Mustafa Kemal Pa?a Sivas'ta Heyet-i Temsiliye (Temsilciler Kurulu ) Karargah?'nda, Samsun'a gidi?ini K?l?? Ali'ye ??yle anlatm??t?r (Ekim 1919):
- “Ben tasarlad???m program?m? ?ili’deki evimin bir k??esinde oturarak ve birtak?m pestenkerani anas?rla g?r??erek tatbik edebilece?ime kani olmad???m i?indir ki do?rudan do?ruya milletle temasa gelmek istedim. Cevherini ?ok ala bildi?im ve ?ok sevdi?im milletimizin i?inde ve onunla birlikte hareket etmeyi daha faydal?, hatta ?ok l?zumlu g?rd?m. Senelerden beri ?st?rap i?inde bulunan Anadolu’nun derhal varl???na kar??mak elbette ki daha salim bir d???nce idi. Bundan dolay? 3. Ordu M?fetti?li?ine tayinimi temin ettim ve seyrisefainin k???k bir vapuruna binerek karargah?mla birlikte alelacele yola ??kt?m. Baz? dostlar?m bana ?ngilizlerin yolda gemiyi bat?rmas? ihtimali oldu?unu s?yledikleri halde kulak asmad?m, k?ymet vermedim.
Hareketimiz gecesini, Karadeniz'de b?y?k bir f?rt?na i?inde ge?irdik. Korkun? bir f?rt?na!k???k vapur bazen mukavemetini kaybediyor, sulara dal?p gidecekmi? tesirini veriyordu. Bir aral?k kaptan k?pr?s?ne ??kt?m. Kaptana "nas?l bir rota takip ediyorsunuz" diye sordum.
Kaptan bana:
- “Muntazam bir rota takip etmek imkan? yok. Allah'a s???nd?k, gidiyoruz!" deyince:
- Ni?in b?yle gidiyoruz diye sordum. Kaptan:
- “Pa?am, hareket i?in iki g?n evvel emir verdiler. Gemiyi g?zden ge?irdim. Bir?ok noksanlar? vard?r. Kalkamam dedim. Fakat kimseye dinletemedim. Pusulas? yok, paraketesi bozuk, bu vaziyette rota mevzubahis olabilir mi?
Cevab?n? verdi."
Pa?a bize bunlar? anlatt?ktan sonra ?unlar? ilave etti:
- “Bizi b?yle bir gemi ile yola ??karmak bir cinayetti ve muhakkak bir ?l?me g?ndermekti. ?stanbul'daki temaslar?mdan, gizli faaliyetlerimden ?rken, endi?eye d??en Ferit Pa?a hi? ??phesiz ki bu cinayeti bilerek intikap etmi?tir. "
Hakikaten pa?a bu g?r???nde yerden g??e hakl?yd?. Nitekin Samsun'a ayak basar basmaz kendisine verilen telgraflarda baz? talimat olarak tekrar d?nmek ?zere ?stanbul'a bir an evvel avdeti isteniyordu. Hatta bir bak?mdan geminin rota takip etmeyi?i, pusulas?z olu?u hay?rl? olmu?tu. ??nk? geminin ya yede?e al?n?p getirilmesine, yahut bat?r?lmas?na memur edilen bir ?ngiliz torpidosu s?rf muntazam bir rota takip edilmemesi y?z?nden gemi ile kar??la?amam??, izini kaybederek vazifesini yapamam??t?.
Mustafa Kemal Pa?a ?stanbul'dan Anadolu'ya ge?i?ini bize anlat?rken g?zleri parlayarak b?t?n heybetiyle memleket i?in yegane kurtulu? ?aresinin milli birli?in muhafazas? oldu?unu ve i?inde ya?an?lan felaketlere bu birlikte mukavemet edilerek milletin ancak bu sayede kurtulabilece?ini, milletle beraber behemehal ve mutlaka bu gayeye varaca?? kanaatini izhar ediyordu."
- “Ben tasarlad???m program?m? ?ili’deki evimin bir k??esinde oturarak ve birtak?m pestenkerani anas?rla g?r??erek tatbik edebilece?ime kani olmad???m i?indir ki do?rudan do?ruya milletle temasa gelmek istedim. Cevherini ?ok ala bildi?im ve ?ok sevdi?im milletimizin i?inde ve onunla birlikte hareket etmeyi daha faydal?, hatta ?ok l?zumlu g?rd?m. Senelerden beri ?st?rap i?inde bulunan Anadolu’nun derhal varl???na kar??mak elbette ki daha salim bir d???nce idi. Bundan dolay? 3. Ordu M?fetti?li?ine tayinimi temin ettim ve seyrisefainin k???k bir vapuruna binerek karargah?mla birlikte alelacele yola ??kt?m. Baz? dostlar?m bana ?ngilizlerin yolda gemiyi bat?rmas? ihtimali oldu?unu s?yledikleri halde kulak asmad?m, k?ymet vermedim.
Hareketimiz gecesini, Karadeniz'de b?y?k bir f?rt?na i?inde ge?irdik. Korkun? bir f?rt?na!k???k vapur bazen mukavemetini kaybediyor, sulara dal?p gidecekmi? tesirini veriyordu. Bir aral?k kaptan k?pr?s?ne ??kt?m. Kaptana "nas?l bir rota takip ediyorsunuz" diye sordum.
Kaptan bana:
- “Muntazam bir rota takip etmek imkan? yok. Allah'a s???nd?k, gidiyoruz!" deyince:
- Ni?in b?yle gidiyoruz diye sordum. Kaptan:
- “Pa?am, hareket i?in iki g?n evvel emir verdiler. Gemiyi g?zden ge?irdim. Bir?ok noksanlar? vard?r. Kalkamam dedim. Fakat kimseye dinletemedim. Pusulas? yok, paraketesi bozuk, bu vaziyette rota mevzubahis olabilir mi?
Cevab?n? verdi."
Pa?a bize bunlar? anlatt?ktan sonra ?unlar? ilave etti:
- “Bizi b?yle bir gemi ile yola ??karmak bir cinayetti ve muhakkak bir ?l?me g?ndermekti. ?stanbul'daki temaslar?mdan, gizli faaliyetlerimden ?rken, endi?eye d??en Ferit Pa?a hi? ??phesiz ki bu cinayeti bilerek intikap etmi?tir. "
Hakikaten pa?a bu g?r???nde yerden g??e hakl?yd?. Nitekin Samsun'a ayak basar basmaz kendisine verilen telgraflarda baz? talimat olarak tekrar d?nmek ?zere ?stanbul'a bir an evvel avdeti isteniyordu. Hatta bir bak?mdan geminin rota takip etmeyi?i, pusulas?z olu?u hay?rl? olmu?tu. ??nk? geminin ya yede?e al?n?p getirilmesine, yahut bat?r?lmas?na memur edilen bir ?ngiliz torpidosu s?rf muntazam bir rota takip edilmemesi y?z?nden gemi ile kar??la?amam??, izini kaybederek vazifesini yapamam??t?.
Mustafa Kemal Pa?a ?stanbul'dan Anadolu'ya ge?i?ini bize anlat?rken g?zleri parlayarak b?t?n heybetiyle memleket i?in yegane kurtulu? ?aresinin milli birli?in muhafazas? oldu?unu ve i?inde ya?an?lan felaketlere bu birlikte mukavemet edilerek milletin ancak bu sayede kurtulabilece?ini, milletle beraber behemehal ve mutlaka bu gayeye varaca?? kanaatini izhar ediyordu."
(Erendil, Muzaffer, ?lgin? Olaylar Ve Anektodlarla Atat?rk, Ankara, Gn. Kur. Bas?mevi, 1988, Sh. 9-10)