Giriş Yap

Ara · 04-23-2007, Saat: 08:59 AM <

MUAZ B. CEBEL

EnsÃ¢rın ileri gelenlerinden bir sahabi. Adı, Muaz b. Cebel b. Amr b. Evs el-EnsÃ¢ri el-HazrecÃ®'dir. Künyesi, s"Ebu Abdurrahman"dır. On sekiz yaşında müslüman olmuştur. Peygamber Efendimiz'le birlikte bütün savaşlara katılmıştır. RasÃ»lüllah (s.a.s) onu MuhÃ¢cirÃ®nden Abdullah b. Mes'ud ile kardeş yapmıştı. Muhammed b. Sa'd: "Muaz, uzun boylu, beyaz tenli, güzel dişli, iri gözlü, çatık kaşlı ve kıvırcık saçlıydı" diye tanımlamıştır.
Hz. Peygamber kendisini çok seviyor ve zaman zaman: "Ey Muaz seni seviyorum" demek suretiyle bu sevgisini açığa vururdu. Ashab arasında da, yüz güzelliğinin yanında, yumuşak huyluluğu, hayÃ¢sı, cömertliği ile tanınıyordu. Onu Hz. Ömer de çok seviyordu. Muaz hakkında şöyle dediği rivayet edilir: "Analar bir daha MuÃ¢z gibisini doğuramaz. Eğer MuÃ¢z olmasaydı Ömer helak olurdu. Şayet Muaz benim hilafetim zamanında yaşamış olsaydı onu kendimden sonra halife tayin ederdim ve Rabbim bana onu niçin halife tayin ettiğimi sorduğunda da: "Ya Rabbi, senin RasÃ»lün'ü, Ã‚limler kıyamet gününde bir araya geldiklerinde MuÃ¢z, bir ok atımı (veya bir taş atımı) onların önünde olacak" derken işittim, diye cevap verirdim" demiştir (İbn Sa'd, TabakÃ¢t, III, 583-590).
Hz. MuÃ¢z, sünnete de son derece bağlıydı. Bir gün peygamber (s.a.s) mescidin kıble duvarında tükrük görmüş ve bunun üzerine: "Her biriniz namazına durduğu vakit Şüphesiz Rabbi ile münÃ¢cÃ¢t eder (söyleşir). Rabbi, kendisi ile kıblesi arasındadır. O halde hiç biriniz kıblesine karşı tükürmesin. Mutlaka tükürmesi gerekirse, ya sol tarafına veya sol ayağının altına tükürsün... " buyurmuştur. Bunun üzerine MuÃ¢z (r.a): "İslÃ¢miyet'i kabul ettiğim günden beri sağ tarafıma tükürmüş değilim (çünkü sağ tarafta insanın sevaplarını yazan melek vardır)" demiş ve bu hareketiyle RasÃ»lüllah'a ne kadar bağlı olduğunu göstermiştir (Sahih-i BuharÃ®, Tevridi Sarih Tercemesi, II, 353-354).
MuÃ¢z b. Cebel'in diğer bir özelliği de Kur'Ã¢n'ı ezbere bilmiş olması ve onu güzel okumasıdır. Bunun için Sevgili Peygamberimiz: "Kur'an'ı dört kişiden öğrenin: Abdullah b. Mes'Ã»d, Ubey b. KÃ¢'b, MuÃ¢z b. Cebel ve Ebu HÃ»zeyfe'nin Ã¢zadlısı SÃ¢lim" buyurmuştur. Aynı zamanda Hz. Peygamber zamanında Kur'Ã¢n'ın toplanmasında emeği geçenlerdendir (Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 190; Tecrid Terc., IX, 401; X, 22).
MuÃ¢z (r.a), yaşayışında zühd ve takvaya da büyük önem verirdi. Geceleri teheccüd namazı kılar ve namaz sonunda: "Allahım! Şu anda gözler uykuda ve gökte yıldızlar parlamış durumda. Sen ise, diri, her an yaratıklarını gözetip duransın... Rabbim bana dünya ve Ã¢hirette hidÃ¢yet nasib et! Şüphesiz Sen va'dinden dönmezsin" diye duÃ¢ ederdi (İbnü'l-Esir, Üsdül-GÃ¢be, V, 194-197).
İbn Mes'Ã»d, MuÃ¢z (r.a) hakkında: 3"Şüphesiz Allah'a boyun eğen ve O'na yönelen bir kimse idi; Allah'a şirk koşanlardan olmadı" demiştir. Bunun üzerine ona, bu sizin söyledikleriniz Kur'an-ı Kerim'de Hz. İbrahim hakkında söylenmiştir (en-Nahl, 16/120) denildiğinde: "Muaz da böyleydi; hayrı biliyor, ona uyuyor, Allah'a ve RasÃ»lü'ne itaat ediyordu" cevabını vermiş ve onu İbrahim (a.s)'e benzetmiştir (Üsdü'l-GÃ¢be, V, 197).
Muaz (r.a), Sahabe'den Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Ömer vs.'den hadis rivayet etmiştir. Kendisinden hadis rivayet edenler arasında Enes b. Malik, Mesruk, Ebu't-Tufeyl, Esved b: HilÃ¢l, Ebu Müslim el-HavlÃ¢nÃ®, Abdullah b. Kays ve Abdullah b. Ganem gibi zevÃ¢t gelmektedir. Rivayet ettiği hadislerin toplamı ise sÃ¢dece yüz elli yedidir (ez-ZehebÃ®, Tezkiratü'l-HuffÃ¢z, I,19-22; Nevzat Ã‚şık, Sahabe ve Hadis Rivayeti, s. 117).
Hz. MuÃ¢z, aynı zamanda sahabenin fakihlerinden olup dinde vukuf (ince anlayış) sahibiydi. Daha Rasülullah'ın sağlığında fetva vermeye başlamıştı. Hz. Peygamber onun hakkında: "Ümmetim içerisinde helÃ¢l ve haramı en iyi bilen MuÃ¢z b. Cebel'dir" demiştir (Tecrid Tercemesi, I, 84). Peygamber Efendimiz onu, İslÃ¢mı anlatıp öğretmek ve Kur'an-ı Kerim'i ezberletmek üzere, Hicretin dokuzuncu yılında Yemen'e göndermişti. Yolculuk öncesi Hz. Peygamber'le aralarında geçen konuşmayı MuÃ¢z (r.a) şöyle anlatır: "Allah RasÃ»lü beni Yemen'e gönderirken şöyle dedi: "Sana bir mesele sorulduğunda ne ile hükmedeceksin?" Ben: "Allah'ın kitabındakilerle" diye cevap verdim. "Eğer Allah'ın kitabında bulamazsan ne ile hükmedeceksin?" dedi." "Allah RasÃ»lü'nün hükmettiği ile, dedim. Eğer onda da bulamazsan?" dediğinde: "Kendi reyimle içtihad ederim, diye cevap verdim. "Bunun üzerine Allah RasÃ»lü: "Nebisini, rÃ¢zı olduğu şeyde başarılı kılan Allah'a hamdolsun" dedi. Ve Yemenlilere, size ashÃ¢bımdan ilmi ve dini en iyi bilen hayırlı bir kimseyi gönderiyorum diye bir de mektup yazdı (İbn SÃ¢'d, a.g.e., III, 583-590). Ona şu tavsiyelerde bulundu: "Ey MuÃ¢z! Ehl-i kitap olan bir topluma gidiyorsun. Cennet'in anahtarı nedir? diye sorarlarsa: "LÃ¢ ilÃ¢he illallah'tır" de. YÃ¢ MuÃ¢z, dÃ¢ima alçak gönüllü ol, hilimle (yumuşaklıkla, akla uygun olarak) hükmet. Cenab-ı Hak, sende samimiyet görürse yardımını ihsan eder, muvaffakiyet verir. Eğer içtihÃ¢ddan Ã¢ciz kalırsan meseleyi tahkik edinceye kadar hüküm verebilmek için bekle, yahut meseleyi bana bildir. Nefsinin arzularına uymaktan çekin. Nefsin arzuları insanr Cehennem'e götürür. Halka merhamet ve şefkatle muamele et. "YÃ¢ MuÃ¢z! Onları Allah'tan başka Allah olmadığına ve benim Allah'ın Rasulü olduğuma şehadete çağır. Eğer bunu kabul ederlerse, Allah'ın kendilerine bir günde beş vakit namazı farz kıldığını bildir. Bunu da kabul ederlerse, zenginlerden alınıp fakirlere verilmek üzere, kendilerine zekÃ¢tın farz kılındığını bildir" (Buhari, ZekÃ¢t,1). Ve şu mübarek sözleriyle vedÃ¢laştı: Ey MuÃ¢z! Belki bu son görüşmemiz olabilir. Allah seni dinde başarılı kılsın ve sana hidÃ¢yet nasib etsin; önünden, arkandan, sağından, solundan, yukarıdan veya aşağı tarafından gelebilecek her türlü belÃ¢ ve musibetlerden korusun. Senden, insanların ve cinlerin kötülüklerini uzaklaştırsın. Ey MuÃ¢z, belki mescidimi ve kabrimi ziyaret edersin" Bunun üzerine MuÃ¢z (r.a), üzüntüsünden ağlayarak ayrıldı. Netice Allah Rasülü'nün tahmin ettiği gibi oldu. MuÃ¢z, Hz. Ebu Bekr'in halifeliği döneminde Yemen'den döndü. Kalan ömrünü Şam'da geçirdi ve Ürdün'de TÃ¢Ã»n hastalığından, henüz genç sayılabilecek bir yaşta otuz sekiz yaşında vefat etti (Mahmud Esad, İslam Tarihi, Trc. A. Lütfı Kazancı-Osman Kazancı, İstanbul 1983, s. 833), (Ayrıca bk. İbn Hacer, el-İsÃ¢be, III, 426-427; Suphi es-SÃ¢lih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, Trc. M. Yaşar Kandemir, s. 322).
Ahmet GÜÇ

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:01 AM <

MUS'AB İBN UMEYR (r.a)
(v.3/625 m).

Ashab-ı kirÃ¢m'ın ileri gelenlerinden Künyesi EbÃ¢ Muhammed'tir. Mekke'nin zengin ailelerinden olup, yakışıklı ve güzel giyinen bir gençti. Anne ve babası onun üzerine titrerdi. Özellikle, Mekke'nin en zenginlerinden sayılan annesi, oğluna güzel elbiseler giydirir ve güzel kokular sürerdi. Mekkeliler de onu hayranlıkla seyrederlerdi. Bir defasında Hz. Peygamber de onun hakkında şöyle buyurmuştu: "Mekke'de Mus'ab b. Umeyr'den daha güzel giyinen, daha yakışıklı ve nimetler içinde yüzen başka bir genç görmedim" (İbn Sa'd, et-TabakÃ¢tü'l-KübrÃ¢, Beyrut 1960, III, 116).
Mus'ab, Mekke'de o günün şartlarına göre zenginlik ve ihtişam içinde yaşarken, Hz. Peygamber(s.a.s)'in insanları İslÃ¢m'a davet ettiğini öğrendi. Fazla vakit kaybetmeden Hz. Peygamber'e giderek iman edip müslüman oldu. O sırada Mekkeliler, müslümanlara yoğun bir baskı uyguladığından, Hz. Mus'ab müslüman olduğunu ailesinden gizlemek zorunda kalmıştı. Ama o, Peygamberimizi gizlice ziyaret etmeyi de ihmal etmezdi. Ne var ki Osman b. Talha, Mus'ab'ın namaz kıldığını görüp durumu annesi ile akrabalarına bildirmişti. Bunun üzerine akrabaları yakalayıp hapsettiler. Mekke'nin bu nazlı ve zengin genci için artık çile dolu zor günler başlamıştı.
Habeşistan'a hicret eden ilk kafileye katılıncaya kadar hapiste tutulan Hz. Mus'ab, hicret imkanı çıkınca, dinini daha rahat bir şekilde yaşayabilmek için Habeşistan'a hicret etti. Habeşistan dönüşünde Hz. Mus'ab'ın durumu tamamen değişmiş ve bu nazlı delikanlının yerini, kalbi İslam ve imanla dopdolu iradesi güçlü kuvvetli, metin bir genç almıştı. Annesi ondaki bu kararlılık ve metaneti görünce, üzerindeki baskısını biraz hafifletmek zorunda kaldı.
Bu sırada Birinci Akabe Beyatı olmuş ve Medinelilerden bir grup İslÃ¢m'ı kabullenmişti. Kendilerine İslÃ¢m'ı anlatmak ve diğerlerine de tebliğ yapmak için Rasulullah'tan bir öğretici istediler. Hz. Peygamber de bu önemli görev için Hz. Mus'ab b. Umeyr'i görevlendirdi. Hz. Mus'ab onlara hem namaz kıldıracak, hem Kur'an öğretecek, hem de diğer insanlara İslÃ¢m'ı anlatacaktı ve yeni kimseleri İslÃ¢m'a davet edecekti.
Böylece Medine'ye ilk hicret eden sahabi Mus'ab b. Umeyr oluyordu. Medine'de ilk cuma namazını da Mus'ab b. Umeyr kıldırdığı kaynaklarda ifade edilir (İbn Sa'd, a.g.e., III, 118).
Bir yıl sonra Mekke'ye, hac mevsiminde yanında yetmiş kişi ile gelen Mus'ab b. Umeyr, Hz. Peygamber (s.a.s)'e İslÃ¢m'ın Medine'deki hızlı yayılışının müjdesini verirken şöyle demişti: "İslÃ¢m'ın girmediği ve konuşulmadığı ev kalmadı." Başta Hz. Peygamber olmak üzere bütün müslümanlar bu habere çok sevindiler. Oğlunun Mekke'ye döndüğünü haber alan annesi onu tekrar hapsetmek istedi. Ancak Mus'ab bütün bunlara karşı olgun bir müslüman tavrını takınarak imanında direndi ve annesini bundan vazgeçirdi. Onun annesini İslÃ¢m'a daveti bir sonuç vermediği gibi annesi de Mus'ab'ı yolundan döndürememişti.
Hz. Peygamber (s.a.s)'in yanında iki ay kadar kalan Mus'ab b. Umeyr, Hicretten on iki gün önce Medine'ye vardı. Hz. Peygamber (s.a.s) onu Sa'd b. EbÃ® Vakkas (r.a) ve EbÃ» EyyÃ»b el-EnsÃ¢rÃ® (r.a) ile kardeş ilan etmişti (İbn Sa'd a.g.e., III, 120).
Bedir savaşında muhacirlerin sancağı onun elindeydi. "RasÃ»lullah'ın bayraktarı" olarak ün yapmıştı. Uhud savaşında da sancak yine onun elindeydi. Savaş esnasında müslümanların gerilediğini gören Mus'ab b. Umeyr, atını sağa sola doğru sürüyor ve yüksek sesle şu ayeti okuyordu: "Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan önce birçok peygamberler gelip geçmiştir" (Alu İmrÃ¢n, 3/144). Bu ayetin Uhud gününe kadar nazil olmadığı ve o gün giderildiği rivayeti, Hz. Mus'ab'ın Allah katındaki değerini ifade eder (İbn Sa'd, a.g.e., III,120,121). Uhud Gazvesinde İslÃ¢m ordusunun sancağını taşıyan Mus'ab b. Umeyr'in önce sağ kolu kesildi. Hemen sancağı sol eline alarak savaşa devam etti. Fakat ardından sol eli de kesildi. Bu defa vücuduyla sancağa sımsıkı sarıldı ve yukarıdaki ayeti okumaya devam etti. Sonunda müşriklerin bir mızrak darbesiyle şehid oldu. Sancağı hemen Suveybit b. Sa'd ve EbÃ»'r-RÃ»m b. Umeyr adlı sahabiler aldılar.
Hz. Mus'ab şehid olarak yerde yatarken, günün sonlarına doğru, Hz. Peygamber (s.a.s) Mus'ab'ı elinde sancakla gördü ve "İleriye git ey Mus'ab!" diye emretti. Fakat o kişi geri dönerek "Ben Mus'ab değilim" deyince Hz. Peygamber onun Mus'ab kılığında savaşan Allah'ın meleklerinden biri olduğunu anladı (İbn Sa'd, a.g.e., II, 121).
Uhud savaşında Ashab-ı kiram'ın ileri gelenlerinden birçok kimse şehid oldu. Hz. Mus'ab b. Umeyr de şehidler arasındaydı. Hz. Peygamber (s.a.s)'in ne kadar üzüntülü olduğu yüzünden okunuyordu. Mus'ab'ın mübarek na'şının başucunda oturarak, Uhud şehidleri hakkında nazil olduğu bildirilen şu ayeti okudu: "Mü'minlerden öyle er kişiler vardır ki, Allah'a verdikleri sözde sadakat ettiler. Kimi adağını ödedi şehid oldu. Kimi de (şehid olmayı) bekliyor. Onlar verdikleri sözü asla değiştirmediler" (el-Ahzab 33/23). Sonra Hz. Peygamber diğer sahabilere, şehidlere yaklaşıp selam vermelerini söyledi ve verilen selamların şehidler tarafından alınacağını ifade etti (İbn Sa'd, a.g.e., III, 121).
Hz. Mus'ab şehid edildiğinde kırk yaşlarında idi. Bir zamanlar zenginlik ve refah içinde yaşayan bu değerli insanı kefenleyecek bir örtü dahi bulunamamıştı. Hz. Peygamber, yanına geldiğinde Mus'ab b. Umeyr eski bir hırkanın içinde saçları dağılmış, vücudu ise kılıç ve mızrak darbeleriyle parçalanmış bir durumda yatıyordu. Hz. Peygamber üzüntülü bir halde şunları söyledi: "Seni Mekke'de gördüğümde, senden daha güzel giyinen, senden daha yakışıklı kimse yoktu. Şimdi ise, kefen olarak sarılmış hırkadan başın dışarıda kalıyor." Sonra onun için de bir kabir açtılar ve o mübarek sahabiyi de Uhud şehidleri arasına defnettiler.
Allah yolunda canını feda eden bu aziz şehid sahabi için Ashab-ı Kiram'dan Habbab (r.a) şunları anlatıyor: "Biz Hz. Peygamberle birlikte Medine'ye yalnız Allah rızası için hicret ettik. Artık mükÃ¢fatını Allah'tan bekleriz. Arkadaşlarımız arasında bu nimetlerden tatmadan Ã¢hirete gidenler vardır ki Mus'ab b. Umeyr bunlardan biridir. O Uhud günü şehid olmuştu da, kendisini saracak bir kefen dahi bulamamıştık. Yalnız şehidin bir kaftanını bulmuş ve bu aziz şehidi ona sarmaya çalışmıştık. Ancak başını örterken ayakları açılıyor, ayaklarını kapatırken de başı açığa çıkıyordu. Bu yoksulluk karşısında Hz. Peygamber bize şehidin başını örtmemizi ve ayaklarının üstüne de izhÃ®r denilen kokulu ottan koymamızı emretti" (BuharÃ®, CenÃ¢iz 27; İbn Sa'd, a.g.e., III, 121).
Mehmet Emin AY

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:02 AM <

SELMAN el-FARİSÃŽ

Seçkin ve meşhur sahabilerden biri. İran asıllı olup, İsfahan'ın Cayy kasabasında doğmuştur. Bir rivayete göre de doğum yeri RÃ¢mehürmüz'dur. Doğum tarihi hakkında bilgi bulunmamaktadır. Selman (r.a)'ın müslüman olmadan önceki ismi, Mabah b. Buzahşan'dır. Müslüman olduktan sonra Selman ismini almıştır. Künyesi Ebu Abdullah'tır. Ona nesebi sorulduğu zaman; "Ben; Selman b. İslam'ım" demiştir (İbn Sa'd TabakÃ¢tül Kübra, Beyrut (t.y.), IV, 75; İbnul-Esir, Üsdül-Äžabe, II, 417; İbn Hacer el-Askalani, rel-İsÃ¢be, Bağdat (t.y.), ll, 62). Selman (r.a)'ın babası Mecusiliğe aşırı bağlı olan bir köy ağası (Dikhan) olup büyük bir çiftliğe sahipti. Onun evinde bir ateşgede vardı ve onda ateşin sönmeden sürekli yanmasını sağlama işiyle Selman (r.a) ilgileniyordu. Babasının ona karşı olan sevgisi çok aşırıydı. Bu yüzden onu, kendisine bir zarar gelmesin diye eve kapatmıştı. Bu arada Selman (ra), Mecusiliğin gerçek bir din olup olamayacağı hakkında düşünmeye başladı. Ancak o kendi deyimiyle, bir köle gibi eve hapsedildiğinden, dışarıdaki olaylardan pek haberdar değildi ve bu yüzden Mecusiliği diğer dinlerle karşılaştırma imkanından yoksun bulunmaktaydı. Bir ara babası, işleri yoğunlaşınca onu tarlalardan birisine bakması için göndermek zorunda kaldı. Öte taraftan onu, kendisi için her şeyden değerli olduğunu söyleyerek işini bitirince gecikmeden eve dönmesi için uyardı. Bölgede az da olsa Hristiyan bulunmaktaydı. Yola çıkan Selman (r.a), bir kilisenin yanından geçerken, içerde ibadet edenlerin durumu dikkatini çekti ve içeri girerek onları izlemeye başladı. O, evde hapsedilmiş olduğu için bu insanların dini hakkında hiç bir bilgiye sahip değildi. Selman (r.a) tarlaya gitmekten vazgeçerek, büyük bir merak içerisinde, akşama kadar orada kalmış ve bu dinin Mecusilikten daha hayırlı olduğu kanaatine vararak, onlara bu dinin kaynağının nerede olduğunu sormuştu. Onunla ilgilenen hıristiyanlar, dinleri hakkında onu bilgilendirmişler ve bu dinlerinin kaynağının Suriye de olduğunu söylemişlerdi. Selman (r.a), eve dönmekte gecikince babası endişelenmiş ve onu bulmak için adamlar göndermişti. Eve dönen Selman (r.a), başından geçen olayı babasına anlattı. Babası ise ona, gördüğü dinde hiç bir hayrın bulunmadığını ve atalarının dininin, karşılaştığı dinden daha iyi ve üstün olduğunu söyledi. Selman (r.a) babasına karşı çıkarak, hıristiyanlığın kendi dinlerinden üstün olduğu konusunda onunla tartışmaya başladı. Babası, onun bu durumundan telaşlandı ve ayaklarından bağlayarak onu hapsetti. Selman (r.a), kilisedeki Hıristiyanlarla irtibat kurarak, Suriye tarafına gidecek bir kervan hazır olduğu zaman, kendisine haber vermelerini istedi. Böyle bir kervan hazır olduğu zaman, kendisine verilen haber üzerine evden kaçtı ve bu kervana katılarak Suriyeye gitti. Burada bir rahibin hizmetine girdi ve ondan Hıristiyanlığın esaslarını öğrenmeye başladı. Ancak bu rahib, kötü bir kimseydi. O, insanları sadaka vermeye teşvik ediyor, fakat topladığı bu sadakaları yerlerine sarfetmeyerek kendisi için biriktiriyordu. Bu rahib ölünce, Selman (r.a), onun yerine geçen rahibe tabi oldu. Bu kimse zühd ve takva sahibi bir zattı. Ona büyük bir sevgiyle bağlanan Selman (r.a), ölümü yaklaştığı zaman; kendisine kimi tavsiye edebileceğini sordu. Rahip ona, tabi olunabilecek tek kişiyi tanıdığını, onun da Musul'da bulunduğunu söyledi. Selman (r.a), Musul'a gidip, bu kimseye tabi oldu. Onun ölümü yaklaştığı zaman da ondan yine kimin gözetimine girmesi gerektiği hususunda tavsiye istedi. Bu zat ona, üzerinde bulundukları itikadta hiç kimseyi tanımadığını, ancak, Nusaybin'de bulunan bir Ã¢lime tabi olabileceğini söyledi. Selman (r.a) doğruca Nusaybine gitti. Nusaybin'deki rahibin yanında bir müddet kaldıktan sonra, onun da ölüm döşeğine yattığını gören Selman (r.a), yine kime uyabileceğini sordu. Bu kimse, ona, uyulabilecek tek bir kimseyi tanıdığını ve onun Rum diyarında, Ammuriye'de bulunduğunu söyledi. O ölünce Selman (r.a), Ammuriye'ye gitti. Ammuriye'de bir müddet kaldıktan sonra burada yanında kaldığı rahibin ölümü yaklaştığı zaman ondan da kime tabi olacağı konusunda vasiyette bulunmasını istedi. Bu kimse ona, yeryüzünde tabi olunabilecek bir kimsenin var olduğunu bilmediğini söyledi ve şöyle ekledi: "Ancak bir peygamberin gelmesi yakındır. O, İbrÃ¢him'in dini üzere gönderilecek ve kavminin arasından hicret edip, içinde hurma bahçeleri olan iki harra arasındaki bir yere gidecektir. Onun peygamber olduğunu belirten alÃ¢metleri vardır: O, hediye edilen şeyleri yer, sadaka olarak hiçbir şeyi kabul etmez. İki omuzu arasında da nübüvvet mührü bulunmaktadır. Görünce onu tanırsın. O ülkeye gidip ona katılmayı başarabileceğine inanıyorsan bunu yap" (Ahmed b. Hanbel, V, 442-443; İbn Sa'd, IV, 77-78; İbnul-EsÃ®r, Üsdül-ÄžÃ¢be, II, 417-418).
Selman (r.a), burada bir müddet kaldıktan sonra, Kelb kabilesinden bir tüccarla karşılaştı. Ondan, ülkesi hakkında bilgi aldı ve bahsedilen nebinin bu bölgedeki bir yerden çıkması gerektiğine kanaat getirerek, kendisini bir ücret karşılığında birlikte götürmesini istedi. Selman (r.a)'ın teklifini kabul eden Kelbli Arap onu yanına alarak Hicaz'a doğru yola çıktı. Ancak, Vadil-Kura'ya geldiklerinde bu kimse Selman (r.a)'a ihanet etti ve onu köle olarak bir Yahudiye sattı. Vadil-Kura'da hurmalıkları gören Selman (r.a), kalbi mutmain olmamakla birlikte, Ammuriye'deki rahibin kendisine tarif ettiği yerin burası olmasını arzuluyordu. Vadil-Kura'da bir müddet kaldıktan sonra, efendisinin amcasının oğlu olan Kureyzaoğulları'ndan bir kimse tarafından satın alınarak Medine'ye götürülen Selman (r.a), burayı görünce, hocasının kendisine bahsettiği beldeye geldiğini anlamıştı. RasÃ»lüllah (s.a.s) Mekke'de peygamberlikle görevlendirilip Medine'ye hicret edene kadar köle olarak hurma bahçelerinde çalışmış ve sürekli meşgul tutulduğu ve serbest olarak kimseyle konuşamadığı için, onun varlığından haberdar olamamıştı. RasÃ»lüllah (s.a.s) Kuba'ya geldiği zaman Yahudiler, Evs ve Hacrec'in ona iman etmesine kızıyor ve bunu bir türlü hazmedemiyorlardı. Selman (r.a), hurma bahçesinde bir ağacın tepesinde çalıştığı sırada Yahudilerden birisi gelmiş ve ağacın altında oturan Selman (r.a)'ın sahibine (Evs ve Hacrec'i kastederek); "Allah Benu Kayle'ye lÃ¢net etsin. Vallahi onlar şu anda, Mekke'den bu gün gelen bir adamın etrafında toplanmış bulunuyor ve onun nebi olduğuna inanıyorlar" dedi. Selman (r.a) şöyle demektedir: "Ben kendi kendime; "bu kesinlikle o peygamberdir" dedim. Öyle bir titremeye başladım ki; ağacın altında duran sahibimin üzerine düşeceğim korkusuna kapıldım. Süratli şekilde ağaçtan aşağı inip; "Ne diyor? Bu haber nedir?" diye sordum. Bunun üzerine efendim bana şiddetli bir yumruk attı ve; "Bundan sana ne! İşinin başına dön" diye bağırdı. Ben ona; "Sadece duyduğum bu haberin ne olduğunu anlamak istemiştim" dedim. Akşam olunca Selman (r.a), biriktirmiş olduğu bir miktar yiyeceği alarak, Kuba'da bulunmakta olan RasÃ»lüllah (s.a.s)'in yanına gitti ve ona; "Senin salih bir kimse olduğunu duydum. Yanınızda ihtiyaç sahibi olan arkadaşlarınız var. Sizin halinizi duyduğum zaman, bunları size vermemin daha iyi olacağını düşündüm" dedi ve getirdiklerini RasÃ»lüllah (s.a.s)'in yanına koydu. RasÃ»lüllah (s.a.s), ashabına;
"Yiyin" dedi. Ancak kendisi bunlardan yemedi. Selman (r.a), sadaka kabul etmediğini gördüğü zaman kendi kendine; "Bu alametlerin biridir" dedi. Daha sonra RasÃ»lüllah (s.a.s) Medine'ye geçti. SelmÃ¢n (r.a) tekrar bir şeyler hazırlayarak RasÃ»lüllah (s.a.s)'in yanına gitti ve getirdiklerinin sadaka olmadığını, sadece kendisine hediye olarak vermek istediğini söyledi. Onun sahabeleriyle birlikte bunlardan yediğini görünce ikinci alametin de onda var olduğuna kani oldu. Bir zaman sonra Selman (r.a) tekrar RasÃ»lüllah (s.a.s)'in yanına gitti. RasÃ»lüllah (s.a.s) ashabıyla birlikte oturmaktaydı. O, onlara selam verdikten sonra, RasÃ»lüllah (s.a.s)'in etrafında dolaşmaya başladı. Onun, bildiği bir şeyi araştırdığını anlayan RasÃ»lüllah (s.a.s) ridasını kaldırdı. Selman (r.a), RasÃ»lüllah (s.a.s)'in sırtındaki mührü gördüğü zaman Ammuriye'deki rahibin kendisine bahsettiği mührün aynısı olduğunu anladı ve onu öperek ağlamaya başladı. RasÃ»lüllah (s.a.s) onu yanına oturtarak halini sordu. Selman (r.a), oraya ulaşıncaya kadar başından geçen olayları anlattığı zaman, RasÃ»lüllah (s.a.s) ve orada bulunan sahabiler bunu hayretler içerisinde dinlemişlerdi (İbn İshak, es-SÃ®re, Neşr: M. Hamdullah, İstanbul 1981, 66; Ahmed b. Hanbel, V, 442-443; İbn Sa'd, a.g.e., IV, 77-79; İbnul-EsÃ®r, Üsdül-Äžabe, II, 418-419; Muhammed b. Hasan ed-DiyarbekrÃ®, Tarihul-Hamis, Beyrut (t.y), I, 351-352; Ahmed b. Hafız el-HakemÃ®, el-Kısasul-İslÃ¢miye, (muhtemelen) Riyad 1976, I,187-189). Selman (r.a), RasÃ»lüllah (s.a.s)'e geldiği zaman Arapçayı meramını anlatacak ölçüde bilmiyordu. Onunla Farsçayı bilen bir tercüman aracılığıyla konuşmuş olduğu rivayet edilmektedir (DiyarbekrÃ®, a.g.e., I, 352).
Selman (r.a)'ın İsfahan'daki köyünde başlayan ve müslüman olup kölelikten kurtuluncaya kadar başından geçen bu olayları Ahmed b. Hanbel, İbn Sa'd, İbnul-Esir ve diğerleri, onun kendi anlatımıyla İbn Abbas'dan rivayet etmektedirler. İbn Sa'd'ın Kurre el-KindÃ®'den naklettiği başka bir rivayette ise Selman (r.a)'ın bu kıssası farklı bir şekilde anlatılmakta ve onun, İslam'a ulaşan yolculuğu esnasında, hıristiyan hocaların vasiyetleriyle, Hıms'a gittiği; yine buradan tavsiye üzerine Kudüse ulaştığı; burada kendisine tarif edilen zatı bulup ondan ilim tahsil ettiği; bu kimsenin ona son peygamberin çıkacağı yer ve önceki rivayetlerde geçen alametleri bildirmesi üzerine Hicaz'a doğru hareket ettiği ve sonunda Araplardan bir topluluk tarafından köle edilip Medine'de bir kadına satıldığı nakledilmektedir (İbn Sa'd, a.g.e., IV, 71-72; diğer rivayetler için bk. el-HÃ¢kim, el-Müstedrek, Beyrut (t.y.), III, 598, vd.).
İbnul-Hacer, Selman (r.a)'ın müslüman olana kadar hakkında nakledilen kıssaların birbiriyle farklılıklar arzettiğini, bunların arasını telif etmenin güç olduğunu söylemektedir (AskalanÃ®, a.g.e., II, 62).
Selman (r.a), Hicret'in beşinci yılına kadar köle olarak yaşamıştır. Bundan dolayı o, Hendek savaşından önceki gazalara iştirak edemedi. Uhud savaşı öncesinde RasÃ»lüllah (s.a.s) ona, efendisiyle mükÃ¢tebede bulunmasını söyledi. Selman (r.a), bunun üzerine efendisine giderek onunla, üçyüz hurma fidanı temin edip dikmek ve kırk ukıye (1600 yüz dirhem) altın vermek şartıyla anlaştı. Bunun üzerine RasÃ»lüllah (s.a.s), Sahabilere: "Kardeşinize yardım edin " dedi. Sahabiler güçleri miktarınca fidan temin ederek üç yüz tane fidanı ona verdiler. RasÃ»lüllah (s.a.s), ona: "Selman, git çukurlarını kaz. Dikmeye sıra geldiği zaman onları sen dikme, bana haber ver. Onları kendi ellerimle yerlerine koyayım"dedi. Selman (r.a), çukurların kazılma işini SahabÃ®lerin yardımıyla bitirdi. RasÃ»lüllah (s.a.s), bahçeye giderek bütün fidanları yerine koydu. Bu fidanlardan hiç bir tanesi kurumamıştı. Daha sonra, RasÃ»lüllah (s.a.s) Selman (r.a)'ı yanına çağırarak, efendisine ödemesi gereken kırk ukıye altını ödemesi için ona yumurta büyüklüğünde bir altın külçesi verdi. Selman (r.a): "Bu benim ödemem gereken miktarı nasıl karşılar ya Rasulallah?" demekten kendini alamadı. RasÃ»lüllah (s.a.s) ona, Ey Selman! Allah onunla senin borcunu karşılayacaktır" dedi. Selman (r.a) şöyle demektedir: "Nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki, onunla kırk ukiyelik ödemem gereken miktarı ödedim". Artık böylece Selman (r.a) hürriyetine kavuşmuş oluyordu (Ahmed b. Hanbel, V, 443-444; İbn Sa'd, a.g.e., IV, 79-80; Diyarbekri, I, 468; İbnül-EsÃ®r, Üsdü'l-Äžabe, II, 419; onun azad edilmesi hakkında değişik rivayetler için bk. DiyarbekrÃ®, a.g.e., I, 469).
Selman (r.a)'ın katıldığı ilk savaş Hendek savaşıdır. Müşrikler, müttefiklerle birlikte oluşturdukları on bin kişilik bir orduyla birlikte Medine'ye doğru harekete geçtikleri zaman, RasÃ»lüllah (s.a.s), şehir içinde kalarak bir savunma savaşı vermeyi kararlaştırmıştı. Ancak, Medine'nin çevresinde düşmanın şehre girişini engelleyecek her hangi bir sur yoktu. Bu durum şehrin savunulmasını oldukça güçleştiriyordu. Yapılan istişareler esnasında Selman (r.a), RasÃ»lüllah (s.a.s)'e, "Ey Allah'ın RasÃ»lü! Biz İranda muhasara edildiğimiz zaman şehrin etrafında bir hendek kazarak kendimizi savunurduk" deyip hücuma açık bölgede bir hendek kazılması görüşünü ileri sürmüştü (Taberi, Tarih, II, 566). Bu görüş RasÃ»lüllah (s.a.s) tarafından uygun bulunmuş ve derhal hendeğin kazılması için faaliyete geçilmişti. Selman (r.a), kuvvetli bir kimseydi ve kazı işinde oldukça verimli çalışmaktaydı. Ensar grubu, Selman (r.a)'ı sahiplenerek, "Selman bizdendir" dediler. Bunun üzerine muhacirler; "Hayır Selman bizdendir" demeye başladılar. Bunu duyan RasÃ»lüllah (s.a.s); "Selman bizdendir. O ehl-i beytimdendir" diyerek onu ehl-i beytine dahil etmiştir (Taberi, aynı yer; İbn Sa'd, a.g.e., IV, 83).
Selman (r.a), daha sonraki bütün savaşlarda RasÃ»lüllah (s.a.s) ile birlikte bulunmuştur. Mekkeli müşrikler, Medine önlerine geldikleri zaman şehirle aralarındaki hendeği gördüklerinde şaşırmışlardı. Çünkü Araplar daha önce böyle bir savunma usulünden habersizdiler. Müşrikler, bu hendeği geçmeyi denedilerse de başaramadılar. Savaşın kazanılmasında hendeğin rolü o kadar büyük olmuştur ki, bundan dolayı Hendek savaşı olarak adlandırılmıştır.
Selman (r.a), RasÃ»lüllah (s.a.s)'in yanından vefat edinceye kadar ayrılmadı. Hz. Ebu Bekir (r.a)'ın Halifeliği zamanında da Medine'de bulunmuştur.
Ömer (r.a) devrinde İslÃ¢m ordusu İran'ın fethi için harekete geçtiği zaman Selman (r.a) da bu orduya katıldı. Selman (r.a) İran asıllıydı. Bundan dolayı düşman ordusunun durumunu çok iyi biliyordu. Ayrıca Farsların İslÃ¢m dinini kabul ederek dalaletten kurtulmalarını şiddetle arzulamaktaydı. İranlılar, Kadisi'ye yenilgisinden sonra Medain'de toplanmışlardı. Müslümanlar Dicle nehrinin kenarına geldikleri zaman, karşıya geçmek için hiç bir şey bulamadılar. Sa'd b. Ebi Vakkas, karşı sahile bir öncü birliği gönderip geçiş güvenliğini sağladıktan sonra, bütün orduya nehri geçme emrini verdi. Ordu topluca, suları kabarmış bir şekilde akan Dicle nehrine daldı. Sa'd (r.a)'in yanında Selman (r.a) bulunmaktaydı. Sa'd (r.a), dua ediyor ve Allah TeÃ¢lÃ¢'nın dostlarına yardım edeceğini, dinini üstün kılacağını ve Allah TeÃ¢lÃ¢'ya isyan eden bir topluluğun iyiliğe (İslÃ¢m'a) galebe çalamayacağını söylüyordu. Nehrin ortasında oldukça heyecanlı bir halde bulunan Sa'd (r.a)'a, Selman (r.a) şöyle demekteydi: "İslÃ¢m yepyenidir. Allah, karaları nasıl müslümanların emrine vermişse, denizleri de onların emrine verecek güçtedir. Allah'a yemin ederim ki müslümanlar nehre nasıl akın akın girmişlerse nehirden öylece akın akın çıkacaklardır". Gerçekten Selman (r.a)'ın dediği olmuş ve müslüman ordusu hiç kayıp vermeden karşı kıyıya geçmişti (Taberi, Tarih, IV, 11-12; İbnul-EsÃ®r, el-KÃ¢mil fi't-Tarih, II, 511-512). İranlı askerler dehşet içerisinde, onların nehri geçişlerine bakıyorlar ve kendi kendilerine; "Şeytanlar geliyor. Vallahi bizim savaştığımız bu topluluk cinlerden başkaları değildir" demekteydiler (Taberi, II, 514). İranlı askerler kaçarak Kisra'nın sarayına sığınıp direnmeye devam ettiler. Buraya gönderilen öncü birliğinin komutanı Selman (r.a)'dı. O, surun önüne geldiği zaman, İslamın emrettiği şekilde onları üç defa müslüman olmaya, kabul etmezlerse cizye ödemeye davet etti. Selman (r.a) onlara şöyle diyordu: "Ben de aslen sizden biriyim. Size acıyor ve yumuşak davranıyorum. Eğer müslüman olursanız bizim kardeşlerimiz olarak aynı haklara sahip olursunuz. Bunu kabul etmez, dininiz de kalmak isterseniz, bize itaat ederek cizye ödersiniz. Bunu da kabul etmezseniz, diğerleri gibi sizinle savaşırız" (Taberi, a.g.e., IV,14). Selman (r.a), meselenin Arapların Acemlere hÃ¢kimiyeti meselesi olmadığını onlara anlatabilmek için, "Sizden biri olduğum halde Araplar bana itaat ediyor" diyerek (İbn Hanbel, V, 444) ikna etmeye çalışıyordu. Selman (r.a) ilk iki şartı kabul etmemeleri üzerine onlara üç gün düşünmeleri için mühlet verdi. Üçüncü gün sarayda bulunan askerler teslim olmayı kabul ettiler ve böylece Kisra'nın muhteşem sarayı müslümanların eline geçmiş oldu (Taberi, a.g.e., IV). Daha önce Behuresirdekileri de o İslÃ¢m'a davet etmişti. Ancak buradakiler, cizye vermeyi de reddedince savaşılarak mağlup edilmişlerdi (Taberi, aynı yer).
Sa'd (r.a) MedÃ¢in'de karargah kurmuştu. Ancak buranın havası, İslÃ¢m askerlerine iyi gelmemiş, iklim değişikliğinden dolayı yüzlerinin renkleri değişmişti. Bu durumu öğrenen Ömer (r.a), Sa'd'a haber göndererek, müslümanların yaşamalarına uygun bir yer tesbit edilmesi için Selman (r.a) ile Huzeyfe (r.a)'ı görevlendirmesini istedi. Bu yer ile Medine arasında ulaşım kolaylığını engelleyecek bir nehrin bulunmamasını özellikle vurguladı. Bölgede araştırmalarda bulunan Selman (r.a) ve Huzeyfe (r.a), sonunda Kufe üzerinde karar kıldılar ve burada ordugah şehri inşa edildi (17/638) (Taberi, a.g.e., IV, 40-41; İbnul-Esir, el-Kamil fit-Tarih, II, 527-528). Selman (r.a) İran'ın fethi için devam eden askerÃ® harekÃ¢tlarda aktif olarak rol almıştır (Taberi, IV, 305; İbnul-Esir, el-KÃ¢mil fit-Tarih, III, 132).
Selman (r.a), Hz. Ömer (r.a) döneminde MedÃ¢in valiliğinde bulunmuştur. Selman (r.a), Hicri 36 yılında Medain'de vefat etmiştir (İbnul-İmad, ŞezerÃ¢tu'z-Zeheb, I, 44; İbn Hacer, a.g.e., II, 63; İbnul-EsÃ®r, Tarih, III, 287; İbn Sa'd, a.g.e., VI,17). Ancak onun ölüm tarihi hakkında farklı rivayetler bulunmaktadır. Hz. Osman (r.a)'ın hilafetinin sonlarına doğru, (35) veya 37 yılında vefat ettiği rivayet edilmekte; hattÃ¢ Hz. Ömer zamanında öldüğü de söylemektedir (İbnul-EsÃ®r, Üsdü'l-Äžabe, II, 421). İbn Hacer, onun ölümü ile ilgili farklı tarihleri verdikten sonra, Enes (r.a)'den, İbn Mes'ud'un, ölüm döşeğindeki Selman (r.a)'ı ziyaret ettiği şeklindeki rivayeti delil alarak, İbn Mes'ud'un 34. yıldan önce vefat ettiğini, dolayısıyla Selman (r.a)'ın ölümünün 33. veya 32. yılında olması gerektiği görüşünü ileri sürmektedir (İbn Hacer, a.g.e., II, 63). Onun iki yüz elli ile üç yüz elli sene yaşadığı şeklinde rivayetler bulunmakta ve raviler iki yüz elli sene yaşadığının şüphe götürmez olduğunu söylemektedirler (el-AskalanÃ®, a.g.e., II, 62; İbnul-EsÃ®r, Tarih, II, 287; Üsdül-Äžabe, 421). İbn Hacer, ZehebÃ®'nin rivayetlerini değerlendirdikten sonra, onun ancak seksen yıl kadar yaşamış olabileceği kanaatine vardığını nakletmektedir (İbn Hacer, aynı yer) ki, gerçeğe yakın olan da budur. Selman (r.a)'ın mezarı, Bağdad'ın 30 km doğusunda Medain harabeleri civarından akan Deyale ırmağının kenarındadır. Onun bulunduğu yer Selman-ı Pak (temiz Selman) olarak isimlendirilmiştir. Onun mezarının içinde bulunduğu cami IV. Murad tarafından tamir ettirilmiştir.
Selman (r.a), ilim, fazilet ve zühd bakımından Ashabın en önde gelen simalarından birisi olup, RasÃ»lüllah (s.a.s)'e yakınlığıyla tanınmaktadır. Hz. Aişe (r.an), şöyle demektedir:
"Bir çok geceler Selman (r.a) RasÃ»lüllah (s.a.s) ile yalnız kalırlardı. Bu beraberlik o kadar sürerdi ki RasÃ»lüllah (s.a.s) hanımlarından birinin yanına bile girmezdi" (İbnul-Esir, Üsdül-Äžabe, II, 420). RasÃ»lüllah (s.a.s), Hendek savaşı esnasında onun ehl-i beytinden olduğunu ilÃ¢n etmişti.
Hz. Ali (r.a) onun hakkında; "Ona evvelkilerin ve sonrakilerin ilmi verilmiştir. Onda bulunan bu ilme ulaşılamaz" demiştir. Başka bir zaman da: "O bizim ehl-i beytimizdendir. Aranızdaki konumu Lokman Hekim gibidir. İlk ve son kitabı okumuştur. Sonu olmayan bir denizdir" demiştir. Muaz (r.a) kendisine gelenlere ilmi, aralarında Selman (r.a)'ın da bulunduğu dört kişiden talep etmelerini söylemiştir. Onun ilmi hakkında yapılan övgüler RasÃ»lüllah (s.a.s)'in söylediği; "Selman ilme doyuruldu" (İbn Sa'd, a.g.e., IV, 85). Sözüne dayandırılmaktadır. Selman (r.a), Ebu DerdÃ¢' (r.a)'ın gece boyu namaz kıldığı ve sürekli oruç tuttuğunu gördüğü zaman onu bundan alıkoyup hazırlanan yemekten yiyerek orucunu bozması konusunda ısrar etmiş ve ona; "Üzerinde gözünün hakkı vardır, ailenin hakkı vardır. Bazen oruç tut, bazen tutma; bazen namaz kıl, bazan ara ver" (bunları nafile olan ibadetleri için söylemiştir). Ebu'd-DerdÃ¢' bu durumu RasÃ»lüllah (s.a.s)'e ilettiği zaman o; "Selman senden daha Ã¢limdir" dedi ve bunu üç kere tekrarladı (İbn Sa'd, a.g.e., IV, 85-86).
Hz. Ömer (r.a), ona büyük bir saygı gösterirdi. Ümmetin idaresinin sorumluluğu altında ezilen Ömer (r.a), duyduğu bir endişesini dile getirerek Selman (r.a)'a şöyle sormuştu: "Ben bir melik (kral) miyim, yoksa halife miyim?". Selman (r.a) ona şöyle karşılık verdi; "Eğer sen müslümanların toprağından bir dirhemden az veya fazla bir para alır, sonra onu, haksız bir şekilde sarfedersen, sen halife olmayıp bir melik olursun" (Taberi, a.g.e., IV, 211; İbnu'l-Esir, Tarih, III, 59).
Hz. Ömer (r.a), fey gelirlerini taksim ederken, Selman (r.a)'a dört bin dirhem hisse ayırmıştır. Bazı kimseler, "Halifenin oğlu (Abdullah) üç bin beşyüz dirhem alıyor, bu Farslı ise dört bin dirhem alıyor" diyerek bu durumu garipsemişlerdi. Oradakiler: "Selman, RasÃ»lüllah (s.a.s) ile Abdullah'ın katılmamış olduğu bir çok savaşa katılmıştır" diyerek cevapladılar (İbn Sa'd, IV, 86). Başka bir rivayette, Ömer (r.a), Fey gelirlerinden müslümanlara maaş bağlamak için Divanul-AtÃ¢'yı tesis ettiği zaman, Sahabiler için İslÃ¢m'daki öncelikleri ve katıldıkları savaşları göz önüne alarak bir gruplandırma yaptığı; Selman (r.a)'ı, Hasan (r.a), Hüseyin (r.a) ve Ebu Zer ile birlikte olmadıkları halde Bedir ehlinden sayarak alacakları miktarı beş bin dirhem olarak kararlaştırdığı bildirilmektedir (Taberi, a.g.e., III, 614).
RasÃ»lüllah (s.a.s) şöyle buyurmuştur: "Cennet üç kişiyi özler. Ali, Ammar ve Selman" (Tirmizi, MenÃ¢kıb, 34).
Selman (r.a), son derece mütevazi ve kanaatkar bir hayat yaşamıştır. O, Medain'de vali bulunduğu ve çoğu devlet memurlarından fazla gelire sahip olduğu halde günlük yaşamı, son , derece sadeydi. O, köle olduğu zaman nasıl giyinir ve nasıl gezerdiyse Medain valisi olduğu zaman da aynı hal üzere devam etmişti. O, eline geçen parayı tasadduk eder ve kendi emeğiyle ürettiği şeylerden başkasını yemezdi. Tanımayan birisinin, onun vali olduğunu anlaması mümkün değildi. Medain sokaklarında yürürken Suriye tarafından gelen bir tüccar, üzerinde alelade bir aba ile gördüğü Selman'ı çağırarak yüklerini taşımasını istedi. O, hiç tereddüt etmeden yükleri sırtına aldı ve adamla birlikte yürümeye başladı. Onu bu halde görenler, "Bu validir" dediklerinde adam; "Seni tanımıyordum" diyerek özür diledi. Selman (r.a) ona, "Hayır bunları evine kadar götüreceğim" diyerek yoluna devam etti (İbn Sa'd, a.g.e., IV, 88; buna benzer diğer bir olay için bk. aynı yer).
Bazı kimselerin giyiminden dolayı kendisine dil uzatmaları ve hafife almalarına karşı hiç bir tepki göstermemiştir. Bir defasında iki genç asker yanından geçerlerken, onu göstererek; "Emiriniz budur" diyerek gülüyorlardı. Selman (r.a)'ın yanındaki adam ona, "Ey Ebu Abdullah! Şunların ne dediğini görüyor musun?" dedi. Selman (r.a) ona şöyle dedi: "Onları bırak. Hayır ve şer bu günden sonradır. Eğer toprak yemeyi becerebilirsen onu ye de, iki kişiye dahi olsa emir olmaktan kaçın. Mazlumun ve sıkışık durumdaki kimselerin duasından sakın. Çünkü onların duaları ile Allah TeÃ¢lÃ¢ arasında perde yoktur" (İbn Sa'd, a.g.e., IV, 87-88). Selman (r.a) çok cömert bir kişiliğe sahipti. Eline geçen her şeyi fakirlere bölüştürürdü (İbnul-EsÃ®r, Üsdül-ÄžÃ¢be, II, 420).
O, hiçbir zaman sadaka kabul etmemiştir. Çoğu zaman eline geçen parayla hemen et alır ve onu pişirerek, hadis ehlini çağırır ve birlikte yerlerdi (İbn Sa'd, IV, 9).
Selman (r.a), ölüm döşeğine yattığı zaman, ziyaretine giden Medain valisi Sa'd b. Malik ve Sa'd b. Mes'ud onu ağlarken buldular. Neden ağladığını sorduklarında o şöyle cevap vermişti: "RasÃ»lüllah (s.a.s) bizden bir ahid aldı. Hiç birimiz onu koruyamadık. O bize şöyle demişti: "Sizin dünyadaki geçimliliğiniz bir yolcunun azığı kadar olsun ".
Onun ilmi ve takvası diğer sahabileri de etkilemekteydi. Zira onu ziyarete giden Sa'd b. Ebi Vakkas, kendisine nasıl davranması gerektiği şeklinde tavsiyede bulunmasını istemişti (İbn Sa'd, a.g.e., IV, 90-91).
Selman (r.a), sık saçlı, uzun boylu bir kimseydi. Onun MedÃ¢in'de Bukeyre adında bir hanımı vardı (İbn Sa'd, IV, 92). Selman (r.a), Medine'deyken Hz. Ömer (r.a)'in kızını ondan istediği, fakat, Amr b. el-Ã‚s'ın bu konuda Selman (r.a)'ı kızdırması üzerine bundan vazgeçtiği nakledilmektedir (İbn Abdırrabbih, Ikdu'l-Ferid, Beyrut 1949, VI, 90). Ancak onun ailesi hakkında açık rivayetler bulunmamaktadır.
Sufiler, Selman (r.a)'ı Ashabul-Suffe ile birlikte tasavvufun kurucularından biri olarak kabul ederler. Bir çok tarikat silsilesi ona dayandırılmaktadır. O, RasÃ»lüllah (s.a.s)'in berberliğini yaptığı için Futuvvet teşkilatına bağlı berberlerin piri olarak kabul edilmekteydi. Selman (r.a)'ın sahip olduğu haklı şöhreti, bütün müslümanların ona karşı içten bir sevgi duymalarına sebep olmuştur. SünnÃ® müslümanlar onun adını büyük bir sevgiyle anarlar. Ehli beytten sayılması, Şiilerin ona karşı farklı bir ilgi göstermelerine sebep olmuştur. Hacdan dönen Şiiler Kerbela'dan sonra onun mezarını ziyaret etmeyi ihmal etmezler. Ayrıca, Şiiler, Hz. Ali ve Ehli Beyt hakkıntla rivayet olunan hadislerin çoğunu ona isnad ederler. Gulat-ı Şia ekollerinde ise o, ilahÃ® sudur sırasında Ali (r.a)'den hemen sonra yer alır. Nusayriler ise onu, üç gizli harften biri kabul ederler. Nusayriliğin teslis akidesini ifade eden ayn, mim ve sin harflerinden ayn Ali'yi, mim Muhammed (s.a.s)'i, sin ise Selman'ı ifade eder. Mana (Ali), ism (Muhammed) bab ise Selman'dır. Buna göre o NusayrÃ® teslis akidesinin kapısı (bab) olup, üçüncü had'dır. DurzÃ®ler ise, Kur'an'ın Selman'a vahyolunduğuna, Peygamberin Kur'an'ı ondan aldığına inanmaktadırlar. Bu ekoller, oluşturdukları inanç sistemlerinde diğer bir kaç sahabi ile birlikte Selman (r.a)'ı temel unsur olarak kullanmışlar ve ona çeşitli fonksiyonlar yüklemişlerdir. Bu mezheplerin gerçekte mutedil Şia ile alakaları yoktur. Zira muhtevÃ¢larındaki inanç prensipleri gözönüne alındığı zaman İslamÃ® şahsiyetlerin isimlerini kullanarak putperest bir inanç sistemi meydana getirdikleri görülecektir.
Ömer TELLİOÄžLU

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:03 AM <

ÜBEY B. KA'B

Sahabe-i kiramın büyüklerinden biri olup RasÃ»lüllah (s.a.s)'in vahiy kÃ¢tiplerindendir. Übey (r.a)'ın babasının adı Ka'b, annesinin ismi Suheyle'dir. İki künyesi vardır: Ebu'l-Münzir ve Ebu't Tufeyl. Medineli olup Hazrec kabilesinin NeccÃ¢r oğulları kolundandır. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir.
Übey b. Ka'b'ın Müslümanlığı kabul etmesi Rasulüllah(s.a.s)'in Medine'ye hicret etmesinden önce, Akabe biatlarında olmuştur. Übey b. Ka'b ikinci Akabe biatında RasÃ»lüllah (s.a.s)'e biat eden yetmiş kişi içerisinde idi. RasÃ»lüllah (s.a.s) Medineli Müslümanlar arasında yapmış olduğu kardeşlik antlaşmasında Übey b. Ka'b ile Aşere-i Mübeşşere (Cennetle müjdelenen on kişi) den Said b. Zeyd'i kardeş yaptı. Übey, RasÃ»l-i Ekrem ile Bedir, Uhud, Hendek ve diğer bütün muharebelere katıldı. Uhud muharebesinde kendisine bir ok isabet etmiş, RasÃ»lüllah (s.a.s) ona bir tabib göndermiş, tabib okun girdiği yerdeki damarı keserek üzerini dağlamıştı. Bu suretle Übey b. Ka'b bu arızadan kurtulmuş oldu (bk. Müslim, Selam, 73-74).
Übey b. Ka'b cahiliyye döneminde de okuma yazma bilen az sayıdaki kimselerden biri idi (İbn Sa'd, Tabakat, I, 498). Rasulüllah(s.a.s) Medine'ye hicret edince, orada, ensar içerisinde yazılarını ilk yazan Übey b. Ka'b olmuştur (İbn Seyyidi'n-Nas, II, 315). Yazdığı yazıların sonuna "filan oğlu filan yazdı" diyenlerin de ilki idi (İbnü'l-Esir, Üsdu'l-Gabe).
Şu halde Medine döneminde Rasulüllah(s.a.s)'e gelen vahyi ilk yazan Übey b. Ka'b olmuştur. Übey b. Ka'b olmadığı zaman Zeyd b. Sabit yazardı. Peygamber Efendimiz (s.a.s) ilahi vahyi Cebrail (a.s)'dan aldığı zaman, Übey b. Ka'b onu daha yazının ıslaklığı üzerinde iken ezberler, RasÃ»lüllah (s.a.s)e okurdu (ZehebÃ®, Siyer, I, 280) Übey ashabın en alimlerindendi. Tabiinin büyük bilginlerinden olan Mesruk (663/683) şöyle derdi: "RasÃ»lüllah (s.a.s)'in ashabıyla görüştüm. İlimlerinin şu altı kişiye dayandığını gördüm: Ali, Abdullah b. Ömer, Zeyd b. Sabit, Übey b. Ka'b ve Ebu'd-DerdÃ¢ "(İbnü'l-Kayyim, İ'lÃ¢mu'l-MuvakkıÃ®n, I, 16).
Übey b. Ka'b, Kur'an-ı KerÃ®m'i en iyi okuyan sahabÃ®lerden idi. Peygamber Efendimiz (s.a.s) "Ümmetimin en iyi okuyanı Übey'dir." (ZehebÃ®, Siyer, I, 392) buyurmuştur. Bu sebeple Seyyidü'l-Kurra (okuyucuların efendisi) lakabıyla tanınmıştı. Kur'an-ı KerÃ®m'i sekiz gecede hatmederdi. Rasulüllah(s.a.s)'in zamanında Kur'an'ı cem' ederek ona arzeden sayılı sahabÃ®lerden biri idi. Nitekim Enes b. Malik, "RasÃ»lüllah (s.a.s) zamanında Kur'an'ı dört kişi hıfzetmiş olup hepsi de ensardandı. Bunlar: Übey b. Ka'b, Muaz b. Cebel, EbÃ» Zeyd ve Zeyd b. Sabit'tir" (BuharÃ®, Menakıbu'l Ensar 17; TirmizÃ®, MenÃ¢kıb 33) demiştir.
Übey b. Ka'b, RasÃ»lüllah (s.a.s)'in ashabına Kur'an'ı kendilerinden öğrenmelerini tavsiye ettiği dört kişiden biridir. Abdullah b. Amr b. As'dan şöyle rivÃ¢yet edilmiştir: Rasulüllah(s.a.s)'in şöyle buyurduğunu işittim: "Kur'an'ı dört kişiden alın (öğrenin). Abdullah b. Mes'ud'dan,-Rasulüllah(s.a.s) önce bunu zikretti, Ebu Nuzeyfe'nin mevlası Salim den, Muaz b. Cebel'den ve Übey b. Ka'b'dan" (BuharÃ®, Menakıbu'I-Ensar,16). Bu dört sahabÃ®den Muaz ile Übey ensardan, Abdullah b. Mes'ud ile Salim ise muhacirlerdendir.
RasÃ»lüllah (s.a.s) Übey b. Ka'b'ı, Kur'an-ı Kerim'i iyi bilen bir sahabÃ® olması sebebiyle öğretmen olarak tayin etmişti. Mescid-i Nebevi'de Kur'an-ı KerÃ®m'i öğretirdi. Aralarında Ebu Hureyre ve İbn Abbas'ın da bulunduğu bir çok sahabÃ®nin hocalığını yapmıştır. O, Kur'an-ı KerÃ®m'i öğretmesi karşılığında her hangi bir maddi şey de almazdı. Nitekim ondan şöyle rivÃ¢yet edilmiştir: "Muhacirlerden birine Kur'an öğretmiştim. Bu zat bana bir yay hadiye etti. Ben bunu RasÃ»lüllah (s.a.s)'e anlatınca: "Onu alırsan ateşten bir yay almış olursun" buyurdu. Ben de yayı sahibine geri verdim"(İbn Mace, TicarÃ¢t, 8).
Übey b. Ka'b, Kur'an'ın lafızlarının eda keyfiyetini, kıraat vecihleriyle ilgili hususiyetlerini öğrenmeye özen gösterirdi. Allah TeÃ¢lÃ¢, Peygamber Efendimiz (s.a.s)'e Übey'e Kur'an okumasını emretmiştir. Enes b. Malik (r.a)'dan şöyle rivÃ¢yet edildi: Rasulüllah (s.a.s) Übey b. Ka'b'n: "Ã‚llah bana LemyekünillezÃ®ne keferfi suresini sana okumamı emretti" buyurdu. Übey "Allah benim adımı da andı mı?" dedi. Peygamber Efendimiz (s.a.s) "Evet" deyince Übey b. Ka'b sevincinden ağladı (Tecrid-i Sarih Tercümesi, X, 21).
Bu hadis-i şerif sahabe içerisinde Übey b. Ka'b'ın faziletine işaret ettiği gibi, onun kıraat ilmindeki yerine de işaret etmektedir.
Übey b. Ka'b, kıraatı bizzat Rasulüllah (s.a.v)'den almıştır. O, Hz. Ömer'e "Ben Kur'an-ı KerÃ®m'i daha taze iken bizzat Cebrail (a.s)'an alan zattan aldım" demiştir (Ahmed b. Hanbel, Müsned V, 117)
Kur'an-ı KerÃ®m'e karşı duyduğu rağbet ve arzu Übey b. Ka'b'ın faziletini artırmış, bu sebeple RasÃ»lüllah (s.a.v)'in takdirini, ashabın saygısını kazanmıştır.
Übey b. Ka'b aynı zamanda RasÃ»lüllah (s.a.v) zamanında fetva veren az sayıda sahabÃ®den biridir. Muhammed babası Sehl'in şöyle dediğini nakletmiştir: "RasÃ»lüllah (s.a.v) zamanında fetva veren, üçü muhacir ve üçü ensardan olmak üzere altı kişi idi. Muhacirlerden olanlar Ömer, Osman, Ali; ensardan olanlar da Übey b. Ka'b, Muaz b. Cebel ve Zeyd b. Sabit'tir" (İbn Sa'd, aynı eser, II, 350).
Übey b. Ka'b, RasÃ»lüllah (s.a.v) zamanında idÃ¢rÃ® görevlerde de bulunmuştur. RasÃ»lüllah (s.a.v) onu BelÃ®, Uzre ve BenÃ® Sa'd kabilelerinin zekÃ¢tlarını toplamak üzere görevlendirmişti. Übey b. Ka'b bu görevi esnasında karşılaştığı bir vak'ayı şöyle anlatır:
"RasÃ»lüllah (s.a.v) beni BelÃ®, Uzre ve BenÃ® Sa'd b. Huzeym b. KadÃ¢a kabilelerinin zekatlarını toplamak üıere gönderdi. Onların zekatlarım topladım. Nihayet onlardan sonuncu adamın yanına vardım. İçlerinde bu adamın evi ve köyü Medine'de RasÃ»lüllah (s.a.v)'e yakın olanı idi. Bu adam bana bütün malını topladı. Ben de zekat olarak almaya henüz iki yaşına girmiş bir dişi deveden başkasını bulamadım. Kendisine onu alacağımı söyledim. Mal sahibi, "Bunun sütü de yok, yük taşımak için de elverişli değil. Allah'a yemin ederim ki senden önce zekat toplamaya gelen ne RasÃ»lüllah'a ve ne de onun elçisine malımdan sütü olmayan ve yük taşımaya da elverişli olmayan bir deveyi vermedim. İşte genç, semiz dişi deve. Onu al." dedi.
Ben ona, "Bana emredilmeyen şeyi almam. İşte RasÃ»lüllah (s.a.v) sana yakın, istersen ona gider, bana söylediklerini anlatırsın. Şayet o, kabul ederse, eder, etmezse reddeder" dedim. Adam:
"Bunu yapacağım" dedi ve benimle çıktı, bana vermek istediği deveyi de aldı. Rasulüllah(s.a.v)'e gelince:
"YÃ¢ RasÃ»lüllah, malının zekatına almak için elçin geldi. Malımı topladım. O, sütü olmayan ve yük taşımaya da elverişli olınayan henüz iki yaşına girmiş bir deveyi seçti. Ben kendisine alması için genç, semiz bir dişi deve gösterdim, almaktan imtiha etti. İşte o deveyi getirdim, al ya RasÃ»lüllah" dedi. Peygamber Efendimiz (s.a.v) "Senin üzerine borç olan Übey b. Ka'b'ın ayırdığı devedir. Sen kendi rızanla daha iyisini vermek istersen, onu kabul ederiz ve Allah bundan dolayı sana ayrıca mükafat verir," buyurdu. Adam:
"Ben de bu maksatla onu getirdim, buyur al, yÃ¢ RasÃ»lüllah!" dedi.
"Hz. Peygamber (s.a.v) devenin alınmasını emretti ve malının bereketlenmesi için dua etti." (Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 142).
Übey b. Ka'b'ın, RasÃ»lüllah (s.a.v)'in vefatından sonra ilk halife Hz. EbÃ» Bekir zamanında da mühim görevler yaptığım görüyoruz. Hz. EbÃ» Bekir mühim bir mesele ile karşı karşıya gelip çözümünü Kur'an ve sünnette bulamadığı zaman ashabın seçkin alimlerini toplar, onlarla istişarede bulunurdu. Übey b. Ka'b da Hz. EbÃ» Bekir'in danışma meclisi üyelerinden idi. Aynı zamanda Hz. EbÃ» Bekir döneminde fetva vermekle görevli meşhur fakihlerden biri idi (İbn Sa'd, Tabakat, II, 350). Bu dönemde onun Kur'an'ın cem'i için kurulan komisyonda görev aldığını da görüyoruz.
Übey b. Ka'b, ikinci halife Hz. Ömer'in de teveccühünü kazanmıştır. Hz. Ömer, Übey b. Ka'b'a çok hürmet eder, ondan yararlanır ve ona Seyyidü'l-Müslimin (Müslümanların ulusu) derdi (Tecrid X, 22). Hz. Ömer'in hilafeti döneminde onun şura meclisinde çalışır ve kabilesi Hazrec'i temsil ederdi. Aynı zamanda fetva işlerine de bakardı. Hz. Ömer bir zaman halka hitabında şöyle demiştir:
"Kur'an'dan sormak isteyen Übey b. Ka'b'a gelsin, feraizden sormak isteyen Muaz'a, mal isteyen de bana gelsin. Çünkü Allah beni hazinedar ve dağıtıcı kıldı" (ZehebÃ®, Siyer I, 394).
Hz. Ömer zamanında teravihi cemaatle ilk kıldıran da Übey b. Ka'b olmuştur. Hz. Peygamber (s.a.v) zamanında, onun vefatından sonra ilk halife Hz. EbÃ» Bekr, daha sonra kısmen de Hz. Ömer zamanında teravih namazı cemaatle değil, münferid olarak kılınmıştır. Bir defa Hz. Ömer mescide gidince halkın dağınık bir şekilde teravih namazı kıldıklarını gördü. Kimi tek başına kılıyor, kimi küçük bir cemaat oluşturmuş kılıyorlardı. Hz. Ömer bütün halkı bir tek imamın arkasında toplamayı düşündü ve ertesi gün Übey b. Ka'b'ı teravih imamı tayin edip cemaati onun arkasına topladı. Böylece teravih namazı cemaatle kılınmaya başlandı (BuharÃ®, Teravih, I; Tecrid-i Sarih Terc., IV, 75-76).
Hz. Ömer, hilafeti zamanında fetva işleri üzerinde hassasiyetle durur, ancak bu işe ehil olanların fetva vermesine müsade ederdi. Onun zamanında ancak Hz. Osman, Hz. Ali, Muaz b. Cebel, Abdurrahman b. Avf, Übey b. Ka'b, Zeyd b. Sabit, Ebu Hureyre ve Ebu'd-DerdÃ¢ gibi tayin ettiği zatlar fetva verirdi (M. ŞiblÃ®, Asr-ı Saadet, Terc. Ö. Rıza, Doğrul, İst. 1974, VI, 369).
Übey b. Ka'b, Hz. EbÃ» Bekir döneminde olduğu gibi Hz. Ömer döneminde de danışma meclisi üyesi idi. Çeşitli konularda fikri alınır, görüşlerine değer verilirdi (İbn Sa'd a.g.e, II, 350; M. ŞiblÃ®, a.g.e., IV, 334).
Übey b. Ka'b tefsir sahasında da ashabın önde gelenlerinden biri olup Medine tefsir ekolünün reisi olarak kabul edilmiştir. Celaleddin es-SuyutÃ® (ö. 911/1505) tefsir sahasında meşhur olan sahabÃ®lerin on kişi olduğunu belirtmiş, bunlar içerisinde de kendilerinden en çok tefsir rivÃ¢yet edilenlerin Hz. Ali, Abdullah b. Mes'ud, Abdullah b. Abbas ve Übey b. Ka'b olduğunu belirtmiştir (bk. SuyutÃ®, el-İkton, II, 187).
Übey b. Ka'b vahiy kÃ¢tibi olması sebebiyle RasÃ»lüllah (s.a.v)'in fiil ve hareketlerine muttali bir sahabÃ® idi. Kütüb-i Sitte'de kendisinden altmış küsür rivÃ¢yet edilmiştir. Bakiy b. Mahled (ö. 276/889)'in Müsned'inde Übey b. Ka'b'ın yüz altmış dört hadisi vardır. Bunlardan üçü hem Buhari'de ve hem de Müslim'de vardır. Ayrıca BuharÃ® üç hadisi tek başına rivÃ¢yet etmis ,yedi hadisi de yalnız Müslim rivÃ¢yet etmiştir (Zehebi, Siyeru A'lami'n -Nübela ' I ,402). Übey b. Ka'b ın rivayet etmiş olduğu hadislerrden birinin anlamı şöyledir: Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu:
"Ademoğlunun bir vadi dolusu malı olsa, bir ikincisini ister. İki vadi dolusu malı olsa, bir üçüncüsünü de ister. Ademoğlunun içerisini topraktan başka bir şey doldurmaz. Allah TeÃ¢lÃ¢ ise tevbe edenin tevbesini kabul eder" (TirmizÃ®, Menokıb, 32).
Übey b. Ka'b'ın vefat tarihi ihtilaflıdır. el-VakıdÃ® der ki, "Bir kısım hadiseler onun Hz. Ömer'in hilafeti döneminde olduğuna delalet etmektedir.
Yakınları ve başkalarının onun Medine'de hicri 22 senesinde öldüğü söylediklerini gördüm. Hz. Ömer "Bugün Müslümanların ulusu öldü" demiştir. Onun Hz. Osman'ın hilafeti döneminde hicri 30'da öldüğünü söyleyenler de olmuştur. Bize göre bu daha doğrudur. Çünkü Hz. Osman ona Kur'an'ı cem etmesini emretmiştir" (İbn Sa'd, Tabakat, III, 502; Zeheb, I, 400).
Durak PUSMAZ

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:04 AM <

ÜSAME B. ZEYD

Üsame b. Zeyd b. HÃ¢rise b. ŞurÃ¢hÃ®l ashabın ileri gelenlerinden biri olup, RasÃ»lüllah (s.a.s)'in azadlı kölesi Zeyd b. HÃ¢rise'nin oğludur. Künyesi, EbÃ» Muhammed'dir. Değişik rivayetlere göre; EbÃ» Zeyd, EbÃ» YezÃ®d ya da EbÃ» HÃ¢rice olarak da çağırılmaktaydı (İbn Abdi'l-Beri, el-İstiÃ¢b fı Marifeti'l AshÃ¢b, KÃ¢hire; I, 75 t.y, İbnü'l-EsÃ®r, Üsdü'l-ÄžÃ¢be f-Marifeti's-Sahabe I, 79)
Üsame'nin annesi Ümmü Eymen (ki, asıl adı Bereke'dir) RÃ¢sulÃ»llah (s.a.s)'in babası Abdullah'ın cariyesi ve aynı zamanda Peygamberimizin dadısı idi. Abdullah vefat edince, RasÃ»lüllah onu azad etti. Zeyd b. HÃ¢rise b. ŞurÃ¢hÃ®l de Hz. Hatice'nin kölesiydi. Hz. Hatice Peygamberimizle evlenince, Zeyd'i kendisine hediye etti. RasÃ»lüllah (s.a.s) de onu azad edip ÜmmÃ» Eymen'le evlendirdi. Üsame, işte bu evlilik sonucu dünyaya geldi (İbn Sa'd, et-TabakÃ¢tu'l-KübrÃ¢, Beyrut 1957, VIII, 223; İbn Abdi I-Berr, a.g.e., I, 75; İbnü'l EsÃ®r, a.g.e., I, 79).
Üsame ile Eymen, aynı anadan kardeştirler, fakat babaları ayrıdır. Üsame, İslÃ¢m döneminde, muhtemelen Rasulüllah (s.a.s)'in risÃ¢letinin dördüncü yılında Mekke'de doğdu. El-İsÃ¢be'de kaydedildiğine göre, Hz. Muhammed (s.a.v), vefat ettiği zaman Üsame 18-20 yaşlarında bulunuyordu (el-İsÃ¢be, Beyrut, t.y., I, 29).
RasÃ»lÃ»llah (s.a.s), Üsame ve babasını çok severdi. Bu nedenle kendisine; "Rasulüllah'ın sevdiği" anlamına gelen "Hibbu RasÃ»lüllah" ya da "el-Hibbu İbnü'l-Hubbi" denirdi. Peygamber (s.a.s)'in, Üsame'yi sevdiğine dair şöyle bir hadis rivayet edilmektedir: "Şüphesiz Üsame b. Zeyd bana, insanların en sevimlisidir. Sizin iyilerinizden olmasını umuyorum. Onun hakkında iyilik tavsiyesinde bulununuz" (İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., I, 79; İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., I, 76).
Hz. Ã‚işe'den rivayet edilen şu hadise de RasÃ»lüllah (s.a.s)'in daha çocuk iken dahi onu ne kadar sevdiğini gösteriyor. Hz. Ã‚işe (r.an) diyor ki; "Bir gün Üsame'nin ayağı kapının eşiğine takılarak yere düştü ve yüzü yaralandı. Allah'ın RasÃ»lü bana; "Yüzündeki pisliği temizle" dedi. Ben onu kirli görerek denileni yapmadım. Bunun üzerine RasÃ»lüllah (s.a.s); yüzündekileri emerek tükürmeye başladı" (İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., I, 80).
Yine, Urve İbnü'z-Zübeyr'den rivayet edildiğine göre, Peygamberimiz, Üsame'nin gelmesini bekleyerek Arafat'tan inmeyi tehir etti. Üsame çıkıp geldiğinde, onun siyah, basık burunlu bir çocuk olduğunu gören Yemenler, onu küçümseyerek; "Biz bunun yüzünden mi hapsedildik?" dediler. RÃ¢vÃ®, Yemenlilerin, Hz. EbÃ» Bekir zamanında bu yÃ»zden irtidat edip İslÃ¢m'dan çıktıklarını söyler (İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., I, 76).
Üsame de bir çok sahÃ¢bÃ® gibi, küçük yaştan itibaren savaşlara katılmayı arzulamıştır. Nitekim Uhud günü onbeş yaşından küçük olmasına rağmen kendi yaşıtları olan, Abdullah b. Ömer, Zeyd b. Sabit, BerÃ¢ b. Ã‚zib, Arcır b. Hazm ve Üseyd b. Zühayr'le beraber savaşa iştirak etmek istemiş, fakat, RasÃ»lÃ»llah (s.a.s) yaşları küçük olduğu için bu isteklerini kabul etmemiş ve savaş başlamadan onları Medine'ye geri göndermiştir. Hendek günü ise savaşmalarına izin verdi (İbn Hişam, es-Siretü'n-Nebeviyye, Mısır 1955, II, 66).
Üsame, Uhud savaşından sonraki tüm savaşlara katıldığı gibi, bir çok seriyyede de önemli görevler üstlenmiştir. Huneyn gazvesinde; Müslümanlar darmadağın olup sağa sola kaçışırlarken, RasÃ»lüllah (s.a.s)'in çevresinde sayılı birkaç sahÃ¢bÃ® kalmıştır ki, bunlardan biri de Üsame b. Zeyd'dir (İbn Sa'd, a.g.e., II, 151; İbn Hişam, a.g.e., II, 443; İbnü'l-EsÃ®r, el- KÃ¢mil fı't-TÃ¢rÃ®h, Beyrut 1965, II, 263).
Üsame'nin kendisinden rivayet edildiğine göre; katıldığı seriyyelerin birinde, düşman safında Müslümanlara karşı savaşan birine karşı kılıç çekince, o şahıs; "Eşhedü en lÃ¢ ilÃ¢he illallah" diyerek şehÃ¢det getirdi. Fakat Üsame yine de onu öldürdü. Dönüşte, durumu RasÃ»lüllah (s.a.s)'e haber verince, Allah RasÃ»lü, "LÃ¢ ilÃ¢he illallah" diyen birini ne diye öldürdüğünü sorar. Üsame; "Ey Allah'ın RasÃ»lü! O ölümden kurtulmak için böyle söyledi dedi. Fakat, RasÃ»lüllah, bu soruyu aynı şekilde defalarca sordu. Üsame, neredeyse Müslümanlığından şüpheye düşecek hale geldi. Kendi kendine; "Allah'a söz veriyorum, bundan böyle lÃ¢ ilÃ¢he illallah diyen hiçbir kimseyi öldürmeyeceğim" dedi (İbn Sa'd, a.g.e., II,119; İbnü'l EsÃ®r, Üsüdü'l ÄžÃ¢be, I, 80; İbn Hişam, a.g.e., II, 622; İbnü'l-EsÃ®r, el-KÃ¢mil, II, 226)
İfk olayında* RasÃ»lüllah (s.a.s) ashabından bazılarına danışarak Hz. Ã‚işe hakkında görüşlerini öğrenmek istedi. Bu arada Üsame'ye de düşüncesini sordu. Üsame, Hz. Ã‚işe'den övgüyle bahsederek, onu böylesi çirkin bir iftiradan tenzih etti (İbnü'l-EsÃ®r, el-KÃ¢mil, II,197; İbn HiŞam, a.g.e., II, 301).
RasÃ»lüllah (s.a.s) H,11. yılda, büyük bir ordu hazırlayarak Üsame'yi bu orduya kumandan tayin etti. Üsame'nin komutası altında ashÃ¢bın birçok ileri gelenleri vardı. Bunlardan bazıları; Ebu Bekir, Ömer, Ebu Ubey. de, Sa'd b. EbÃ® Vakkas, SaÃ®d b. Zeyd, KatÃ¢de b. en-Nu'mÃ¢n ve Seleme b. Eslem'dir. Bunun üzerine, halktan bazı insanlar; "Peygamber, ilk muhacirlere bir çocuğu komutan tayin etti!" diyerek ileri geri konuşmaya başladılar. Bunu duyan RasÃ»lüllah, çok kızdı ve minbere çıkarak cemaate şöyle seslendi: "Üsame hakkındaki sözleriniz bana ulaştı. Siz onun komutanlığını tenkid ettiğiniz gibi, daha önce babasının kumandanlığını da tenkit etmiştiniz. Gerçek şu ki, o komutanlığa layıktır. Nitekim babası da komutanlığa layıktı" (İbn Sa'd a.g.e., II, 189,' 190; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., I, 29).
Üsame, söz konusu ordusuyla hareket etmek üzereyken, Allah RasÃ»lü dÃ¢r-ı bekÃ¢ya irtihal etti. Bunun üzerine Üsame, Medine'ye geri dönerek, RasÃ»lüllah (s.a.s)'in yıkanması, teklifini ve defnedilmesi işlerinde Hz. Ali'ye yardım etti. Defin işi tamamlandıktan sonra, Üsame ordusunun başına geçerek ,Şam'a doğru hareket etti (İbn. Sa'd a.g.e., II,189,190, 277, 279; el- AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., I, 29; İbnü'l-EsÃ®r, el-KÃ¢mil, II, 332).
Üsame, Ebu Bekir (r.a) ve Ömer (r.a) zamanında yapılan birçok savaşa iştirak etmiştir. Bunlardan biri, Müseylemetü'l-Kezzab'a karşı yapılan savaştır ki, bu muharebede Halid b. Velid ile beraberdi (İbn Sa'd a.g.e., IV, 316).
Hz. Ömer (r.a) divan teşkilatını korunca, RasÃ»lüllah (s.a.s)'e yakınlık derecelerine ve savaştaki başarılarına göre, Müslümanlara ulÃ»fe dağıtmaya başladı. Bu arada Üsame b. Zeyd'e dört bin veya beşbin dirhem kendi oğlu Abdullah'a ise ikibin dirhem verdi. Abdullah babasına "Neden Üsame'ye bana verdiğinden daha fazla verdin? Halbuki onun katılmadığı savaşlara ben katıldım" dedi. Buna karşı Hz. Ömer: "Allah RasÃ»lü Üsame'yi senden daha çok severdi. Üsame'nin babasını da senin babandan daha fazla seviyordu" diyerek oğlunu susturdu (İbn Abdi'l-Berr, a.g.e.; İbn Sa'd, a.g.e., III; 296, 297; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., I, 29; İbnü'l-EsÃ®r, Üsdü'l ÄžÃ¢be, I, 80).
Üsame; Hz. Osman (r.a)'ın öldürülmesiyle ortaya çıkan fitnelere bulaşmamış, Hz. Ali'ye de bey'at etmemiş, onunla herhangi bir savaşa katılmamıştır. Bu çekimserliğini; "LÃ¢ ilÃ¢he illallah" diyen bir kimseyi öldürmeyeceğine dair ettiği yeminle izah etmiştir (İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., I, 77; İbnü'l-EsÃ®r, Üsüdil'l-ÄžÃ¢be, I, 80).
Hz. Ali ile Muaviye arasında meydana gelen çatışmalar sırasında Üsame bir süre Şam civarında bir beldede oturdu. Sonra Vadi'l-kura'ya geldi. Bir müddet de burada oturdu, ardından Medine'ye gitti ve Muaviye'nin hilafetinin sonlarına doğru Curf denilen yerde vefat etti.
Vefat tarihi çeşitli rivayetlere göre, H. 54, 58, ya da 59' dur. EbÃ» Hüreyre, İbn Abbas, EbÃ» Osman et-HindÃ®, Urve İbn Zübeyr, Ubeydullah b. Abdillah b. Utbe, EbÃ» VÃ¢il ve başkaları Üsame'den hadis rivayet etmişlerdir (İbn Abdi'l Berr, a.g.e., I, 77; İbnü'l Esir Usdü'l - ÄžÃ¢be, I, 81; el- AskalÃ¢ni, a.g.e., I,129).
Halid ERBOÄžA

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:06 AM <

ZEYD B. HÃ‚RİSE

Zeyd b. HÃ¢rise b. ŞurÃ¢hÃ®l el-KelbÃ®. ÜsÃ¢me'nin babası. AshÃ¢bın ileri gelenlerinden olup, ResÃ»lullah (s.a.s)'ın en çok sevdiği arkadaşlarındandır. Bu yüzden sahÃ¢be arasında "el-hubb" diye anılırdı.
Tam künyesi: Zeyd b. HÃ¢rise b. ŞurÃ¢hÃ®l (İbn İshak'a göre, ŞurahbÃ®l) b. KÃ¢'b b. Abdiluzza b. Imriülkays b. Ã‚mir b. Abdivüdd b. Avf b. KinÃ¢ne b. Bekr b. Uzre b. Zeyd el-LÃ¢t b. Rufayde b. Sevr b. Kelb b. Vebre b. Tağlib b. HulvÃ¢n b. İmrÃ¢n b. Luhaf b. KuzÃ¢a'dır (İbn HişÃ¢m, es-SÃ®retü'n Nebeviyye", I, 247; İbn Sa'd, et-TabakÃ¢tıt'l-KilbrÃ¢, III, 40; İbnü'l-EsÃ®r, Üsdü'l-ÄžÃ¢be fı Ma'rifeti's SahÃ¢be, II, 281).
Kaynakların ifadesine göre; cahiliyye döneminde, Zeyd'in annesi Su'dÃ¢, yanında oğlu olduğu halde akrabalarını ziyarete gider. Bu sırada BenÃ® el-Kayn b. Cisr'e mensup bazı atlılar, Su'dÃ¢'nın akrabaları olan BenÃ® Ma'n evlerine baskın yaparlar. Zeyd'i de bu arada beraberlerinde alıp götürürler. Zeyd, bu sırada temyiz çağında bir çocuktur. Onu, Ukaz Panayırına götürüp satışa arzederler. Hz. Hatice'nin yeğeni HakÃ®m b. HuzÃ¢m b. Huveylid de o esnada panayıra uğrayıp Mekke'ye götürmek üzere birkaç köle satın alır. Zeyd b. HÃ¢rise de bu köleler arasında bulunmaktadır. HakÃ®m, Mekke'ye döndüğünde, halası Hz. Hatice kendisini ziyarete gider. O da halasına köleleri göstererek, dilediği köleyi seçip götürebileceğini söyler. Hz. Hatice de Zeyd b. HÃ¢rise'yi seçer. Daha sonra O'nu, ResÃ»lullah (s.a.s)'e bağışlar.
Kelb kabilesine mensup bazı insanlar, hac için Mekke'ye geldiklerinde Zeyd'i görüp tanırlar, Zeyd de onları tanır. Dönüşte durumu babasına haber vererek bulunduğu yeri tarif ederler. Zeyd'in babası HÃ¢rise ile amcası KÃ¢'b, yanlarına fidye alarak Mekke'ye gelirler ve ResÃ»lullah (s.a.s)'ın yanına varıp: "Ey Abdulmuttalib'in oğlu! Ey kavminin efendisinin oğlu! Sizler, Harem'in ehlisiniz, köleyi azad eder, esiri yedirirsiniz. Yanında bulunan oğlumuz için sana geldik. Bize iyilikte bulun, sana fazlasıyla fidye vereceğiz" derler.
Bunun üzerine ResÃ»lullah (s.a.s.), Zeyd'i çağırtarak, kendisini istemeye gelen bu kişileri tanıyıp tanımadığını sorar. Zeyd de, bunlardan birinin babası diğerinin de amcası olduğunu söyleyerek tanıdığını ifade eder. Bu sefer ResÃ»lullah Zeyd'e, dilerse babasıyla gidebileceğini, şayet isterse yanında kalabileceğini söyleyince, Zeyd, ResÃ»lullah (s.a.s.)'in yanında kalmayı tercih eder. Peygamberimiz de Zeyd'i elinden tutarak Hicr denilen yere çıkarır ve: "Şahid olun, Zeyd benim oğlumdur. O bana mirasçıdır, ben de O'na mirasçıyım!" diyerek Zeyd'i evlat edindiğini ilan eder (İbn Sa'd, a.g.e., III, 40-42; İbn HişÃ¢m, a.g.e., I, 247 vd.; el AskalÃ¢nÃ®, el-İsÃ¢be fi Temyizi's-SahÃ¢be, III, 24).
Zeyd b. HÃ¢rise, Muhammed (s.a.s.)'e risalet gelinceye kadar yanında kaldı ve ResÃ»lullah, peygamber olur olmaz O'nun risÃ¢letini tasdik edip müslüman oldu, O'nunla birlikte namaz kıldı ve: "Onları babalarının isimleriyle çağırın..." (el-Ahzab, 33/5) meÃ¢lindeki ayet nazil oluncaya kadar "Muhammed'in oğlu" diye anıldı. Bu ayet-i kerimenin nüzulünden sonra Zeyd, Zeyd b. HÃ¢rise olarak çoğalmaya başlandı (İbn HişÃ¢m, a.g.e., I, 247; İbn Sa'd, a.g.e., III, 42; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., III, 25).
Zeyd b. HÃ¢rise, ResÃ»lullah (s.a.s.)'ın cefakÃ¢r dostlarından biriydi. Hemen hemen tüm sıkıntılı zamanlarında O'nunla birlikteydi. Nitekim, çevre kabileleri İslÃ¢m'a davet etmek kabilinden TÃ¢if'e giden RasÃ»lüllah'ı yalnız bırakmamış, TÃ¢iflilerin attığı taşlar Peygamber (s.a.s.)'e isabet etmesin diye kendi vücudunu siper etmiş ve başından çeşitli yaralar almıştı (İbn Sa'd, a.g.e., I, 212).
Müslümanlar Medine'ye hicret etmeye başlayınca, Zeyd b. HÃ¢rise de hicret etmişti. ResÃ»lullah (s.a.s.), hicretten sonra Medine'de, ashabı arasında kardeşlik tesis ettiğinde, Zeyd'l-e Hamza b. Abdülmuttalib'i de kardeş ilan etmişti. Bu sebepten Hz. Hamza, Uhud günü şehadet şerbetini içmeden önce Zeyd'i kendisine vÃ¢sÃ® tayin etmişti (İbn NişÃ¢m, a.g.e., I, 505; İbn Sa,d, a.g.e., III, 44).
Zeyd b. HÃ¢rise; Bedir, Uhud ve Hendek savaşlarıyla Hudeybiye Barışı ve Hayber fethinde de bulunmuştur. ResÃ»lullah (s.a.s.), MüreysÃ® gazasına çıktığı zaman kendisini Medine'ye vekil olarak bırakmıştı.
Bunun yanında Zeyd, komutan olarak da çeşitli seriyyelere katılmış ve üstün başarılar göstermiştir. Bu seriyyeler; Karede, CemÃ»m, el-Iys, et-Tarafa, Hisma ve Ümmü Kırfa'dır. Son olarak Mute Savaşı'na iştirak etmiş ve bu savaşta şehid olmuştur.
ResÃ»lullah (s.a.s.), sancağı ilk önce Zeyd'e vermiş ve: "Şayet Zeyd şehid olursa, sancağı CÃ¢fer alsın, O da şehid düşerse, Abdullah b. RavÃ¢ha alsın" buyurmuştur. Bu üç sahÃ¢bÃ® de Mute günü, kahramanca savaşarak Hakk'ın rahmetine kavuşmuşlardır.
Zeyd, şehid olduğu zaman 50-55 yaşları arasındaydı.
ResÃ»lullah (s.a.s), bu üç kahraman dostunun şehadet haberini duyunca gözyaşlarını tutamayarak ağlamış ve onlar için: "Allah'ım; Zeyd'e mağfiret et! Allah'ım; Zeyd'e mağfiret et! Allah'ım; Zeyd'e mağfiret et! Allah'ım; CÃ¢fer'e mağfiret et! Allah'ım; Abdullah b. RavÃ¢ha'ya mağfiret et!" diyerek dua etmiştir (İbn Sa'd, a.g.e., III, 45, II, 86-90 ve 128-129; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., III, 26).
Zeyd, birkaç hanımla evlenmişti ki, bunlardan biri de Zeyneb bint Cahş'tır. Bir diğeri, Ümmü Külsüm bint Ukbe. Zeyd ondan boşanıp Dürre bint EbÃ® Leheb ile evlendi. Sonra onu da boşayarak Hind bint el-AvuÃ¢m (Zübeyr b. el-AvvÃ¢m'ın kız kardeşi) ile evlendi. Sonunda, Peygamber (s.a.s.), Zeyd'i, dadısı ve aynı zamanda cariyesi Ümmü Eymen'l-e evlendirdi. AshÃ¢bın ileri gelenlerinden biri olan ÜsÃ¢me, işte bu hanımdan dünyaya geldi (İbn Sa'd, a.g.e., III, 45; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., III, 25).
Zeyd b. HÃ¢rise; kısa boylu, çok esmer ve basık burunlu idi (İbn Sa'd, a.g.e., III, 44).
Halid ERBOÄžA

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:07 AM <

ZEYD B. SÃ‚BİT

Zeyd b. SÃ¢bit b. ed-DahhÃ¢k b. Zeyd b. LevzÃ¢n b. Amr b. Abdi Avf (veya Abd b. Avf) b. Ganem b. MÃ¢lik b. en-NeccÃ¢r el-EnsÃ¢rÃ® el-HazrecÃ®.
Peygamber (s.a.s.)'in ashabının ileri gelenlerinden biridir. EnsÃ¢r'dan, Hazrec kabilesinin bir kolu olan NeccÃ¢roğulları'na mensuptur. Annesi, en-NevÃ¢r bint MÃ¢lik b. MuÃ¢viye b. En-NeccÃ¢r'dır. Zeyd'in künyesi EbÃ» HÃ¢rice'dir, fakat, EbÃ» SaÃ®d ve EbÃ» Abdi'r-RahmÃ¢n olarak da çağrılıyordu (İbnü'l-EsÃ®r, Üsdü'l-GÃ¢be fı Ma'rifeti's-SahÃ¢be, II, 278,1970; İbn Abdi'l-Berr, el-İstÃ®Ã¢b fi Ma'rifeti'l-AshÃ¢b, II, 537; el-AskalÃ¢nÃ®, el-İsÃ¢be fı Temyizi's-SahÃ¢be, III, 22).
Zeyd, hicretten yaklaşık onbir yıl önce dünyaya gelmiştir. Babası Sabit, BuÃ¢s Günü öldürüldüğü vakit Zeyd, henüz altı yaşlarında bir çocuktu. ResÃ»lullah (s.a.s), Medine'ye geldiği zaman Zeyd, hÃ¢lÃ¢ çürük sayılabilecek bir yaştaydı. Kaynaklar, O'nun bu sırada onbir yaşlarında olduğunu bildirmektedir. Nitekim ResÃ»lullah (s.a.s), Bedir Savaşına katılmak isteyen birkaç genci, yaşları küçük olduğu için geri çevirmişti ki, Zeyd de bu gençler arasındaydı (İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., II, 278; İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., II, 537: el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., III, 22).
Zeyd b. SÃ¢bit, çok akıllı, zekÃ® ve hafızası güçlü bir sahÃ¢bÃ® idi. O'nun bu meziyetini farkeden Peygamber (s.a.s), Zeyd'ten İbranice ve Süryanice'yi öğrenmesini istedi. Zira, ResÃ»lullah (s.a.s)'a çeşitli yerlerden, bu dillerle yazılmış mektuplar geliyor ve bunların okunup anlaşılması, gerektiğinde cevap verilmesi icab ediyordu. Allah ResÃ»lü, okuma yazma bilmediğinden, bunları başkalarına okutmak durumunda kalıyordu. Halbuki, mektupların içeriğini başkalarının öğrenmesini istemiyordu. Bunun üzerine Zeyd, hemen işe koyularak çok kısa bir sürede, hem İbranice hem de Süryanice okuma-yazmayı öğrendi. Bundan sonra RasÃ»lüllah'a gelen mektupları kendisi okuyor, cevap gerekiyorsa yazıyordu. Bu arada asıl görevi olan vahiy kÃ¢tipliğini de sürdürüyordu (İbn Sa'd, et-TabakÃ¢tü'l-KübrÃ¢, II, 358; İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., II, 538; İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., II, 579).
Rivayete göre yaşının küçük olması nedeniyle Zeyd, Bedir ve Uhud savaşlarına katılmamıştır. Katıldığı ilk savaş Hendek savaşı olup, savaşa hazırlık kabilinden, müslümanlar Medine'nin etrafında hendek kazarlarken Zeyd, çıkan toprağı taşıma işinde yardım ediyordu. ResÃ»lullah (s.a.s) O'nu bu durumda görünce: "Ne kadar iyi bir çocuk" diyerek takdir ifadelerini dile getirmiştir.
İbn Abdi'l-Berr, "el-İstÃ®Ã¢b"da zikredip, sahih kabul etmediği bir habere göre; Tebük seferinde, BenÃ® MÃ¢lik b. en-NeccÃ¢r'ın bayrağını UmÃ¢re b. Hazm taşıyordu. ResÃ»lullah, bayrağı ondan alıp Zeyd b. SÃ¢bit'e verdi. Bunun üzerine UmÃ¢re: "Ey Allah'ın ResÃ»lü! Hakkımda sana herhangi birşey mi ulaştı?" diye sorunca, ResÃ»lullah; "Hayır, lÃ¢kin Kur'Ã¢n'a öncelik vardır: Zeyd de Kur'Ã¢n'ı senden daha çok ezberlemiştir" şeklinde cevap verdi (İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., II, 537; İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., II, 278).
Zeyd b. SÃ¢bit, ashÃ¢bın en Ã¢limlerinden biriydi. Sadece Kur'Ã¢n-ı KerÃ®m'i ezberlemekle kalmamış, mirasla ilgili feraiz ilmini de çok iyi öğrenmişti. Öyle ki, ashÃ¢b arasında bu ilmi O'ndan daha iyi bilen yoktu. ResÃ»lullah (s.a.s), ashÃ¢bına: "Feraizi en iyi bilen Zeyd'dir" diyordu. İmam ŞÃ¢fiÃ® de, feraiz hususunda bu hadisle amel etmiştir (İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., II, 279; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., III, 23).
Gerek Hz. Ömer, gerekse Hz. Osman, Medine'den ayrıldıkları zaman Zeyd b. Sabit'i vekil bırakırlardı. Hz. Osman, O'nu ziyade seviyordu. Zaten kendisi de Osman taraftarıydı ve bu halife devrinde beytülmÃ¢la bakmakla görevlendirilmişti. Yermük günü de ganimetleri taksim işini Zeyd üstlenmişti (İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., II, 279; İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., II, 538; II, 538; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., III, 23).
Zeyd'in vefat tarihi konusundaki rivayetler arasında tam bir mutabakat olmamasına rağmen, büyük bir ihtimalle h. 45 yılında vefat etmiştir ve buna göre tahminÃ® yaşı da 54'tür.
Zeyd ten; ibn Ömer, Ebu SaÃ®d, Ebu Hüreyre, Enes, Sehl b. Huneyf ve Abdullah b. YezÃ®d el-HutamÃ® gibi sahÃ¢bÃ®ler rivayette bulunmuşlardır. TabiÃ®nden de; SaÃ®d b. el-Müseyyeb, Kasım b. Muhammed, Süleyman b. YesÃ¢r, EbÃ¢n b. Osman, Büsr b. Said ve Zeyd'in iki oğlu, Harice ile Süleyman ve başkaları rivayet etmişlerdir (İbnü'l-EsÃ®r, a.g.e., II, 279; el-AskalÃ¢nÃ®, a.g.e., III, 23; İbn Abdi'l-Berr, a.g.e., II, 540; İbn Sa'd a.g.e., II, 360).
Halid ERBOÄžA

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:10 AM <

derdo Adlı Kullanıcıdan Alıntı:yaaaaa gerçektenn tüm müslümanların okuması gerektiği bilgilerrr
sana gerçekten tşk ederimmm
ALLAH RAZI OLSUN VE HERŞEYİ GÖNLÜNCE VERSİN
ayrıca konuyu kopyaladım şimdi okumaya zamanım yok sonra okuyucam inş

bencede öyle ama ne kadarı yapıyoruz ne kadarını biliyoruz tartışılır....
rica ederim sağolasın...
oku bakalım...: Smile

Ara · 04-23-2007, Saat: 09:11 AM <

ESARET Adlı Kullanıcıdan Alıntı:paylaşımın için saolll

sende saol...

Ara · 04-19-2008, Saat: 02:36 PM <

İlk Müslüman olanlardan:
TALHÃ‚ BİN UBEYDULLAH

Hz. TalhÃ¢ bin Ubeydullah, ResÃ»lullah efendimizin; "TalhÃ¢ ve Zübeyr, Cennette komşularımdır" hadÃ®s-i şerifiyle medhedilen sahÃ¢bidir.

Hz. TalhÃ¢, ticÃ¢retle uğraştığı için sık sık Mekke dışına çıkardı. Bu seyÃ¢hatlerinden birinde Şam yakınlarında Busra kasabasında bir panayıra gelmişti. Burada bir rÃ¢hip;

- Panayıra gelenlere sorun; içlerinde Mekke'den gelen var mı? diye seslendi. TalhÃ¢ bin Ubeydullah:

- Evet, ben Mekkeliyim, dedi.

- Ahmed zuhÃ»r etti mi?

- Ahmed kimdir?

- Abdullah bin Abdülmuttalib'in oğludur. Orası O'nun zuhÃ»r edeceği şehirdir. O, peygamberlerin sonuncusudur. Kendisi Harem-i şeriften çıkarılacak, hurmalık, taşlık ve çorak bir yere hicret edecektir.

Olan bir şey var mı?

RÃ¢hibin sözleri Hz. TalhÃ¢'nın kalbine yer etti. Acele Mekke'ye geldi ve;

- Olan biten bir şey var mı? diye sordu.

- Evet var. Abdullah'ın oğlu Muhammed-ül-emin, peygamberliğini ilÃ¢n etti. EbÃ» Bekir de ona uydu, dediler.

Bunun üzerine doğruca Hz. EbÃ» Bekir'in yanına gitti. Ona:

- Sen Muhammed aleyhisselÃ¢ma tÃ¢bi' mi oldun? diye sordu. Hz. EbÃ» Bekir:

- Evet, tÃ¢bi oldum. Sen de hemen O'na git, huzÃ»runa gir, kendisine tÃ¢bi ol! Çünkü O, Hak ve gerçeğe da'vet ediyor, dedi.

Bunun üzerine Talha bin Ubeydullah, rÃ¢hibin söylediklerini anlattı. Sonra birlikte ResÃ»lullaha gidip, Müslüman oldu. RÃ¢hibin sözlerini Peygamber efendimize de anlattı. ResÃ»lullah efendimiz tebessüm ettiler.

TalhÃ¢ bin Ubeydullah, Müslüman olduğu zaman, en yakın akrabÃ¢ları dÃ¢hil olmak üzere Mekke müşriklerinden çok işkence gördü. Evine hapsedildiği gibi, aç ve susuz bırakıldı. Kardeşi Osman da, onun vÃ¢sıtasıyla Ã®mÃ¢n etmiş, bu işkencelere o da tÃ¢bi tutulmuştu. Hele namazlarını edÃ¢ edecekleri zaman çektikleri sıkıntı ve kendileri revÃ¢ görülen işkence, tahammülü mümkün olmayan cinstendi.

Nevfel bin Huveylid bin Adeviyye, adamları ile birlikte Hz. EbÃ» Bekir ve Hz. TalhÃ¢'yı yakalayarak iple bağladılar ve işkence yaptılar. Teymoğulları da onlara sÃ¢hip çıkmadı. Bu hÃ¢diseden dolayı EbÃ» Bekir ve TalhÃ¢'ya bitişikler mÃ¢nÃ¢sına gelen karÃ®nÃ¢n dendi.

DÃ®nimden dönmem

Hz. Me'sÃ»d bin HırÃ¢ş, gördüğü bir hÃ¢diseyi şöyle nakleder:

SafÃ¢ ile Merve arasında dolaşırken, elleri boynuna bağlı ve kalabalık bir grup tarafından tÃ¢kib edilen bir delikanlı gördüm. EtrÃ¢fındakilere dedim ki:

- Bu kimdir, hangi suçu işledi de böyle bağladınız?

- Bu TalhÃ¢ bin Ubeydullah'dır. Atalarının yolundan saptı.

- Ya şu kadın kim ?

- Onun annesi Sa'ba binti HadramÃ®'dir.

TalhÃ¢ bin Ubeydullah, bütün bu akıl almaz sıkıntılara göğüs geriyor:

- Beni öldürseniz de dinimden asla dönmem, diye karşılık veriyordu.

Peygamber efendimiz, Hz. EbÃ» Bekir'le, Medine-i münevvereye hicret buyurduğu zaman, Hz. TalhÃ¢ ticÃ¢ret için Şam'a gitmiş ve dönerken MedÃ®ne'ye uğramıştı. Peygamber efendimizin orada olduğunu öğrenince, kervandaki mallardan vazgeçip MedÃ®ne'de kaldı. Ã‚ilesini de getirterek muhÃ¢cirÃ®nden oldu.

Uhud savaşı

Uhud'da; EshÃ¢bı kirÃ¢m, Peygamberimizin etrÃ¢fında toplanmışlar, canlarını siper edip O'nu muhÃ¢fazaya çalışıyorlardı. Hz. TalhÃ¢ bin Ubeydullah da bunlar arasında olup, ResÃ»lulahın yanından ayrılmamıştı.

Uhudda Müslümanlar birara şaşkınlık içinde bulunup dağıldıkları zaman, sevgili Peygamberimiz;

- Ey Allahın kulları bana doğru geliniz! Ey Allah'ın kulları bana doğru geliniz! buyurarak seslenince ancak otuz sahÃ¢bÃ® gelebilmişti ve Peygamber efendimiz müşrikler tarafından tamÃ¢men kuşatılmıştı.

Müşriklerin iyice yaklaştıkları bir sırada, Peygamberimiz;

- Şunları kim karşılar, kim durdurur? buyurdu.

Herkesten önce...

TalhÃ¢ bin Ubeydullah hazretleri;

- Ben YÃ¢ ResÃ»lallah! deyip ileri atılmak istedi.

Peygamber efendimiz;

- Senin gibi daha kim var? buyurdular. MedÃ®neli sahÃ¢bÃ®lerden biri;

- YÃ¢ ResÃ»lallah! Ben! diyerek izin istedi. Sevgili Peygamberimiz;

- Haydi, sen karşıla! buyurunca MedÃ®neli SahÃ¢bÃ® ileri fırladı ve müşriklerin üzerine atıldı. Eşine rastlanmadık kahramanlıklar gösterdi. Bir kaç Ã®mÃ¢nsız öldürdükten sonra şehÃ¢det şerbetini içti.

ResÃ»l-i ekrem efendimiz, yine;

- Şunları kim karşılar, kim durdurur? buyurdular.

Herkesten önce yine TalhÃ¢ hazretleri:

- Ben YÃ¢ ResÃ»lallah! diyerek ileri çıktı.

Peygamber efendimiz;

- Senin gibi daha kim var? diye sorunca, Ensardan bir mübÃ¢rek;

- Ben karşılarım yÃ¢ ResÃ»lallah! dedi.

- Haydi onları sen karşıla!

O da müşriklerle çarpışa çarpışa şehid oldu.

Bu şekilde Peygamber efendimizin o anda yanında bulunan bütün sahÃ¢bÃ®ler vuruşa vuruşa şehÃ¢dete erdiler. KÃ¢inÃ¢tın sultÃ¢nı efendimizin o anda yanında TalhÃ¢ bin Ubeydullah hazretlerinden başka kimse kalmamıştı.

Hz. TalhÃ¢, ResÃ»lullaha bir zarar erişir diye endişe ediyor, dört bir tarafa koşuyor, kÃ¢firlerle kıyasıya çarpışıyordu. Onun bu kadar seri kılıç sallaması, bir anda ResÃ»lulahın her tarafındaki düşmana karşılık vermesi, ok, kılıç darbelerine vücÃ»dunu kalkan yapması, eşine rastlanmayacak bir hÃ¢diseydi.

Hz. TalhÃ¢, pervÃ¢ne gibi dönüyor, kendisine değen kılıç darbelerine hiç aldırmıyordu. Dileği, KÃ¢inÃ¢tın sultÃ¢nını korumak, bu uğurda diğer kardeşleri gibi şehÃ®d olmaktı. VücÃ»dunda yara almayan yer kalmamıştı, elbisesinde kandan başka bir şey görünmez olmuştu. Fakat o, buna rağmen dört bir tarafa yetişiyordu.

Sevginin işÃ¢reti

Müşriklerden çok keskin nişancı, attığını vuran MÃ¢lik bin Zübeyr adlı bir okçu vardı. Bu müşrik Peygamber efendimize nişan alıp bir ok attı. ResÃ»lullaha doğru gelen bu oka, başka başka hiç bir şekilde karşı koyamıyacağını anlayan Hz. TalhÃ¢, elini açarak oka karşı tuttu. Ok elini parçaladı.

Hz. TalhÃ¢'nın atılan oka karşı elini tutması, candan çok ötelere yükselmiş aşkın, kemÃ¢le gelmiş bir Ã®mÃ¢nın, muhabbet ile dolu bir kalbin, anlatılamıyan bir sevginin fiili olarak ortaya çıkmasıdır.

Uhud savaşında müşriklerin saldırdığı ve ResÃ»lullah efendimiz ve Talha bin Ubeydullah'ın yanında kimse kalmadığı anda, Hz. EbÃ» Bekir ve Sa'd bin EbÃ® VakkÃ¢s hazretleri, ResÃ»l-i ekrem efendimizin yanına yetiştiler.

Yiğitlerin efendisi Hz. TalhÃ¢ da bu arada kan kaybından sıcak toprağa düşüp bayıldı. Her yeri kılıç, mızrak ve ok darbeleriyle delik deşikti. Altmış altı büyük yarası sayılamayacak kadar da küçük yarası vardı.

Yüzüne su serptiler

Sevgili Peygamberimiz, Hz. EbÃ» Bekir'e, hemen Hz. TalhÃ¢'ya yardıma koşmasını emrettiler. EbÃ» Bekr-i SıddÃ®k, Hz. TalhÃ¢'nın ayılması için mübÃ¢rek yüzüne su serpti. TalhÃ¢ bin Ubeydullah hazretleri ayılır ayılmaz;

- YÃ¢ EbÃ¢ Bekir! ResÃ»lullah nasıl?

- Resululah iyidir. Beni O gönderdi

- Allahü teÃ¢lÃ¢ya sonsuz şükürler olsun. O sağ olduktan sona her musÃ®bet hiçtir.

O sırada bir kaç sahÃ¢bi daha yetişti. Ã‚lemlerin efendisi, Hz. TalhÃ¢'nın yanına teşrÃ®f ettiler. Yaralı mücÃ¢hid, sevincinden ağladı. Peygamber efendimiz, onun vücÃ»dunu mesh ettikten sonra, ellerin açıp;

- Allahım! Ona şifÃ¢ ver, kuvvet ihsÃ¢n eyle! diye duÃ¢ buyurdular.

ResÃ»l-i ekrem efendimizin bir mu'cizesi olarak, Hz. TalhÃ¢ sapa sağlam ayağa kalktı ve tekrar düşmanla harbetmeye başladı. Sevgili Peygamberimiz onun için buyurdu ki;

- Uhud günü, yer yüzünde sağımda CebrÃ¢il'den, solumda TalhÃ¢ bin Ubeydullah'dan başka bana yakın bir kimsenin bulunmadığını gördüm. Yeryüzünde gezen Cennetlik bir kimseye bakmak isteyen, TalhÃ¢ bin Ubeydullah'a baksın!

Yine Uhud'da İbni KÃ¢mia kÃ¢firi Peygamberimizi öldürmeye yemin etmiş idi. Heryerde ResÃ»lullahı arıyordu. Peygamberimizin üzerinde iki zırh vardı. Başında da miğfer bulunuyordu. İbni KÃ¢mia Resulullaha kılıcı ile saldırdı.

Kılıç darbesi ile ResÃ»lullahın mübÃ¢rek omuzları yaralandı. Diğer bir saldırı neticesinde ResÃ»lullah efendimiz, EbÃ» Ã‚mir tarafından kazılan çukura düştü. Miğferinin iki halkası mübÃ¢rek yüzüne battı. İlk yetişen Ali bin EbÃ® TÃ¢lib oldu. Talha bin Ubeydullah ile birlikte çukurdan çıkardılar.

Peygamber efendimiz bundan sonra Uhud dağındaki kayalığa çıkıp dinlenmek istediler. Fakat çok yorgun idiler. Hz. Talha:

- YÃ¢ ResÃ»lallah! Ben sizi çıkartayım, diyerek, hemen yere çöktü. Peygamber efendimizi sırtına alıp kayalığa kadar çıkardı. O zaman ResÃ»l-i ekrem efendimiz buyurdu ki:

- Talha ResÃ»lullaha yardım ettiği zaman Cennet ona vÃ¢cib oldu.

TalhÃ¢ bin Ubeydullah, Uhud Harbi'nden Mekkenin fethine kadar geçen süre içinde yapılan bütün savaşlara katıldı. Ayrıca Hudeybiye'de BÃ®'Ã¢t-ı RıdvÃ¢n'da ve Huneyn savaşlarında bulundu.

FeyyÃ¢z lakabını aldı

Tebük gazvesinden herkes elinden gelen gayretle orduyu techiz etmek, (donatmak) için uğraşırkan, o da, herkesle yarışırcasına, varını yoğunu nesi varsa sarfetmiş, bundan dolayı, FeyyÃ¢z lakabını almışıtır.

Hz. EbÃ» Bekir'in hilÃ¢feti zamÃ¢nında da bütün savaşlara katıldı. Hz. EbÃ» Bekir hastalandığında, yerine kimin halÃ®fe olacağını Hz. TalhÃ¢ ile istişÃ¢re etmiş ve o da ;

- Hz. Ömer bu makÃ¢ma en çok lÃ¢yık olan zÃ¢ttır. CenÃ¢b-ı Hak sana; "Müslümanların işini kime terk ettin?" derse, açık bir alınla ve müsterih olarak; "Hz. Ömer'e bıraktım" dersin, diye tavsiyede bulunmuştu.

TalhÃ¢ bin Ubeydullah, Hz. Ömer zamÃ¢nında şÃ»ra meclisi üyesi idi. Halife Ömer her hususta onun re'yine mürÃ¢caat ederdi. Hz. Ömer'in vefÃ¢t etmeden önce halÃ®fe seçilmek üzere aday gösterdiği altı zÃ¢ttan birisi de TalhÃ¢ bin Ubeydullah'dır.

TalhÃ¢ bin Ubeydullah, Cemel vak'asında şehid oldu. Hz. Ali harp meydanı gezerken, Hz. TalhÃ¢'yı ölenler arasında görünce, üzüldü ve çok ağladı. Kucağına aldı. Yüzündeki toprakları sildi ve;

- Ey TalhÃ¢! SemÃ¢nın yıldızları altında seni toprağın üzerinde serili görmek bana pek ağır geldi ve beni kalbimden vurdu. Keşke yirmi yıl önce ölseydim, buyurdu. Namazını kendi kıldırdı.

Bana eziyet veriyor

VefÃ¢tından yirmi yıl sonra kızı Ã‚işe, bir gece rü'yÃ¢sında babasını gördüğünde;

- YÃ¢ Ã‚işe! Kabrimin bir tarafından sızan su bana eziyet veriyor, beni buradan çıkar da başka yere defnet, diye tenbih buyurdu.

Bunun üzerine kızı Ã‚işe! çok üzüldü ve akrabÃ¢larından bÃ¢zılarını alarak kabr-i şerifini açtılar. Sızan sudan dolayı vücÃ»dunun bir tarafı hafif yeşillenmiş, diğer yerleri yeni defnedilmiş ve bir kılına dahi zarar gelmemiş buldular ve bir başka kabre naklettiler.

Hz. TalhÃ¢, EshÃ¢b-ı kirÃ¢mın en üstünlerinden olup kavuşamadığı fazilet sÃ¢dece HulefÃ¢-Ã® rÃ¢şidin derecesi olmuştur. Peygamber efendimiz buyurdu ki:;

- Yeryüzünde Cennet'lik bir kimse görmek isteyen, TalhÃ¢ bin Ubeydullah'a baksın!

Hz. Ã‚işe anlatır:

Bir gün EbÃ» Bekir-i SıddÃ®k ResÃ»lulahın yanına girmişti. ResÃ»lulah ona;

- YÃ¢ EbÃ¢ Bekir! Sen, AtÃ®k ya'nÃ® Allahü teÃ¢lÃ¢nın Cehennem'den Ã¢zÃ¢d ettiği kişisin, buyurdu. Ondan önce önce kimseye böyle AtÃ®k ismi verilmemişti.

Sonra TalhÃ¢ bin Ubeydullah içiri girdi. ResÃ»lullah efendimiz ona da buyurdu ki;

- Ey TalhÃ¢! Sen de şehÃ®d olmayı bekliyenlerdensin.

Hz. Talha, Zi'l-KarÃ¢de gazvesinde mücÃ¢hidlerin susuz kalmaması için kuyu satın alıp onu mü'minlere vakfetmiş idi. O zaman kuyu satın almak ve vakfetmek çok büyük çömertlikti. Zü'l-Usra gazvesinde ise savaşa katılanları tek başına doyurmuştur.

Günlük geliri bin altın idi. Öksüzleri gözetir, fakirlerin ihtiyaçlarını görür, biçÃ¢relere yardım eder. MuhtÃ¢ç olanlara para verirdi. Teymoğulları'nın bütün muhtaçları, onun yardımları altında idi. Hz. TalhÃ¢, bunların dullarını evlendirir, borçlularının borçlarını öderdi.

Bir gün bir BedevÃ®, Hz. TalhÃ¢'ya gelip, akrabÃ¢lık iddiasında bulunarak yardım istedi. Hz. TalhÃ¢ akrabÃ¢lık bağının çok önemli olduğunu söyleyerek, bir arÃ¢zisi bulunduğunu istediği takdirde onu almasını, veya satıp parasını vermeyi teklif etti. BedevÃ®, parasını almak isteyince, arÃ¢ziyi Hz. Osman'a satıp parasını BedevÃ®ye verdi.

AhlÃ¢kını bilirim

EshÃ¢b-ı kirÃ¢mdan bir çok zÃ¢t, Ümmi EbÃ¢n hÃ¢tunla evlenmek için teklifte bulunmuşlardı. Fakat o hiç birisini kabÃ»l etmedi. TalhÃ¢ bin Ubeydullah, teklifte bulununca kabÃ»l etti. Sebebi sorulduğu zaman;

- Onun ahlÃ¢kını bilirim. Evine girerken güler yüzle girer, evinden çıkarken mütebessim çıkar, Kendisinden istenildiğinde verir, kendisine bir iyilik yapıldığı zaman teşekkür eder. Bir kusÃ»r görünce affeder, diye cevap vermiş ve onunla evlenmişti.

Hz. TalhÃ¢ ticÃ¢retle ve zirÃ¢atle meşgÃ»l olup, büyük çiftlik sÃ¢hibi idi. Kendisinin Hayber'de ve Irak'ta çok arÃ¢zileri vardı. Böyle büyük bir zenginliğin içinde bulunmasına rağmen, gÃ¢yet az yer, israf etmez ve isrÃ¢f edenleri sevmezdi.

Paylaşımlarınız için teşekkürler.Hak Teala razı olsun.Dua ile vesselam...

Konu ile Alakalı Benzer Konular
Konular		Yazar	Yorumlar	Okunma	Son Yorum
	Sahabeler	Hasretiim	4	376	10-01-2010, Saat: 12:05 AM Son Yorum: Hasretiim

Forum Hakkında

Öncelikli Kategoriler

Öncelikli Konular

İletişim Bilgilerimiz