Arkada??n hakk?na riayet edebilmek i?in onun s?rr?n? saklamal?y?z! Ay?b?n? ?rtmeliyiz! Konu?tu?u zaman s?z?n? kesmeden dinlemeliyiz! ?yili?ine dair bir s?z duyarsak kendisine s?yleyip sevindirmeliyiz! Hakk?nda ?z?c? bir ?ey konu?urlarsa saklamal?y?z! Sevdi?i isimle ?a??rmal?y?z!
Gizledi?i bir ?ey olursa ??renmeye ?al??mamal?y?z! ?yi huylar? ile onu ?vmeliyiz! Onun ?erefini her yerde m?dafaa etmeliyiz! Nasihate ihtiyac? olursa, ya ?ok yumu?ak anlatmal?y?z veya umumi bir misal vererek nasihat etmeliyiz. Ufak tefek hatalar?na g?z yummal?y?z! Hatas?n? y?z?ne vurup kesinlikle azarlamamal?y?z! ?yili?ini g?r?nce te?ekk?r etmeliyiz! Bir vazife vermek gerekti?inde en hafifini vermeliyiz! S?k?nt?l? anlar?nda ferahl?k vermeye ?al??mal?y?z!
Ba??na gelen k?t?l?kten dolay? kendi ba??m?za gelmi? gibi ?z?lmeliyiz! Sevgide samimi olabilmek i?in d???m?z nas?lsa i?imiz de ?yle olmal?!
(Arkada??n k?y?n?n k?pekleri, di?er k?y?n k?peklerinden daha sevgili olmad?k?a, sevgide samimiyet yok demektir.)
Geldi?i zaman aya?a kalk?p kar??lamal?y?z! Giderken de kalk?p u?urlamal?y?z! Daima ona dua etmeliyiz! Vefat etti?i zamanda yak?nlar?na vefaya devam etmeliyiz! Has?l? kelam kendimiz i?in neyi istiyorsak, arkada??m?z i?in de ayn? ?eyi istemeliyiz! ??nk? kendisi i?in sevdi?ini, arkada?? i?in sevmeyen kimsenin sevgisinde sadakat yoktur, nifak vard?r. B?yle bir arkada?l?k da d?nyada ve ahirette vebal olur.
Bu arkada?l?klar, yaln?z kalbinde hikmet bulunan salih M?sl?manlar aras?nda vuku bulur. K?firin ve bid’at ehlinin kalbinde hikmet bulunmad???ndan b?yle arkada?l?k ?erefine kavu?amazlar.
Bid’at ehli ile salih bir kimsenin bahsedilen ?ekilde arkada?l?k kurmalar? m?mk?n de?ildir. Zira hadis-i ?erifte, ki?inin dininin arkada??n?n dini gibi oldu?u bildirilmi?tir. Bu bak?mdan k?firle m?minin, fas?kla salihin ?yle arkada? olmalar? d???n?lemez.
Arkada??m?za kar?? vefak?r olmal?y?z! Vefa demek, kendisiyle ?m?r boyu ve ?ld?kten sonra da muhabbeti devam ettirmektir. Az da olsa ?ld?kten sonra vefa g?stermek, hayattaki iyiliklerden daha makbuld?r. ?l?ler i?in dua etmelidir. Yak?nlar?na ikramda bulunmal?d?r. Peygamber efendimiz ihtiyar bir kad?na ikramda bulundu. Sebebini soranlara buyurdu ki:
(Bu kad?n, Hatice’nin sa?l???nda bize gelir giderdi. Ahde vefa, dindendir.) [Hakim]
Arkada?a kar?? vefak?rl???n ?artlar?ndan biri de, onun dost ve akrabalar?n? aray?p sormakt?r. Onlar?n hakk?na riayet, arkada?a ikram etmekten daha k?ymetlidir. Arkada? buna daha fazla memnun kal?r. ??nk? sevgi, sevilen kimsenin kap?s?ndaki k?pe?e kadar sevmesiyle ?l??l?r. ?eytan?n en ?ok sevdi?i ?ey, arkada?lar aras?ndaki muhabbetin kesilmesidir. B?t?n imkanlar? ile bu muhabbeti, sevgiyi bozmaya ?al???r.
Onun i?in ?eytan?n oyununa gelmeyelim! Arkada??n kusurlar?n? fazilet, hakaretini de iltifat olarak kabul etmeye ?al??al?m! ?eytan madem ki aram?z? a?maya ?al??maktad?r, ona f?rsat vermemek ba?ta gelen vazifemiz olmal?d?r.
?ki arkada? birbirine sert bakt? m?, ?eytan sevincinden g?bek atar. Meluna f?rsat verilmemelidir. Allah? te?l? mealen, (Kullar?ma s?yle, g?zel konu?sunlar! ??nk? ?eytan, aralar?n? bozar) buyurmaktad?r. (?sra 53)
?ok g?nah i?leyenin arkada?? ?ok olmaz. Allah dostlar?n?n duru?u sevgi telkin eder. ?yi kimse, makam sahibi olsa da, eski arkada?lar?n? arar. Hikmet ehli, (Kerem sahipleri, darl?k zamanlar?nda kendileriyle d???p kalkanlar?, geni?lik zamanlar?nda da ararlar) demi?tir. Arkada?l??? devam ettirmek kolay de?ildir. ??nk? ?eytan devaml? aralar?n? bozmaya ?al???r. Onun i?in buyurulmu?tur ki:
(Arkada?l?k ince ve latif bir cevherdir. Korumas?n? bilmezsen kazaya u?rar.)
Bu cevheri korumak arkada?ta kusur aramamakt?r. Onu kendine tercihtir. Dostlu?a vefan?n ?artlar?ndan biri de dostunun d??man? ile dostluk kurmamakt?r. Dostunun d??man? ile birlikte gezmek, husumette, d??manl?kta ortak olmak demektir. Aksine, dostun sevmedi?i kimselerden uzak durmal?, dostun dostlar?na yak?n olmal?d?r.
Gizledi?i bir ?ey olursa ??renmeye ?al??mamal?y?z! ?yi huylar? ile onu ?vmeliyiz! Onun ?erefini her yerde m?dafaa etmeliyiz! Nasihate ihtiyac? olursa, ya ?ok yumu?ak anlatmal?y?z veya umumi bir misal vererek nasihat etmeliyiz. Ufak tefek hatalar?na g?z yummal?y?z! Hatas?n? y?z?ne vurup kesinlikle azarlamamal?y?z! ?yili?ini g?r?nce te?ekk?r etmeliyiz! Bir vazife vermek gerekti?inde en hafifini vermeliyiz! S?k?nt?l? anlar?nda ferahl?k vermeye ?al??mal?y?z!
Ba??na gelen k?t?l?kten dolay? kendi ba??m?za gelmi? gibi ?z?lmeliyiz! Sevgide samimi olabilmek i?in d???m?z nas?lsa i?imiz de ?yle olmal?!
(Arkada??n k?y?n?n k?pekleri, di?er k?y?n k?peklerinden daha sevgili olmad?k?a, sevgide samimiyet yok demektir.)
Geldi?i zaman aya?a kalk?p kar??lamal?y?z! Giderken de kalk?p u?urlamal?y?z! Daima ona dua etmeliyiz! Vefat etti?i zamanda yak?nlar?na vefaya devam etmeliyiz! Has?l? kelam kendimiz i?in neyi istiyorsak, arkada??m?z i?in de ayn? ?eyi istemeliyiz! ??nk? kendisi i?in sevdi?ini, arkada?? i?in sevmeyen kimsenin sevgisinde sadakat yoktur, nifak vard?r. B?yle bir arkada?l?k da d?nyada ve ahirette vebal olur.
Bu arkada?l?klar, yaln?z kalbinde hikmet bulunan salih M?sl?manlar aras?nda vuku bulur. K?firin ve bid’at ehlinin kalbinde hikmet bulunmad???ndan b?yle arkada?l?k ?erefine kavu?amazlar.
Bid’at ehli ile salih bir kimsenin bahsedilen ?ekilde arkada?l?k kurmalar? m?mk?n de?ildir. Zira hadis-i ?erifte, ki?inin dininin arkada??n?n dini gibi oldu?u bildirilmi?tir. Bu bak?mdan k?firle m?minin, fas?kla salihin ?yle arkada? olmalar? d???n?lemez.
Arkada??m?za kar?? vefak?r olmal?y?z! Vefa demek, kendisiyle ?m?r boyu ve ?ld?kten sonra da muhabbeti devam ettirmektir. Az da olsa ?ld?kten sonra vefa g?stermek, hayattaki iyiliklerden daha makbuld?r. ?l?ler i?in dua etmelidir. Yak?nlar?na ikramda bulunmal?d?r. Peygamber efendimiz ihtiyar bir kad?na ikramda bulundu. Sebebini soranlara buyurdu ki:
(Bu kad?n, Hatice’nin sa?l???nda bize gelir giderdi. Ahde vefa, dindendir.) [Hakim]
Arkada?a kar?? vefak?rl???n ?artlar?ndan biri de, onun dost ve akrabalar?n? aray?p sormakt?r. Onlar?n hakk?na riayet, arkada?a ikram etmekten daha k?ymetlidir. Arkada? buna daha fazla memnun kal?r. ??nk? sevgi, sevilen kimsenin kap?s?ndaki k?pe?e kadar sevmesiyle ?l??l?r. ?eytan?n en ?ok sevdi?i ?ey, arkada?lar aras?ndaki muhabbetin kesilmesidir. B?t?n imkanlar? ile bu muhabbeti, sevgiyi bozmaya ?al???r.
Onun i?in ?eytan?n oyununa gelmeyelim! Arkada??n kusurlar?n? fazilet, hakaretini de iltifat olarak kabul etmeye ?al??al?m! ?eytan madem ki aram?z? a?maya ?al??maktad?r, ona f?rsat vermemek ba?ta gelen vazifemiz olmal?d?r.
?ki arkada? birbirine sert bakt? m?, ?eytan sevincinden g?bek atar. Meluna f?rsat verilmemelidir. Allah? te?l? mealen, (Kullar?ma s?yle, g?zel konu?sunlar! ??nk? ?eytan, aralar?n? bozar) buyurmaktad?r. (?sra 53)
?ok g?nah i?leyenin arkada?? ?ok olmaz. Allah dostlar?n?n duru?u sevgi telkin eder. ?yi kimse, makam sahibi olsa da, eski arkada?lar?n? arar. Hikmet ehli, (Kerem sahipleri, darl?k zamanlar?nda kendileriyle d???p kalkanlar?, geni?lik zamanlar?nda da ararlar) demi?tir. Arkada?l??? devam ettirmek kolay de?ildir. ??nk? ?eytan devaml? aralar?n? bozmaya ?al???r. Onun i?in buyurulmu?tur ki:
(Arkada?l?k ince ve latif bir cevherdir. Korumas?n? bilmezsen kazaya u?rar.)
Bu cevheri korumak arkada?ta kusur aramamakt?r. Onu kendine tercihtir. Dostlu?a vefan?n ?artlar?ndan biri de dostunun d??man? ile dostluk kurmamakt?r. Dostunun d??man? ile birlikte gezmek, husumette, d??manl?kta ortak olmak demektir. Aksine, dostun sevmedi?i kimselerden uzak durmal?, dostun dostlar?na yak?n olmal?d?r.
)