuvantum teorisi"ni hi?bir zaman tam olarak benimsemedi. Par?ac?klar?n nas?l hareket etti?ine ili?kin bilginin her zaman belirsiz kalaca??n? ileri s?ren g?r??? reddetti. Onun yerine, kuvantum teorisinin d?neme ait bir a??klama oldu?unu ve bir g?n belirsizli?i ortadan kald?r?lacak yeni bir teorinin bulunaca??na inand?. Bu konuda en ?nemli s?zlerinden biri "Tanr?'n?n evrenle kumar oynad???na inanamam." oldu. Einstein'?n kuvantum teorisi ile ilgili g?r??leri y?llarca sadece ?ng?r? ?eklinde kald?. Dahas?, kimse yanl??l???n? ileri s?remedi.
Ancak, 1964'te ?sko? fizik?i John Bell, onun "Tanr? ve kumar" ifadesini test edebilecek matematik kuram?n? buldu. Deney, Alain Aspect ve ekibi taraf?ndan 1982'de Paris'te yap?ld?. Ekip, ?zel optik ara?lar i?inde yol alan fotonlar?n ?zellikleri ?st?nde ?al??arak, Einstein'?n belirsizlik hakk?nda s?ylediklerini ve dahas?, hi?bir ?eyin ???ktan daha h?zl? yol alamayaca?? sav?n?n tersini kan?tlad?lar. Fizik?iler, ileri s?r?-len teorilerin hangisinin do?ru oldu?unu tart???yor.
Einstein ve kad?nlar. Dahinin kad?nlar ?zerindeki manyetik etkisi tart???lmazd?. Bunun en a??k kan?t?, iki evlili?i s?ras?nda ya?ad?klar? ili?kilerdi.
Mileva kendisinden hamile kald?ktan sonra onunla evlenmi?; ancak, kuzini Elsa'yla evlenebilmek i?in de ondan bo?anm??t?. ?kinci evlili?i Elsa'n?n ?l?m?ne kadar s?rm?? olsa da, bu arada a?k ma-ceralar? ya?amaktan geri kalmad?. Birlikte oldu?u kad?nlar?n kimlikleri ve ili?kilerin yo?unlu?u tarih?ilerce tart???la dursun, Roger Highfield ve Paul Carter adl? yazarlar ?nemli kan?tlara ula?t?lar. Onlara g?re; sekreteri Betty Neumann, Avusturyal? g?zel sar???n Margarette Lebach ve iki zengin kad?n Elsa Mendel ile Estella Katzenellenbogen, beraber oldu?u kad?nlar aras?nda.
Beyniyle ilgili garip hik?ye, hakk?ndaki son bilinmeyen. Einstein ?ld?kten sonra beyni ??kar?ld? ve halen ABD, Wichita'daki ya?l? doktorun evinde, bir kavanozda saklan?yor. Dr. Thomas Harvey, 1955 y?l?ndaki otopsi s?ras?nda, dehas?yla ilgili ipu?lar? bulabilmek amac?yla Einstein'?n beynini ??karm??t?. Beyniyle ilgili temel bilgiler ?ok da farkl? de?il. Beyni, normal ko?ullarda 1,4 kg. olan insan beyninden y?zde 12 oran?nda daha hafif. Beyninden al?nan ?rnekleri inceleyen n?rologlar, ilgi ?ekici ?zelliklere rast-lad?lar. ?rne?in, d???nce i?in gerekli sinirleri besleyen "gliyal h?cre" say?s?n?n fazla oldu?unu belirlediler. 1999 y?l?nda Kanada, McMaster ?niversitesi'nden uzmanlar?n yapt??? ara?t?rmalarda da, Sylvian fis?r?n?n (yar???) geli?mi? ve alt parietal lobunun normale g?re y?zde 15 daha geni? oldu?u tespit edildi.
Uzmanlar, geli?mi? Sylvian fis?r?n?n, beyindeki bilgi al??veri?ini kolayla?t?rd???n?; parietal lobun ise, matematikle ilgili yetene?i ve uzay-mek?n ba?lant?s? kurma yetisini art?rd???n? belirtiyorlar.
Albert Einstein, modern zamanlar?n en ?nl? bilim insan?... Uzay, mek?n ve zaman kavramlar?n? de?i?tiren bir fizik?i. Da??n?k sa?lar? ve ?oraps?z giydi?i ayakkab?lar?yla hep g?ze batan bu ?ok y?nl? bilim insan?n?n gizli kalm?? d?nyas?nda yolculu?a ba?l?yoruz...
Einstein, 1879 y?l?nda G?ney Almanya'n?n Ulm kentinde d?nyaya geldi. Babas? k???k bir elektrokimya fabrikas?n?n sahibi; annesi ise, klasik m?zi?e merakl?, e?itimli bir ev han?m?yd?. Konu?maya ge? ba?lamas? ve i?ine kapan?k bir ?ocuk olmas?, ailesini tedirginli?e d???rm??se de, sonraki y?llarda bu korkular?n?n gereksizli?i anla??lacakt?. Giderek merakl?, hayal g?c? zengin bir ?ocuk olarak b?y?yordu.
Okulu hi?bir zaman sevemedi. Ger?ekten de, gen? Einstein'?n ileride ortaya ??kacak dehas?n?n temelleri, kendisinin de sonradan belirtti?i gibi, okulda de?il ba?ka yerlerde at?lm??t?: "?ocuklu?umda ya?ad???m iki ?nemli olay? unutamam. Biri, be? ya??nda iken amcam?n arma?an? pusulada buldu?um gizem; di?eri on iki ya??ndayken tan??t???m ?klit geometrisi.Gen?li?inde bu geometrinin b?y?s?ne kap?lmayan bir kimsenin, ileride kuramsal bilimde parlak bir at?l?m yapabilece?i hi? beklenmemelidir!" 1955'te Princeton’da hayata g?zlerini yumana kadar bilim d?nyas?na ?ok ?ey katt?. 1916'da yay?mlad??? "Genel G?relilik Kuram?", 1921'de "fotoelektrik etki ve kuramsal fizik alan?nda ?al??malar?yla ald??? Nobel Fizik ?d?l?, dahinin en ?nemli ba?ar?lar?ndan sadece ikisi ya bilinmeyen d?nyas?.
Einstein ve X-files. ?teki bilim insanlar?n?n aksine, X-files ad? verilen normal ?st? konulara ?ok merakl?yd?. 1920'li y?llarda, fizik ?zerine amat?r ara?t?rmalar yapan Amerikal? yazar Upton Sinclair'?n, telepatiyi konu alan "Zihinsel Radyo" (Mental Radio) adl? kitab?na ?ns?z yazm??t?. Einstein, Sinclair'?n "alt?nc? his" ile ilgili kan?tlar?n?n g?z ard? edilemeyece?ine inan?yordu. Hatta, insanlar?n telepatik yollarla ileti?im kurabileceklerini de a??klam??t?. Bu savlar?n?, zihinsel yeteneklerini geli?tirmek i?in kat?ld??? seanslara, yani ki?isel deneyimlerine dayand?r?yordu. 1930'da, Alman Otto Reiman'?n d?zenledi?i ruhsal testlere kat?ld?. Reiman, insanlar?n yaz? ?rnekleri ?zerinde parmaklar?n? gezdirerek onlar?n ki?iliklerini analiz edebilece?ini ileri s?r?yordu. S?rekli tekrar-lanan ba?ar?s?na ra?men, Einstein "so?uk okuma" denilen bu y?nteme s?cak bakmad?. Bunun yan? s?ra, ruhlarla ili?kiye girdiklerini belirten medyumlara hi?bir zaman inanmad?.
Einstein'?n ?n?n? kurtaran k?t? hava ko?ulunun ?yk?s?, sat?r aralar?ndan kalma. G?relilik teorisinin en dramatik ?ng?r?lerinden biri de, geni? bir plastik tabakan?n g?lleyle k?vr?lmas? gibi, uzay-zaman madde adac?klar?n?n bulundu?u ?evrede uzay?n e?riselle?mesi (veya k?vr?lmas?) ilkesiydi. Einstein 1912'de, bu g?r???n? kan?tlamak i?in bir deney yapmaya karar verdi.
G?ky?z?n?n ayn? b?l?m?ndeki y?ld?zlar?n G?ne? gibi, az da olsa yer de?i?tirdi?ini ve y?ld?zlar?n yayd??? ???klar?n, G?ne?'in b?y?k hacmiyle e?riselle?mi? uzay-zaman?n d?? hatt?n? izledi?ini kan?tlamak istiyordu. Bu yer de?i?tirme, Ay'?n G?ne?'i kapatt??? G?ne? tutulmas? s?ras?nda ?l??lebilirdi. Yer de?i?tirmenin boyunu ?l?t?, ?ok k???k bir a??yla ger?ekle?iyordu. Einstein'?n deneyinin do?ru olup olmad???n? kontrol etmek isteyen bilim adamlar?, G?ne? tutulmas? s?ras?nda y?ld?zlar? g?zlemlemeye koyuldular. Ancak, t?m ?abalar?na ra?men k?t? hava ko?ullar? ve sava? nedeniyle bunu ger?ekle?tiremediler. Asl?nda bu durum Einstein i?in ?ans say?labilir. ??nk?, 1915'te ilk hesaplamas?n?n yanl?? oldu?unu fark etti.
Yer de?i?tirme d???nd???nden ve hesaplad???ndan iki kat fazla oranda ger?ekle?iyordu. 1919'da, bilim adamlar?, Brezilya'dan ve Afrika sahillerinden tam G?ne? tutulmas?n? izleme f?rsat? buldular. Ve, ileri s?rd?klerinin tamamen do?ru oldu?unu g?rd?ler.
O ve evrensel hatas?..Einstein'?n "Hayat?m?n en b?y?k hatas?" ?eklinde tan?mlad??? olaylar zincirinin k?keni 1917'ye, G?relilik Kuram? ?zerine ?al??t??? y?la uzan?yor. O d?nemde, bilim insanlar? evrenin sonsuz ve de?i?mez oldu?unu kabul etmi?lerdi. Einstein'? y?lg?nl??a d???ren ise, yeni buldu?u denklemlerin hep hareketli bir evreni desteklemesiydi. Dolay?s?yla, kendisini pek ?ok ??rencinin yapt??? gibi davranmak zorunda hissetti ve evrenin sabitli?ini korumak i?in, denklemlerine "lambda fakt?r?"n? katt?. Her ?eye ra?men, 1927'de ABD'li astronom Edwin Hubble, evrenin ger?ekte geni?ledi?ini ilan etmi?ti.
Einstein bunun ?zerine, ilk ba?taki ?zg?n denklemine d?nerse, evrenin geni?lemesini a??klayabilece?ini anlad?. Ve bir daha kullanmamak ?zere lambda fakt?r?n? denkleminden ??kartt?. Ancak, ?ok ge?meden astronomlar lambda fakt?r? gibi unsurlar?n varl???na; hatta, evrenin b?y?mesini h?zland?rd???na ili?kin kan?tlar buldular. ??te, Einstein'?n en b?y?k yan?lg?s?, lambda fakt?r?n?n bir yan?lg? oldu?unu d???nmesiydi.
Einstein asl?nda E=mc2'ye inanm?yor muydu? Einstein, g?relili?i kullanarak k?tlenin (m), y?ksek de?erdeki enerjiye (E) e?itli?ini kavrad?; kesin de?ere ???k h?z?n?n karesi (c2) ile ula??l?yordu. Bu uluslararas? sistem birimiyle (SI unit), 1017 ?ok y?ksek bir de?eri kar??l?yordu ve maddenin her kilogramda, n?kleer santralin bir y?lda ?retti?ine e?it enerji yaymas? anlam?na geliyordu.
Ak?llara durgunluk veren bu fikrin uygulamaya ge?irilmesine Einstein bile inanm?yordu. Hatta 1905 y?l?nda yazd???, bulu?unun k?kenini olu?turan tezin ba?l???n? soru i?aretiyle atm??t?: "?nsan v?cudunun ataleti, enerji doygunlu?una m? ba?l??" 1934'?n sonlar?nda bile, denklemini "atomu ayr??t?rarak" enerji elde etmek i?in kullanma d???ncesini g?zden ka??r?yordu. Yanl?? yolda oldu?u 4 y?l sonra kan?tland?. Alman bilim adam? Otto Hahn ve meslekta?lar? uranyumun atomlar?n? ayr??t?rd?.
Bu, n?kleer g?? ve silahlara do?ru at?lan bir ad?md?. Einstein, hatas?n? anlay?nca hemen harekete ge?ti. 1939'da ABD ba?kan? Franklin Roosevelt'e bir mektup yazarak, Naziler'in n?k-leer silahlar? geli?tirebilece?i uyar?s?nda bulundu. Bu mektup, m?ttefiklerin ilk atom bombas?n? yapmalar?nda ?nemli rol oynad?.
Einstein, kom?nistlikle ve ajanl?kla da su?land?.E=mc2 denkleminin fikir babas? olmas?na ra?men, hi?bir zaman Manhattan Projesi (ABD'nin gizli atom bombas? yapma plan?) i?inde yer almad?. Amerikal? tarih?i Richard Schwartz'?n 1983 y?l?nda a??klad??? belgeler, Einstein'?n neden ajanl?kla su?land???n? ortaya koyuyor. ?ld??? y?l olan 1955'te FBI'?n hakk?nda y?r?tt??? ara?t?rma dosyalar? 1.500 sayfay? bulmu?tu. Bu dosyalar?n ?o?unda, kom?nistlerle ba?lant?lar kurmak ve Almanya'daki evini haberle?me merkezi olarak kullanmaktan su?lan?yordu.
?ddialar?n somut dayanaklar? var m?yd?? 1930'lu y?llarda Einstein, emperyalizm kar??t? eylemler yapan ve ulusal ba-??ms?zl??? savunan sol e?ilimli bir ?rg?t?n onursal ba?kan?yd?. Ayn? zamanda, kom?nist ajanlar Hilaire Noulans ile e?inin saklanmas?na yard?mc? olmu?tu. T?m bunlara ra?men, Sovyetler Birli?i'ni ele?tirdi?i pek ?ok kamuoyu a??klamas? yapt? ve Yahudiler'e kar?? tav?rlar?ndan dolay? onlar i?in ?al??may? reddetti.
?l?m ???n?n? ke?fetmi? miydi? FBI raporlar?nda ge?en en ilgin? konulardan biri de, ?ok b?y?k g?ce sahip bir ???n makinesi icat etti?i iddias?yd?. ?ddia az da olsa ger?e?e dayan?yordu. Soru?turma, 1940'?n Aral?k ay?nda yay?lan dedikodularla ba?lad?. Einstein'?n arkada?? Gustav Bucky'nin kom?usu, Einstein ve Bucky'nin Manhat-tan'daki ge?ici laboratuvarda "?l?m ???n? makinesi" ?zerinde ?al??t?klar?n? ileri s?rm??t?.
Yetkililer, laboratuvarda makineyle ilgili hi?bir ipucuna rastlayamad?lar. Ancak laboratuvar y?k?lm??t?, dolay?s?yla bu durumdan ku?kulanm??lard?. Ger?ekten de Einstein, ?l?m ???n?n? fark?nda olmadan ke?fetmi?ti; ama, bu iddialardan ?ok ?nce. 1916 y?l?nda, atomdaki elektronlar?n, y?ksek enerji seviyesine s??rad???nda, enerjilerini tek frekansl? ???k at?l?m? ?eklinde serbest b?rakarak bir araya topland?klar?n? g?sterdi. Bu ???n demeti incelendi?inde, bar?nd?rd??? yo?un g?c?n bir metali bile kesebilece?i anla??ld?. Bu ara?t?rmas?, g?n?m?zde kullan?lan ?l?m ???n?, laserin atas? kabul ediliyor.
Teori ?retmesinin yan?nda, s?k? bir k??ifti de. 1925'te bir g?n, buzdolab?ndan s?zan ?l?mc?l so?utucu gaz nedeniyle ya?am?n? kaybeden bir ailenin haberini okudu. End?stri kimyagerleri hen?z g?venli so?utucu gaz?n? bulamam??t?. Bunun ?zerine Einstein, fizik?i arkada?? Leo Szilard'la bir ekip olu?turarak daha g?venli buzdolab?n? tasarlamaya koyuldular. Sonu? dahiyaneydi: Sodyum ve potasyum kar???m?n? borulara pompalamak i?in elektromanyetik alan? kullanan ve s?v?ya d?n??meden ?nce dondurucu kimyasal maddeyi s?k??t?ran bir tasar?m.
Dondurucu madde buzdolab?n?n i?inde dolan?rken ?s?n?yor, tekrar gaz haline d?n???yor ve buzdolab? i?indeki s?cakl??? al?yordu. Hi?bir mekanik par?a gerektirmedi?inden, tehlikeli kimyasal madde, borular i?inde g?venli bir ?ekilde dola??yordu. Einstein ile Szilard bir ba?ka bulu?a daha imza att?lar (musluk suyunun g?c?n? kullanarak g?nl?k kullan?m suyunu so?utan cihaz? ekleyerek) ve bu so?utucunun patentini Electrolux'e satt?lar. Ancak, buzdolab? ticari ama?la sat??a sunulmad?. Kimyagerler daha sonra, g?venli so?utucu freonu (ozon tabakas?na zarar verdi?i ileri s?r?ld?) geli?tirdiler.
Einstein, Tanr? ile kumar oynad? ve kaybetti. Mimarlar?ndan biri olmas?na kar??n, atomalt? par?ac?klar? y?nlendiren kurallar bi?iminde tan?mlanan "kuvantum teorisi"ni hi?bir zaman tam olarak benimsemedi. Par?ac?klar?n nas?l hareket etti?ine ili?kin bilginin her zaman belirsiz kalaca??n? ileri s?ren g?r??? reddetti. Onun yerine, kuvantum teorisinin d?neme ait bir a??klama oldu?unu ve bir g?n belirsizli?i ortadan kald?r?lacak yeni bir teorinin bulunaca??na inand?. Bu konuda en ?nemli s?zlerinden biri "Tanr?'n?n evrenle kumar oynad???na inanamam." oldu. Einstein'?n kuvantum teorisi ile ilgili g?r??leri y?llarca sadece ?ng?r? ?eklinde kald?. Dahas?, kimse yanl??l???n? ileri s?remedi.
Ancak, 1964'te ?sko? fizik?i John Bell, onun "Tanr? ve kumar" ifadesini test edebilecek matematik kuram?n? buldu. Deney, Alain Aspect ve ekibi taraf?ndan 1982'de Paris'te yap?ld?. Ekip, ?zel optik ara?lar i?inde yol alan fotonlar?n ?zellikleri ?st?nde ?al??arak, Einstein'?n belirsizlik hakk?nda s?ylediklerini ve dahas?, hi?bir ?eyin ???ktan daha h?zl? yol alamayaca?? sav?n?n tersini kan?tlad?lar. Fizik?iler, ileri s?r?-len teorilerin hangisinin do?ru oldu?unu tart???yor.
Einstein ve kad?nlar. Dahinin kad?nlar ?zerindeki manyetik etkisi tart???lmazd?. Bunun en a??k kan?t?, iki evlili?i s?ras?nda ya?ad?klar? ili?kilerdi.
Mileva kendisinden hamile kald?ktan sonra onunla evlenmi?; ancak, kuzini Elsa'yla evlenebilmek i?in de ondan bo?anm??t?. ?kinci evlili?i Elsa'n?n ?l?m?ne kadar s?rm?? olsa da, bu arada a?k ma-ceralar? ya?amaktan geri kalmad?. Birlikte oldu?u kad?nlar?n kimlikleri ve ili?kilerin yo?unlu?u tarih?ilerce tart???la dursun, Roger Highfield ve Paul Carter adl? yazarlar ?nemli kan?tlara ula?t?lar. Onlara g?re; sekreteri Betty Neumann, Avusturyal? g?zel sar???n Margarette Lebach ve iki zengin kad?n Elsa Mendel ile Estella Katzenellenbogen, beraber oldu?u kad?nlar aras?nda.
Beyniyle ilgili garip hik?ye, hakk?ndaki son bilinmeyen. Einstein ?ld?kten sonra beyni ??kar?ld? ve halen ABD, Wichita'daki ya?l? doktorun evinde, bir kavanozda saklan?yor. Dr. Thomas Harvey, 1955 y?l?ndaki otopsi s?ras?nda, dehas?yla ilgili ipu?lar? bulabilmek amac?yla Einstein'?n beynini ??karm??t?. Beyniyle ilgili temel bilgiler ?ok da farkl? de?il. Beyni, normal ko?ullarda 1,4 kg. olan insan beyninden y?zde 12 oran?nda daha hafif. Beyninden al?nan ?rnekleri inceleyen n?rologlar, ilgi ?ekici ?zelliklere rast-lad?lar. ?rne?in, d???nce i?in gerekli sinirleri besleyen "gliyal h?cre" say?s?n?n fazla oldu?unu belirlediler. 1999 y?l?nda Kanada, McMaster ?niversitesi'nden uzmanlar?n yapt??? ara?t?rmalarda da, Sylvian fis?r?n?n (yar???) geli?mi? ve alt parietal lobunun normale g?re y?zde 15 daha geni? oldu?u tespit edildi.
Uzmanlar, geli?mi? Sylvian fis?r?n?n, beyindeki bilgi al??veri?ini kolayla?t?rd???n?; parietal lobun ise, matematikle ilgili yetene?i ve uzay-mek?n ba?lant?s? kurma yetisini art?rd???n? belirtiyorlar.