Geleneksel tüp bebek tedavisi (IVF) çok sayıda çift için pahalı bir yöntem. Ancak bilim daha ucuz tedavi yöntemleri için aralıksız çalışmalarına devam ediyor. Yakın bir gelecekte bir ayakkabı kutusuna sığan ve temel mutfak malzemelerini içeren bir IVF kiti ile çocuk sahibi olmak mümkün olabilir mi? Belçika’da 2012 yılında başlayan denemeler sonucunda bu sistemi kullanılarak bugüne kadar 17 sağlıklı bebek dünyaya geldi.

Op. Dr. Halit Fırat Erden

Tüp Bebek, Üreme İmmünolojisi ve Cerrahisi Uzmanı

İnfertilite diğer bir deyişle tüp bebek tedavisi tüm dünyada gittikçe yaygınlaşan bir sağlık sorunu haline geldi. Bazı yerlerdeki toplumsal yaklaşım bu süreci katlanılması çok daha zor bir hale getirir. Çözüm, bir ayakkabı kutusuna sığabilen ve bir mutfak dolabında bulabileceğiniz ucuz malzemeleri kullanan, sadeleştirilmiş bir sistem olabilir mi? Evet olabilir… Belçika’da 2012 yılında başlayan denemeler sonucunda bu sistemi kullanılarak bugüne kadar 17 sağlıklı bebek dünyaya geldi. Fertilite tedavisinin pahalı olması dünya genelinde birçok çift için önemli bir sorun. Bazı çiftler maliyeti karşılamak için malını mülkünü satmayı, borç almayı veya bankadan kredi çekmeyi bile göze alabilir. Tedavideki en büyük engellerden biri “in vitro” yani yumurtanın sperm ile vücut dışında sunî olarak döllenmesi süreci için gereken ileri teknoloji laboratuarların maliyetidir. Bunun için ucuz ve taşınabilir bir laboratuar fikri doğdu. Belçikalı kadın doğum uzmanı Dr Willem Ombelet ile embriyolog Van Blerkom 2008 yılında gelişmekte olan ülkelerde infertilite konusunda farkındalık yaratmak amacıyla ‘Embriyo transferini kendin yap’ projesini başlattı. Çalışmanın temelinde sadeleştirilmiş bir yumurta fertilizasyonu sistemi var. Bir spermin vücudun dışında bir yumurtayı döllemesi için en iyi koşullar 37 C sıcaklıkta hafif alkalidir. Bu işlem genellikle dev vantilatörler, karmaşık inkübatörler ve pahalı gaz kaynakları ile donatılmış ileri teknoloji gerektiren laboratuvarlarda yapılmaktadır.
Ayakkabı Kutusunda IVF
Riski en aza indirgemek amacıyla kapalı bir sistem oluşturulması gerektiği için test tüpleri bir alüminyum ısıtma bloğu içinde tutulur. Test tüpünde doğru miktarlarda sitrik asit ve sodyum bikarbonat karıştırılır. Bu karışımın oluşturduğu CO2 baloncukları bir tüp kullanılarak embriyo için bir kültür ortamı içeren ikinci bir test tüpüne aktarılır. Yumurta fertilizasyonu ve embriyo gelişimi için mükemmel sıcaklığı korumak amacıyla teknoloji gerektirmeyen test tüpleri doğru sıcaklıkta bir termosa ve bir alüminyum ısıtma bloğuna yerleştirilir. Embriyolar için üç duvarlı pahalı bir inkübatör yerine bir termosun içinde olmak fark etmez. Koşullar oluşturulduktan sonra, yumurta ve daha sonra da sperm kültür ortamını içeren test tüpünün içine enjekte edilir. Ertesi gün bu test tüpü embriyo olup olmadığını, yani döllenmenin gerçekleşip gerçekleşmediğini görmek üzere mikroskop altında incelenir. Embriyo başarılı bir şekilde oluşturulduysa, yaklaşık altı gün sonra test tüpünden anne adayının rahmine transfer edilir. Bu sadeleştirilmiş sistem, tüm IVF laboratuvarını her bir embriyo için bir çift test tüpü içeren ve her şeyin bir ayakkabı kutusu büyüklüğünde bir kaba sığdığı bir alüminyum ısıtma bloğuna indirgemektedir.
“Embriyo kalitesi”
Belçika’da 2012 yılında başlayan denemeler sonucunda bu sistemi kullanılarak bugüne kadar 17 sağlıklı bebek dünyaya geldi. IVF maliyetini yüzde 70-80 oranında düşürerek 500 Euro altında bir fiyata indirgeyen tedaviye yönelik denemelerin bu yıl Güney Afrika ve İngiltere’de yapılması planlanıyor.
Sistemin hasta ve bilim adamları açısından ne kadar pratik olduğunu görmek için zamana ihtiyaç var. Laboratuar küçük olduğu için küçük embriyoları idare etme de bilgi birikimi ve deneyim çok daha önem kazanır.