Ramazan gelenekleri ve yemekleri
Ramazan ay?nda T?rkiye’nin bir?ok b?lgesinde geleneksel baz? etkinlikler d?zenleniyor.
SELE-SEPET TOP KAND?L
Samsun’un Bafra il?esinde ?zellikle ?ocuklar i?in ayr? bir anlam? olan bir gelenek y?llard?r aksat?lmadan s?rd?r?l?yor. “Sele-sepet” ad?yla her ramazan ay?n?n 14’?n? 15’ine ba?layan gece d?zenlenen ?enlik, il?e halk? a??s?ndan da ?nem ta??yor. ?ftar sonras?nda ba?lat?lan ?enlikte ?ocuklar, ta??d?klar?, “sele-sepet” ad? verilen fenerlerle evleri dola?arak bah?i? topluyor. ?ald?klar? kap?y? a?anlar?n bah?i? ve ?e?itli ikramlarda bulundu?u ?ocuklar, gruplar halinde “sele-sepet top kandil, a? kap?y? ben geldim. Ay da y?l da bir kere, kap?n?za ben geldim” ?eklinde maniler s?yleyerek teravihe kadar mahalleleri dola??yorlar. ?ocuklar, evlerden toplad?klar? ?e?itli hediye ve bah?i?leri sepetlerde biriktiriyor.
S?NOP’TA HELESA
Sinop’a ?zg? bir gelenek olan ve ramazan ay?nda “sellime ??kma” ya da di?er ad?yla “helesa” olarak ger?ekle?tirilen ?enliklerin ge?mi?i tam olarak bilinmiyor. Bir anlat?ma g?re, ?ok eski d?nemde k?? mevsimi f?rt?nadan ka?arak Sinop’a s???nan bir geminin tayfalar? haftalarca burada mahsur kalm??. Kumanyalar? t?kenen tayfalar da kimseden bir ?ey isteyemedikleri i?in ?aresiz kal?nca, sonunda bir filikayla kente ??k?p, ellerinde fenerle evleri dola?arak “Helesa, yelesa, heyemola yusa, yusa hop” diye mani s?yleyerek yard?m toplam??.
Helesan?n bu ?yk?den kaynaklan?p kaynaklanmad??? tam olarak bilinmese de her y?l ramazan ay?nda ger?ekle?tirilen bu etkinlik, y?llard?r s?rd?r?l?yor. Ramazan ay?n?n 15’inden itibaren helesaya ??kan gen?ler, haz?rlad?klar? kay?k maketleri ile sellime ??k?yorlar. Gen?eler, iftar sonras? birka? ki?inin ta??d??? ve ?zenle s?slenmi? kay?klar e?li?inde ellerinde fener ve mumlarla mahalleleri dola?arak bah?i? topluyorlar. Kay???, gidilen evin ?n?ne koyan gen?ler kap?da mani s?yleyip bah?i? istiyor. Bah?i?ler ise bir mendile sar?larak ve d??t??? yer g?r?ls?n diye de mendilin ucu yak?larak helesac?lara at?l?yor.
AMASYA’DA BANDO GELENE??
Amasya’da ise ge?mi?i yakla??k 150 y?l ?ncesine dayanan m?zikle iftar a?ma gelene?i ile kent sakinleri belediye bandosunun ?ald??? y?l?n pop?ler par?alar? e?li?inde iftar yap?yor, sahura kalk?yorlar. Zaman?n Amasya Mutasarr?f? Ziya Pa?a’n?n 1860’l? y?llarda bir ramazan g?n? Amasya Kalesi’nden davul zurna ?ald?rmas?yla ba?lad??? bilinen gelenek, bug?n belediye bandosunun konserine d?n??m??. Kente hakim en y?ksek yer olan Har?ena Da??’ndaki Amasya Kalesi’nde iftardan yakla??k bir saat ?nce ba?layan konserlerde, y?l?n pop?ler ?ark?lar? ile Amasyal?lar? iftara haz?rlayan bando, konserlerini sahurda da s?rd?r?yor. Genellikle Amasya y?resine ?zg? par?alar?n icra edildi?i konserlerde, zaman zaman istekler do?rultusunda y?l?n pop?ler par?alar?na da yer veriliyor.
“KOM?ULAR B?RB?RLER?NE YEMEK G?NDER?RD?”
Bitlis K?lt?r M?d?r? H?sn? I??kg?r, Bitlis’te Ramazan geleneklerinin bir ?o?unun kaybolmak ?zere oldu?unu s?yledi. Bitlis’te ramazan gelmeden ?nce tand?rlar?n yak?ld???n? ve bu tand?rlarda ??rek, ekmek ve pastalar pi?irildi?ini ifade eden I??kg?r, ??yle konu?tu:
“Ramazanlar a?uresiz ge?mezdi. ?ok farkl? yemekler yap?l?rd?. ?zellikle kom?ular birbirlerine yemekler g?nderirdi. B?ylece her kom?unun sofras? zenginle?irdi. Bu gelenek, az da olsa devam ediyor. Ramazan e?lenceleri d?zenlenirdi. ?ay e?li?inde yap?lan sohbetler s?ras?nda, tefler ?al?narak e?lenilirdi. Eskiden iftarda topluca oturup yemek yeme gelene?i vard?. Buna halk aras?nda ‘arafhane’ denirdi. Bunda birliktelik, bir arada olma, e?lence amac? g?d?l?yordu. Bu gelenekler ne yaz?k ki art?k ya?am?yor.”
B?TL?S’TE YEMEK K?LT?R?
I??kg?r, ramazan ay?nda Bitlisli kad?nlar?n bir araya gelerek i?li k?fte, sarma gibi zahmetli yemekleri birlikte yapt???n? s?yledi. Bitlis mutfa??n?n olduk?a zengin oldu?unu ifade eden I??kg?r, ?u bilgileri verdi:
“Bitlis yemekleri genellikle k?rm?z? et kullan?larak yap?l?r. Bitlis mutfa??nda otlar da ayr? bir ?nem ta??r. Yemeklerde yarpuz, g?belek (mantar), ?ire?, nane, kari, mende, at turpu, sirmo, parpar, tur?umak, kenger, y???n? gibi otlar kullan?l?r. Bitlis yemeklerinden baz?lar? Bitlis k?ftesi, g?lorik, kari a??, keledo?, kendir pilav, ci?er taplamas?, mumbar, kat?kl? dolma, hes dolma, ?orti a?? ve taplamas?, ?ekalok, b?ryan, etli ke?kek, kurud a??, pi?o? a??, helim a??, uman? a??, av?or, gebol, gozbezdir.”
ARTV?N’DE RAMAZAN YEMEKLER? S?LOR VE ER??TE ?MECE USUL?YLE YAPILIYOR
Do?u Karadeniz’de ramazan ay?nda yap?lan y?resel yemekler, genellikle imece usul?yle haz?rlan?yor. Do?u Karadeniz’de ramazan ay?nda sofralardaki yemek ?e?itleri art?yor. Bu aya ?zg? olarak Artvin’de eri?te ve silor, G?m??hane, Rize ve Trabzon’da ise yufka a??l?yor. Ramazan ay?na 10-15 g?n kala ev han?mlar? kap?lar?n?n ?nlerinde imece usul?yle silor ve eri?te yap?yor. Her g?n bir kom?ular?n?n silor ve eri?te ihtiyac?n? kar??layan kad?nlar, ?nce un, tuz ve suyla hamur yap?yorlar. Haz?rlanan hamuru, yumruk b?y?kl???nde b?lerek 30 dakika dinlendiren kad?nlar, oklavayla hamuru inceltip yufka haline getiriyor. A??lan yufkalar tek tek rulo yap?l?yor. Bu yufkalar e?er silor yap?lacaksa bir lokma b?y?kl???nde, eri?te yap?lacaksa da daha ince kesiliyor. Kesme i?leminin ard?ndan silorlar tepsi i?erisine tek tek s?rayla d?zg?n bir ?ekilde diziliyor. Eri?te de yine tepsiye konularak f?r?nda pi?iriliyor. Bir s?re sonra silorlar?n ?zerine bir miktar yo?urt ve tereya?? ilave edilerek tekrar f?r?na veriliyor. Be? dakika f?r?nda bekletildikten sonra s?cak olarak servis yap?l?yor.
PEPECURA TATLISI
Rize’de ise ramazan ay?nda sofralarda muhlama, kara lahana sarmas?, tur?u tava ve kara ?z?mden yap?lan pepecura tatl?s? gibi y?resel yemekler yerini al?yor. M??terilerine y?resel yemekler sunan bir lokantan?n i?letmecisi Ahmet Oflu, Rize’nin mutfak k?lt?r?nde lahana ve m?s?r yemeklerinin her zaman ba? tac? oldu?unu s?yledi. Oflu, kara lahana sarmas? ve muhlaman?n yap?l???yla ilgili olarak ?u bilgileri verdi:
“K?yma, prin?, maydanoz, so?an gibi malzemelerle haz?rlanan i?i, suda ha?lanm?? kara lahanaya sarar?z. Sonra da pi?irip servis ederiz. Muhlamay? ise bol tereya??nda m?s?r ununu kavurarak yapar?z, sonra su ekleriz. Ancak suyun miktar? ?ok ?nemlidir. En son da y?reye has bir peynir t?r? ekleriz. Muhlaman?n en ?nemli ?zelli?i ise pi?tikten sonra peynirinin uzamas?d?r.”
Oflu, y?renin en ?nemli tatl?s? olan pepecuran?n y?reye has olan ve a?ustos, eyl?l aylar?nda olgunla?an kokulu siyah ?z?mden yap?ld???n? belirterek “Pepecura, kokulu siyah ?z?m ??ras?n?n m?s?r unu, bazen de ni?asta ile pi?irilmesiyle yap?l?r. Siyah ?z?mden yap?ld??? i?in kans?zl??a iyi geldi?i s?ylenir” diye konu?tu.
Bayburt’ta ise ramazan ay?na ?zg? olarak lor dolmas?, su b?re?i, s?t tatl?s? ve Bayburt tava yap?l?yor. Do?u Karadeniz’de ramazan aylar?nda kad?nlar hamur i?i yemeklerde kendi aralar?nda g?rev da??l?m? yap?yor. Sabah saatlerinde bir araya gelen kad?nlar?n bir b?l?m? hamuru yo?uruyor. Bir k?sm? yo?rulan hamuru k???k par?alara ay?r?yor. Baz? kad?nlar da bu k???k hamur par?alar?n? yufka ?ubu?u denilen ?zel bir ?ubukla yufka haline getiriyor. A??lan yufkalar ?st ?ste dizilerek bir k??ede kurumaya b?rak?l?yor daha sonra iftar ve sahurda t?ketiliyor.
DO?U ANADOLU
Erzincan’da Ramazan ay? gelenekleri b?lgede ?zellikle k?rsal kesimde devam ediyor. Vatanda?lar, k?y odalar?nda bir araya gelerek sohbet ediyorlar. Ramazanda sofralarda c?lv?ra, kesme un ?orbas?, yarma, gendime, k?rdo ?orba eksik olmuyor. Erzincan’a ?zg? babukko ve eri?te pilavlar?, yaprak sarmas?, kabak sarmas? ve pez?k dolmas? iftar ve sahur sofralar?nda yerlerini al?yor.
ERZURUM’DA ORU? TUTAN ?OCUKLARA HED?YE
Erzurum’da ilk defa oru? tutan ?ocuklara ?e?itli hediyeler veriliyor. Ni?anl? k?zlar?n evlerine ramazan ay?nda, iftarl?k yemek ve hediye g?t?r?l?yor. ?ftar sofralar?nda ise b?lgeye ?zg? ayran a?? ?orbas? ve kaday?f dolmas? mutlaka yer al?yor. K?ymal? yumurta da Erzurum’da en ?ok tercih edilen ramazan yemeklerinden.
Ardahan K?lt?r ve Turizm M?d?r? Mehmet G?zel, ramazan ay?nda, iftar sofralar?nda hamur i?i a??rl?kl? yemeklere yer verildi?ini kaydetti. G?zel, “Bunlar?n ba??nda bi?i, kete ve h?ngal geliyor. ?orbada ise eri?te tercih edilir” dedi.
I?d?r’da, ramazan ay?n?n 25, 26 ve 27. g?nlerinde camilerde toplan?larak Hazreti Ali i?in dua okunuyor ve ibadet ediliyor. Camide Hazreti Ali i?in dua okuyanlara, hay?rseverler taraf?ndan iftar ve sahur yeme?i ikram ediliyor. Ramazan sofralar?nda, I?d?r’da ?zellikle bozba? (nohutlu yahni), yaprak sarmas?, yo?urt ?orbas? ve etli pilav ile revani tatl?s?na mutlaka yer veriliyor.
Kars’ta, ramazan ay?nda baz? k?ylerde halk aras?nda evlerde toplan?larak ?iirler, maniler okunuyor. Ayr?ca k?y?n ya?l?lar?, gen?leri toplayarak eski hikayeler anlat?yor.
ELAZI?
Harput, Elaz?? ve ?evresinde ?zellikle ramazan ay?nda Harput k?fte, s?r?n, peynirli ekmek t?ketiliyor. Bir di?er ad? ‘?ri k?fte’ olan Harput k?ftenin yap?m? ise ??yle:
Dilinmi? kuru so?an, maydanoz, toz biber, tuz, ya?s?z k?yma ve bulgur, biraz suyla bir le?ende iyice yo?rulur. F?nd?ktan biraz b?y?k par?alara b?l?nen k?fteler, ayr? bir tencerede kaynayan ya?l? ve sal?al? suya kat?larak pi?irilir.
SIRA, ?ILLIK VE “K?NC?L? AKIT” G?B? TATLILAR, ?FTAR VE SAHUR SOFRALARINI S?SL?YOR
?anl?urfa’da lahmacun, boran? ve ?i? k?fte gibi yemeklerin yan? s?ra “??ll?k” ve “k?nc?l? ak?t” gibi tatl?lar, iftar ve sahur sofralar?n? s?sl?yor. Zengin bir mutfak k?lt?r?n?n yan? s?ra misafirperverli?iyle tan?nan y?re halk?, as?rlard?r damak zevkinin en g?zel ?rneklerini ramazan ay?nda konuklar?yla payla??yor. Daha ?ok et a??rl?kl? yemeklerin tercih edildi?i kentte et, pancar, nohut, bulgur ve ?e?itli sebzelerin yo?rulmas?yla haz?rlanan ve ?zerine ilave edilen sar?msakl? yo?urtla servis edilen “Boran?”, ?zel g?nlerde konuklara ikram edilen en ?nemli yemeklerden birini olu?turuyor. Tarihi ge?mi?i Hz. ?brahim’e kadar dayand?r?lan ?i? k?fte de bu ayda sofralar?n vazge?ilmez tatlar?ndan biri. K?ftelik bulgur, kara et, isot (pul biber), ?e?itli baharatlar, sar?msak, so?an ve ye?illiklerin yo?rulmas?yla haz?rlanan ?i? k?fte, marul, salatal?k ve semiz otu gibi sebzelerle t?ketiliyor. Yemeklerin yan?nda ikram edilen ve sebzelerin ezilmesiyle haz?rlanan “Bostana” salatas? da iftar sofralar?n?n en makbul yiyeceklerinden. ?ftarda yemeklerin ard?ndan konuklara cevizli “??ll?k tatl?s?” veya “k?nc?l? ak?t” gibi tatl?lar da ikram ediliyor.
AFYONKARAH?SAR
Ege, ?? Anadolu, Marmara ve Akdeniz b?lgelerinin ge?i? noktas?nda bulunan Afyonkarahisar, olduk?a zengin mutfak k?lt?r?ne sahip. ?zellikle ramazan sofralar?na ayr? bir ?zen g?steren Afyonkarahisarl?lar, misafirlerine “Z?lbiye”, “Afyon Kebab?”, “Nohutlu Patl?can Musakka” ikram ediyor. Tatl? olarak ise kaymakl? ekmek kaday?f? sofralarda eksik olmuyor. Afyonkarahisar yemeklerinde daha ?ok “don ya??” ve “ha?ha? ya??” tercih ediliyor.
Z?LB?YE YEME??
?zellikle ramazanda sofralarda yerini alan Z?lbiye yeme?inde dana eti, limon suyu, karabiber, maydanoz ve zeytinya??ndan olu?an bir sosun i?erisinde 3 saate yak?n bekletiliyor. Daha sonra tencerede pi?irilen etler, toprak kaba al?n?yor ve ?zerine tek par?a halinde k???k so?anlar serpi?tiriliyor. Et ve so?anlar?n ?zerini kapatacak kadar da kemik suyu ilave ediliyor. Ard?ndan toprak kab?n ?zeri bir kapak veya al?minyum folyo ile kapat?larak f?r?na verilir. Bir saat kadar f?r?nda kalan Z?lbiye yeme?i, servis i?in haz?r hale geliyor.
NOHUTLU PATLICAN MUSAKKA
Afyonkarahisar’da, 20’den fazla patl?can yeme?i yap?l?yor. Yemeklerde, ?zellikle y?rede yeti?en ve mor patl?can tercih ediliyor. Ramazan yemeklerinden biri olan nohutlu patl?can yeme?i ise ??yle haz?rlan?yor: Mor patl?canlar yuvarlak olarak do?ran?r. Do?ranan patl?canlar, i?ine ha?ha? ya?? da kat?lan bir ya? kar???m?nda k?zart?l?yor. K?zaran patl?canlar toprak kaplara al?n?p, ?zerine ?nceden ha?lanm?? nohut ve kavrulmu? k?yma ilave edilerek, f?r?na veriliyor. F?r?n?n kokusunun yeme?e kar??mamas? i?in toprak kab?n ?zerinin kapat?lmas? tavsiye ediliyor. 1 saat f?r?nda kalan nohutlu patl?can musakka, s?cak olarak servis ediliyor.
AFYON KEBABI
Afyonkarahisar’?n markala?m?? “Afyon mermeri”, “Afyon kayma??”, “Afyon sucu?u”, “Afyon lokumu” gibi ?r?nleri aras?nda yer alan “Afyon kebab?” da y?renin en ?ok t?ketilen yemekleri aras?nda bulunuyor. Afyon kebab?, dana etinin en yumu?ak k?s?mlar?ndan yap?l?yor. Kendi suyuyla ha?lanan dana eti, k???k bir ?ukur taba??n i?ine konulduktan sonra pidelerle ?zeri kapat?l?yor. Bir s?re bu ?ekilde ?s?t?lan et ve pide, geni? bir taba?a ters b?rak?larak yan?na pilav ve nohutlu patl?can musakka konularak servise haz?r hale getiriliyor.
SAKARYA’DA “GULUGURSA”
Sakarya’daki k?ylerde ramazan da misafirlere “gulugursa” adl? tatl? ikram edilir. Gulugursa i?in ?nce ince bir yufka haz?rlan?yor. ??ine k?r?lm?? ceviz serpi?tirilen yufka, sa?dan ve soldan toplan?p b?z??t?r?l?yor. Tepsiye yerle?tirilen yufka, k???k par?alar halinde kesiliyor ve ?zerine tereya?? d?k?lerek f?r?nda kurutuluyor. Gulugursa, bez torbalarda saklan?yor ve ihtiya? duyuldu?unda ?zerine ?erbet d?k?lerek ikram ediliyor. Sakarya’da 10-20 haneli olan k?ylerde imam bulunmad??? i?in ramazanda teravih namaz? k?ld?rmas? i?in “ramazanl?k imam” tutulur. Ramazanl?k imam?n ?creti, k?yl?n?n ?retti?i mahsulden verilir. ?mam?n yemek ihtiyac? ve k?y odas?na gelen misafirlerine ikram? da k?yl?ler taraf?ndan s?rayla kar??lan?r.
TEL HELVA, UNUTULMAYA Y?Z TUTAN GELENEKLER ARASINDA
Sivas’ta eski ramazan g?nlerinde uzun emeklerle ortaya ??kar?lan tel helva, ?imdilerde tamamen unutulmaya y?z tutan gelenekler aras?nda yer al?yor. ?nsanlar? birbirine yakla?t?ran, toka a?l???, zengine yoksullu?u hat?rlatan ramazan ay?n?n gelenekleri, zaman ve yeniden bi?imlenen ya?am al??kanl?klar? do?rultusunda de?i?iyor. Bu de?i?im s?recinde Sivas’ta da ramazan ay?na ?zg? gelenek ve g?reneklerde de de?i?iklik g?zleniyor. Sivasl? ara?t?rmac?-yazar Fatma Pek?en, AA muhabirine yapt??? a??klamada, ramazan ak?amlar?nda e?in dostun e?lence amac?yla bir araya gelerek yapt??? tel helvan?n, bug?nlerde unutulmaya y?z tuttu?unu belirtti.
Tel helvan?n yap?m?na ba?lamadan ?nceden e?e-dosta haber verildi?ini, i?i bilen ki?ilerin komutlar?yla helvan?n yap?m?na ba?land???n? ifade eden Pek?en, ??yle konu?tu:
“Tel helvan?n, iki ?l?? ?ekere, bir ?l?? su kat?l?p ate? ?zerinde kar??t?r?larak meyanesi haz?rlan?r. Rengi koyula?an meyaneye limon s?k?l?r. Dibi ya?lanm?? bir le?ene bo?alt?lan meyane, so?umaya b?rak?l?r. Di?er yandan da tereya??nda pembele?inceye kadar un kavrularak haz?r hale getirilir. ?yice so?umu? olan meyane, b??ak yard?m?yla tepsiden al?n?r. Akidele?mi? ?eker, usta ve yard?mc?lar taraf?ndan s?k?la s?k?la yumu?at?larak uzat?l?r. En az 10-15 kere yap?lan bu i?lemden sonra iki ucu simit gibi birle?tirilerek yuvarlat?l?r. Kavrulmu? un ortaya getirilip, una bat?r?larak i?e devam edilir. Odada bulunan usta helvac?lar?n talimat?yla bir usta bir acemi olarak oturulan halkada ?ekile ?ekile b?y?lt?len helva, le?ene s??maz hale gelince 8 ?ekli verilerek ?evrilir. Yani yeniden k???lt?l?r ve tekrar ?evrilmeye ba?lan?r. Kavrulmu? un, meyaneye yedirilir. Avu? i?lerinin maharetli olmas? istenen helva ?ekme i?inde, e?er incelmemi? helva par?alar? olursa buna ka??k sap? denilir ve helva ?ekene o sert k?s?m yedirilir. Yine tel d?kmeyip bulgur bulgur olmas? da arzulanan bir ?ey de?ildir.”
HELVA, MAN?LER S?YLENEREK YEN?R
Pek?en, usta ki?ilerin denetiminde ba?lan?p, onlar?n denetiminde bitirilen helva ?ekme i?leminin, sa? teli k?vam?na gelince bitirildi?ini, ?zerindeki unlar?n silkelenip so?umaya b?rak?ld???n? s?yledi. Helva ikram edilmeden ?nce haz?rlanan sofralara ?z?m-kay?s? ho?aflar?, portakal dilimleri konuldu?unu anlatan Pek?en, sofraya oturanlar?n ise s?yledikleri manilerle e?lenerek helvalar?n? yediklerini belirtti. Pek?en, tel helvan?n eski g?nler kadar olmasa da bug?n yine sevilerek yap?lan bir tatl? ve e?lence oldu?unu kaydetti.
SEL?UKLU MUTFA?I K?LT?R?
Sel?uklu mutfa?? k?lt?r?n? yans?tan Konya yemekleri, genellikle hamur i?lerine dayan?yor. B?rek, yufka, eri?te, baklava, sa? aras? gibi yemekleriyle ?nl? Konya’da sahur ve iftar sofralar?na b?y?k ?nem veriliyor. Konyal? kad?nlar, sahur ve iftar sofras?na sunacaklar? yemeklerin haz?rl???n? ramazan ay?na haftalar kala yapmaya ba?l?yor. Sahur vaktinde, yak?n zamana kadar eri?te ve yufkayla birlikte ho?af t?ketilirken ?imdilerde bu t?r sofralar?n yerini daha hafif oldu?u gerek?esiyle kahvalt?lar almaya ba?lad?.
?FTAR SOFRALARI ZENG?N OLUYOR
Oru?lar?n?, ?zel iftar k?ftesi, hurma, zeytin, sucuk, past?rma, kaymak, bal, tereya??, re?el, peynir ve tahin ile s?cak pide gibi yiyeceklerin bulundu?u “iftariyelik” denilen sofrayla a?an Konyal?lar, mideye fazla y?klenmeden yedikleri bu yemekten sonra namazlar?n? k?l?yor. Bu arada iftariyelik sinisi kalk?yor ve namazdan sonra ana yeme?e ge?iliyor. Yo?urt ?orbas? ile ba?layan ramazan sofras? Konya’ya ?zg? et yemekleri ile devam ediyor. Bunlardan en ?ok bilinenini “orta” olarak adland?r?lan f?r?nda pi?irilen patl?can ?zerine koyun kaburgas? olu?turuyor. Et yeme?inin ard?ndan sofraya ev yap?m? baklava geliyor.
“KARA HABER” YAPRAK SARMASI
Tatl?n?n ard?ndan, yeme?in sonuna gelindi?ini haber verdi?i i?in “kara haber” olarak adland?r?lan yaprak sarmas? sofraya geliyor. Yemekler genelde s?tla?la son buluyor. Bu arada sofrada Konya’ya ?zg? g?lla?, yumurtal? ve tahinli pideler ile salata eksik olmuyor. Olduk?a zengin donat?lan iftar sofralar?, Konya’da su b?re?i ve sigara b?re?i ile sa?aras? tatl?s? olmadan d???n?lemiyor.
?FTARLARDA D???N YEME?? VAR
Ramazanda ba?ka bir se?ene?i ise d???n yeme?i m?n?s? olu?turuyor. D???n yeme?i olarak adland?r?lan gelenekte, s?ras?yla yo?urt ?orbas?, etli pilav, irmik helvas?, bamya ?orbas?, son olarak yine etli pilav ile bir t?r tatl? pirin? yeme?i olan zerde geliyor. Ayr?ca, iftar a?madan ?nce camide k?l?nan ak?am namaz?ndan ??k??ta, cemaate iftariyelik ikram? yap?lmas? da Konya’da uzun y?llard?r ya?ayan gelenekler aras?nda yer al?yor. Bu ikram genelde cemaatten ki?ilerin ?ocuklar? taraf?ndan siniyle yap?l?yor.
Ramazan ay?nda T?rkiye’nin bir?ok b?lgesinde geleneksel baz? etkinlikler d?zenleniyor.
SELE-SEPET TOP KAND?L
Samsun’un Bafra il?esinde ?zellikle ?ocuklar i?in ayr? bir anlam? olan bir gelenek y?llard?r aksat?lmadan s?rd?r?l?yor. “Sele-sepet” ad?yla her ramazan ay?n?n 14’?n? 15’ine ba?layan gece d?zenlenen ?enlik, il?e halk? a??s?ndan da ?nem ta??yor. ?ftar sonras?nda ba?lat?lan ?enlikte ?ocuklar, ta??d?klar?, “sele-sepet” ad? verilen fenerlerle evleri dola?arak bah?i? topluyor. ?ald?klar? kap?y? a?anlar?n bah?i? ve ?e?itli ikramlarda bulundu?u ?ocuklar, gruplar halinde “sele-sepet top kandil, a? kap?y? ben geldim. Ay da y?l da bir kere, kap?n?za ben geldim” ?eklinde maniler s?yleyerek teravihe kadar mahalleleri dola??yorlar. ?ocuklar, evlerden toplad?klar? ?e?itli hediye ve bah?i?leri sepetlerde biriktiriyor.
S?NOP’TA HELESA
Sinop’a ?zg? bir gelenek olan ve ramazan ay?nda “sellime ??kma” ya da di?er ad?yla “helesa” olarak ger?ekle?tirilen ?enliklerin ge?mi?i tam olarak bilinmiyor. Bir anlat?ma g?re, ?ok eski d?nemde k?? mevsimi f?rt?nadan ka?arak Sinop’a s???nan bir geminin tayfalar? haftalarca burada mahsur kalm??. Kumanyalar? t?kenen tayfalar da kimseden bir ?ey isteyemedikleri i?in ?aresiz kal?nca, sonunda bir filikayla kente ??k?p, ellerinde fenerle evleri dola?arak “Helesa, yelesa, heyemola yusa, yusa hop” diye mani s?yleyerek yard?m toplam??.
Helesan?n bu ?yk?den kaynaklan?p kaynaklanmad??? tam olarak bilinmese de her y?l ramazan ay?nda ger?ekle?tirilen bu etkinlik, y?llard?r s?rd?r?l?yor. Ramazan ay?n?n 15’inden itibaren helesaya ??kan gen?ler, haz?rlad?klar? kay?k maketleri ile sellime ??k?yorlar. Gen?eler, iftar sonras? birka? ki?inin ta??d??? ve ?zenle s?slenmi? kay?klar e?li?inde ellerinde fener ve mumlarla mahalleleri dola?arak bah?i? topluyorlar. Kay???, gidilen evin ?n?ne koyan gen?ler kap?da mani s?yleyip bah?i? istiyor. Bah?i?ler ise bir mendile sar?larak ve d??t??? yer g?r?ls?n diye de mendilin ucu yak?larak helesac?lara at?l?yor.
AMASYA’DA BANDO GELENE??
Amasya’da ise ge?mi?i yakla??k 150 y?l ?ncesine dayanan m?zikle iftar a?ma gelene?i ile kent sakinleri belediye bandosunun ?ald??? y?l?n pop?ler par?alar? e?li?inde iftar yap?yor, sahura kalk?yorlar. Zaman?n Amasya Mutasarr?f? Ziya Pa?a’n?n 1860’l? y?llarda bir ramazan g?n? Amasya Kalesi’nden davul zurna ?ald?rmas?yla ba?lad??? bilinen gelenek, bug?n belediye bandosunun konserine d?n??m??. Kente hakim en y?ksek yer olan Har?ena Da??’ndaki Amasya Kalesi’nde iftardan yakla??k bir saat ?nce ba?layan konserlerde, y?l?n pop?ler ?ark?lar? ile Amasyal?lar? iftara haz?rlayan bando, konserlerini sahurda da s?rd?r?yor. Genellikle Amasya y?resine ?zg? par?alar?n icra edildi?i konserlerde, zaman zaman istekler do?rultusunda y?l?n pop?ler par?alar?na da yer veriliyor.
“KOM?ULAR B?RB?RLER?NE YEMEK G?NDER?RD?”
Bitlis K?lt?r M?d?r? H?sn? I??kg?r, Bitlis’te Ramazan geleneklerinin bir ?o?unun kaybolmak ?zere oldu?unu s?yledi. Bitlis’te ramazan gelmeden ?nce tand?rlar?n yak?ld???n? ve bu tand?rlarda ??rek, ekmek ve pastalar pi?irildi?ini ifade eden I??kg?r, ??yle konu?tu:
“Ramazanlar a?uresiz ge?mezdi. ?ok farkl? yemekler yap?l?rd?. ?zellikle kom?ular birbirlerine yemekler g?nderirdi. B?ylece her kom?unun sofras? zenginle?irdi. Bu gelenek, az da olsa devam ediyor. Ramazan e?lenceleri d?zenlenirdi. ?ay e?li?inde yap?lan sohbetler s?ras?nda, tefler ?al?narak e?lenilirdi. Eskiden iftarda topluca oturup yemek yeme gelene?i vard?. Buna halk aras?nda ‘arafhane’ denirdi. Bunda birliktelik, bir arada olma, e?lence amac? g?d?l?yordu. Bu gelenekler ne yaz?k ki art?k ya?am?yor.”
B?TL?S’TE YEMEK K?LT?R?
I??kg?r, ramazan ay?nda Bitlisli kad?nlar?n bir araya gelerek i?li k?fte, sarma gibi zahmetli yemekleri birlikte yapt???n? s?yledi. Bitlis mutfa??n?n olduk?a zengin oldu?unu ifade eden I??kg?r, ?u bilgileri verdi:
“Bitlis yemekleri genellikle k?rm?z? et kullan?larak yap?l?r. Bitlis mutfa??nda otlar da ayr? bir ?nem ta??r. Yemeklerde yarpuz, g?belek (mantar), ?ire?, nane, kari, mende, at turpu, sirmo, parpar, tur?umak, kenger, y???n? gibi otlar kullan?l?r. Bitlis yemeklerinden baz?lar? Bitlis k?ftesi, g?lorik, kari a??, keledo?, kendir pilav, ci?er taplamas?, mumbar, kat?kl? dolma, hes dolma, ?orti a?? ve taplamas?, ?ekalok, b?ryan, etli ke?kek, kurud a??, pi?o? a??, helim a??, uman? a??, av?or, gebol, gozbezdir.”
ARTV?N’DE RAMAZAN YEMEKLER? S?LOR VE ER??TE ?MECE USUL?YLE YAPILIYOR
Do?u Karadeniz’de ramazan ay?nda yap?lan y?resel yemekler, genellikle imece usul?yle haz?rlan?yor. Do?u Karadeniz’de ramazan ay?nda sofralardaki yemek ?e?itleri art?yor. Bu aya ?zg? olarak Artvin’de eri?te ve silor, G?m??hane, Rize ve Trabzon’da ise yufka a??l?yor. Ramazan ay?na 10-15 g?n kala ev han?mlar? kap?lar?n?n ?nlerinde imece usul?yle silor ve eri?te yap?yor. Her g?n bir kom?ular?n?n silor ve eri?te ihtiyac?n? kar??layan kad?nlar, ?nce un, tuz ve suyla hamur yap?yorlar. Haz?rlanan hamuru, yumruk b?y?kl???nde b?lerek 30 dakika dinlendiren kad?nlar, oklavayla hamuru inceltip yufka haline getiriyor. A??lan yufkalar tek tek rulo yap?l?yor. Bu yufkalar e?er silor yap?lacaksa bir lokma b?y?kl???nde, eri?te yap?lacaksa da daha ince kesiliyor. Kesme i?leminin ard?ndan silorlar tepsi i?erisine tek tek s?rayla d?zg?n bir ?ekilde diziliyor. Eri?te de yine tepsiye konularak f?r?nda pi?iriliyor. Bir s?re sonra silorlar?n ?zerine bir miktar yo?urt ve tereya?? ilave edilerek tekrar f?r?na veriliyor. Be? dakika f?r?nda bekletildikten sonra s?cak olarak servis yap?l?yor.
PEPECURA TATLISI
Rize’de ise ramazan ay?nda sofralarda muhlama, kara lahana sarmas?, tur?u tava ve kara ?z?mden yap?lan pepecura tatl?s? gibi y?resel yemekler yerini al?yor. M??terilerine y?resel yemekler sunan bir lokantan?n i?letmecisi Ahmet Oflu, Rize’nin mutfak k?lt?r?nde lahana ve m?s?r yemeklerinin her zaman ba? tac? oldu?unu s?yledi. Oflu, kara lahana sarmas? ve muhlaman?n yap?l???yla ilgili olarak ?u bilgileri verdi:
“K?yma, prin?, maydanoz, so?an gibi malzemelerle haz?rlanan i?i, suda ha?lanm?? kara lahanaya sarar?z. Sonra da pi?irip servis ederiz. Muhlamay? ise bol tereya??nda m?s?r ununu kavurarak yapar?z, sonra su ekleriz. Ancak suyun miktar? ?ok ?nemlidir. En son da y?reye has bir peynir t?r? ekleriz. Muhlaman?n en ?nemli ?zelli?i ise pi?tikten sonra peynirinin uzamas?d?r.”
Oflu, y?renin en ?nemli tatl?s? olan pepecuran?n y?reye has olan ve a?ustos, eyl?l aylar?nda olgunla?an kokulu siyah ?z?mden yap?ld???n? belirterek “Pepecura, kokulu siyah ?z?m ??ras?n?n m?s?r unu, bazen de ni?asta ile pi?irilmesiyle yap?l?r. Siyah ?z?mden yap?ld??? i?in kans?zl??a iyi geldi?i s?ylenir” diye konu?tu.
Bayburt’ta ise ramazan ay?na ?zg? olarak lor dolmas?, su b?re?i, s?t tatl?s? ve Bayburt tava yap?l?yor. Do?u Karadeniz’de ramazan aylar?nda kad?nlar hamur i?i yemeklerde kendi aralar?nda g?rev da??l?m? yap?yor. Sabah saatlerinde bir araya gelen kad?nlar?n bir b?l?m? hamuru yo?uruyor. Bir k?sm? yo?rulan hamuru k???k par?alara ay?r?yor. Baz? kad?nlar da bu k???k hamur par?alar?n? yufka ?ubu?u denilen ?zel bir ?ubukla yufka haline getiriyor. A??lan yufkalar ?st ?ste dizilerek bir k??ede kurumaya b?rak?l?yor daha sonra iftar ve sahurda t?ketiliyor.
DO?U ANADOLU
Erzincan’da Ramazan ay? gelenekleri b?lgede ?zellikle k?rsal kesimde devam ediyor. Vatanda?lar, k?y odalar?nda bir araya gelerek sohbet ediyorlar. Ramazanda sofralarda c?lv?ra, kesme un ?orbas?, yarma, gendime, k?rdo ?orba eksik olmuyor. Erzincan’a ?zg? babukko ve eri?te pilavlar?, yaprak sarmas?, kabak sarmas? ve pez?k dolmas? iftar ve sahur sofralar?nda yerlerini al?yor.
ERZURUM’DA ORU? TUTAN ?OCUKLARA HED?YE
Erzurum’da ilk defa oru? tutan ?ocuklara ?e?itli hediyeler veriliyor. Ni?anl? k?zlar?n evlerine ramazan ay?nda, iftarl?k yemek ve hediye g?t?r?l?yor. ?ftar sofralar?nda ise b?lgeye ?zg? ayran a?? ?orbas? ve kaday?f dolmas? mutlaka yer al?yor. K?ymal? yumurta da Erzurum’da en ?ok tercih edilen ramazan yemeklerinden.
Ardahan K?lt?r ve Turizm M?d?r? Mehmet G?zel, ramazan ay?nda, iftar sofralar?nda hamur i?i a??rl?kl? yemeklere yer verildi?ini kaydetti. G?zel, “Bunlar?n ba??nda bi?i, kete ve h?ngal geliyor. ?orbada ise eri?te tercih edilir” dedi.
I?d?r’da, ramazan ay?n?n 25, 26 ve 27. g?nlerinde camilerde toplan?larak Hazreti Ali i?in dua okunuyor ve ibadet ediliyor. Camide Hazreti Ali i?in dua okuyanlara, hay?rseverler taraf?ndan iftar ve sahur yeme?i ikram ediliyor. Ramazan sofralar?nda, I?d?r’da ?zellikle bozba? (nohutlu yahni), yaprak sarmas?, yo?urt ?orbas? ve etli pilav ile revani tatl?s?na mutlaka yer veriliyor.
Kars’ta, ramazan ay?nda baz? k?ylerde halk aras?nda evlerde toplan?larak ?iirler, maniler okunuyor. Ayr?ca k?y?n ya?l?lar?, gen?leri toplayarak eski hikayeler anlat?yor.
ELAZI?
Harput, Elaz?? ve ?evresinde ?zellikle ramazan ay?nda Harput k?fte, s?r?n, peynirli ekmek t?ketiliyor. Bir di?er ad? ‘?ri k?fte’ olan Harput k?ftenin yap?m? ise ??yle:
Dilinmi? kuru so?an, maydanoz, toz biber, tuz, ya?s?z k?yma ve bulgur, biraz suyla bir le?ende iyice yo?rulur. F?nd?ktan biraz b?y?k par?alara b?l?nen k?fteler, ayr? bir tencerede kaynayan ya?l? ve sal?al? suya kat?larak pi?irilir.
SIRA, ?ILLIK VE “K?NC?L? AKIT” G?B? TATLILAR, ?FTAR VE SAHUR SOFRALARINI S?SL?YOR
?anl?urfa’da lahmacun, boran? ve ?i? k?fte gibi yemeklerin yan? s?ra “??ll?k” ve “k?nc?l? ak?t” gibi tatl?lar, iftar ve sahur sofralar?n? s?sl?yor. Zengin bir mutfak k?lt?r?n?n yan? s?ra misafirperverli?iyle tan?nan y?re halk?, as?rlard?r damak zevkinin en g?zel ?rneklerini ramazan ay?nda konuklar?yla payla??yor. Daha ?ok et a??rl?kl? yemeklerin tercih edildi?i kentte et, pancar, nohut, bulgur ve ?e?itli sebzelerin yo?rulmas?yla haz?rlanan ve ?zerine ilave edilen sar?msakl? yo?urtla servis edilen “Boran?”, ?zel g?nlerde konuklara ikram edilen en ?nemli yemeklerden birini olu?turuyor. Tarihi ge?mi?i Hz. ?brahim’e kadar dayand?r?lan ?i? k?fte de bu ayda sofralar?n vazge?ilmez tatlar?ndan biri. K?ftelik bulgur, kara et, isot (pul biber), ?e?itli baharatlar, sar?msak, so?an ve ye?illiklerin yo?rulmas?yla haz?rlanan ?i? k?fte, marul, salatal?k ve semiz otu gibi sebzelerle t?ketiliyor. Yemeklerin yan?nda ikram edilen ve sebzelerin ezilmesiyle haz?rlanan “Bostana” salatas? da iftar sofralar?n?n en makbul yiyeceklerinden. ?ftarda yemeklerin ard?ndan konuklara cevizli “??ll?k tatl?s?” veya “k?nc?l? ak?t” gibi tatl?lar da ikram ediliyor.
AFYONKARAH?SAR
Ege, ?? Anadolu, Marmara ve Akdeniz b?lgelerinin ge?i? noktas?nda bulunan Afyonkarahisar, olduk?a zengin mutfak k?lt?r?ne sahip. ?zellikle ramazan sofralar?na ayr? bir ?zen g?steren Afyonkarahisarl?lar, misafirlerine “Z?lbiye”, “Afyon Kebab?”, “Nohutlu Patl?can Musakka” ikram ediyor. Tatl? olarak ise kaymakl? ekmek kaday?f? sofralarda eksik olmuyor. Afyonkarahisar yemeklerinde daha ?ok “don ya??” ve “ha?ha? ya??” tercih ediliyor.
Z?LB?YE YEME??
?zellikle ramazanda sofralarda yerini alan Z?lbiye yeme?inde dana eti, limon suyu, karabiber, maydanoz ve zeytinya??ndan olu?an bir sosun i?erisinde 3 saate yak?n bekletiliyor. Daha sonra tencerede pi?irilen etler, toprak kaba al?n?yor ve ?zerine tek par?a halinde k???k so?anlar serpi?tiriliyor. Et ve so?anlar?n ?zerini kapatacak kadar da kemik suyu ilave ediliyor. Ard?ndan toprak kab?n ?zeri bir kapak veya al?minyum folyo ile kapat?larak f?r?na verilir. Bir saat kadar f?r?nda kalan Z?lbiye yeme?i, servis i?in haz?r hale geliyor.
NOHUTLU PATLICAN MUSAKKA
Afyonkarahisar’da, 20’den fazla patl?can yeme?i yap?l?yor. Yemeklerde, ?zellikle y?rede yeti?en ve mor patl?can tercih ediliyor. Ramazan yemeklerinden biri olan nohutlu patl?can yeme?i ise ??yle haz?rlan?yor: Mor patl?canlar yuvarlak olarak do?ran?r. Do?ranan patl?canlar, i?ine ha?ha? ya?? da kat?lan bir ya? kar???m?nda k?zart?l?yor. K?zaran patl?canlar toprak kaplara al?n?p, ?zerine ?nceden ha?lanm?? nohut ve kavrulmu? k?yma ilave edilerek, f?r?na veriliyor. F?r?n?n kokusunun yeme?e kar??mamas? i?in toprak kab?n ?zerinin kapat?lmas? tavsiye ediliyor. 1 saat f?r?nda kalan nohutlu patl?can musakka, s?cak olarak servis ediliyor.
AFYON KEBABI
Afyonkarahisar’?n markala?m?? “Afyon mermeri”, “Afyon kayma??”, “Afyon sucu?u”, “Afyon lokumu” gibi ?r?nleri aras?nda yer alan “Afyon kebab?” da y?renin en ?ok t?ketilen yemekleri aras?nda bulunuyor. Afyon kebab?, dana etinin en yumu?ak k?s?mlar?ndan yap?l?yor. Kendi suyuyla ha?lanan dana eti, k???k bir ?ukur taba??n i?ine konulduktan sonra pidelerle ?zeri kapat?l?yor. Bir s?re bu ?ekilde ?s?t?lan et ve pide, geni? bir taba?a ters b?rak?larak yan?na pilav ve nohutlu patl?can musakka konularak servise haz?r hale getiriliyor.
SAKARYA’DA “GULUGURSA”
Sakarya’daki k?ylerde ramazan da misafirlere “gulugursa” adl? tatl? ikram edilir. Gulugursa i?in ?nce ince bir yufka haz?rlan?yor. ??ine k?r?lm?? ceviz serpi?tirilen yufka, sa?dan ve soldan toplan?p b?z??t?r?l?yor. Tepsiye yerle?tirilen yufka, k???k par?alar halinde kesiliyor ve ?zerine tereya?? d?k?lerek f?r?nda kurutuluyor. Gulugursa, bez torbalarda saklan?yor ve ihtiya? duyuldu?unda ?zerine ?erbet d?k?lerek ikram ediliyor. Sakarya’da 10-20 haneli olan k?ylerde imam bulunmad??? i?in ramazanda teravih namaz? k?ld?rmas? i?in “ramazanl?k imam” tutulur. Ramazanl?k imam?n ?creti, k?yl?n?n ?retti?i mahsulden verilir. ?mam?n yemek ihtiyac? ve k?y odas?na gelen misafirlerine ikram? da k?yl?ler taraf?ndan s?rayla kar??lan?r.
TEL HELVA, UNUTULMAYA Y?Z TUTAN GELENEKLER ARASINDA
Sivas’ta eski ramazan g?nlerinde uzun emeklerle ortaya ??kar?lan tel helva, ?imdilerde tamamen unutulmaya y?z tutan gelenekler aras?nda yer al?yor. ?nsanlar? birbirine yakla?t?ran, toka a?l???, zengine yoksullu?u hat?rlatan ramazan ay?n?n gelenekleri, zaman ve yeniden bi?imlenen ya?am al??kanl?klar? do?rultusunda de?i?iyor. Bu de?i?im s?recinde Sivas’ta da ramazan ay?na ?zg? gelenek ve g?reneklerde de de?i?iklik g?zleniyor. Sivasl? ara?t?rmac?-yazar Fatma Pek?en, AA muhabirine yapt??? a??klamada, ramazan ak?amlar?nda e?in dostun e?lence amac?yla bir araya gelerek yapt??? tel helvan?n, bug?nlerde unutulmaya y?z tuttu?unu belirtti.
Tel helvan?n yap?m?na ba?lamadan ?nceden e?e-dosta haber verildi?ini, i?i bilen ki?ilerin komutlar?yla helvan?n yap?m?na ba?land???n? ifade eden Pek?en, ??yle konu?tu:
“Tel helvan?n, iki ?l?? ?ekere, bir ?l?? su kat?l?p ate? ?zerinde kar??t?r?larak meyanesi haz?rlan?r. Rengi koyula?an meyaneye limon s?k?l?r. Dibi ya?lanm?? bir le?ene bo?alt?lan meyane, so?umaya b?rak?l?r. Di?er yandan da tereya??nda pembele?inceye kadar un kavrularak haz?r hale getirilir. ?yice so?umu? olan meyane, b??ak yard?m?yla tepsiden al?n?r. Akidele?mi? ?eker, usta ve yard?mc?lar taraf?ndan s?k?la s?k?la yumu?at?larak uzat?l?r. En az 10-15 kere yap?lan bu i?lemden sonra iki ucu simit gibi birle?tirilerek yuvarlat?l?r. Kavrulmu? un ortaya getirilip, una bat?r?larak i?e devam edilir. Odada bulunan usta helvac?lar?n talimat?yla bir usta bir acemi olarak oturulan halkada ?ekile ?ekile b?y?lt?len helva, le?ene s??maz hale gelince 8 ?ekli verilerek ?evrilir. Yani yeniden k???lt?l?r ve tekrar ?evrilmeye ba?lan?r. Kavrulmu? un, meyaneye yedirilir. Avu? i?lerinin maharetli olmas? istenen helva ?ekme i?inde, e?er incelmemi? helva par?alar? olursa buna ka??k sap? denilir ve helva ?ekene o sert k?s?m yedirilir. Yine tel d?kmeyip bulgur bulgur olmas? da arzulanan bir ?ey de?ildir.”
HELVA, MAN?LER S?YLENEREK YEN?R
Pek?en, usta ki?ilerin denetiminde ba?lan?p, onlar?n denetiminde bitirilen helva ?ekme i?leminin, sa? teli k?vam?na gelince bitirildi?ini, ?zerindeki unlar?n silkelenip so?umaya b?rak?ld???n? s?yledi. Helva ikram edilmeden ?nce haz?rlanan sofralara ?z?m-kay?s? ho?aflar?, portakal dilimleri konuldu?unu anlatan Pek?en, sofraya oturanlar?n ise s?yledikleri manilerle e?lenerek helvalar?n? yediklerini belirtti. Pek?en, tel helvan?n eski g?nler kadar olmasa da bug?n yine sevilerek yap?lan bir tatl? ve e?lence oldu?unu kaydetti.
SEL?UKLU MUTFA?I K?LT?R?
Sel?uklu mutfa?? k?lt?r?n? yans?tan Konya yemekleri, genellikle hamur i?lerine dayan?yor. B?rek, yufka, eri?te, baklava, sa? aras? gibi yemekleriyle ?nl? Konya’da sahur ve iftar sofralar?na b?y?k ?nem veriliyor. Konyal? kad?nlar, sahur ve iftar sofras?na sunacaklar? yemeklerin haz?rl???n? ramazan ay?na haftalar kala yapmaya ba?l?yor. Sahur vaktinde, yak?n zamana kadar eri?te ve yufkayla birlikte ho?af t?ketilirken ?imdilerde bu t?r sofralar?n yerini daha hafif oldu?u gerek?esiyle kahvalt?lar almaya ba?lad?.
?FTAR SOFRALARI ZENG?N OLUYOR
Oru?lar?n?, ?zel iftar k?ftesi, hurma, zeytin, sucuk, past?rma, kaymak, bal, tereya??, re?el, peynir ve tahin ile s?cak pide gibi yiyeceklerin bulundu?u “iftariyelik” denilen sofrayla a?an Konyal?lar, mideye fazla y?klenmeden yedikleri bu yemekten sonra namazlar?n? k?l?yor. Bu arada iftariyelik sinisi kalk?yor ve namazdan sonra ana yeme?e ge?iliyor. Yo?urt ?orbas? ile ba?layan ramazan sofras? Konya’ya ?zg? et yemekleri ile devam ediyor. Bunlardan en ?ok bilinenini “orta” olarak adland?r?lan f?r?nda pi?irilen patl?can ?zerine koyun kaburgas? olu?turuyor. Et yeme?inin ard?ndan sofraya ev yap?m? baklava geliyor.
“KARA HABER” YAPRAK SARMASI
Tatl?n?n ard?ndan, yeme?in sonuna gelindi?ini haber verdi?i i?in “kara haber” olarak adland?r?lan yaprak sarmas? sofraya geliyor. Yemekler genelde s?tla?la son buluyor. Bu arada sofrada Konya’ya ?zg? g?lla?, yumurtal? ve tahinli pideler ile salata eksik olmuyor. Olduk?a zengin donat?lan iftar sofralar?, Konya’da su b?re?i ve sigara b?re?i ile sa?aras? tatl?s? olmadan d???n?lemiyor.
?FTARLARDA D???N YEME?? VAR
Ramazanda ba?ka bir se?ene?i ise d???n yeme?i m?n?s? olu?turuyor. D???n yeme?i olarak adland?r?lan gelenekte, s?ras?yla yo?urt ?orbas?, etli pilav, irmik helvas?, bamya ?orbas?, son olarak yine etli pilav ile bir t?r tatl? pirin? yeme?i olan zerde geliyor. Ayr?ca, iftar a?madan ?nce camide k?l?nan ak?am namaz?ndan ??k??ta, cemaate iftariyelik ikram? yap?lmas? da Konya’da uzun y?llard?r ya?ayan gelenekler aras?nda yer al?yor. Bu ikram genelde cemaatten ki?ilerin ?ocuklar? taraf?ndan siniyle yap?l?yor.
T?kler G?zel Payla??m