Ba?bu? Atat?rk'?n T?rk?? M?lakatlar?
T?RK?? M?LAKAT (1)
''- Benim kanaatime g?re d??man ihra? te?ebb?s?nde bulunursa iki noktadan te?ebb?s ederdi: Biri Sedd?lbahir, di?eri Kocatepe civar?!.. Ve benim nokta-i nazar?ma g?re d??man? karaya ??kartmadan bu sahil par?alar?n? do?rudan do?ruya m?dafaa etmek m?mk?nd?r. Binaenaleyh alaylar?m?, b?yle sahilden m?dafaa edecek surette yerle?tirdim. Bu vaziyet takriben (1914). ??te o g?nlerden birinde, on iki nisan sabah? idi ki Ar?burnu'nda bir hadise cereyan etmekte oldu?u, i?itilen gemi toplar?n?n sesinden anla??lm??t?.
B?t?n f?rka k?taat?n?n (k?talar?n?n) harekete haz?rl?k derecesi tezyit edildi (artt?r?ld?). Bir taraftan Maydos M?nt?kas? Kumandanl???'ndan malumata intizar etmekte (beklemekte) idim, di?er taraftan da ya kolordunun veya ordunun emrine. Yaln?z f?rkan?n s?vari b?l???ne istihsali mal?mat (bilgi edinmek) i?in Koca?imen istikametine hareket etmesi emrini verdim.
??leden evvel saat alt? bu?ukta idi, Halil Sami Bey'den v?rut eden (gelen) bir raporla d??man?n Ar?burnu s?rtlar?na ??kt??? anla??l?yor ve buna kar?? benden bir taburun mezk?r (ad? ge?en d??mana kar?? sevki isteniyordu. Gerek bu rapordan, Maltepe'de icra etti?im husus? tarassudat (g?zetlemeler) neticesinde bende h?s?l olan kanaat-i kat'iyye (kesin kanaat), ?tedenberi im?l-i fikretti?im (d???nd???m) gibi, d??man?n Kabaktepe civar?nda m?him kuvvetle ??karma te?ebb?s?, demek ki, vukubuluyordu. Binaenaleyh bu i?in i?inden bir taburla ??kman?n m?mk?n olamayaca??n?, her halde evvelce tahmin etti?im gibi b?t?n f?rkamla d??mana incizab?n (yakla?man?n) gayri kabiili i?tinap (ka??n?lmaz) oldu?unu takdir ediyordum.
Art?k hi?bir ?eye intizar etmeyerek (beklemeyerek) kararg?h?m?n bulundu?u Bigal? k?y?nde ikamet eden birinci piyade alay? ile cebel bataryasn?n derhal harekete ge?mek ?zere ?m?de (haz?r) bulundurulmalar?, kumandanlar?n?n da emralmak ?zere yan?ma gelmelerini bildirdim.
Basit bir tertiple Bigal? deresi boyunca giden yol ?zerinde alay? bizzat y?r?y??e ge?irerek Koca?imen tepesine tevcih ettim (y?nelttim). Bizzat yol bulmak ve m?frezeyi oradan sevketmek suretiyle Koca?imen tepesine muvasalat edildi (ula??ld?). Orada denizde bulunan gemilerden ve z?rhl?lardan ba?ka hi?bir ?ey g?remedim. D??man?n karaya ??km?? piyadesinin hen?z oradan uzak oldu?unu anlad?m. Etraf o m??k?l araziyi bil? tevakkuf (durmaksz?n) kat'etmek (y?r?mek) y?z?n?den yorulmu? ve y?r?y?? umku (derinli?i) pek ziyade derinle?mi?ti. Ala ve batarya kumandan?na efrad? tamamen toplay?p k???k bir istirahat vermelerini s?yledim. Denizden mestur (?rt?l?) olarak on dakika kadar tevakkuf edecekler (duracaklar), sonra beni takip edeceklerdi. Ben de orada bir Aptalge?idi vard?r, o Aptalge?idi'nden Conkbay?r?'na gidecektim. Yan?mda yaverim, emirzabitim ve sertabip ile oralarda tekrar buldu?umuz f?rka cebel top?u taburu kumandan? oldu?u halde evvel? atl? olarak y?r?meye te?ebb?s ettik, fakat arazi m?sait de?ildi. Hayvanlar? b?rakt?k, yaya olarak Conkbay?r?'na vard?k.
?imdi burada tesad?f etti?imiz sahne en enteresan bir sahnedir. Ve vak'an?n en m?him ?n? bence budur.''
D??man bana benim askerimden daha yak?n
''- Bu esnada Conkbay?r?'n?n cenubundaki (g?neyindeki) 261 r?k?ml? tepeden sahilin tarassut (g?zetlenen) ve teminine memuren oralarda bulunan bir m?freze efrad?n?n Conkbay?r?'na do?ru ko?makta, ka?makta oldu?unu g?rd?m. Size ?u muhavereyi aynen okuyaca??m! Bizzat bu efrad?n ?n?ne ??kt?m:
- Ni?in ka??yorsunuz! dedim.
- Efendim d??man! dediler.
- Nerede?
- ??te, diye 261 r?k?ml? tepeyi g?sterdiler.
Filhakika d??man?n bir avc? hatt? 261 r?k?ml? tepeye yakla?m?? ve kemali serbestiyle (tam bir serbestlikle) ileriye do?ru y?r?yordu. ?imdi vaziyeti d???n?n: Ben kuvvetlerimi b?rakm???m, efrat on dakika istirahat etsin diye... D??man da bu tepeye gelmi?... Demek ki d??man bana benim askerlerimden daha yak?n! Ve d??man benim bulundu?um yere gelse kuvvetlerim pek fena bir vaziyete du?ar (d??m??) olacakt?. O zaman art?k bunu, bilmiyorum, bir muhakeme-i mant?kiye (mant?k? muhakeme) midir, yoksa sevk-i tabi? ile midir,
Ka?an efrada:
- D??mandan ka??lmaz, dedim,
- Cephanemiz kalmad?, dediler,
- Cephaneniz yoksa, s?ng?n?z var, dedim. Ve ba??rarak bunlara s?ng? takt?rd?m. Yere yat?rd?m. Ayn? zamanda Conkbayar?'na do?ru ilerlemekte olan piyade alay? ile cebel bataryas?n?n yeti?ebilen efrad?n?n ''mar? mar?''la benim bulundu?um yere gelmeleri i?in yan?mdaki emir zabitimi geriye sald?rd?m. Bu efrat s?ng? tak?p yere yat?nca d??man efrad? da yere yatt?. Kazand???m?z an bu and?r.''
''- Kolun ba??nda bulunan b?l?k yeti?ti. Bu b?l??e cephanesiz b?l??? takviye ederek ate? a?mas?n? emrettim. Yan?ma gelmi? olan Alay 87 Tabur 2 kumandan? Y?zba?? Ata Efendi'ye b?t?n taburlar?yla bu b?l??? takviye ederek 261 r?k?ml? tepe ?zerinden d??mana taarruz etmesini emrettim. Cebel bataryas?na Suyata??'nda mevzi ald?rarak d??man piyadesi ?zerine ate? a?t?rd?m. Bundan sonra idi ki alay kumandan?na b?t?n alay? ile benim tevcih etti?im istikametlerde d??mana tararuz etmesini emrettim.''
18 Nisan
''- Yirmi d?rt saatten beri devam eden muharebe askerin pek ziyade yorgunlu?unu mucip olmu?tu. Onun i?in verdi?im bir emirle taarruzu kestim. Fakat kazan?lm?? olan hatt?, tahkim etmekten (sa?lamla?t?rmaktan) orada m?hlan?p kalmaktan ba?ka vatan? kurtaracak ?are yoktu. Binaenaleyh, l?z?m gelen emri verdim.''
''Benimle beraber burada muharebe eden bilc?mle askerler kat'iyyen bilmelidir ki uhdemize tevdi edilen (omuzlar?m?za y?klenen) namus vazifesini tamamen ifa etmek i?ni bir ad?m geri gitmek yoktur. H?b-? istirahat (uyku ve dinlenme) araman?n, bu istirahattan yaln?z bizim de?il, b?t?n milletimizin ebediyyen mahrum kalmas?na sebebiyet verebilece?ini c?mlenize hat?rlat?r?m. B?t?n arkada?lar?m?n hemfikir olduklar?na ve d??man? tamamen denize d?kmedik?e yorgunluk ?sar? (emareleri) g?stermeyeceklerine ??phe yoktur.''
''- Biz ferdi kahramanl?k sahneleriyle me?gul olmuyoruz. Yaln?z size Bombas?rt? vak'as?n? anlatmadan ge?emeyece?im. M?tekabil (kar??l?kl?) siperler aras?nda mesafemiz sekiz metre, yani ?l?m muhakkak, muhakkak... Birinci siperdekiler, hi?biri kurtulmamacas?na k?milen d???yor, ikinciler onlar?n yerine gidiyor. Fakat ne kadar ?ayan-? g?pta (imrenilecek) bir itidal ve tevekk?lle (kendini b?rakma ile) biliyor musunuz? ?leni g?r?yor, ?? dakikaya kadar ?lece?ini biliyor, hi? ufak bir f?tur (bezginlik) bile getirmiyor; sars?lmak yok! Bu, T?rk askerindeki ruh kuvvetini g?steren ?ayan-? hayret ve tebrik bir misaldir. Emin olmal?s?n?z ki ?anakkale muharebesini kazand?ran, bu y?ksek ruhtur.''
Par?alanan saat
''- Ortal?k a??ld?ktan sonra idi ki, d??man hakikaten Conkbay?r?'n? cehenneme ?evirmi?ti. Denizden, karadan b?y?k ?apl? toplar?n muhtelif cinste mermileri Conkbay?r? semas?nda abitmez t?kenmez y?ld?r?mlar v?cude getiriyordu.''
''- Sa? tarafta ceketimde bir kur?un yeri g?rd?m. Yan?mda bulunan zabit (?imdi K?tahya Mebusu M. Nuri Bey): ''Efendim, vuruldunuz'' dedi. Ben b?yle bir s?z ?uyu bulursa (yay?l?rsa) askerlerimizin kuvve-i m?neviyesi ?zerinde yapaca?? tesiri d???nd?m. Elimle zabitin a?z?n? kapad?m.
''Sus'' dedim.
''- O kahramanlar, ba?lar?nda fedak?r zabitleri oldu?u halde gayr-i kabil-i tevkif (durdurulamaz) savletleriyle (sald?r??lar?yla) ilk d??man hatt?n? bire kadar bo?dular. Bundan ba?ka ?nlerine tesad?f eden, imdada gelen b?t?n d??man k?talar?n? peri?an ettiler. Hatt? bizim m?nferit aksam?m?z (k?s?mlar?m?z) bo? bulduklar? istikametlerden denize kadar gitmi?lerdir.''
(Ba?bu? Atat?rk - 1930)
T?RK?? M?LAKAT (2)
''- Sakarya meydan muharebesini inta? eden (sonu?land?ran) taarruzumuz, memleketi d??man ordusundan tathir edinceye (temizleyinceye) kadar harekete devam etmek karar?n?n mebdei (ba?lang?c?) idi.
Mal?mdur ki Sakarya harbinin son g?nlerinde Yunan sol cenah?na ordumuz mukabil taarruzda bulundu, i?te Yunan ordusunu ricate mecbur eden o mukabil taarruzdur ki ordumuz ?zmir'e gelinceye kadar devam etti.'
''- B?y?k bir taarruz karar?n?n tatbikat? birtak?m istihrazat? istilzam eder (gerektirir). Bu istihzarat?n muhta? oldu?u bir zaman vard?r. Ancak teahh?r ve intizar hi? olmad? denilemez, bunun sebeplerini de m?l?hazat-? siyasiyede (siyas? d???ncelerde) aramak l?z?md?r. Filhaika ordular?m?z ?ok evvel bug?nk? neticeye varmak kudretini iktisap etmi?ti (elde etmi?ti).''
''- Yunan askerlerinin, askerlerimizle temas ettikleri vakit kendilerini gev?emi? gibi g?stererek ve hakikatte bizi gev?etmeye m?tuf (y?neltilmi?) telkinatta bulunduklar?na bak?l?rsa, b?t?n bu i??attan (yayma, duyurmadan) maksat ne oldu?u tebeyy?n (belli olma) eder. Bu suretle bize Yunan ordusunun inhil?line (da??lmas?na) intizar ederek meselenin halledilece?i ?midini vermek istediler ve bu v?hi (bo?) intizar ile ge?ecek zaman?n bizim ordumuzu inhil?le (da??lmas?na) u?rataca?? zann?nda bulundular. Son m?sademelerde (?at??malarda) bilhasa Afyonkarahisar, Dumlup?nar b?y?k meydan muharebesi g?nlerinde d??man?n mukavemet, m?cadele ve b?t?n te?ebb?sleri ciddi ve ehemmiyetli idi. D??man ordusundan Trakya'ya m?him bir kuvvet ge?irilmemi?tir. M?bal??a ile bahsi ge?en bu kuvvet, yeni te?ekk?l etmi? yahut te?kil?t? hen?z hitam (son) bulmam?? ve bir k?sm? sil?hs?z iki ?? alaydan ibarettir. Yunan ordusu b?t?n aksam? ve b?t?n vesaiti ile Anadolu'nun i?inde milletin kalbine saplanm?? bir han?er vaziyetinde idi.''
''- D??man ordusu kumanda ve zabitan heyetinin T?rkiye B?y?k Millet Meclisi ordular?n?n kumanda ve zabitan heyetinden d?n (a?a??) oldu?una ??phe yoktur. Ancak Yunan kumandanlar? ve zabitleri ordular?n? kurtarmak i?in her ?areye b?y?k gayretlerle tevess?l ettiler (giri?tiler).''
''- Ordular?m?z?n sevk?lcey? (strateji) ve t?biye harek?t? g?nlere d??man?n g?z? ?n?nde ve tayyarelerinin ke?fiyat? alt?nda cereyan etti. Bu harek?t?m?z? bask?n zannediyorlarsa s?ylediklerinin do?ru olmas? laz?m gelir. Fakat ben zannediyordum ki Yunan kumandanlar?yla erk?n-? harbiyesi ordular?m?z?n haz?rl???ndan ve harek?t?ndan haberdar idi. Ancak ordular?na ve bilhassa Afyonkarahisar, Seyitgazi, Eski?ehir ve b?t?n cephelerde bir seneden beri ?al??arak v?cuda getirdikleri ve her nevi vesaitle takviye ve te?hiz ettikleri m?stahkem mevzilerine, k?lliyetli top?ular?na, nihayetsiz cephane ve m?himmat menbaalar?na (kaynaklar?na) l?zumundan ziyade g?veniyorlard?. Su hakikatten tegaf?l ediyorlard? ki (yan?l?yorlard? ki) insanlar?n m?cadelesinde en kuvvetli istihk?m iman dolu g???slerdir!''
''- Taarruz hareketi Afyonkarahisar cenup cephesinde d??man?n bir k?s?m hutut-u m?stahkemesini (m?stahkem hatlar?n?) ?i?neyerek tatbik edilmi? bir yarma hareketi ile ba?lad?. Bunu m?teakip d??man ordusu kuvay-? asliyesinin bir araya gelerek haz?r bulundu?u Afyonkarahisar - Dumlup?nar meydan muharebesi tesmiye olunan ve be? g?n devam eden harpler neticesinde d??man ordusunun kuvay-? asliyesi art?k kuvet olmaktan ??kar?lm??t?.''
''- 'Ba?kumandan Muharebesi' Bu isim, b?y?k meydan muharebesinin son safhas?n? te?kil eden muharebeye verilmi?tir. D??man ordusu meydan muharebesi esnas?nda ikiye par?alanm??t?. Bunun b?y?k bir k?sm? Dumlup?nar ?imalinde Adatepe civar?nda bir dereye s?k??t?r?ld? ve orada imha veya esir edildi.''
''- Tebli?-i resm?lerimizde sadece harek?t-? askeriyenin devam ve suret-i inki?af?n? g?stermekle iktifa ettik (yetindik). ?stihsal etti?imiz muvaffakiyetlerin ehemmiyet ve azametini o kadar yak?ndan anlam??t?k ki bunun il?n?n? d??manlar?m?za b?rakmakta beis (sak?nca) g?rm?yorduk. Muzafferiyetlerimizn d??man a?z?ndan ifade edildi?ini i?itmek ayr?ca bir zevk de?il midir?''
Ak?nc? m?teferrik kuvvetler
''- Bu nam alt?nda tebli?-i resm?lerde g?rd???n?z kuvvetler d??man gerilerinde faaliyette bulunmaya memur edilmi? s?vari k?talar?yla bir k?s?m atl? piyadelerimizdir. Bu kuvvetler m?him i?ler g?rd?ler, ezc?mle bir?ok kasaba ve k?yerimizi yang?n ve tahripten kurtarm??lard?r.''
''Ordumuzun seri ve ?edit (?iddetli) takibat? sayesinde! Filhakika daha taarruza ba?lamazdan evvel, d?rt y?z kilometreyi m?tecaviz mesafe ?zerinde bil? ink?ta (durmaks?z?n) ve b?t?n ordularla; d??mana nefes ald?rmayacak kadar seri bir takip icra etmek nokta-i nazar?ndan esasl? haz?rkl?klarda bulunmu? ve tedbirler alm??t?k. D??man kuvvetleri b?y?k meydan muharebesinde mahl?p olduktan sonra Dumlup?nar mevzilerinde, U?ak'?n ?ark?nda Takmak, Ala?ehir, Salihli civarlar?nda ve son defa olmak ?zere ?zmir'in yirmi be?-otuz kilometre ?ark?ndaki m?stahzar (haz?rlanm??) meteaddit mevzilerde m?dafaaya te?ebb?s etti. Bu te?ebb?slerin her birinde d??man ordusunun bak?yeleri bir defa daha ma?l?p ve peri?an edilerek ordumuz ?zmir'e girdi.''
''- Tertibat-? askeriyemiz ve tahsis olunan kuvvetlerimiz, her iki hedefe kuvvet ve emniyetle v?sul? temin edecek derecede idi. Nitekim tasavvurat?m?zda isabet oldu?u ?zmir'in sabah, Bursa'n?n ak?am olmak ?zere ikisinin ayni g?nde istirdat edilmi? (kurtar?lm??) olmas?ndan tezah?r eder.''
''Milletimiz ne?ve-i zaferle (zafer ne?esile) menaf-i hakikiye ve hayatiyeszini (ger?ek ve hayat? menfaatlerini) unutacak kadar mahmur olmam??t?r!''
(Ba?bu? Atat?rk - 21 Eyl?l 1922)
T?RK?? M?LAKAT (3)
''- Askere istirahat emrediyorum. Asker dinlemiyor, ve, ?zmir'de istirahat ederiz; mukabelesiyle cenk ediyorlar!.''
''- Art?k Yunan ordusu nam?na hi?bir ?ey mevcut de?ildir. Hatt? Yunan devleti bile yoktur. Rumeli'deki bir iki f?rkadan maada Yunan'?n hi?bir kuvveti kalmam??t?r.''
''- Her ?eyden evvel ?uras? bilinmek laz?md?r di B?y?k Millet Meclisi H?k?meti kapit?lasyonlar?n ipkas?n? (b?rak?lmas?n?) asla kabul etmeyecektir. ?ayet tebaa-i ecnebiye (yabanc? teaa) eskiden oldu?u gibi bundan sonra da kapit?lasyonlardan istifade etmeyi d???n?yorlarsa aldan?yorlar. Kapit?lasyonlar bizim i?in mevcut de?ildir ve asla mevcut olmayacakt?r.''
''- ?eraitimiz (?artlar?m?z) ?ok a??k ve ?ok sadedir. ?stikl?limizin bil? kayd-? ?art tasdikini talep ediyoruz. Bu m?cmel (k?sa) c?mlede program?m?z?n b?t?n hutut-u esasiyesi m?ndemi?tir (bulunmaktad?r). Hudud-u millimiz dahilinde bulunan topraklar?n bize verilmesinde ?srar edece?iz. Ondan sonra bu topraklar dahilinde tamam?yla m?stakil, yani kapit?lasyonsuz bir T?rkiye ya?amas?n? istiyoruz. ??te b?t?n istediklerimiz budur.''
''- Yeni T?rkiye'nin eski T?rkiye ile hi?bir alakas? yoktur. Osmanl? h?k?meti tarihe ge?mi?tir. ?imdi yeni bir T?rkiye do?mu?tur. Tabii millet de?i?memi?tir. Ayn? T?rk unsuru bu milleti te?kil ediyor. Ancak tarz-? idare de?i?iyor. Ankara H?k?meti'nden evvel ?stanbul'da bir sultan ve bunun h?k?meti vard?. Millet, memleketin i?lerine, vazifesi kanun yapmaktan ibaret olan bir Meclis vas?tas?yla i?tirak edebiliyordu. Bu tarz? h?k?met, millete h?hi?ker (arzulad???) oldu?u istiklal ve h?rriyeti vermeye k?fi de?ildi. Ya?amak ve bunun i?in de ne laz?msa onu yapmak istiyoruz. ??te bunun i?indir ki ?? senedenberi tarz-? idaresini de?i?tirdi. Yukar?da izah etti?im h?k?mete bedel, do?rudan do?ruya milletten ??kan bir h?k?meti kabul etti. Bu yeni h?k?met taraf-? milletten mansup (nasbedilmi? se?ilmi?) ve ayn? zamanda hem kuvve-i icraiyeyi, hem de kuvve-i te?riiyeyi haiz mebuslardan te?ekk?l eder.''
(Ba?bu? Atat?rk - 1922)
T?RK?? M?LAKAT (4)
''- ?ki ink?l?p aras?ndaki fark, tarif olunamayacak derecede b?y?kt?r zannederim. Birincisi, milletin tabiaten arad??? havay-? h?rriyeti teneff?s etti?ini zannettiren bir harekettir; fakat ikincisi milletin h?rriyet ve h?kimiyetini fiilen ve h?diseten tespit ve il?n eden bir ink?l?b? mesuttur ve ??phe yok, yaln?z T?rkiye'de de?il, b?t?n cihanda nazar-? ehemmiyete al?nmaya l?y?k bir tecedd?tt?r (yeniliktir).
''- 10 Temmuz ink?l?b? bir h?k?mdar? m?stebitle millet aras?nda en nihayet kuyut ve ?urut ile muvazene arayan bir zihniyeti istihsale m?tuf idi. Halbuki son ink?l?p, usul-i me?rutiyeti dahi h?rriyet ve istikb?l-i millet i?in k?fi g?remez ve bil?kayd? ?art h?kimiyeti, milletin uhdesinde tutan esasl? bir umdeye istinat eder (ilkeye dayan?r). Bu umdenin taall?k etti?i ?ekil, hi?bir vakitte eski e?k?l (bi?im) ile mukayese kabul edemez. Bug?n T?rkiye devleti do?rudan do?ruya bir Meclis, bir ??ra h?k?meti ile idare olunur ve ilelebet b?yle idare olunacakt?r. T?rkiye Devleti'nin ve T?rkiye B?y?k Millet Meclisi H?k?meti'nin mahiyet-i asliyesini anlayabilmek i?in, Te?kil?t? Esasiye'sini dikkatle m?tal?a etmek l?z?md?r. Bu hususta benim taraf?ndan verilen bir nutku g?zden ge?irmek de muvaf?k (uygun) olur.''
''- Bunun i?in bir madde il?vesine l?zum yoktur. Vaziyeti hakikiye muvacehesinde Meclis buna dair us?l? dairesinde bir karar ittihaz edecek mevkidedir.
''- ??phesiz ?ayan-? kabul g?rece?i sulh ?eraitini tasdik etti?i g?n, hikmet-i mevcudiyeti olan vezaif-i milliyeyi ikmal etmi? olacakt?r ve Te?kil?t? Esasiye kanununda musarrah oldu?u ?zere iki sene devam etmek ?zere yeni intihabat icra olunacakt?r.''
(Ba?bu? Atat?rk)
T?RK?? M?LAKAT (5)
Kapit?lasyonlar
''L?kin ?imdiye kadar Lozan, bize ?ayan-? hayret ve taacc?b (?a?k?nl?k) di?er manzaralar da ihzar etmekten (haz?rlamaktan) geri durmad?. Kapit?l?syonlar?n konferansta bir?ok i?timalar? (toplant?lar?) i?gal etmi? olmas? sebebini bir t?rl? anlayam?yoruz. Bu meselenin mevzuubahs ve m?zakere edilmesi bile izzet-i nefs-i millimize (mill? izzetinefsimize) tevcih olunmu? bir hakarettir. Kapit?l?syonlar?n T?rk milleti i?in ne derece menfur (nefret edilecek) bir ?ey oldu?unu size tarife muktedir de?ilim. Bunlar? di?er ?ekil ve namlar alt?nda gizleyerek bize kabul ettirmeye muvaffak olacaklar?n? tasavvur ve tahayy?l edenler bu bapta pek?ok aldan?yorlar. Zira T?rkler kapit?lasyonlar?n id?mesinin (devam ettirilmesi) kendilerini pek az bir vakitte ?l?me sevkedece?ini pek iyi anlam??lard?r. T?rkiye, esir olarak mahvolmaktansa son nefesine kadar m?cadele ve m?cahedede bulunmaya azmetmi?tir.
?mit ederim ki bizimle sulh yapmak istediklerini beyan edenler nokta-i nazarlar?nda ?srar etmeyerek, bu meselede T?rk milletinin azim ve iradesi aleyhine y?r?mek kaabil olamayaca??n? anlad?klar?n? yak?ndan g?stermeye cesaret edeceklerdir.
Bir fesat ve hiyanet oca?? bulunan, memlekette tohm-? nifak (ayr?l?k) ve ?ikak (uyu?mazl?k) sa?an, mucib-i ?eamet (u?ursuzlu?a sebep olan) ve fel?ket olan Rum Patrikhanesini art?k topraklar?m?z ?zerinde b?rakamay?z. Bu tehlikeli te?kil?t? memleketimizde muhafazaya bizi mecbur etmek i?in ne gibi vesile ve sebepler ir?e olunabilir (g?sterilebilir?)
T?rkiye'nin Rum Patrikhanesi i?ini arazisi ?zerinde bir melce (s???n?lacak yer) g?stermeye ne mecburiyeti var? Bu fesat oca??n?n hakik? yeri Yunanistan'da de?il midir?
?lem-i medeniyetin unutmamas? l?z?m gelen bir m?him nokta daha vard?r: B?y?k Millet Meclisi taraf?ndan idare edilmekte olan yeni T?rkiye, Bab??linin taht-? idaresindeki eski Osmanl? ?mparatorlu?u de?ildir. Yeni T?rkiye ?eref ve haysiyet, kudret ve kuvvetini m?drik ve hukukunu muhafaza i?in mevcudiyetini tehlikeye ilka etmeye (atmaya) de haz?r ve ?m?dedir.''
(Ba?bu? Atat?rk - Ocak 1923)
T?RK?? M?LAKAT (6)
''- ?stanbul'un saf, samim? ve m?tevazi k?tlesine minnettar?m. En m??k?l dakikalar?m?zda kalbimiz onlarla beraber ?arpm??t?r. ?stanbul ahalisi son senelerde ?ok elemli ve fel?ketli dakikalar ge?irmi?lerdir. Her zaman m?sum insanlar? ba?tan ??karmak i?in u?ra?anlar olmu?tur. B?ylelerinin s?zlerine kulak asmamak, onlara tertip olunacak en iyi cezad?r. M?cadele hayat?m?zda elim dakikalar ya?ad?k. Her kanaat bizce muhteremdir. Yaln?z muar?zlar?m?z?n insafl? olmaz? l?z?md?r.
Memleketimize ??yle pamuk ipli?ine ba?lanm?? bir intizam ve ?s?yi? de?il, en m?terakki (geli?mi?) addolunan memleketlerdeki s?k?n gelecektir. Bu noktada Fransa'ya veya ?ngiltere'ye g?pta etmeyecek bir hale behemehal gelece?iz.
Memleket behemehal asr?, meden? ve m?teceddit (yenilik tarafl?s?) olacakt?r. Bizim i?in bu, hayat davas?d?r. B?t?n fedak?rl???m?z?n semere vermesi buna m?tevakk?ft?r (ba?l?d?r). T?rkiye ya yeni fikirle m?cehhez (donanm??) namuslu bir idare olacakt?r veyahut olamayacakt?r. Millet ile ?ok temas?m vard?r. O saf k?tle bilmezsiniz, ne kadar tecerr?d (yenilik) taraftar?d?r. ?craat?m?zda hi?bir zaman, menavi (engeller) bu kesif tabakadan gelmeyecektir. Millet m?reffeh, m?stakil, zengin olmak istiyor. Kom?ular?n?n refah?n? g?rd??? halde fakir olmak pek a??rd?r. ?rticak?r fikirler perverde edenler (besleyenler) muayyen bir s?n?fa istinat (dayanabileceklerini) zannediyorlar. Bu, katiyyen bir vehimdir, bir zand?r. Terakki yolumuz ?n?ne dikilmek isteyenleri ezip ge?ece?iz, tecedd?t v?disinde duracak de?iliz.''
(Ba?bu? Atat?rk - Aral?k 1923)
Derleme: T?rkiye Atat?rk??ler Birli?i Te?kilat?
Sava?an Ats?z
Kaynak: www.turkiyeataturkculerbirligi.tr.cx
(ALINTIDIR)
T?RK?? M?LAKAT (1)
''- Benim kanaatime g?re d??man ihra? te?ebb?s?nde bulunursa iki noktadan te?ebb?s ederdi: Biri Sedd?lbahir, di?eri Kocatepe civar?!.. Ve benim nokta-i nazar?ma g?re d??man? karaya ??kartmadan bu sahil par?alar?n? do?rudan do?ruya m?dafaa etmek m?mk?nd?r. Binaenaleyh alaylar?m?, b?yle sahilden m?dafaa edecek surette yerle?tirdim. Bu vaziyet takriben (1914). ??te o g?nlerden birinde, on iki nisan sabah? idi ki Ar?burnu'nda bir hadise cereyan etmekte oldu?u, i?itilen gemi toplar?n?n sesinden anla??lm??t?.
B?t?n f?rka k?taat?n?n (k?talar?n?n) harekete haz?rl?k derecesi tezyit edildi (artt?r?ld?). Bir taraftan Maydos M?nt?kas? Kumandanl???'ndan malumata intizar etmekte (beklemekte) idim, di?er taraftan da ya kolordunun veya ordunun emrine. Yaln?z f?rkan?n s?vari b?l???ne istihsali mal?mat (bilgi edinmek) i?in Koca?imen istikametine hareket etmesi emrini verdim.
??leden evvel saat alt? bu?ukta idi, Halil Sami Bey'den v?rut eden (gelen) bir raporla d??man?n Ar?burnu s?rtlar?na ??kt??? anla??l?yor ve buna kar?? benden bir taburun mezk?r (ad? ge?en d??mana kar?? sevki isteniyordu. Gerek bu rapordan, Maltepe'de icra etti?im husus? tarassudat (g?zetlemeler) neticesinde bende h?s?l olan kanaat-i kat'iyye (kesin kanaat), ?tedenberi im?l-i fikretti?im (d???nd???m) gibi, d??man?n Kabaktepe civar?nda m?him kuvvetle ??karma te?ebb?s?, demek ki, vukubuluyordu. Binaenaleyh bu i?in i?inden bir taburla ??kman?n m?mk?n olamayaca??n?, her halde evvelce tahmin etti?im gibi b?t?n f?rkamla d??mana incizab?n (yakla?man?n) gayri kabiili i?tinap (ka??n?lmaz) oldu?unu takdir ediyordum.
Art?k hi?bir ?eye intizar etmeyerek (beklemeyerek) kararg?h?m?n bulundu?u Bigal? k?y?nde ikamet eden birinci piyade alay? ile cebel bataryasn?n derhal harekete ge?mek ?zere ?m?de (haz?r) bulundurulmalar?, kumandanlar?n?n da emralmak ?zere yan?ma gelmelerini bildirdim.
Basit bir tertiple Bigal? deresi boyunca giden yol ?zerinde alay? bizzat y?r?y??e ge?irerek Koca?imen tepesine tevcih ettim (y?nelttim). Bizzat yol bulmak ve m?frezeyi oradan sevketmek suretiyle Koca?imen tepesine muvasalat edildi (ula??ld?). Orada denizde bulunan gemilerden ve z?rhl?lardan ba?ka hi?bir ?ey g?remedim. D??man?n karaya ??km?? piyadesinin hen?z oradan uzak oldu?unu anlad?m. Etraf o m??k?l araziyi bil? tevakkuf (durmaksz?n) kat'etmek (y?r?mek) y?z?n?den yorulmu? ve y?r?y?? umku (derinli?i) pek ziyade derinle?mi?ti. Ala ve batarya kumandan?na efrad? tamamen toplay?p k???k bir istirahat vermelerini s?yledim. Denizden mestur (?rt?l?) olarak on dakika kadar tevakkuf edecekler (duracaklar), sonra beni takip edeceklerdi. Ben de orada bir Aptalge?idi vard?r, o Aptalge?idi'nden Conkbay?r?'na gidecektim. Yan?mda yaverim, emirzabitim ve sertabip ile oralarda tekrar buldu?umuz f?rka cebel top?u taburu kumandan? oldu?u halde evvel? atl? olarak y?r?meye te?ebb?s ettik, fakat arazi m?sait de?ildi. Hayvanlar? b?rakt?k, yaya olarak Conkbay?r?'na vard?k.
?imdi burada tesad?f etti?imiz sahne en enteresan bir sahnedir. Ve vak'an?n en m?him ?n? bence budur.''
D??man bana benim askerimden daha yak?n
''- Bu esnada Conkbay?r?'n?n cenubundaki (g?neyindeki) 261 r?k?ml? tepeden sahilin tarassut (g?zetlenen) ve teminine memuren oralarda bulunan bir m?freze efrad?n?n Conkbay?r?'na do?ru ko?makta, ka?makta oldu?unu g?rd?m. Size ?u muhavereyi aynen okuyaca??m! Bizzat bu efrad?n ?n?ne ??kt?m:
- Ni?in ka??yorsunuz! dedim.
- Efendim d??man! dediler.
- Nerede?
- ??te, diye 261 r?k?ml? tepeyi g?sterdiler.
Filhakika d??man?n bir avc? hatt? 261 r?k?ml? tepeye yakla?m?? ve kemali serbestiyle (tam bir serbestlikle) ileriye do?ru y?r?yordu. ?imdi vaziyeti d???n?n: Ben kuvvetlerimi b?rakm???m, efrat on dakika istirahat etsin diye... D??man da bu tepeye gelmi?... Demek ki d??man bana benim askerlerimden daha yak?n! Ve d??man benim bulundu?um yere gelse kuvvetlerim pek fena bir vaziyete du?ar (d??m??) olacakt?. O zaman art?k bunu, bilmiyorum, bir muhakeme-i mant?kiye (mant?k? muhakeme) midir, yoksa sevk-i tabi? ile midir,
Ka?an efrada:
- D??mandan ka??lmaz, dedim,
- Cephanemiz kalmad?, dediler,
- Cephaneniz yoksa, s?ng?n?z var, dedim. Ve ba??rarak bunlara s?ng? takt?rd?m. Yere yat?rd?m. Ayn? zamanda Conkbayar?'na do?ru ilerlemekte olan piyade alay? ile cebel bataryas?n?n yeti?ebilen efrad?n?n ''mar? mar?''la benim bulundu?um yere gelmeleri i?in yan?mdaki emir zabitimi geriye sald?rd?m. Bu efrat s?ng? tak?p yere yat?nca d??man efrad? da yere yatt?. Kazand???m?z an bu and?r.''
''- Kolun ba??nda bulunan b?l?k yeti?ti. Bu b?l??e cephanesiz b?l??? takviye ederek ate? a?mas?n? emrettim. Yan?ma gelmi? olan Alay 87 Tabur 2 kumandan? Y?zba?? Ata Efendi'ye b?t?n taburlar?yla bu b?l??? takviye ederek 261 r?k?ml? tepe ?zerinden d??mana taarruz etmesini emrettim. Cebel bataryas?na Suyata??'nda mevzi ald?rarak d??man piyadesi ?zerine ate? a?t?rd?m. Bundan sonra idi ki alay kumandan?na b?t?n alay? ile benim tevcih etti?im istikametlerde d??mana tararuz etmesini emrettim.''
18 Nisan
''- Yirmi d?rt saatten beri devam eden muharebe askerin pek ziyade yorgunlu?unu mucip olmu?tu. Onun i?in verdi?im bir emirle taarruzu kestim. Fakat kazan?lm?? olan hatt?, tahkim etmekten (sa?lamla?t?rmaktan) orada m?hlan?p kalmaktan ba?ka vatan? kurtaracak ?are yoktu. Binaenaleyh, l?z?m gelen emri verdim.''
''Benimle beraber burada muharebe eden bilc?mle askerler kat'iyyen bilmelidir ki uhdemize tevdi edilen (omuzlar?m?za y?klenen) namus vazifesini tamamen ifa etmek i?ni bir ad?m geri gitmek yoktur. H?b-? istirahat (uyku ve dinlenme) araman?n, bu istirahattan yaln?z bizim de?il, b?t?n milletimizin ebediyyen mahrum kalmas?na sebebiyet verebilece?ini c?mlenize hat?rlat?r?m. B?t?n arkada?lar?m?n hemfikir olduklar?na ve d??man? tamamen denize d?kmedik?e yorgunluk ?sar? (emareleri) g?stermeyeceklerine ??phe yoktur.''
''- Biz ferdi kahramanl?k sahneleriyle me?gul olmuyoruz. Yaln?z size Bombas?rt? vak'as?n? anlatmadan ge?emeyece?im. M?tekabil (kar??l?kl?) siperler aras?nda mesafemiz sekiz metre, yani ?l?m muhakkak, muhakkak... Birinci siperdekiler, hi?biri kurtulmamacas?na k?milen d???yor, ikinciler onlar?n yerine gidiyor. Fakat ne kadar ?ayan-? g?pta (imrenilecek) bir itidal ve tevekk?lle (kendini b?rakma ile) biliyor musunuz? ?leni g?r?yor, ?? dakikaya kadar ?lece?ini biliyor, hi? ufak bir f?tur (bezginlik) bile getirmiyor; sars?lmak yok! Bu, T?rk askerindeki ruh kuvvetini g?steren ?ayan-? hayret ve tebrik bir misaldir. Emin olmal?s?n?z ki ?anakkale muharebesini kazand?ran, bu y?ksek ruhtur.''
Par?alanan saat
''- Ortal?k a??ld?ktan sonra idi ki, d??man hakikaten Conkbay?r?'n? cehenneme ?evirmi?ti. Denizden, karadan b?y?k ?apl? toplar?n muhtelif cinste mermileri Conkbay?r? semas?nda abitmez t?kenmez y?ld?r?mlar v?cude getiriyordu.''
''- Sa? tarafta ceketimde bir kur?un yeri g?rd?m. Yan?mda bulunan zabit (?imdi K?tahya Mebusu M. Nuri Bey): ''Efendim, vuruldunuz'' dedi. Ben b?yle bir s?z ?uyu bulursa (yay?l?rsa) askerlerimizin kuvve-i m?neviyesi ?zerinde yapaca?? tesiri d???nd?m. Elimle zabitin a?z?n? kapad?m.
''Sus'' dedim.
''- O kahramanlar, ba?lar?nda fedak?r zabitleri oldu?u halde gayr-i kabil-i tevkif (durdurulamaz) savletleriyle (sald?r??lar?yla) ilk d??man hatt?n? bire kadar bo?dular. Bundan ba?ka ?nlerine tesad?f eden, imdada gelen b?t?n d??man k?talar?n? peri?an ettiler. Hatt? bizim m?nferit aksam?m?z (k?s?mlar?m?z) bo? bulduklar? istikametlerden denize kadar gitmi?lerdir.''
(Ba?bu? Atat?rk - 1930)
T?RK?? M?LAKAT (2)
''- Sakarya meydan muharebesini inta? eden (sonu?land?ran) taarruzumuz, memleketi d??man ordusundan tathir edinceye (temizleyinceye) kadar harekete devam etmek karar?n?n mebdei (ba?lang?c?) idi.
Mal?mdur ki Sakarya harbinin son g?nlerinde Yunan sol cenah?na ordumuz mukabil taarruzda bulundu, i?te Yunan ordusunu ricate mecbur eden o mukabil taarruzdur ki ordumuz ?zmir'e gelinceye kadar devam etti.'
''- B?y?k bir taarruz karar?n?n tatbikat? birtak?m istihrazat? istilzam eder (gerektirir). Bu istihzarat?n muhta? oldu?u bir zaman vard?r. Ancak teahh?r ve intizar hi? olmad? denilemez, bunun sebeplerini de m?l?hazat-? siyasiyede (siyas? d???ncelerde) aramak l?z?md?r. Filhaika ordular?m?z ?ok evvel bug?nk? neticeye varmak kudretini iktisap etmi?ti (elde etmi?ti).''
''- Yunan askerlerinin, askerlerimizle temas ettikleri vakit kendilerini gev?emi? gibi g?stererek ve hakikatte bizi gev?etmeye m?tuf (y?neltilmi?) telkinatta bulunduklar?na bak?l?rsa, b?t?n bu i??attan (yayma, duyurmadan) maksat ne oldu?u tebeyy?n (belli olma) eder. Bu suretle bize Yunan ordusunun inhil?line (da??lmas?na) intizar ederek meselenin halledilece?i ?midini vermek istediler ve bu v?hi (bo?) intizar ile ge?ecek zaman?n bizim ordumuzu inhil?le (da??lmas?na) u?rataca?? zann?nda bulundular. Son m?sademelerde (?at??malarda) bilhasa Afyonkarahisar, Dumlup?nar b?y?k meydan muharebesi g?nlerinde d??man?n mukavemet, m?cadele ve b?t?n te?ebb?sleri ciddi ve ehemmiyetli idi. D??man ordusundan Trakya'ya m?him bir kuvvet ge?irilmemi?tir. M?bal??a ile bahsi ge?en bu kuvvet, yeni te?ekk?l etmi? yahut te?kil?t? hen?z hitam (son) bulmam?? ve bir k?sm? sil?hs?z iki ?? alaydan ibarettir. Yunan ordusu b?t?n aksam? ve b?t?n vesaiti ile Anadolu'nun i?inde milletin kalbine saplanm?? bir han?er vaziyetinde idi.''
''- D??man ordusu kumanda ve zabitan heyetinin T?rkiye B?y?k Millet Meclisi ordular?n?n kumanda ve zabitan heyetinden d?n (a?a??) oldu?una ??phe yoktur. Ancak Yunan kumandanlar? ve zabitleri ordular?n? kurtarmak i?in her ?areye b?y?k gayretlerle tevess?l ettiler (giri?tiler).''
''- Ordular?m?z?n sevk?lcey? (strateji) ve t?biye harek?t? g?nlere d??man?n g?z? ?n?nde ve tayyarelerinin ke?fiyat? alt?nda cereyan etti. Bu harek?t?m?z? bask?n zannediyorlarsa s?ylediklerinin do?ru olmas? laz?m gelir. Fakat ben zannediyordum ki Yunan kumandanlar?yla erk?n-? harbiyesi ordular?m?z?n haz?rl???ndan ve harek?t?ndan haberdar idi. Ancak ordular?na ve bilhassa Afyonkarahisar, Seyitgazi, Eski?ehir ve b?t?n cephelerde bir seneden beri ?al??arak v?cuda getirdikleri ve her nevi vesaitle takviye ve te?hiz ettikleri m?stahkem mevzilerine, k?lliyetli top?ular?na, nihayetsiz cephane ve m?himmat menbaalar?na (kaynaklar?na) l?zumundan ziyade g?veniyorlard?. Su hakikatten tegaf?l ediyorlard? ki (yan?l?yorlard? ki) insanlar?n m?cadelesinde en kuvvetli istihk?m iman dolu g???slerdir!''
''- Taarruz hareketi Afyonkarahisar cenup cephesinde d??man?n bir k?s?m hutut-u m?stahkemesini (m?stahkem hatlar?n?) ?i?neyerek tatbik edilmi? bir yarma hareketi ile ba?lad?. Bunu m?teakip d??man ordusu kuvay-? asliyesinin bir araya gelerek haz?r bulundu?u Afyonkarahisar - Dumlup?nar meydan muharebesi tesmiye olunan ve be? g?n devam eden harpler neticesinde d??man ordusunun kuvay-? asliyesi art?k kuvet olmaktan ??kar?lm??t?.''
''- 'Ba?kumandan Muharebesi' Bu isim, b?y?k meydan muharebesinin son safhas?n? te?kil eden muharebeye verilmi?tir. D??man ordusu meydan muharebesi esnas?nda ikiye par?alanm??t?. Bunun b?y?k bir k?sm? Dumlup?nar ?imalinde Adatepe civar?nda bir dereye s?k??t?r?ld? ve orada imha veya esir edildi.''
''- Tebli?-i resm?lerimizde sadece harek?t-? askeriyenin devam ve suret-i inki?af?n? g?stermekle iktifa ettik (yetindik). ?stihsal etti?imiz muvaffakiyetlerin ehemmiyet ve azametini o kadar yak?ndan anlam??t?k ki bunun il?n?n? d??manlar?m?za b?rakmakta beis (sak?nca) g?rm?yorduk. Muzafferiyetlerimizn d??man a?z?ndan ifade edildi?ini i?itmek ayr?ca bir zevk de?il midir?''
Ak?nc? m?teferrik kuvvetler
''- Bu nam alt?nda tebli?-i resm?lerde g?rd???n?z kuvvetler d??man gerilerinde faaliyette bulunmaya memur edilmi? s?vari k?talar?yla bir k?s?m atl? piyadelerimizdir. Bu kuvvetler m?him i?ler g?rd?ler, ezc?mle bir?ok kasaba ve k?yerimizi yang?n ve tahripten kurtarm??lard?r.''
''Ordumuzun seri ve ?edit (?iddetli) takibat? sayesinde! Filhakika daha taarruza ba?lamazdan evvel, d?rt y?z kilometreyi m?tecaviz mesafe ?zerinde bil? ink?ta (durmaks?z?n) ve b?t?n ordularla; d??mana nefes ald?rmayacak kadar seri bir takip icra etmek nokta-i nazar?ndan esasl? haz?rkl?klarda bulunmu? ve tedbirler alm??t?k. D??man kuvvetleri b?y?k meydan muharebesinde mahl?p olduktan sonra Dumlup?nar mevzilerinde, U?ak'?n ?ark?nda Takmak, Ala?ehir, Salihli civarlar?nda ve son defa olmak ?zere ?zmir'in yirmi be?-otuz kilometre ?ark?ndaki m?stahzar (haz?rlanm??) meteaddit mevzilerde m?dafaaya te?ebb?s etti. Bu te?ebb?slerin her birinde d??man ordusunun bak?yeleri bir defa daha ma?l?p ve peri?an edilerek ordumuz ?zmir'e girdi.''
''- Tertibat-? askeriyemiz ve tahsis olunan kuvvetlerimiz, her iki hedefe kuvvet ve emniyetle v?sul? temin edecek derecede idi. Nitekim tasavvurat?m?zda isabet oldu?u ?zmir'in sabah, Bursa'n?n ak?am olmak ?zere ikisinin ayni g?nde istirdat edilmi? (kurtar?lm??) olmas?ndan tezah?r eder.''
''Milletimiz ne?ve-i zaferle (zafer ne?esile) menaf-i hakikiye ve hayatiyeszini (ger?ek ve hayat? menfaatlerini) unutacak kadar mahmur olmam??t?r!''
(Ba?bu? Atat?rk - 21 Eyl?l 1922)
T?RK?? M?LAKAT (3)
''- Askere istirahat emrediyorum. Asker dinlemiyor, ve, ?zmir'de istirahat ederiz; mukabelesiyle cenk ediyorlar!.''
''- Art?k Yunan ordusu nam?na hi?bir ?ey mevcut de?ildir. Hatt? Yunan devleti bile yoktur. Rumeli'deki bir iki f?rkadan maada Yunan'?n hi?bir kuvveti kalmam??t?r.''
''- Her ?eyden evvel ?uras? bilinmek laz?md?r di B?y?k Millet Meclisi H?k?meti kapit?lasyonlar?n ipkas?n? (b?rak?lmas?n?) asla kabul etmeyecektir. ?ayet tebaa-i ecnebiye (yabanc? teaa) eskiden oldu?u gibi bundan sonra da kapit?lasyonlardan istifade etmeyi d???n?yorlarsa aldan?yorlar. Kapit?lasyonlar bizim i?in mevcut de?ildir ve asla mevcut olmayacakt?r.''
''- ?eraitimiz (?artlar?m?z) ?ok a??k ve ?ok sadedir. ?stikl?limizin bil? kayd-? ?art tasdikini talep ediyoruz. Bu m?cmel (k?sa) c?mlede program?m?z?n b?t?n hutut-u esasiyesi m?ndemi?tir (bulunmaktad?r). Hudud-u millimiz dahilinde bulunan topraklar?n bize verilmesinde ?srar edece?iz. Ondan sonra bu topraklar dahilinde tamam?yla m?stakil, yani kapit?lasyonsuz bir T?rkiye ya?amas?n? istiyoruz. ??te b?t?n istediklerimiz budur.''
''- Yeni T?rkiye'nin eski T?rkiye ile hi?bir alakas? yoktur. Osmanl? h?k?meti tarihe ge?mi?tir. ?imdi yeni bir T?rkiye do?mu?tur. Tabii millet de?i?memi?tir. Ayn? T?rk unsuru bu milleti te?kil ediyor. Ancak tarz-? idare de?i?iyor. Ankara H?k?meti'nden evvel ?stanbul'da bir sultan ve bunun h?k?meti vard?. Millet, memleketin i?lerine, vazifesi kanun yapmaktan ibaret olan bir Meclis vas?tas?yla i?tirak edebiliyordu. Bu tarz? h?k?met, millete h?hi?ker (arzulad???) oldu?u istiklal ve h?rriyeti vermeye k?fi de?ildi. Ya?amak ve bunun i?in de ne laz?msa onu yapmak istiyoruz. ??te bunun i?indir ki ?? senedenberi tarz-? idaresini de?i?tirdi. Yukar?da izah etti?im h?k?mete bedel, do?rudan do?ruya milletten ??kan bir h?k?meti kabul etti. Bu yeni h?k?met taraf-? milletten mansup (nasbedilmi? se?ilmi?) ve ayn? zamanda hem kuvve-i icraiyeyi, hem de kuvve-i te?riiyeyi haiz mebuslardan te?ekk?l eder.''
(Ba?bu? Atat?rk - 1922)
T?RK?? M?LAKAT (4)
''- ?ki ink?l?p aras?ndaki fark, tarif olunamayacak derecede b?y?kt?r zannederim. Birincisi, milletin tabiaten arad??? havay-? h?rriyeti teneff?s etti?ini zannettiren bir harekettir; fakat ikincisi milletin h?rriyet ve h?kimiyetini fiilen ve h?diseten tespit ve il?n eden bir ink?l?b? mesuttur ve ??phe yok, yaln?z T?rkiye'de de?il, b?t?n cihanda nazar-? ehemmiyete al?nmaya l?y?k bir tecedd?tt?r (yeniliktir).
''- 10 Temmuz ink?l?b? bir h?k?mdar? m?stebitle millet aras?nda en nihayet kuyut ve ?urut ile muvazene arayan bir zihniyeti istihsale m?tuf idi. Halbuki son ink?l?p, usul-i me?rutiyeti dahi h?rriyet ve istikb?l-i millet i?in k?fi g?remez ve bil?kayd? ?art h?kimiyeti, milletin uhdesinde tutan esasl? bir umdeye istinat eder (ilkeye dayan?r). Bu umdenin taall?k etti?i ?ekil, hi?bir vakitte eski e?k?l (bi?im) ile mukayese kabul edemez. Bug?n T?rkiye devleti do?rudan do?ruya bir Meclis, bir ??ra h?k?meti ile idare olunur ve ilelebet b?yle idare olunacakt?r. T?rkiye Devleti'nin ve T?rkiye B?y?k Millet Meclisi H?k?meti'nin mahiyet-i asliyesini anlayabilmek i?in, Te?kil?t? Esasiye'sini dikkatle m?tal?a etmek l?z?md?r. Bu hususta benim taraf?ndan verilen bir nutku g?zden ge?irmek de muvaf?k (uygun) olur.''
''- Bunun i?in bir madde il?vesine l?zum yoktur. Vaziyeti hakikiye muvacehesinde Meclis buna dair us?l? dairesinde bir karar ittihaz edecek mevkidedir.
''- ??phesiz ?ayan-? kabul g?rece?i sulh ?eraitini tasdik etti?i g?n, hikmet-i mevcudiyeti olan vezaif-i milliyeyi ikmal etmi? olacakt?r ve Te?kil?t? Esasiye kanununda musarrah oldu?u ?zere iki sene devam etmek ?zere yeni intihabat icra olunacakt?r.''
(Ba?bu? Atat?rk)
T?RK?? M?LAKAT (5)
Kapit?lasyonlar
''L?kin ?imdiye kadar Lozan, bize ?ayan-? hayret ve taacc?b (?a?k?nl?k) di?er manzaralar da ihzar etmekten (haz?rlamaktan) geri durmad?. Kapit?l?syonlar?n konferansta bir?ok i?timalar? (toplant?lar?) i?gal etmi? olmas? sebebini bir t?rl? anlayam?yoruz. Bu meselenin mevzuubahs ve m?zakere edilmesi bile izzet-i nefs-i millimize (mill? izzetinefsimize) tevcih olunmu? bir hakarettir. Kapit?l?syonlar?n T?rk milleti i?in ne derece menfur (nefret edilecek) bir ?ey oldu?unu size tarife muktedir de?ilim. Bunlar? di?er ?ekil ve namlar alt?nda gizleyerek bize kabul ettirmeye muvaffak olacaklar?n? tasavvur ve tahayy?l edenler bu bapta pek?ok aldan?yorlar. Zira T?rkler kapit?lasyonlar?n id?mesinin (devam ettirilmesi) kendilerini pek az bir vakitte ?l?me sevkedece?ini pek iyi anlam??lard?r. T?rkiye, esir olarak mahvolmaktansa son nefesine kadar m?cadele ve m?cahedede bulunmaya azmetmi?tir.
?mit ederim ki bizimle sulh yapmak istediklerini beyan edenler nokta-i nazarlar?nda ?srar etmeyerek, bu meselede T?rk milletinin azim ve iradesi aleyhine y?r?mek kaabil olamayaca??n? anlad?klar?n? yak?ndan g?stermeye cesaret edeceklerdir.
Bir fesat ve hiyanet oca?? bulunan, memlekette tohm-? nifak (ayr?l?k) ve ?ikak (uyu?mazl?k) sa?an, mucib-i ?eamet (u?ursuzlu?a sebep olan) ve fel?ket olan Rum Patrikhanesini art?k topraklar?m?z ?zerinde b?rakamay?z. Bu tehlikeli te?kil?t? memleketimizde muhafazaya bizi mecbur etmek i?in ne gibi vesile ve sebepler ir?e olunabilir (g?sterilebilir?)
T?rkiye'nin Rum Patrikhanesi i?ini arazisi ?zerinde bir melce (s???n?lacak yer) g?stermeye ne mecburiyeti var? Bu fesat oca??n?n hakik? yeri Yunanistan'da de?il midir?
?lem-i medeniyetin unutmamas? l?z?m gelen bir m?him nokta daha vard?r: B?y?k Millet Meclisi taraf?ndan idare edilmekte olan yeni T?rkiye, Bab??linin taht-? idaresindeki eski Osmanl? ?mparatorlu?u de?ildir. Yeni T?rkiye ?eref ve haysiyet, kudret ve kuvvetini m?drik ve hukukunu muhafaza i?in mevcudiyetini tehlikeye ilka etmeye (atmaya) de haz?r ve ?m?dedir.''
(Ba?bu? Atat?rk - Ocak 1923)
T?RK?? M?LAKAT (6)
''- ?stanbul'un saf, samim? ve m?tevazi k?tlesine minnettar?m. En m??k?l dakikalar?m?zda kalbimiz onlarla beraber ?arpm??t?r. ?stanbul ahalisi son senelerde ?ok elemli ve fel?ketli dakikalar ge?irmi?lerdir. Her zaman m?sum insanlar? ba?tan ??karmak i?in u?ra?anlar olmu?tur. B?ylelerinin s?zlerine kulak asmamak, onlara tertip olunacak en iyi cezad?r. M?cadele hayat?m?zda elim dakikalar ya?ad?k. Her kanaat bizce muhteremdir. Yaln?z muar?zlar?m?z?n insafl? olmaz? l?z?md?r.
Memleketimize ??yle pamuk ipli?ine ba?lanm?? bir intizam ve ?s?yi? de?il, en m?terakki (geli?mi?) addolunan memleketlerdeki s?k?n gelecektir. Bu noktada Fransa'ya veya ?ngiltere'ye g?pta etmeyecek bir hale behemehal gelece?iz.
Memleket behemehal asr?, meden? ve m?teceddit (yenilik tarafl?s?) olacakt?r. Bizim i?in bu, hayat davas?d?r. B?t?n fedak?rl???m?z?n semere vermesi buna m?tevakk?ft?r (ba?l?d?r). T?rkiye ya yeni fikirle m?cehhez (donanm??) namuslu bir idare olacakt?r veyahut olamayacakt?r. Millet ile ?ok temas?m vard?r. O saf k?tle bilmezsiniz, ne kadar tecerr?d (yenilik) taraftar?d?r. ?craat?m?zda hi?bir zaman, menavi (engeller) bu kesif tabakadan gelmeyecektir. Millet m?reffeh, m?stakil, zengin olmak istiyor. Kom?ular?n?n refah?n? g?rd??? halde fakir olmak pek a??rd?r. ?rticak?r fikirler perverde edenler (besleyenler) muayyen bir s?n?fa istinat (dayanabileceklerini) zannediyorlar. Bu, katiyyen bir vehimdir, bir zand?r. Terakki yolumuz ?n?ne dikilmek isteyenleri ezip ge?ece?iz, tecedd?t v?disinde duracak de?iliz.''
(Ba?bu? Atat?rk - Aral?k 1923)
Derleme: T?rkiye Atat?rk??ler Birli?i Te?kilat?
Sava?an Ats?z
Kaynak: www.turkiyeataturkculerbirligi.tr.cx
(ALINTIDIR)