Homeros

M.Ö. 8. yüzyılda İzmir'de veya Sakız Adası'nda yaşadığı sanılan Homeros Yunan duygu ve düşüncesinin ilk ürünleri olan İlyada ve Odysseia adlı destanların derleyicisidir. Troya Savaşı'na ilişkin söylenceleri toplayan İlyada'da eski Yunanlıların gelenek ve görenekleri dini ve felsefi inançları ve Çanakkale'nin tarihi coğrafyası hakkında önemli bilgiler vardır.

Konusu kuruluşu ve anlatım yöntemleri bakımından İlyada'dan farklı olan Odysseia'da ise Troya'nın yıkılışından sonra yurdu İthake'ye dönmek üzere yola çıkan Akha önderlerinden Odysseus'un 10 yıl süren yolculuğu sırasında başından geçen olaylar anlatılır. Bu destanda da aynı türden bilgilere rastlamak mümkündür.

M.Ö. 4. yüzyılda Atina'da yazıya aktarılan Homeros Destanlarındaki dini anlayış Atinalılar tarafından aynen benimsenmiş ve İlyada ve Odysseia Yunan eğitiminin temeline yerleştirilmiştir. Bunların Yunan toplumundaki işlevi M.Ö. 4. yüzyılda Platon'un Devleti'nde eleştirilinceye dek hiç sorgulanmamıştır.

HIPOKRAT

Hipokrat M.Ö. 460 yılında Kos (İstanköy) Adası'nda dünyaya gelmiştir. Babası da hekim olan Hipokrat tababet ile ilk derslerini babasından almıştır. Hayatının büyük bir kısmı gezmekle geçen Hipokrat gerçek tababetin kurucusu sayılır. Tedavi san'atını birtakım eski inanışlardan arındıran hastalıkların ilk tariflerini ortaya koyan medikal deontolojinin temellerini atan Hipokratı'ın en ünlü eseri "La Medicine (Tababet)"dir. Hipokrat bu eserinde iyi bir hekimi şu şekilde tarif etmektedir: "Hekimin renkli bir çehresi ve güçlü bir vücudu olmalıdır; çünkü halk sağlıklı görünmeyen bir hekimin başkalarını doğru dürüst tedavi edemeyeceği kanısındadır. Ayrıca hekim kişisel temizliğine çok dikkat etmeli ve güzel kokmalıdır.

Hipokrat'ın aforizmaları da ünlüdür. Sonradan derlenen bu sözler özellikle ileri tarihlerde islam hekimlerince çok önemsenmiştir.

* "Hekim tatlı sözlü olmalıdır."
* "Hekim hastasının yanında gerektiği kadar kalmalıdır."
* "Hekim çağrıldığı hastaya söz verdiği zamanda gitmelidir."

Tıpta yemin denilince ilk akla gelen Hipokrat'tır. Hipokrat hekimlik gibi kutsal bir mesleğe girecek olan her genci yemin gibi manevi bir bağla etki altında tutmak ve böylece hekimliğin asıl geleneklerini korumak istemiştir.

Hipokrat'ın ölüm tarihi kesin olarak belli değildir. M.Ö. 377 ile 359 yılları arasında öldüğü düşünülmektedir.

LUC IRİGARAY



Çağdaş Fransız feminist düşünür. Parlern ‘est pas jamais neutre [Asla Yansız Olmayan Konuşma] La ¤¤¤e linguistique [Linguistik Cinsiyeti ¤¤¤es et Geneologies [Cinsiyetler ve Soy kütükleri] Je tu nous: Pour une Culture de la Diffarance [Ben Sen Biz: Bir Farklılık Kültürüne Doğru].

Felsefeye psikiyatri ya da psikoloji alanından gelen Irigaray çağın önemli kadın düşünürlerinin başında gelir. Derrida’nın ¤¤¤¤fiziğin zorunlu kıldığı bastırma ve marjinalleştirmelere dair açıklamasından ilham alan Irigaray tüm dikkatini kültür tarafından baskı altına alınana yöneltmiştir. O nitekim kadının gerek ¤¤¤¤fizik ya da felsefede ve gerekse de kültürde dışlanmış olduğunu öne sürer. Kadın Batı ‘nın kültürel imarjinerinde var değildir. Batı kültürü Freud’un Totem ve Tabu’sunun baba katlinden çok daha eski olan bir ana katli üzerine inşa edilmiştir. (Eudipus ve Electra kompleksleri)

Buna göre Irigaray öncelikle felsefe tarihinde unutulmuş olan kadını arar. O bu bağlamda görme duyusundan nesne bilgisinden uzaklaşan ve özü varlığın formu gerçekliğin ölçüsü yapan Platon’dan başlayarak günümüze kadar olan bütün bir Batı felsefesi geleneğini eleştirir. Irigaray bununla da kalmayıp dildeki cinsel yönelimleri araştırmıştır. Kadının fallik olan dilde temsil edilmediğini öne süren filozofa göre iletişimde bulunmak ve başkalarıyla ilişki kurabilmek yani sosyal olabilmek için kadınlar ya erkeklerin dilini konuşmak ya da kendi dillerini yaratmak zorundadırlar. Geleneğin kendisini eksik bir Gestalt erkek öznenin uçuk akıldışı hiçbir zaman tam olamayan bir yansıması olarak gördüğünü söylediği kadının dilde temsil edilmediğini tekrar tekrar ifade eden Irigaray özgül kadınca söylemin eski/yeni sözlerini egemen düzenin çeşitli şekillerde yıkıldığı köşe taşlarına yerleştirmeye çalışmıştır. Buna göre o kadın cinsel organının biçimiyle ilgili bambaşka yapılar ortaya atarak psikanalizin fallüsüyle alay etmiş erkek düşüncesinin kadın için aynada oluşturduğu imgeyi parçalamaya veya boşaltmaya kalkışmıştır.

Irigaray aynı şeyin kadının sosyal statüsü için de geçerli olduğunu dile getirdikten sonra kadının erkeğin erkeğin de kadının yerinde hiçbir zaman olamayacağı bir farklılık etiği geliştirmiştir. Bir cinsel farklılık etiğinin kadın jeneolojileriyle olan bağlarını yeniden kurması gerektiğini savunan Irigaray’a göre kadının jeneolojisini yeniden inşa etmek veya canlandırmak bastırılmış kadını desteklemek ona bir ifade imkanı kazandırmak kendine özgü kültürünü iade etmektir. O kadınların son yıllarda kazandıkları hakların büyük bir bölümünün onların erkek postuna bürünmelerine izin veren haklar olduğunu iddia eder. Ona göre eşit haklara sahip olma ve hukuk düzeninin tarafsız olduğu mitosuna karşı farklılık ilk olarak haklarda kadınlar için ayrılık yapılmasıyla aşikar hale getirilmelidir. Zira bu durumda yapılan klasik hukukun erkek damgalı şekli karşısında kadınları eşitliğe zorlamak olacaktır. İkinci olarak da cinslerin hukukta ilk kez kendilerini göstermeleri gerekmektedir.

İbn-i SİNÂ:


(980 - 1037)

Ailesi Belh'ten gelerek Buhara'ya yerleşmişti. İbn Sinâ babası Abdullah maliyeye ait bir görevle Afşan'dayken orada doğdu. Olağanüstü bir zekâ sahibi olduğu için daha 10 yaşındayken Kur‘an-ı Kerim'i ezberledi. 18 yaşında çağının bütün ilimlerini öğrendi. 57 yaşındayken Hemedan'da öldüğü zaman 150'den fazla eser bıraktı. Eserleri Latince’ye ve Almanca’ya çevrilmiş tıp kimya ve felsefe alanında Avrupa’ya ışık vermiştir. Onu Latinler “Avicenna” adıyla anarlar ve eski Yunan bilgi ve felsefesinin aktarıcısı olarak görürler.

İbn Sinâ daha çocukluğunda çevresini hayrete düşüren bir zekâ ve hafıza örneği göstermiştir. Küçük yaşta çağının bütün ilimlerini öğrenmişti. Gündüz ve gece okumakla vakit geçirir mum ışığında saatlerce çoğu zaman sabahlara kadar çalışırdı. Pek az uyurdu.

Buhara Emiri Nuh İbni Mansur’u ağır bir hastalıktan kurtardı ve bu yüzden de Samanoğulları sarayının kütüphanesinde çalışma iznini aldı. Bu sayede pek çok eseri elinin altında bulduğu için vaktini kitap okumak ve yazmakla geçirdi. Hükümdar öldüğü zaman o henüz yirmi yaşındaydı ve Buhârâ'dan ayrılarak Harzem'e gitti: EI-Bîrûni gibi büyük bir şöhret ve değerin onun çalışkanlığına bilgisine değer vermesi kendisini yanına kabul etmesi beraber çalışması hakkında kıskançlığa yol açtı. Bu yüzden takibata bile uğradı. Harzem'de barınamayarak yeniden yollara düştü. Şehirden şehre dolaşarak nihayet Hemedan'a kadar geldi ve orada kalmaya karar verdi.

İbni Sînâ çoğu fizik astronomi ve felsefeyle ilgili olarak 150 civarında eser yazmıştı. Farsça olan birkaçı dışında bunların hepsi Arapça'dır. Çünkü o devirde ilim eserlerini Arap diliyle yazmak âdetti. Arapça'ya bu bakımdan değer verilirdi. Bilhassa tıp ilmine dair araştırmaları son derece orijinal ve doğrudur. Bu yüzden doğu ve batı hekimliğine kelimenin tam anlamıyla 600 yıl hükmetmiştir.

Eserleri Batı dillerine Latince yoluyla çevrilerek Avicenna diye şöhrete ulaşan İbn Sinâ yanlış olarak bir süre Avrupa'da İranlı hekim ve filozof olarak tanınmıştır. Bunun da sebebi eserlerini Türkçe yazmamış olmasındandır... Bununla beraber batılılar da kendisini Hâkim-i Tıb yani hekimlerin piri ve hükümdarı olarak kabul etmişlerdir. 16 yaşındayken pratik hekimliğe başlayan İbn Sinâ resmî saray doktorluğu da yapmıştır.

Matematik astronomi geometri alanlarında geniş araştırmaları vardır. İbni Sînâ tıp araştırmaları yaparken bazı hastalıkların bulaşmasında göze görünmeyen birtakım yaratıkların etkisi olduğunu yani mikropların varlığını sezmiş ve bu bilinmeyen mahluklardan eserlerinde sık sık bahsetmiştir. Mikroskobun henüz bilinmediği bir devirde böyle bir yargıya varmak çok ilginçtir.

Şifa adlı eseri bir felsefe ansiklopedisidir. Diğer eserlerine gelince bunlar arasında en tanınmış olanlarından: el-Kanun fi’t-Tıb isimli kitabı tamamen bir tıp ansiklopedisidir. Necât ve İşÃ¢rât adlı kitapları ve Aristo’nun felsefesini anlatan yirmi ciltlik Kitâbü’l-İnsâf’ı başta gelen eserlerindendir.İbn Sinâ kimya alanında da çalıştı ve önemli keşiflerde bulundu. Bu hususta Berthelet kimya ilminin bugünkü hale gelmesinde İbn Sinâ’nın büyük yardımı olduğunu söyler.Bu çalışmaları ve etkileriyle İbn Sinâ Doğu ve Batı kültürünü geliştiren büyük bilginlerden biri oldu. Bütün bunlardan başka İbn Sinâ çok güzel şiirler yazdı. Hatta Türkçe olarak yazmış olduğu şiirler de vardır.

İbn Sinâ 1037 tarihinde Hemedan’da mide hastalığından öldü.
İbn Sinâ’nın asıl büyüklüğü doktorluğundadır. Şifâ adındaki 18 ciltlik ansiklopedisi ismine rağmen tıptan çok matematik fizik ¤¤¤¤fizik teoloji ekonomi siyaset ve musiki konularını içine alır. Onun tıp şaheseri kısaca Kanûn diye bilinen el-Kanûn Fi’t-Tıb adlı büyük kitabıdır. Eser fizyoloji hıfzıssıhha tedavi ve farmakoloji bahislerine ayrılmıştır. Konular dikkatle incelendiğinde İbn Sinâ’nın bugünkü tıp için bile geçerli olan pek çok ileri görüşleri bulunduğunu; mesela mikroskop olmadığı halde hastalıkların ‘mikrop’ mefhumuna benzer yaratıklarca meydana getirildiğini sezebildiğini görürüz.
İbn Sinâ’nın Kanûn adlı eseri XII. yüzyılda Latince’ye çevrildi ve Batı tıp aleminde bir patlama tesiri yaptı. Roma’nın Galen’i de Er Razi’de ilimde eriştikleri tahtlarından indirildiler ve çağın Fransa’sının en meşhur tıp fakülteleri olan Montpellier ve Lauvain Üniversiteleri’nin temel kitabı Kanûn oldu. Durum XVII. yüzyılın ortalarına kadar böyle devam etti ve İbn Sinâ 700 yıl Avrupa’nın tıp hocası oldu. Altı yüzyıl önce Paris Tıp Fakültesi’nin kütüphanesinde bulunan 9 ana kitabın en başında İbn Sinâ’nın Kanûn’u yer almıştır.

Bugün hala Paris Üniversitesi’nin tıp fakültesi öğrencileri St. Germain Bulvarı yanındaki büyük konferans salonunda toplandıklarında iki kişinin duvara asılı büyük boy portresiyle karşılaşırlar. Bu iki portre İbn Sinâ ve er-Razi’ye aittir.

Aristotelesçi felsefe anlayışını İslam düşüncesine göre yorumlayarak yaymaya çalışmış görgücü-usçu bir yöntemin gelişmesine katkıda bulunmuştur.

Buhara yakınlarında Hormisen'de doğdu 21 Haziran 1037'de Hemedan'da öldü. Gerçek adı Ebu'l-Ali el-Hüseyin Abdullah İbn Sinâ'dır. Babası Belh'ten göçerek Buhara'ya yerleşmiş Samanoğulları hükümdarlarından II.Nuh döneminde sarayla ilişki kurmuş yüksek görevler almış olan Abdullah adlı birisidir. İbn Sinâ önce babasından sonra çağın önde gelen bilginlerinden Natilî ve İsmail Zahid'den mantık matematik gökbilim öğrenimi gördü. Bir süre tıpla ilgilendi özellikle hastalıkların ortaya çıkış ve yayılış nedenlerini araştırdı sağıltımla uğraştı. Bu alandaki başarısı nedeniyle II. Nuh'un özel hekimi olarak görevlendirildi onu sağlığa kavuşturunca dönemin önde gelen tıp bilginlerinden biri olarak önem kazandı.

İbn Sinâ'nın felsefeye karşı ilgisi deney bilimleriyle başlamış Aristoteles ve Yeni-Platoncu görüşleri incelemekle gelişmiştir. İslam ve Yunan filozoflarının görüşlerini yorumlayan ve eleştiren İbn Sinâ'nın ele aldığı sorunlar genellikle Aristoteles ve Farabi'nin düşünceleriyle bağımlıdır. Bunlar da bilgi mantık evren (fizik) ruhbilim ¤¤¤¤fizik ahlak tanrıbilim ve bilimlerin sınıflandırılmasıdır. Belli bir düşünce dizgesine göre yapılan bu düzenlemede her sorun bağımsız olarak ele alınıp çözümüne çalışılır.

Bilgi sezgi ile kazanılan kesin ilkelere göre sonuçlama yoluyla sağlanır. Bu nedenle bilginin gerçek kaynağı sezgidir. Bilginin oluşmasında deneyin de etkisi vardır ancak bu etki usun genel geçerlik taşıyan kurallarına uygundur. Ona göre "bütün bilgi türleri usa uygun biçimlerden oluşur." Bilginin kesinliği ve doğruluğu usun genel kurallarıyla olan uygunluğuna bağlıdır. Us kuralları insanın anlığında doğuştan bulunan değişmez ve genel geçerlik taşıyan ilkelerdir. Sonradan duyularla kazanılan bilgi için de bu kurallara uygunluk geçerlidir. Deney verileri us ilkelerine göre yeni bir işlemden geçirilerek biçimlenir onların bundan öte bir önem ve anlamı yoktur. Çelişmezlik özdeşlik ve öteki varlık ilkeleri usta bulunur deneyden gelmez.

İbn Sinâ'ya göre varlık tasarlamakla bağlantılıdır. Bütün düşünülenler vardır ve var olanlar tasarlanabilen düşünülür biçimlerdir (makuller). Bu nedenle düşünmekle var olmak özdeştir. Atomcu görüşün ileri sürdüğü nitelikte bir boşluk yoktur. Uzay ise bir nesnenin kapladığı yerin iç yüzüdür. Varlık kavramı altında toplanan bütün nesnelerin değişmeyen sınır ve niteliklerini koruyan belli bir yeri vardır. Devinme bir nesnenin uzayda eyleme geçişidir.
Mantık insanı gerçeklere ulaştırmaz yalnız birtakım yanılmalardan korur. Düşünme yetisi gerçeği kavramak için mantıktan geçici bir araç olarak yararlanır. Düşünme eyleminin sağlıklı olması için mantık ilkeler ve kurallar koyabilir anlıkta bulunan ve bilinen bilgilerden yola çıkarak bilinmeyenleri saptama olanağı sağlar. Bu özelliği nedeniyle mantık düşünmenin genel kurallarını bulan düzenleyen bu kurallar arasındaki gerekli bağlantıyı ve birliği kuran bir bilimdir. Mantık kuralları genel geçerlik taşıyan ve değişmeyen kesin kurallardır. Mantığın kavramlar ve yargılar olmak üzere iki alanı vardır. Her bilimsel bilgi ya kavram ya da yargılara dayanır. Kavram ilk bilgidir ve terim ya da terim yerine geçen bir nesneyle kazanılır. Yargı ise tasımla kazanılır.

Mantığın konusu incelenirken tanım temel alınmalıdır. Tanımlar birbirlerine bağlandıklarında kanıt ve çıkarıma varılır. Kavram önce tekil bir algıdır (sezgi). Yargı ise iki tekil terim arasındaki ilişkidir. Kavramlar açık ve kapalı belirleme olarak ikiye ayrılır. Varlığın töz nicelik nitelik ilişki yer zaman durum iyelik etki edilgi gibi on kategorisi vardır.

İbn Sinâ mantığında en önemli yeri tanım tutar. Bir kavramı tanımlamak için bu kavramın bireylerinden biri göz önüne alınmalıdır. Tikelin belirlenmesi tümelden kolaydır. Eksiksiz bir tanım yakın cins ile yapılmalıdır. En yetkin tanımsa kavramın yakın cinsi ile türsel ayrımdan oluşur. Tanım ikiye ayrılır; Gerçek tanım ve sözcük tanımları.

Önermeler yüklemli ve koşullu olabilirler. Yüklemli önerme bir düşünce ötekine yüklendiği zaman ya onaylanır ya da yadsınır. Koşullu önermeler bir ötekinin koşulu ya da sonucu olarak bağlanan terimlerde görülür. Önermeler varsayımlı nitelik ve nicelikleri bakımından tekil belirsiz ve belirli olur. Tasım bitişik ve ayrık olmak üzere ikiye ayrılır. Bitişik tasımların öncüleri anlam bakımından sonuç önermesini içerir. Ayrık tasımlarda ise sonuç önermesi öncüllerde bulunabilir.

Tümeller bütün varlık türlerinin oluşumundan önce Tanrı düşüncesinde birer tanrısal kavram olarak vardır. Varlıkların oluş nedeni ve onlara biçim kazandıran tümellerdir. Tümeller Tanrı'da ussal olarak bulunan nesnelerde ve bireylerde içkin olan öteki de nesnelerin dışında ve anlıkla birlikte olan mantıksal tümel diye üçe ayrılır. Birinci türe giren tümel ¤¤¤¤fiziği ilgilendirir. İbn Sinâ fiziği ¤¤¤¤fiziğe giriş olarak düşünür.

Fiziğin konusu madde ve biçimden oluşan nesnelerdir. Biçim maddeden önce yaratılmıştır. Maddeye bir töz özelliği kazandıran biçimdir. Maddeden sonra ilinek gelir. Biçimler maddeye ilinekler ise töze katılır. Doğal nesneler kendi öz ve nitelikleriyle bilinir. Bütün nitelikler de birinci nitelikler ve ikinci nitelikler olmak üzere ikiye ayrılır. Birinci nitelikler nesnelere bağlıdır ikinciler ise nesnelerden ayrı olarak varlığını sürdürür. İbn Sinâ'ya göre nesnel evrende bulunan güç ve devinimin temelini ikinci nitelikler oluşturur. Nesneler kendilerinde bulunan gizli güçle devinime geçerler. Bu güç ise doğal güç öznel güç tinsel güç olmak üzere üç türlüdür. Doğal güç nesnede doğal biçim ve yerlerle ilgili nitelikleri taşır. Çekim ve ağırlık bu türdendir. Öznel güç nesneyi devingen ya da durağan duruma getirir. Bunda da bilinçli ya da bilinçsiz olma özelliği bulunur. Tinsel güç herhangi bir organın aracın yardımı olmaksızın doğrudan doğruya bir istençle eylemde bulunmaktadır. Buna gök katlarının özleri adı da verilir. İbn Sinâ'nın geliştirdiği bu güç kuramının kaynağı Aristoteles ve Yeni-Platonculuk'tur. Ancak o bu güçlerin sonsuz olduğu kanısında değildir. Ona göre zaman ve devinim kavramları da birbirine bağlıdır çünkü devinimin bulunmadığı algılanmadığı bir yerde zaman da yoktur.

İbn Sinâ'nın felsefesinde Aristoteles'in geliştirdiği düşünce dizgesine uygun olarak ruh kavramının önemli bir yer tuttuğu görülür. Ona göre biri bitkisel öteki insanla ilgili olmak üzere iki türlü ruh vardır. İnsan ruhu gövdeye gereksinme duymadan doğrudan doğruya kendini bilir bu nedenle tinsel bir tözdür. Gövdeyi devindiren ona dirilik kazandıran bu tözün başka bir özelliği de yetkin düşünme yeteneği anlık olmasıdır. Düşünme eylemi yaratan ruhtur o gövdeyi gerektirmez ancak gövde var olabilmek için tini gereksinir. İnsan ruhu gövde biçiminde değildir usa uygun biçimleri kavramaya elverişli bir töz olduğundan gövdesel yapıda yer alamaz. Gövde bölünebilen öğelerden oluşmuş bir bütündür oysa tin bir birliktir bölünmeye elverişli değildir sürekli olarak özünü ve birliğini korur. Tin bütün izlenimleri gövde aracılığıyla alır anlık yoluyla kavramları kavramlara dayanarak usa vurmayı oluşturur. Bu yüzden gövdeyle dolaylı bir bağlantısı vardır. Ancak bu bağlantı tin için bir oluş koşulu değildir.
Canlı sorununa gözleme dayalı bir ruhbilim anlayışıyla çözüm arayan İbn Sinâ'ya göre dirilik bir bileşimdir. Doğal organların göksel güçler yardımıyla bileşmesinden canlılar ortaya çıkar. Bu olay da belli aşamalara uygun olarak gerçekleşir. İlk ortaya çıkan canlı bitkidir. Bitkide tohumla üreme beslenme ve büyüme güçleri vardır. İkinci aşamada ortaya çıkan hayvanda ise kendi kendine devinme ve algı güçleri bulunur. Devinme gücünden isteme ve öfke doğar. Algı gücü de iç ve dış algı olmak üzere ikiye ayrılır. İnsan özü doğal evrim sürecinde en üst düzeyde gerçekleşmiş bir oluşumdur bu nedenle öteki varlıklardan ayrılır. İnsanda dış algı duyumlarla iç algı da beynin ön boşluğunda bulunan ortak duyu ile sağlanır. Duyularla alınan izlenimler bu ortak duyu ile beyne gider. Beynin ön boşluğunda sonunda tasarlama yetisi bulunur. Bu yeti duyu izlenimlerini sağlamaya yarar. İnsan için en önemli olan düşünen öz yapıcı ve bilici güçlerle donatılmıştır. Yapıcı güç (us) gerekli ve özel eylemler için gövdeyi uyarır. Bilici güç ise yapıcı gücü yönlendirir. Özdekten ayrılan tümel biçimlerin izlerini alır. Bu biçimler soyutsa onları kavrar değilse soyutlayarak kavrar. İnsanda iyiyi kötüden yararlıyı yararsızdan ayıran yapıcı güçtür bu nedenle bir istenç niteliğindedir.