ABD’de tıbbi destekle meydana gelen hamileliklerin sayısı son yirmi yılda dört kat arttı. Yaygın söylenti, yanıltıcı haber ve yanlış yönlendiren istatistikler anne baba adayları için bir engel haline geldi. Bunu önlemek için ABD’de değişik kurum ve kuruluşların yaptığı araştırmalarda fertilite kliniklerinin anne-baba adaylarına söyleyemeyeceği 10 konu yayınlandı.
Op. Dr. Halit Fırat Erden
Tüp Bebek, Üreme İmmünolojisi ve Cerrahisi Uzmanı
Modern kadın hayatını planlarken eğitim ve kariyere öncelik verdiği için geç anne olmaya başladı. Amerika’da ilk çocuğunu 40-44 yaşları arasında doğuran kadın sayısı, 1985 yılından 2012 yılına kadar dört kattan fazla artarak 109 bin 579 gibi bir sayıya ulaştı. Uzmanlar 40’lı yaşlarda hamile kalan şöhretlerin,doğurganlığın ellili yaşlara kadar devam ettiği konusunda genel bir yanılgıya yol açtığını belirtiyor. Oysa kadınların en doğurgan oldukları dönem 20’li yaşlardır. Söylenti, yanıltıcı haber ve yanlış yönlendiren istatistiklerin anne baba adaylarına engel olmasını önlemek için Amerika’da değişik kurum ve kuruluşların yaptığı fertilite konulu araştırmaların sonuçları bir araya getirildi. Kliniklerinin anne-baba adaylarına söyleyemeyeceği 10 konu belirlendi.
1. Biyolojik yapınızı değiştiremeyiz.
Birçok kadın için kariyer basamaklarını tırmandığı 30’lu yaşlarda doğurganlıkta hafif bir düşüş başlar, bu düşüş 37 yaş civarında hızlanır ve 40 yaş sonrasında doğurganlık keskin bir şekilde azalır. Bu değiştirilemez bir gerçektir. Tabii ki tüm fertilite sorunları yaşa bağlı değildir. Genç yaştaki kadınlarda, hamile kalmalarını zorlaştıran polikistik over sendromu veya hormonal bozukluk gibi tıbbi sorunlar görülebilir. Ayrıca, infertilite genellikle kadınlara ait bir sorun olarak düşünülmesine rağmen yüzde 40 kadar vakada sorun erkekten kaynaklanır.
2. Doğru ilacı kullanmıyor, doğru doktora gitmiyor olabilirsiniz.
ABD’li çiftlerin yaklaşık yüzde 10’u hamile kalma sorunu yaşıyor. 35 ile 40 yaş arasındaki kadınların 6 ay denedikten sonra bir uzmana başvurması gerekirken, 40 yaş üzerindekiler bir uzmana gitmek için 3 aydan fazla beklememelidir. Yapılan araştırmalarda çoğu kadının uzmana başvurmak için uzun süre beklediği saptandı. Bazen jinekologlar tedavi kapsamında fertilite ilaçları ile zamanı daha da geciktirir. Reprodüktif endokrinoloji uzmanları tüp bebek gibi doğrudan amaca yönelik işlemler uygularken, jinekologlar yumurtlamanın uyarılmasına ve yumurtaların olgunlaşmasına yardımcı olan fertilite ilaçları kullanır. Oysa kadınların 6 aydan fazla fertilite ilaçları kullanmamaları gerekir. Araştırmalar kadınların ilaç tedavisine çok daha uzun süreler devam ettiğini gösteriyor. Fertilite tedavileri söz konusu olduğunda, zaman en önemli faktördür. Aylar geçtikçe hamile kalma şansı azalır. Açıklanamayan infertilite sorunu olan 38 ile 42 yaş arasındaki kadınlarda diğer tedavileri denemek yerine zaman kaybetmeden IVF tedavisine başlamak en kısa zamanda bebek sahibi olma şansı sunulmalıdır.
3. Çok para harcayacaksınız.
ABD’de bir tüp bebek tedavisinin ortalama maliyeti 12 bin 400 dolardır. Ancak bu toplam maliyet değildir. IVF deneme aşamasına gelene kadar yapılan diğer tedavilerdeki harcamalar 2.500 dolar arasındadır. Amerika’da bazı eyaletlerin infertilite tedavilerini belirli bir seviyede sigorta kapsamında olmasını şart koşmasına rağmen en iyi koşullarda dahi sigorta yeterli olmaz. Sağlıklı bir bebek paha biçilemez bir armağan olmasına rağmen doktorlar maliyet konusunda açık ve dürüst olmalıdır.
4. Geri ödeme garantimiz büyük bir avantaj değil.
Amerika’da çok sayıda fertilite kliniği 20 bin 000 dolar sabit bir ücret karşılığında hastalarına IVF siklusundan oluşan “risk paylaşımlı†programlar sunmaktadır. Tüm sikluslar başarısız olursa, hastalar ödedikleri paranın tamamını geri alır. Burada asıl hedef; IVF tedavisinin tamamen sigorta kapsamına girmesi ve risk paylaşımının geçmişte kalmasıdır.
5. Tüm sağlık risklerini en iyi şekilde idare edemeyebiliriz.
Fertilite tedavilerindeki bazı sağlık riskleri doktorlar tarafından iyi bilinir. 2010 yılında IVF ile doğan bebeklerin neredeyse yarısında çoğul gebelik riski bulunmaktadır. İkizlerde erken doğum ve serebral palsi, düşük doğum ağırlığı ve hatta ölü doğum gibi ilişkili durumlar dahil olmak üzere daha fazla komplikasyon riski vardır. Anne için ise çoğul gebeliğin getirdiği riskler arasında yüksek tansiyon, postpartum kanama, uzun süreli yatak istirahati ve diyabet bulunmaktadır.
6. Yaşadığınız yer tedavinizde belirleyici rol oynar.
Amerika’da bazı eyaletlerde birtakım infertilite tedavilerinin belirli sağlık planlarının kapsamında olması zorunludur. Eyaletler arasındaki farklar yalnızca sigorta kapsamı ile bitmiyor.
7. Destek alın.
Hamile kalmak için yapay yöntemler denerken yaşanan stres korkunçtur. Birçok çift için bu gerçek bir krizdir ve uzman desteğinin alınması gerekebilir.
8. ‘Başarı oranlarımızı’ anlamada iyi şanslar.
Amerika’da Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin asiste reprodüktif teknoloji sunan fertilite kliniklerinin başarı oranları ile ilgili bir yıllık rapor yayınlamasını zorunlu kılmaktadır. Ancak bu raporda yer alan bilgiler genellikle klinik dildedir ve sunulan çok sayıdaki veri birçok kadının cevabını duymak istediği şu basit soruların cevaplarını içermez: Hamile kalma olasılığım nedir ve kaç siklus gerekecek? Birçok kadın IVF tedavisinin çoğunlukla başarılı olacağı izlenimine sahiptir—sonuçta bu son derece gelişmiş bir teknolojidir. Ancak, 35 yaşın altındaki kadınlarda bile yüzde 50’den az tedavi başarılı olur.
9. Belki de tedaviyi sonlandırmanın zamanı geldi.
Fiziksel, duygusal ve maddi açıdan külfetli olan fertilite tedavisini sonlandırmak çoğu zaman hastanın kararıdır. Bazı klinikler de çiftlere devam etmenin potansiyel risklerini anlatarak yardımcı olmak yerine, onlara farklı hizmetler sunarak tedaviyi sürdürmek ister. Bir hastaya yaşayabileceği olumsuzlukları gerçekçi bir şekilde anlatmak doktorun “en büyük becerisi ve sorumluluğudur.†Güvene dayalı bir doktor-hasta ilişkisi, her deneme sonrasında hastanın duygusal gücünün değerlendirilmesi gerekir. Tedaviye devam etme konusundaki ısrar, doktorların hastalarının çocuk sahibi olma hayallerini gerçekleştirmek için duyduğu gerçek ve samimi bir arzudan kaynaklanır. Bazen, tüm olumsuzluklara rağmen son deneme başarılı olur.
10. Doğurganlığınızı korumak mı istiyorsunuz?
Kanser tedavileri gibi doğurganlıklarını etkileyebilen sağlık sorunları yaşayan kadınlar uzun süredir yumurtalarını dondurma çözümüne güvenmektedir. Yumurta dondurma teknolojisi yumurtanın dondurulup daha sonra IVF tedavisinde kullanılmak üzere çözdürüldüğünde canlı kalma şansını artıran flaş bir yöntem ile son birkaç yılda büyük ölçüde gelişti. Bu iyi haber. Kötü haber yumurtaları gençleştiremezsiniz. Yaşa bağlı olarak yumurta kalitesindeki azalma nedeniyle, 30’lu yaşların sonlarında veya 40’lı yaşların başlarında yumurtalarını donduran kadınlar daha genç yaşlarda yumurtalarını donduran kadınlara göre daha az sayıda yaşayabilir embriyo sahibi olacaktır. Yumurta ve sperm kalitesi yaş ilerledikçe düşerek anomali riskini artırır. Örneğin, annenin ilerleyen yaşı Down sendromu riski ve babanın ilerleyen yaşı otizm riski ile doğrudan bağlantılı olduğu bilinmektedir. Daha ileri yaşlardaki kadınlarda düşük yapma olasılığı daha fazladır.