Hayat?
?LK?A? OZANI
?LK?A? OZANI
1914'de do?an, 15'de konu?an, ?iir, yaz? ve fikirleriyle g?n?m?ze kadar susmayan Orhan Veli, 19 May?s 1938'de Mehmet Ali Sel takma ad?yla Gen?lik dergisinde yay?mlanan Sicilyal? Bal?k?? ?iirinde, 2038'de de okunaca??n? bildi?ini vurguluyordu:
Y?z sene sonra bug?nk? d?nyadan
Bir tek insan kalmad??? g?n,
Sicilya sahillerinde ya?ayan bal?k??
Bir yaz sabah? a?lar?n? atarken denize
Her zamankinden daha geni? g?ky?z?ne bak?p
Benden bir m?sra m?r?ldanacak ?ark? halinde
?iirin devam?nda, kendince karamsarl??a kap?lsa da art?k bizler biliyoruz ki s?rf Sicilya'da de?il, b?t?n d?nyada okunacakt?r Orhan Veli. (?rne?in se?me ?iirleri New York'ta Murat Nemet Nejat'?n ?ngilizce'ye ?evirisi 1996 y?l?nda I, Orhan Veli ad?yla; Talat Sait Halman'?n ?ngilizce'ye ?evirdi?i 111 ?iir Multilingual Yay?nlar? taraf?ndan 1997 y?l?nda Just For The Hell Of It '111 Poems By Orhan Veli Kan?k' ad?yla; Stockholm'de Lasse S?derberg'in ?sve?ce'ye ?evirisi Ellerstr?ms Yay?nevi taraf?ndan Jag lyssnar til Istanbul ad?yla yay?mlanm??t?r.)
13 Nisan 1914 Pazartesi g?n?, sabahleyin, ?stanbul'da, Beykoz'a ba?l? Yal?k?y?'n?n ?shak A?a Yoku?u'nda, 9 no'lu evde do?ar Orhan Veli. Babas? Klarnetist Mehmet Veli, annesi Fatma Nigar'd?r. ?ki karde?i vard?r, Adnan Veli ve F?ruzan Yolyapan.
Bir ya??ndayken kurba?a'dan korkmaya ba?lam??t?r.
?ocuklu?u Beykoz, Be?ikta? ve Cihangir'de ge?er. Be?ikta? Akaretler Yoku?u'nda, ?u an Be?ikta? Jimnastik Kul?b?'n?n bulundu?u Anafartalar ?lkokulu'nun ana s?n?f?na gider. ?lkokulu ise Galatasaray Lisesi'nde yat?l? olarak okur. Tatil g?nlerinde karde?i Adnan Veli ve arkada?? Halim ?efik ile top oynarlar. (Spora, ?zellikle futbola olan d??k?nl???n?n bu iki okuldan kaynakland???n? uydurarak kimi volelere konu yaratabiliriz.)
Babas?n?n 1924'de, Cumhurba?kanl??? Bando ?efli?i'ne tayini ile Galatasaray Lisesi'nin d?rd?nc? s?n?f?ndan ayr?larak Ankara Gazi ?lkokulu'na ge?er. Ertesi sene de Ankara Erkek Lisesi'ne ba?lar.
Dokuz ya??nda okumaya, on ya??nda da yazmaya olan a?k?n?n fark?na var?r. On ?? ya??nda tan?d??? Oktay Rifat ile on alt? ya??nda tan?d??? Melih Cevdet'i en iyi arkada?lar? ilan eder. Birlikte sanat ?zerine tart???p, s?yle?ir; tiyatroda rol al?r; ?iirlerini birbirlerine okur; daha ileriki y?llarda bir kitap (Garip) ve bir dergi (Yaprak) ??kar?rlarsa da lise y?llar?nda okul kooperatifinin paras?yla yay?mlad?klar? Sesimiz adl? dergiden, g?n?m?zde pek ses seda ??kmaz.
1933'de liseyi bitirdikten sonra ?stanbul ?niversitesi Edebiyat Fak?ltesi, Felsefe B?l?m?'ne ba?lar.
Bu y?llarda futbol zevkinin yerini at yar??? al?r.
A?k hayat? gibi hareketli bir i? hayat? vard?r.
?lk ?iirleri Aral?k 1936'da Varl?k Dergisi'nde ?u a??klamayla yay?mlan?r:
"Varl?k'?n ?iir kadrosu yeni ve kuvvetli gen? imzalarla zenginle?mektedir. A?a??da d?rt ?iirini (Oaristys, Ebabil, Eldorado ve D???ncelerimin Ba?ucunda) okuyaca??n?z Orhan Veli, ?imdiye kadar yaz?lar?n? ne?retmemi? olmas?na ra?men olgun bir sanat sahibidir. Gelecek say?m?zda onun ve arkada?lar? Oktay Rifat, Melih Cevdet, Mehmet Ali Sel'in ?iirimize getirdikleri yeni havay? daha iyi belirtecektir."
Mehmet Ali Sel, Orhan Veli'nin takma ad?d?r. Oktay Rifat bu ad i?in "galiba y?rtmaya k?yamad??? ?iirlerini bu adla ??kar?rd?" derken, Baki S?ha Edibo?lu'nun bu konudaki sorusunu ??yle yan?tlar Orhan Veli: "O zamanlar ?ok ?iir yay?nl?yordum. Ad?m?n her zaman g?r?nmesi hem benim i?in hem de dergi i?in do?ru de?ildi. Bir de ?u var; Mehmet Ali Sel, benim baz? tecr?belerime alet olmu? bir isimdir."
Sabahattin Ali, Ya?ar Nabi Nay?r'a yazd??? bir mektuptaki en ?nemli konu, ?airlerimizin ?iirlerinin yay?mlanmas?na arac? oldu?unu ama, art?k bundan rahats?zl?k duydu?udur. Ayr?ca Sabahattin Ali, Mehmet Ali Sel'in Orhan Veli'nin takma ad? oldu?unu bilmez ve Melih Cevdet ile de hen?z tan??mam??t?r.
"Bizim ?u gen? ?airlerin, yani Orhan Veli ile Oktay Rifat'?n ba?lar?na gelene pek m?teessir oldum. Zavall? ?ocuklar?n gen? ya?ta cinnet getirecekleri hi? tahmin edilemezdi. Acaba onlar?n ?iirlerini yay?nlamaya arac? oldu?um i?in bu hazin sonu?tan ben de sorumlu muyum diye vicdanen ben de ac? ?ekiyorum. ?zellikle edebi cinnet, tutulanlar?n? sadece akraba ve tan?d?k ?evrelerinde de?il, nispeten geni? ve daha ac?mas?z bir kalabal?k kar??s?nda da g?l?n? ede geldi?inden ac?ma ve esef duygular?m bu nispette ?iddetli oluyor.Orhan Veli ile Oktay Rifat'?n arkada?? bir de Mehmet Ali Sel var ki ?ahsen tan?m?yorum. Yaln?z sari oldu?u anla??lan bu yeni cinnete o da tutulmu? g?r?n?yor. Tan?d?klar?na, akraba, taallukat?na ge?mi? olsun. Sinir ve ak?l doktoru ??kr? Haz?m, bu konuda bir ?eyler yay?nlad? m?? Etti ise ??kt??? yeri l?tfen bildir."
Orhan Veli domates, zeytin, so?an? yemez; sarm?sak ve ci?erden nefret eder; sucukla past?rmaya bay?l?rd?. Her ?e?it bal???, pilavla makarnan?n sal?al?s?n?, sebzelerden enginar?, kuru fasulyeyi i?tahla yerken, s?t ve ?i? yumurtadan adeta ka?ar ama, s?tten yap?lm?? tatl?larla yumurtan?n ?ok pi?mi?ini severdi. ?lk zamanlar t?t?nden nefret etse de k?sa zamanda tiryakisi olur. Koyu ?ay, ?ekersiz kahve ve ?arap i?meyi sever; G?ksu Deresi'nin denize d?k?ld??? yerdeki k?rm?z? eve hayrand?r. Y?r?meyi ?ok sever, bazen Beyo?lu'ndan Sar?yer'e kadar y?r?yerek, ?sl?k ?alarak gitti?i olurdu.
?iirlerinin yan? s?ra ?evirileri, denemeleri ve ?yk?leri ile Orhan Veli'nin Kan?k'sad???m hayat?nda bir gezinti yapaca??z sizlerle..
Y?z sene sonra Sicilya sahillerinde, Sicilyal? bir bal?k?? taraf?ndan okunaca??n? bilen Orhan Veli'ye, Sabahattin Kudret Aksal bir soru sorar.
