[b]Erotik A?k?n ?mkans?zl???[/b]
[b]Erotik A?ka Psikanalitik Bir Bak??[/b]
B?y?t?ld???m?z bat? masallar? prensle, prensesin (erkek ve kad?n?n) kavu?mas?n? "?at??mas?z" ve uyumlu bir deneyim gibi sunar. ?ocuksu imgelem di?i ve eril prensibin -kad?n?n ve erke?in- bir araya geli?ini i?sel her t?rl? gerilimden ar?nm?? bir b?t?nle?me gibi deneyimler, kad?n?n ve erke?in ruhsal ve masals? bir gizle perdelenen bedensel "b?t?nle?mesi" sanki birbirinden farkl? ama birbirinin dolay?m?yla b?t?nlenen iki ayr? varl???n dans? gibi resmedilir. Bu ?ocuksu imgelemin ve insanl???n "?ocuksu" yan?n?n fantezisidir b?y?k bir olas?l?kla. Oysa, do?u masallar? i?inde ya?ad???m?z ger?ekli?i ne kadar da iyi resmeder. A?k, kad?n?n ve erke?in, di?il ve eril prensibin kavu?mas?ndaki imkans?zl??? anlat?r. A?k bir aray?? ve y?k?m s?reci olarak betimlenir. A?k, olabildi?ince i?sel bir deneyimdir do?u masallar?nda, kahraman?n imgeleminde do?an, onu ger?ek hayat?n patikalar?nda "m?nzevi" eden, "ben"li?in y?k?m?n? h?zland?ran, egoyu par?alayan, ger?eklik hissini elinden alan, a?k?n "nesne"siyle olan b?t?n ba?lar? kesen ve ruhsal bir d?n???m? ?ekillendiren bir deneyim. Do?u masallar?nda anlat?lan "olgun" a?kt?r asl?nda, ??nk? asla naif de?ildir.
Masals? olandan/fanteziden ger?ekli?e ge?ti?imiz alan bu ?er?evede do?u masallar?n?n temalar?na son derece yak?nd?r. Yeti?kin hayat?n "masals?l?ktan" ar?nm?? ??plak ger?ekli?i bizi, solipsistik evrenlerinde kendi fantezilerini deneyimleyen kad?n?n ve erke?in "trajik" ?at??mas?na ta??r. Modern ya?am?n b?t?n g?stergelerine bak?ld???nda, kad?n?n ve erke?in iki ayr? fantezi d?nyas? oldu?unu g?rmek hi?te zor de?ildir. Ya?am bu fantezilerin uzla?mazl???ndan do?an bir gerilim ?zerine kuruludur. A?k, belki de bu gerilimi en derinden deneyimlendi?imiz and?r. A?k?n belki de bu kadar hayal k?r?kl??? yaratmas?, bu oranda derin narsisistik k?r?lmalara yol a?mas? kurgusal olanla, "ger?ek" olan aras?ndaki bu uzla?maz mesafeden kaynaklanmaktad?r, ??nk? "fantezi" onu deneyimleyen ki?i i?in o oranda ger?ektir, ve reel hayat?n g?stergelerinden ?ok daha derin bir kaynaktan, bilin?d???ndan beslenmektedir.
Bizi a?kta harekete ge?iren b?t?n temalar bilin?d??? bir kaynaktan beslenir. A?k?n bu oranda kontrol edilemez bir deneyim olmas?n? a??klayan da budur. A?k, istemli bir se?im, kontrol edilebilen, engellenebilen, ertelenebilen bir deneyim de?ildir. A?k bir se?im de?ildir, bu anlamda bilincin alan?nda yer almaz. A?k i?ine d???len, bizi merkezine do?ru ?eken, benli?i hakimiyetine alan bilin?d??? bir s?re?tir. A?k?n bir hastal?k olarak tan?mlanmas?n?n alt?nda yatan da budur. A?k aynen bir hastal?k gibi, beklenmedik bir zamanda, ?iddette ve formda gelir, bedeni ve ruhu hakimiyeti alt?na al?r, bizi bitkin d???r?r, egonun g?c?n?, savunma mekanizmalar?m?z? -g?ndelik hayat i?inde ayakta kalmak i?in geli?tirdi?imiz binlerce k???k oyunumuzu- elimizden al?r. A?kla beraber regrese oluruz. Yeti?kin kimli?imiz diki?lerinden s?k?l?r, b?t?nl??? zedelenir, rasyonel yan?m?z sendeler, eski ak?ll?, b?t?nl?kl?, yeti?kin ki?i de?ilizdir art?k. ?rrasyonel, ?ocuksu ve parampar?ay?zd?r. A?k?n paradoksu da burada yatar, a?ka b?t?nle?(/n)mek arzusuyla gireriz ve bu s?re?te b?t?nl???m?z? ve s?reklili?imizi kaybederiz. ??nk? a?kta ve a?k dolay?m?yla b?t?nle?mek m?mk?n de?ildir. A?k ve benlik ili?kisine bu y?n?yle de bak?ld???nda, do?u masallar?nda resmedilenle ne kadar iyi ?rt??t???n? g?zlemlemek m?mk?nd?r. Do?u masallar? “a?kta ya?anan deneyimi” –bat? masallar?n?n aksine- benli?in par?alanmas? olarak tasvir eder. Bat? masallar?nda di?inin ve erilin b?t?nle?mesini tasvir eden nihai sona oranla, do?u masallar? benli?in ??z?lmesini i?eren sanc?l? bir s?re?tir.
Mutlu A?k Yoktur
Aragon
A?kta b?t?nle?meyi imkans?z k?lan ?ey nedir? Psikanalitik kuram?n g?c?, a?k denen olguyu (yang?n?/hastal???/uzla?maz deneyimi/y?k?m s?recini/?iirlerin, edebiyat?n, masallar?n alan?nda tasvir edilen o sars?c? deneyimi) b?t?n karma?as?, irrasyonelitesi, ger?ek ?st? diliyle de?ifre edebilmesinden ve anla??l?r k?lmas?ndan gelmektedir. Evet, a?k bir hastal?kt?r, g?ndelik ya?am?, alg?y?, deneyimleri, rutinleri par?alayan, aya??m?z?n alt?ndaki topra?? erozyona u?ratan, rasyonel yan?m?z?n "tutulmas?na" yol a?an, bizi sendeleten, alg? kap?lar?m?z? a?an, hayal g?c?m?z?, spontan, ??lg?n ve toplum d??? yan?m?z? katalize eden, r?yalar?m?z?, bilin? d???n?n dehlizlerini hakimiyeti alt?na alan bir hastal?k... Evet, bir t?r b?y?, tutulma...ve psikanalizin g?c? bilimin rasyonel paradigmas?n?n alg? kap?lar?ndan dahi ge?emeyen o "yak?c?", "?l?mc?l" deneyimin derinliklerine inebilme g?c?nden ve yetisinden ge?mektedir.
A?k?n ?mkans?zl???na Psikanalitik Bir Bak??
Peki, k?z ?ocu?unun ?dipal s?re?te y?zle?mek ve ba?a ??kmak zorunda kald??? zorluklar ve bu ?er?evede olu?an korkular nelerdir? Bu s?re?te k?z ?ocu?ununda olu?an iki temel korku s?z konusudur. Birincisi k?z ?ocu?unun babay? erotik nesne olarak se?mesi ve bu ?er?evede anneyle olu?an rekabet dolay?s?yla annenin sevgisinin kaybetme korkusu. ?zellikle Ethel S.Person k?z ?ocu?u i?in, en temel sevgi kayna?? ve bak?m sa?layan “?teki”yle/anneyle rekabete girmenin k?z ?ocu?u i?in ne kadar kayg? yarat?c? bir s?re? oldu?unu dile getirir. K?z ?ocu?u ?zde?im nesnesi anneyle rekabete girerken, tamamen muhta? oldu?u annenin sevgisini ve bak?m?n? kaybetme riskini de ya?amaktad?r (bu olgu ileride g?rece?imiz bi?imde kad?nlar?n di?er kad?nlarla a??k bir bi?imde rekabete girme korkular?n?n temelini de a??klar. Anneyle ?zde?im dolay?m?yla ?ekillenen ili?kisel benlik a??ktan a???a rekabet yerine, ?st? ?rt?k bir rekabet bi?imini ?ekillendirir.)
Babay? erotik nesne olarak se?me s?reci ba?ka bir korkuyu da beraberinde getirmektedir: baba taraf?ndan zedelenme korkusu. K???k k?z ?ocu?u, baba ve kendisi aras?ndaki cinsel organ fark? dolay?s?yla cinsel organlar?n?n zarar g?rmesinden korkar. ?zellikle Karen Horney, kad?nlar?n tecav?z ile ilgili korkular?n temelini ?dipal s?re?te k?z ?ocu?u ve baba aras?ndaki bu “e?itsizli?e” ba?lar.
Oysa, erkek ?ocu?unun geli?imsel s?reci, k?z ?ocu?una oranla son derece zorludur. Erkek ?ocu?unda, cinsiyet kimli?inin olu?umu iki a?amal? bir s?reci i?erir: anneden ve "i?sel" olan kad?nl?ktan ayr??ma/kopu?, ilk ?zde?im fig?r? anneyi "olumsuzlama" ve babayla ?zde?le?me. K?z ?ocu?unun devaml?l?k ?zerine kurulu s?recine oranla, erkek ?ocu?u kopu? ve olumsuzlamayla ba?layan ve yeni bir ?zde?im s?reciyle sonlanan ikili bir s?re? ya?amak zorundad?r. Bu s?recin zorlu?unu anlamak i?in -san?r?m- sadece ?evremize bakmam?z yeterlidir. Erkeklerde evrensel olarak g?zlemledi?imiz di?ili?e/kad?nl??a regrese olma/gerileme korkusu, di?il olan?n a?a??lanmas?/d??lanmas?, erkeklerin i?sel di?il yanlar?na kar?? duyduklar? korku, kad?nlar taraf?ndan yutulma ve anneye gerileme korkular?n?n k?kenleri, bu geli?imsel s?recin zorluklar?nda yatar. Asl?nda bu zorlu geli?imsel s?re? b?t?n misojin erkek k?lt?r?n?n ve ?i?kin machismo k?lt?r?n?n temellerini de a??klayacak g??tedir.
Bu geli?imsel s?re?te erkek ?ocu?unun y?zle?mek zorunda oldu?u i?sel deneyimler ve bu ?er?evede geli?en korkular en az k?z ?ocu?unun ki kadar ?iddetli ama o oranda da farkl?d?r. Erkek ?ocu?u anneyi arzulama ve bu ?er?evede babayla olu?an rekabet s?recinde baba taraf?ndan cezaland?r?lma korkusu ya?ar. Devasa bedeniyle baba, annesini arzulayan k???k erkek ?ocu?unu zedeleyecek g??tedir. Bu evrensel ve (bilin?d???) i?di? edilme korkusunun temellerini atan korkudur.
Son d?nem analistler, bu s?re?te erkek ?ocu?unun deneyimledi?i narsisistik yaralanman?n da alt?n? ?izer: erkek ?ocu?unun, baban?n cinsel g?c?n?n yan?nda hissetti?i yetersizlik duygusu. K?z ?ocu?unun baban?n devasa bedeniyle imgeleminde kar??la?t???nda ya?ad??? zedelenme/yaralanma korkusunun yerini erkek ?ocuk da derin bir yetersizlik duygusu al?r. Baban?n anneye haz vermeye muktedir “eril cinselli?ine” oranla erkek ?ocu?unun “k???kl??? ve yetersizli?i”. Evrensel penis k?skan?l??? olgusunun temellerini atan da budur.
Ayr?ca, erkek ?ocu?u bu s?re?te anne taraf?ndan cinsel bir nesne olarak reddedilme deneyimini de ya?ar. Annenin erotik nesnesi o?lu de?ildir. Rekabette ?ne ??kan ki?i babad?r ve erkeklerde cinsel nesneyi kaybetme korkusunun temellerini atan tam da bu korkudur.
Ergenlik d?nemi her iki cins i?in ?ocuklukta ba?layan izleklerin ayr?m?n? daha da peki?tirecek g??tedir. Ergenlikte her iki cins hem bedensel farklar, hem de toplumsal cinsiyet kimliklerinin ?ocukluktaki k?kleri dolay?s?yla daha da farkl? iki s?rece girer. Erkek ?ocuklar? kolayl?kla uyar?labilen bir cinsel do?aya sahiptir. Erkek cinsel uyar?m?n?n g?r?n?r ve ayn? oranda istemden yar? ba??ms?z cinsel do?as?, erkek cinselli?ine damgas?n? vurur. Ergenlik s?recinde erkek kontrol? d???nda kolayl?kla uyar?lan ve “g?r?n?r” olan bir cinselli?in uyan???n? g?zlemler. Yine bu s?re?te erkekler i?in cinsel performans?n “ili?ki”nin ?n?ne ge?ti?ini g?zlemleriz. Bu haz i?in ili?kiyi feda etme e?iliminin (cinselli?in ve ili?kinin yal?t?lmas?) k?kenlerini ?dipal s?re?te erkek ?ocuklar?n?n ya?amakta olduklar? zorlu s?re?te bulmak m?mk?nd?r. Erkek olma s?recinde, anneden ayr?lmak i?in anneyi olumsuzlamak zorunda kalan erkek ?ocu?u, cinsel nesneye duyulan arzuyu, ayr??ma ile ko?ut olarak alg?lar. Bu da cinsel nesneyle ili?kisel bir birlik deneyimini zorla?t?r?r (hatta imkans?z k?lar). ?li?kisel birlik, zaten anneye gerilemeye, anne taraf?ndan yutulmay? ve di?ili?e (di?i evreye) geri d?n??? ?a?r??t?racak kadar g??l? bir deneyimdir. Ve erkek ?ocu?u i?in cinsellik, ili?kiden yal?t?l?r. Bu bize erkeklerin ergenlikten itibaren kar?? cinsi “insanc?l” b?t?n y?nlerinden ayr??t?rarak, sadece bir cinsel nesne olarak alg?layabilmelerin de k?kenlerini de a??klayabilir.
Ayr?ca bu d?nemde, erkek ?ocu?unun geli?imsel s?re?te anneyle ya?am?? oldu?u hayal k?r?klar?yla ba?lant?l? olarak geli?tirdi?i sadistik fantezilerin do?u?unu da g?zlemlemek m?mk?nd?r. Kar?? cinse kar?? geli?tirilen b?t?n sadistik fantezilerin k?kenini erkek ?ocu?unun annesiyle ili?kide deneyimledi?i narsisistik k?r?lmalara ba?lamak m?mk?nd?r. ?fkeye d?n??en narsisistik k?r?lmalar ?dip ?ncesi d?nemin yutucu annesi, anal d?nemin cezaland?r?c? annesi, ?dipal d?nemin reddeden annesinin izlerini ta??yabilir.
Oysa, ergen k?z son derece fakl? bir izlekte ilerlemektedir. ?e?itli yazarlar?n ve hatta Freud’un yaz?lar?nda kar??l?k bulacak ?ekilde “kad?nl???n gizemi” olarak nitelendirilecek kad?n cinselli?inin ergenlikteki g?r?n?m?, erkek ?ocuklar?n?n tam z?tt?d?r. K?zlar, ergenlikte kendileri i?in dahi gizem ta??yan bir cinsellikle y?zle?irler. Kad?n cinsel uyar?lma ve hazz?n?n g?r?nmez do?as? ve kad?n cinselli?inin erkeklere oranla g?rece zor uyanan do?as?, di?il cinselli?i k?z ?ocuklar? i?inde gizemli bir sis perdesi ard?nda saklar. Kad?n toplumsal cinsiyet kimli?inin ili?kiyi cinsel hazz?n ?n?ne yerle?tiren yap?s? da k?z ?ocuklar?n? cinselli?i sadece bedensel bir haz olarak ke?fetme e?ilimde olan erkeklere oranla ili?kinin koruyucular? haline getirir. Person ?zellikle ergen k?zlar?n ?dipal s?re?te anneyi kaybetme korkular?ndan kaynaklanan bir bi?imde kopmadan/ayr??madan/yaln?zla?madan korkarak ili?ki ad?na hazz? feda etme e?iliminde olduklar?n? dile getirir.
Hazz?n pe?indeki ergen erkek ve ili?ki pe?indeki ergen k?z ?ocu?u yeti?kinlik s?recinin e?i?indedir. Kar??m?zda pornografik imgelemde karikat?rize formlarda yans?malar?n? bulan yeti?kin erkek cinselli?i ve a?k romanlar? ve “pembe” dizilerde kar??l???n? bulan kad?n cinselli?inin uzla?maz yap?s? belirir. Pornografik imgelemde kar??m?za ??kan ve erke?in kolektif bilin?d???n?n dinamiklerini yans?tan performans odakl? ve o oranda ili?kiden ar?nm??/yal?t?lm?? bir cinsellik durmaktad?r. Performans korkular? ile g?d?lenen ve ili?ki taraf?ndan yutulma kayg?lar?na kar?? g??l? bir yal?tmayla ?ekillenen bu eril cinsellik, di?il g?ze son derece mekanik g?r?nmektedir. Oysa, psikanalitik bak?? a??s? bize bu mekanik, performans odakl? ve yal?t?lm?? cinselli?in gerisindeki “erkek ?ocu?unu” g?sterir. Anneye/di?iye/di?ili?e gerilemekten korkan, baban?n “g?c?” kar??s?nda yetersizlik ya?ayan, baba taraf?ndan cezaland?r?lmaktan korkan erkek ?ocu?unu.
Person, ayn? zamanda erkeklerin e? zamanl? ?ok e?li (ama o oranda da birbirlerinden haberdar olmayan partnerlerle) ili?kilerinin k?kenini ?dipal s?re?te erotik nesneyi kaybetme korkusuna (ve reel deneyimine) ba?lar. Bu ayn? zamanda pornografik imgelemde, merkezdeki erke?i ?evreleyen erotik “nesne”lerin “?ok”lu?unu da a??klayan bir olgudur. “Nesne”lerin ?oklu?u, kaybetme korkusuna kar?? bir kalkan g?revi g?r?r.
Yeti?kin erkek cinselli?inde g?zlemlenebilecek sadistik ??elerin k?kenlerini anne ?ocuk ili?kilerinin de?i?ik d?nemlerinde bulmak m?mk?nd?r. Daha ?ncede belirtildi?i bi?imde sadistik formlarda ifadesini bulabilecek narsisistik k?r?lmalar ?dip ?ncesi d?nemin yutucu annesi, anal d?nemin cezaland?r?c? annesi, ?dipal d?nemin reddeden annesinin izlerini ta??yabilir.
Oysa, yeti?kin kad?n cinselli?i ?dipal d?nemde temellendi?i bi?imiyle ili?ki odakl? bir cinsellik olarak kar??m?za ??kar. Kad?n cinselli?inin ili?kiyi cinsel hazz?n ?n?ne koyma e?ilimdeki yap?s?, ili?kiyi kaybetme korkusuyla beraber cinsel hazz? feda etme e?ilimi, cinsellik ve ili?kiyi bir b?t?n olarak alg?lama e?iliminin alt?nda anneyle ?zde?le?en, babaya duydu?u haz ve anneye kar?? ya?ad??? rekabet sonucunda anneyi kaybetme korkular? ya?ayan k???k k?z ?ocu?u yatmaktad?r. K?z ?ocu?u i?in cinsellik ve ili?ki bir b?t?nd?r, cinsel arzu sevdi?i ?tekiyi kaybetme riskini ta??r (Person k?z ?ocu?unun anneye kar?? duydu?u bu korkunun daha sonra kar?? cinse aktar?ld???n? dile getirir) ve ayn? zamanda cinsellik baba taraf?ndan zedelenme/incitilme riskini de i?inde bar?nd?r?r. Yeti?kin kad?nlarda patolojik formlarda g?r?len cinsel mazo?izmin k?kenlerini ?dipal d?nemde ya?anan a??r? su?luluk duygular?na ve baba taraf?ndan cinsel olarak cezaland?r?lma/incitilme korkular?na ba?lamak m?mk?nd?r. (Horney ?zellikle aile i?inde reel anlamda varolan ve kad?na/anneye y?nelik ?iddetin k?z ?ocu?unun ?dipal d?nemde cinselli?i sald?rgan bir olgu olarak kodlamas?n? sa?lad???n? d???n?r.)
Bu ?er?evede psikanaliz bize di?i ve eril cinsel geli?im ?yk?lerinin ironik z?tl???n? anlat?r.
Son S?z
Love reveals a repeated fury
Pablo Neruda
Neruda, a?k?n bitmek t?kenmek bilmeyen, sonsuz bir d?ng?yle ve g??le kendini ?reten do?as?n? dile getirir. Her a?k?n, ?fkeyle, ?ehvetle, heyecanla ?ekillenen (ve kendini yeniden yeniden ?reten) f?rt?nas?n?n kendisini giz perdesinin ard?ndan belli edi?ini...Psikanaliz ise bu f?rt?nan?n g?c?n?n/ sertli?inin/ kontrol edilemezli?inin/ h?r??nl???n?n/ y?k?c?l???n?n k?klerini a??klayan bilin?d??? s?re?leri ke?fetme s?recinde yol g?sterir bize. Oysa ve yine de bilgi bizi teselli etmez...f?rt?nay? dindirmeye g?c? yetmez...Yine ve yeniden ?air/?iir bize hat?rlat?r... “Mutlu A?k Yoktur”...
[b]Erotik A?ka Psikanalitik Bir Bak??[/b]
Mahan Do?rus?z
Oysa ben sana neler adam??t?mB?y?t?ld???m?z bat? masallar? prensle, prensesin (erkek ve kad?n?n) kavu?mas?n? "?at??mas?z" ve uyumlu bir deneyim gibi sunar. ?ocuksu imgelem di?i ve eril prensibin -kad?n?n ve erke?in- bir araya geli?ini i?sel her t?rl? gerilimden ar?nm?? bir b?t?nle?me gibi deneyimler, kad?n?n ve erke?in ruhsal ve masals? bir gizle perdelenen bedensel "b?t?nle?mesi" sanki birbirinden farkl? ama birbirinin dolay?m?yla b?t?nlenen iki ayr? varl???n dans? gibi resmedilir. Bu ?ocuksu imgelemin ve insanl???n "?ocuksu" yan?n?n fantezisidir b?y?k bir olas?l?kla. Oysa, do?u masallar? i?inde ya?ad???m?z ger?ekli?i ne kadar da iyi resmeder. A?k, kad?n?n ve erke?in, di?il ve eril prensibin kavu?mas?ndaki imkans?zl??? anlat?r. A?k bir aray?? ve y?k?m s?reci olarak betimlenir. A?k, olabildi?ince i?sel bir deneyimdir do?u masallar?nda, kahraman?n imgeleminde do?an, onu ger?ek hayat?n patikalar?nda "m?nzevi" eden, "ben"li?in y?k?m?n? h?zland?ran, egoyu par?alayan, ger?eklik hissini elinden alan, a?k?n "nesne"siyle olan b?t?n ba?lar? kesen ve ruhsal bir d?n???m? ?ekillendiren bir deneyim. Do?u masallar?nda anlat?lan "olgun" a?kt?r asl?nda, ??nk? asla naif de?ildir.
Masals? olandan/fanteziden ger?ekli?e ge?ti?imiz alan bu ?er?evede do?u masallar?n?n temalar?na son derece yak?nd?r. Yeti?kin hayat?n "masals?l?ktan" ar?nm?? ??plak ger?ekli?i bizi, solipsistik evrenlerinde kendi fantezilerini deneyimleyen kad?n?n ve erke?in "trajik" ?at??mas?na ta??r. Modern ya?am?n b?t?n g?stergelerine bak?ld???nda, kad?n?n ve erke?in iki ayr? fantezi d?nyas? oldu?unu g?rmek hi?te zor de?ildir. Ya?am bu fantezilerin uzla?mazl???ndan do?an bir gerilim ?zerine kuruludur. A?k, belki de bu gerilimi en derinden deneyimlendi?imiz and?r. A?k?n belki de bu kadar hayal k?r?kl??? yaratmas?, bu oranda derin narsisistik k?r?lmalara yol a?mas? kurgusal olanla, "ger?ek" olan aras?ndaki bu uzla?maz mesafeden kaynaklanmaktad?r, ??nk? "fantezi" onu deneyimleyen ki?i i?in o oranda ger?ektir, ve reel hayat?n g?stergelerinden ?ok daha derin bir kaynaktan, bilin?d???ndan beslenmektedir.
Bizi a?kta harekete ge?iren b?t?n temalar bilin?d??? bir kaynaktan beslenir. A?k?n bu oranda kontrol edilemez bir deneyim olmas?n? a??klayan da budur. A?k, istemli bir se?im, kontrol edilebilen, engellenebilen, ertelenebilen bir deneyim de?ildir. A?k bir se?im de?ildir, bu anlamda bilincin alan?nda yer almaz. A?k i?ine d???len, bizi merkezine do?ru ?eken, benli?i hakimiyetine alan bilin?d??? bir s?re?tir. A?k?n bir hastal?k olarak tan?mlanmas?n?n alt?nda yatan da budur. A?k aynen bir hastal?k gibi, beklenmedik bir zamanda, ?iddette ve formda gelir, bedeni ve ruhu hakimiyeti alt?na al?r, bizi bitkin d???r?r, egonun g?c?n?, savunma mekanizmalar?m?z? -g?ndelik hayat i?inde ayakta kalmak i?in geli?tirdi?imiz binlerce k???k oyunumuzu- elimizden al?r. A?kla beraber regrese oluruz. Yeti?kin kimli?imiz diki?lerinden s?k?l?r, b?t?nl??? zedelenir, rasyonel yan?m?z sendeler, eski ak?ll?, b?t?nl?kl?, yeti?kin ki?i de?ilizdir art?k. ?rrasyonel, ?ocuksu ve parampar?ay?zd?r. A?k?n paradoksu da burada yatar, a?ka b?t?nle?(/n)mek arzusuyla gireriz ve bu s?re?te b?t?nl???m?z? ve s?reklili?imizi kaybederiz. ??nk? a?kta ve a?k dolay?m?yla b?t?nle?mek m?mk?n de?ildir. A?k ve benlik ili?kisine bu y?n?yle de bak?ld???nda, do?u masallar?nda resmedilenle ne kadar iyi ?rt??t???n? g?zlemlemek m?mk?nd?r. Do?u masallar? “a?kta ya?anan deneyimi” –bat? masallar?n?n aksine- benli?in par?alanmas? olarak tasvir eder. Bat? masallar?nda di?inin ve erilin b?t?nle?mesini tasvir eden nihai sona oranla, do?u masallar? benli?in ??z?lmesini i?eren sanc?l? bir s?re?tir.
Mutlu A?k Yoktur
Aragon
A?kta b?t?nle?meyi imkans?z k?lan ?ey nedir? Psikanalitik kuram?n g?c?, a?k denen olguyu (yang?n?/hastal???/uzla?maz deneyimi/y?k?m s?recini/?iirlerin, edebiyat?n, masallar?n alan?nda tasvir edilen o sars?c? deneyimi) b?t?n karma?as?, irrasyonelitesi, ger?ek ?st? diliyle de?ifre edebilmesinden ve anla??l?r k?lmas?ndan gelmektedir. Evet, a?k bir hastal?kt?r, g?ndelik ya?am?, alg?y?, deneyimleri, rutinleri par?alayan, aya??m?z?n alt?ndaki topra?? erozyona u?ratan, rasyonel yan?m?z?n "tutulmas?na" yol a?an, bizi sendeleten, alg? kap?lar?m?z? a?an, hayal g?c?m?z?, spontan, ??lg?n ve toplum d??? yan?m?z? katalize eden, r?yalar?m?z?, bilin? d???n?n dehlizlerini hakimiyeti alt?na alan bir hastal?k... Evet, bir t?r b?y?, tutulma...ve psikanalizin g?c? bilimin rasyonel paradigmas?n?n alg? kap?lar?ndan dahi ge?emeyen o "yak?c?", "?l?mc?l" deneyimin derinliklerine inebilme g?c?nden ve yetisinden ge?mektedir.
A?k?n ?mkans?zl???na Psikanalitik Bir Bak??
Psikanaliz bize kad?n?n ve erke?in "b?t?nle?me"sini m?mk?n k?lacak bir a?k deneyiminin imkans?zl??? konusunda ne t?r ipu?lar? verir? Psikanaliz en temelde bunu kad?n?n ve erke?in geli?imsel ?yk?lerinin son derece farkl? izleklerini tan?mlayarak yapar.
Yeti?kin kad?n ve erkek cinselli?inin temellerini olu?turan ?dipal d?nem cinselli?inin ilk uyan??? s?recidir. Oysa k?z ve erkek ?ocu?u, ?dipal s?reci b?t?n yeti?kin cinselli?e damgas?n? vuracak bi?imde “farkl?” bi?imlerde deneyimler. Cinselli?in uyan???, cinsel kimli?in ?ekillenmesi ile paralel bir s?re?tir. Bu uyan?? ve “olu?um” s?recinde her iki cinsin ger?ekle?tirmek zorunda kald??? geli?imsel a?amalar ve deneyimledi?i korkular birbirinden son derece farkl?d?r. K?z ?ocu?unun toplumsal cinsiyet kimli?inin olu?umu - anne ile s?reklilik, anne "gibi" olu?, anneyle "?zde?"le?me ?zerine kuruludur. K?z ?ocu?u, anneyle do?umda ba?layan “birlik” duygusunu devam ettirmek, anneyle deneyimledi?i ?zde?im s?recini s?rd?rmek zorundad?r. K?z ?ocu?u di?i olman?n anne gibi olmak oldu?unu ??renir. Bu ?er?evede k?z ?ocu?unun geli?imsel “?devi” erkek ?ocu?una oranla son derece kolayd?r ??nk? anne son derece yak?ndan bildi?i, dokundu?u, koklad???, taklit etti?i, birlik duygusunu en yak?ndan deneyimleyegeldi?i “?teki”dir. K?z ?ocu?u anneyle ?zde?im dolay?m?yla di?il bir cinsiyet kimli?ini olu?turur. ?zde?im dolay?m?yla kurulan di?il cinsiyet kimli?i k?z ?ocuklar?nda ili?kisel benli?in temellerini atar. ?li?kisel benlik, k?z ?ocuklar?n?n (ve daha sonra kad?nlar?n) benliklerini ili?ki dolay?m?yla tan?mlamalar? anlam?na gelir. Bu ?er?evede k?z ?ocu?u i?in kendisi/benli?i ?tekinden kopuk bir “entite” de?ildir. K?z ?ocu?u kendi benli?ini bir “devaml?l?k” i?inde deneyimler. Peki, k?z ?ocu?unun ?dipal s?re?te y?zle?mek ve ba?a ??kmak zorunda kald??? zorluklar ve bu ?er?evede olu?an korkular nelerdir? Bu s?re?te k?z ?ocu?ununda olu?an iki temel korku s?z konusudur. Birincisi k?z ?ocu?unun babay? erotik nesne olarak se?mesi ve bu ?er?evede anneyle olu?an rekabet dolay?s?yla annenin sevgisinin kaybetme korkusu. ?zellikle Ethel S.Person k?z ?ocu?u i?in, en temel sevgi kayna?? ve bak?m sa?layan “?teki”yle/anneyle rekabete girmenin k?z ?ocu?u i?in ne kadar kayg? yarat?c? bir s?re? oldu?unu dile getirir. K?z ?ocu?u ?zde?im nesnesi anneyle rekabete girerken, tamamen muhta? oldu?u annenin sevgisini ve bak?m?n? kaybetme riskini de ya?amaktad?r (bu olgu ileride g?rece?imiz bi?imde kad?nlar?n di?er kad?nlarla a??k bir bi?imde rekabete girme korkular?n?n temelini de a??klar. Anneyle ?zde?im dolay?m?yla ?ekillenen ili?kisel benlik a??ktan a???a rekabet yerine, ?st? ?rt?k bir rekabet bi?imini ?ekillendirir.)
Babay? erotik nesne olarak se?me s?reci ba?ka bir korkuyu da beraberinde getirmektedir: baba taraf?ndan zedelenme korkusu. K???k k?z ?ocu?u, baba ve kendisi aras?ndaki cinsel organ fark? dolay?s?yla cinsel organlar?n?n zarar g?rmesinden korkar. ?zellikle Karen Horney, kad?nlar?n tecav?z ile ilgili korkular?n temelini ?dipal s?re?te k?z ?ocu?u ve baba aras?ndaki bu “e?itsizli?e” ba?lar.
Oysa, erkek ?ocu?unun geli?imsel s?reci, k?z ?ocu?una oranla son derece zorludur. Erkek ?ocu?unda, cinsiyet kimli?inin olu?umu iki a?amal? bir s?reci i?erir: anneden ve "i?sel" olan kad?nl?ktan ayr??ma/kopu?, ilk ?zde?im fig?r? anneyi "olumsuzlama" ve babayla ?zde?le?me. K?z ?ocu?unun devaml?l?k ?zerine kurulu s?recine oranla, erkek ?ocu?u kopu? ve olumsuzlamayla ba?layan ve yeni bir ?zde?im s?reciyle sonlanan ikili bir s?re? ya?amak zorundad?r. Bu s?recin zorlu?unu anlamak i?in -san?r?m- sadece ?evremize bakmam?z yeterlidir. Erkeklerde evrensel olarak g?zlemledi?imiz di?ili?e/kad?nl??a regrese olma/gerileme korkusu, di?il olan?n a?a??lanmas?/d??lanmas?, erkeklerin i?sel di?il yanlar?na kar?? duyduklar? korku, kad?nlar taraf?ndan yutulma ve anneye gerileme korkular?n?n k?kenleri, bu geli?imsel s?recin zorluklar?nda yatar. Asl?nda bu zorlu geli?imsel s?re? b?t?n misojin erkek k?lt?r?n?n ve ?i?kin machismo k?lt?r?n?n temellerini de a??klayacak g??tedir.
Bu geli?imsel s?re?te erkek ?ocu?unun y?zle?mek zorunda oldu?u i?sel deneyimler ve bu ?er?evede geli?en korkular en az k?z ?ocu?unun ki kadar ?iddetli ama o oranda da farkl?d?r. Erkek ?ocu?u anneyi arzulama ve bu ?er?evede babayla olu?an rekabet s?recinde baba taraf?ndan cezaland?r?lma korkusu ya?ar. Devasa bedeniyle baba, annesini arzulayan k???k erkek ?ocu?unu zedeleyecek g??tedir. Bu evrensel ve (bilin?d???) i?di? edilme korkusunun temellerini atan korkudur.
Son d?nem analistler, bu s?re?te erkek ?ocu?unun deneyimledi?i narsisistik yaralanman?n da alt?n? ?izer: erkek ?ocu?unun, baban?n cinsel g?c?n?n yan?nda hissetti?i yetersizlik duygusu. K?z ?ocu?unun baban?n devasa bedeniyle imgeleminde kar??la?t???nda ya?ad??? zedelenme/yaralanma korkusunun yerini erkek ?ocuk da derin bir yetersizlik duygusu al?r. Baban?n anneye haz vermeye muktedir “eril cinselli?ine” oranla erkek ?ocu?unun “k???kl??? ve yetersizli?i”. Evrensel penis k?skan?l??? olgusunun temellerini atan da budur.
Ayr?ca, erkek ?ocu?u bu s?re?te anne taraf?ndan cinsel bir nesne olarak reddedilme deneyimini de ya?ar. Annenin erotik nesnesi o?lu de?ildir. Rekabette ?ne ??kan ki?i babad?r ve erkeklerde cinsel nesneyi kaybetme korkusunun temellerini atan tam da bu korkudur.
Ergenlik d?nemi her iki cins i?in ?ocuklukta ba?layan izleklerin ayr?m?n? daha da peki?tirecek g??tedir. Ergenlikte her iki cins hem bedensel farklar, hem de toplumsal cinsiyet kimliklerinin ?ocukluktaki k?kleri dolay?s?yla daha da farkl? iki s?rece girer. Erkek ?ocuklar? kolayl?kla uyar?labilen bir cinsel do?aya sahiptir. Erkek cinsel uyar?m?n?n g?r?n?r ve ayn? oranda istemden yar? ba??ms?z cinsel do?as?, erkek cinselli?ine damgas?n? vurur. Ergenlik s?recinde erkek kontrol? d???nda kolayl?kla uyar?lan ve “g?r?n?r” olan bir cinselli?in uyan???n? g?zlemler. Yine bu s?re?te erkekler i?in cinsel performans?n “ili?ki”nin ?n?ne ge?ti?ini g?zlemleriz. Bu haz i?in ili?kiyi feda etme e?iliminin (cinselli?in ve ili?kinin yal?t?lmas?) k?kenlerini ?dipal s?re?te erkek ?ocuklar?n?n ya?amakta olduklar? zorlu s?re?te bulmak m?mk?nd?r. Erkek olma s?recinde, anneden ayr?lmak i?in anneyi olumsuzlamak zorunda kalan erkek ?ocu?u, cinsel nesneye duyulan arzuyu, ayr??ma ile ko?ut olarak alg?lar. Bu da cinsel nesneyle ili?kisel bir birlik deneyimini zorla?t?r?r (hatta imkans?z k?lar). ?li?kisel birlik, zaten anneye gerilemeye, anne taraf?ndan yutulmay? ve di?ili?e (di?i evreye) geri d?n??? ?a?r??t?racak kadar g??l? bir deneyimdir. Ve erkek ?ocu?u i?in cinsellik, ili?kiden yal?t?l?r. Bu bize erkeklerin ergenlikten itibaren kar?? cinsi “insanc?l” b?t?n y?nlerinden ayr??t?rarak, sadece bir cinsel nesne olarak alg?layabilmelerin de k?kenlerini de a??klayabilir.
Ayr?ca bu d?nemde, erkek ?ocu?unun geli?imsel s?re?te anneyle ya?am?? oldu?u hayal k?r?klar?yla ba?lant?l? olarak geli?tirdi?i sadistik fantezilerin do?u?unu da g?zlemlemek m?mk?nd?r. Kar?? cinse kar?? geli?tirilen b?t?n sadistik fantezilerin k?kenini erkek ?ocu?unun annesiyle ili?kide deneyimledi?i narsisistik k?r?lmalara ba?lamak m?mk?nd?r. ?fkeye d?n??en narsisistik k?r?lmalar ?dip ?ncesi d?nemin yutucu annesi, anal d?nemin cezaland?r?c? annesi, ?dipal d?nemin reddeden annesinin izlerini ta??yabilir.
Oysa, ergen k?z son derece fakl? bir izlekte ilerlemektedir. ?e?itli yazarlar?n ve hatta Freud’un yaz?lar?nda kar??l?k bulacak ?ekilde “kad?nl???n gizemi” olarak nitelendirilecek kad?n cinselli?inin ergenlikteki g?r?n?m?, erkek ?ocuklar?n?n tam z?tt?d?r. K?zlar, ergenlikte kendileri i?in dahi gizem ta??yan bir cinsellikle y?zle?irler. Kad?n cinsel uyar?lma ve hazz?n?n g?r?nmez do?as? ve kad?n cinselli?inin erkeklere oranla g?rece zor uyanan do?as?, di?il cinselli?i k?z ?ocuklar? i?inde gizemli bir sis perdesi ard?nda saklar. Kad?n toplumsal cinsiyet kimli?inin ili?kiyi cinsel hazz?n ?n?ne yerle?tiren yap?s? da k?z ?ocuklar?n? cinselli?i sadece bedensel bir haz olarak ke?fetme e?ilimde olan erkeklere oranla ili?kinin koruyucular? haline getirir. Person ?zellikle ergen k?zlar?n ?dipal s?re?te anneyi kaybetme korkular?ndan kaynaklanan bir bi?imde kopmadan/ayr??madan/yaln?zla?madan korkarak ili?ki ad?na hazz? feda etme e?iliminde olduklar?n? dile getirir.
Hazz?n pe?indeki ergen erkek ve ili?ki pe?indeki ergen k?z ?ocu?u yeti?kinlik s?recinin e?i?indedir. Kar??m?zda pornografik imgelemde karikat?rize formlarda yans?malar?n? bulan yeti?kin erkek cinselli?i ve a?k romanlar? ve “pembe” dizilerde kar??l???n? bulan kad?n cinselli?inin uzla?maz yap?s? belirir. Pornografik imgelemde kar??m?za ??kan ve erke?in kolektif bilin?d???n?n dinamiklerini yans?tan performans odakl? ve o oranda ili?kiden ar?nm??/yal?t?lm?? bir cinsellik durmaktad?r. Performans korkular? ile g?d?lenen ve ili?ki taraf?ndan yutulma kayg?lar?na kar?? g??l? bir yal?tmayla ?ekillenen bu eril cinsellik, di?il g?ze son derece mekanik g?r?nmektedir. Oysa, psikanalitik bak?? a??s? bize bu mekanik, performans odakl? ve yal?t?lm?? cinselli?in gerisindeki “erkek ?ocu?unu” g?sterir. Anneye/di?iye/di?ili?e gerilemekten korkan, baban?n “g?c?” kar??s?nda yetersizlik ya?ayan, baba taraf?ndan cezaland?r?lmaktan korkan erkek ?ocu?unu.
Person, ayn? zamanda erkeklerin e? zamanl? ?ok e?li (ama o oranda da birbirlerinden haberdar olmayan partnerlerle) ili?kilerinin k?kenini ?dipal s?re?te erotik nesneyi kaybetme korkusuna (ve reel deneyimine) ba?lar. Bu ayn? zamanda pornografik imgelemde, merkezdeki erke?i ?evreleyen erotik “nesne”lerin “?ok”lu?unu da a??klayan bir olgudur. “Nesne”lerin ?oklu?u, kaybetme korkusuna kar?? bir kalkan g?revi g?r?r.
Yeti?kin erkek cinselli?inde g?zlemlenebilecek sadistik ??elerin k?kenlerini anne ?ocuk ili?kilerinin de?i?ik d?nemlerinde bulmak m?mk?nd?r. Daha ?ncede belirtildi?i bi?imde sadistik formlarda ifadesini bulabilecek narsisistik k?r?lmalar ?dip ?ncesi d?nemin yutucu annesi, anal d?nemin cezaland?r?c? annesi, ?dipal d?nemin reddeden annesinin izlerini ta??yabilir.
Oysa, yeti?kin kad?n cinselli?i ?dipal d?nemde temellendi?i bi?imiyle ili?ki odakl? bir cinsellik olarak kar??m?za ??kar. Kad?n cinselli?inin ili?kiyi cinsel hazz?n ?n?ne koyma e?ilimdeki yap?s?, ili?kiyi kaybetme korkusuyla beraber cinsel hazz? feda etme e?ilimi, cinsellik ve ili?kiyi bir b?t?n olarak alg?lama e?iliminin alt?nda anneyle ?zde?le?en, babaya duydu?u haz ve anneye kar?? ya?ad??? rekabet sonucunda anneyi kaybetme korkular? ya?ayan k???k k?z ?ocu?u yatmaktad?r. K?z ?ocu?u i?in cinsellik ve ili?ki bir b?t?nd?r, cinsel arzu sevdi?i ?tekiyi kaybetme riskini ta??r (Person k?z ?ocu?unun anneye kar?? duydu?u bu korkunun daha sonra kar?? cinse aktar?ld???n? dile getirir) ve ayn? zamanda cinsellik baba taraf?ndan zedelenme/incitilme riskini de i?inde bar?nd?r?r. Yeti?kin kad?nlarda patolojik formlarda g?r?len cinsel mazo?izmin k?kenlerini ?dipal d?nemde ya?anan a??r? su?luluk duygular?na ve baba taraf?ndan cinsel olarak cezaland?r?lma/incitilme korkular?na ba?lamak m?mk?nd?r. (Horney ?zellikle aile i?inde reel anlamda varolan ve kad?na/anneye y?nelik ?iddetin k?z ?ocu?unun ?dipal d?nemde cinselli?i sald?rgan bir olgu olarak kodlamas?n? sa?lad???n? d???n?r.)
Bu ?er?evede psikanaliz bize di?i ve eril cinsel geli?im ?yk?lerinin ironik z?tl???n? anlat?r.
Son S?z
Love reveals a repeated fury
Pablo Neruda
Neruda, a?k?n bitmek t?kenmek bilmeyen, sonsuz bir d?ng?yle ve g??le kendini ?reten do?as?n? dile getirir. Her a?k?n, ?fkeyle, ?ehvetle, heyecanla ?ekillenen (ve kendini yeniden yeniden ?reten) f?rt?nas?n?n kendisini giz perdesinin ard?ndan belli edi?ini...Psikanaliz ise bu f?rt?nan?n g?c?n?n/ sertli?inin/ kontrol edilemezli?inin/ h?r??nl???n?n/ y?k?c?l???n?n k?klerini a??klayan bilin?d??? s?re?leri ke?fetme s?recinde yol g?sterir bize. Oysa ve yine de bilgi bizi teselli etmez...f?rt?nay? dindirmeye g?c? yetmez...Yine ve yeniden ?air/?iir bize hat?rlat?r... “Mutlu A?k Yoktur”...
