Babas?n? d???nmek her o?ul i?in biraz yaralay?c?d?r. Yaln?zca a??r bir sorumluluk olarak omuzlar?na y?klenmi? “baba hakk?”n? ?deyip ?deyemediklerine dair duyduklar? ??phelerin i?lerini kanatmas? de?ildir s?z konusu olan. Bir o?lun, babas? hakk?nda d???nmeye ba?lamas?, i?inde bi?imlendi?i d?nyayla ve o d?nyay? temsil eden en kuvvetli fig?rle (“Baba”
yeniden hesapla?mas?d?r da... B?yle bir hesapla?ma, art?k telafi edilemez hatalar?n, m?dahele etmenin m?mk?n olmad??? ar?zalar?n, pi?manl?klar?n, k?zg?nl?klar?n, su?lamalar?n sald?r?s?na a??k olmak anlam?na gelecektir. Bu da eni konu bir cesaret i?idir.
Babam?n ?l?m?n?n ard?ndan beni hayli derinden sarsan, onu asl?nda ne kadar az tan?d???m?n fark?na varmam oldu. ?yle ki, ?l?m?n? kabullenmek bile daha fazla ac? veren bir s?re? de?ildi. Sessiz sedas?z hayat?mdan ??k?veren bu adam?n zaten te?his edilmesi g?? kimli?i, zaman?n ac?mas?z h?zda savrulan tozlar? alt?nda t?m?yle yitip gitmeye yazg?l?yd?. Kararl?, inat?? ve g?z? pek biri bu durumdan, alt?ndan kalkabilece?i bir g?rev edinebilir ve ge?mi?in kapanan avu?lar?ndan kurtarabildi?i her hat?ray?, bir ayr?nt?y?, bir tavr?, belli belirsiz bir jesti, ?nemsizmi? gibi s?ylenen bir s?z?, k???k bir ???d?, tatl? bir sitemi veya kuvvetli bir tekmeyi b?y?k bir maharetle ??z?mleyebilir ve hayat?n?n haritas?na babas?n?n eliyle kaz?nan ?izgileri okuyabilece?i birer anahtara d?n??t?rebilirdi. Benim gibi en ufak bir zorlu?un kokusunu ald???nda, hemen tabanlar? ya?lamay? d???nen biri i?in bu, g?ze al?namaz bir ?eydi. ??yle diyordum: “B?rakal?m, her ?eyi bildi?i gibi yoluna koysun unutu?un bilgeli?i..” Hep yapt???m? tercih etmekte zorlanmad?m sonu?ta... Hi?bir ?ey yapmamam yeterliydi.
•••
Ne isyan edecek, ne de boyun e?ecek kadar tan?m?yordum babam?. Uzun bir s?re bunun, kendi s?n?rl? yeteneklerimin bir sonucu oldu?una inanmaya meyilliydim. Bug?n biliyorum ki as?l sebep, onunla aram?zdaki ili?kinin, baba-o?ul ili?kilerinin en gerilimli—ve belki de bu y?zden en “verimli”—yan?n? te?kil eden bir tahakk?m noktas?ndan yoksun olu?uydu. Onun davran??lar?nda, bir baban?n asl?nda kendine ait olan umutlar?n?n o?lunda ger?ekle?ti?ini g?rmek i?in kolayl?kla bir y?ntem olarak sar?labilece?i o iyi niyetli tahakk?m?n izine rastlanamazd?. Babam, benim g?z?mde otoriteyi simgeleyen bir fig?r olmad? hi?bir zaman. Dolay?s?yla sava?aca??m biri de?ildi; ?at??aca??m, diklenece?im, m?cadele edece?im hi?bir de?eri temsil etme iddias?nda bulunmuyordu. Ne ?ocuklu?umda a??r cezalar ve demir yumruklarla beni korkudan titretecek bir tehdit olu?turdu; ne ba?ka bir d?nyan?n varl???n? ke?fetti?im o ilk gen?lik d?nemimde, kar??s?nda isyan bayra?? a?arak silahlanaca??m bir k?hne anlay???n temsilcili?ine soyundu. Onun planlayarak b?yle bir tutumu benimsedi?ini s?yl?yor de?ilim. Yaln?zca, kendisiyle inatla?mayan ve belki mutsuz da olsa varl???n? ?evreleyen ?artlara sessizce uyum sa?lamaya ?abalayan biriydi. Onun karakterini belirleyen ?ey buydu: D?nyan?n zorluklar? kar??s?ndaki savunmas?zl???...
Bunu fark etmek, benim gibi zek?s? vasat? a?mayan bir ?ocuk i?in bile g?? say?lmazd?. Arkada?lar?m?n ?o?unun babalar?ndan ?lesiye korkmalar?n?, ?nceleri son derece anla??lmaz ve tuhaf buluyordum. Onlardan, babalar?ndan yedikleri temiz dayaklar?n, ald?klar? cezalar?n, izin almadan mahalle ma?lar?na gelememelerinin hik?yelerini dinleye dinleye, as?l tuhafl???n benim babamdan hi? korkmamam oldu?unu ke?fediverdim. ?yi ama neden korkacakt?m ki? De?il iyi bir sopa, ??yle hafif bir tokat bile atmam??t? bana. Top oynamak i?in izin almam gerekti?i akl?m?n ucundan bile ge?mezdi (?st?m? ba??m? y?rt?p kirletti?im i?in annemin ba??r?p ?a??rmalar?na al??m??t?m zaten, ipledi?im yoktu). Derslerime ?al??mam i?in beni s?k??t?rmazd?, notlar?m?n iyi oldu?unu s?ylemem ona yetiyordu. Cebindeki son para bile olsa (daima az paras? olmu?tu) her Cuma g?n? (o g?n, ?ok sevdi?im haftal?k ?ocuk dergisinin ??kt???n? ve onu almak i?in ??ld?rd???m? bilirdi) namaz i?in camiye gitmeden ?nce bah?i?imi avucuma b?rak?rd?. Ne verdi?i bah?i?lerin, ne b?t?n g?n nerelerde s?rtt???m?n hesab?n? sormazd?. Sanki bana sonsuz bir g?veni vard?; asla k?t? bir ?ey yapmazd?m ve asla ba??ma k?t? bir ?ey gelemezdi. Bir ?ocu?un pek de ?ik?yet?i olaca?? bir durum say?lmazd?. Ama bu durumun tuhafl???n? ve korkutuculu?unu, yine babalar?ndan ?d? kopan arkada?lar?m? g?zlemleyerek ??karmakta gecikmedim. Onlar babalar?ndan korkuyorlard? evet, ama yaln?z kendilerinin de?il b?t?n d?nyan?n babalar?ndan korktu?una o kadar emindiler ki... Hi?bir k?t?l???n onlara dokunamayaca?? besbelliydi; hadi ??ks?n da biri buna ??phe etsin! Hele bir h?rs?z evlerine girmeye kalk??s?n, baban?n yumruklar? o h?rs?z?n surat?nda pe?pe?e patlard?. Bir ??retmenimiz haks?z yere mi d?vd? (her zaman haks?z olduklar? su g?t?rmezdi bize g?re), babalar? onun g?z?n? korkutmas?n? bilirlerdi. Tamam, o?ullar? yaramazl?k yapt???nda temiz bir dayak at?yorlard?, ama yaz tatili gelince yepyeni bir bisiklet de al?yorlard?, hem de ?u da?da bile gidebilenlerden. Y?zmesini babalar? ??retiyordu, bal?k tutmas?n?, hatta d?v???rken sa?lam bir yumruk nas?l at?l?r onu bile... Babalar? her ?eyi biliyor, her ?eyden anl?yorlard?. G??l?yd?ler, ?ok g??l?.. Onlarla hi?bir ?ey, hi? kimse ba? edemezdi. Bu babalar?n ?ocuklar? i?in d?nya kolay bir yerdi. Ya?am?n har ?n? e?lenceliydi, yeter ki babalar?n?n tepesini att?racak bir ?ey yapmas?nlar.
Bana gelince, babam? bir adam? tepelerken hayal etmem neredeyse imk?ns?zd?. Onun, b?rak?n kavga etmeyi, birisiyle sert ?ekilde tart??t??? bile g?r?lm?? de?ildi. En iyi kendisine k?zabilen bu adam i?in her ?eyi alttan almak, h?rl?ya h?rs?za bula?mamak d?nyayla ba? etmenin yolu olmu?tu sanki. Ona bakt???mda g?rd???m ?ey buydu: Savunmas?z bir adam. Bu beni delicesine k?zd?r?yordu, ama ?te yandan ona duydu?um sevginin, yo?unlu?unu bu savunmas?z g?r?n???ne bor?lu oldu?unu hissediyor ve babama boyumdan beklenmeyecek bir ?efkat besliyordum. Geceleri hep onun i?in endi?eleniyordum, ??nk? i?i gere?i o karanl?k, her t?rl? k?t?l??? serbest b?rakan saatlerde evde olmuyordu. Bir at?lyenin bek?ili?ini yap?yordu ve o i?i nas?l yapabildi?ini anlayam?yordum. G?nd?zleri de ?al??mak zorunda oldu?u baz? hafta sonlar? ona evden yemek g?t?r?rd?m. Beni at?lyenin kap?s?nda i?yeri sahiplerine ait, bir hayli korkutucu surat? ve iri c?ssesi olan, babam?n s?z?n? dinlemeye al??m?? kurt k?pe?i kar??lard?. K?pe?in varl??? beni sevindirirdi. Sanki k*pek, at?lyeyi de?il de babam? korumak i?in al?nm??t? oraya. Onun, babama bir zarar gelmesine izin vermeyece?ine y?rekten inan?yordum. Ben k?pekle oynarken babam ??le yeme?ini yer, yeme?ini bitirip tezg?h altlar?nda birikmi? olan tala? y???nlar?n? el arabas?na doldurarak ta??maya ba?lad???nda biraz ona yard?m eder, sonra babam? kurt k?pe?ine emanet etmi? olman?n i? rahatl???yla ellerimdeki bo? kaplar? tang?rdatarak eve d?nerdim.
?mr?m boyunca bir miras gibi ta??yaca??m ?rkeklikte, d?nyan?n dayatt??? zorluklar kar??s?nda babam?n tav?rlar?nda ke?fetti?im o savunmas?zl???n ne kadar etkisi var bilmiyorum. ?rkekli?imi bir miras olarak adland?rd???ma g?re, buna inan?yor oldu?um s?ylenebilir, ama haks?zl?k yapmak istemem. Onun davran??lar?nda g?zle g?r?len bir ?rkeklik yoktu. Ona h?kim olan, s?rekli bir korku ya da y?lg?nl?ktan ?ok, belki bug?n fark edebildi?im, o zamanlar anlamam?n imk?ns?z oldu?u bir teslimiyet h?liydi. Bu h?li, kendi (?ocuklu?a ?zg?) hastal?kl? hayalimde farkl? bi?imlendirerek devralm?? olmam daha m?mk?n g?r?n?yor.
Babam?, arkada?lar?m?n babalar?yla kar??la?t?rmaya yeltenmedim, ya da yeltendiysem bile k?sa s?re i?inde bundan vazge?tim. Bir arkada??m evlerine al?nan renkli televizyonda seyretti?i filmi balland?ra balland?ra anlat?rken, bir di?eri yurt d???ndan getirilmi? ?u ufak, ama canl? renkleri olan madeni oyuncak otomobillerini g?sterirken benim umabildi?im tek ?ey, zavall? haftal?k har?l???m?n kesilmemesiydi. Yine de okuyucuyu yan?ltmamak i?in belirtmem gerekir ki, h?limiz bir Kemalettin Tu?cu dram? falan de?ildi. A? yatt???m veya ???yerek okula gitti?im bir g?n olmad?. ?mk?nlar? k?s?tl? bir aileydik o kadar, ?o?u arkada??m da benimkine az ?ok benzer bir aileye sahipti. Ama o arkada?lar?m bile babalar?nda b?b?rlenecek ?zellikler bulmakta hi? zorlanmazlard?. Tabii s?k? palavrac? ?ocuklar olduklar? ??phesizdi, yine de bunu becerebiliyorlard? en az?ndan. Beni bu t?rden palavralar s?kmaktan al?koyan, bunlar?n benim tan?d???m babamla uzaktan yak?ndan ilgisi olmamas? de?il—bu umurumda olmazd?, b?yle bir y?celtme ihtiyac?n?n bir ?ekilde onun kula??na gitmesi h?linde nas?l ?z?lebilece?ini hay?l etmemdi. ?steyece?im en son ?ey onu yaralamak olurdu. Savunmas?z ve “fazla iyi” bir insan? kendi bencilli?im y?z?nden ?zecek de?ildim. Bu ahl?ki yarg?ya d???n?p ta??narak varm?yordum elbette, sadece sezgilerime g?re davran?yordum.
Babam?n benden bekledi?i neydi? Benim i?in, gelece?imle ilgili umutlar?, hay?lleri, planlar? var m?yd?? Beni kar??s?na al?p uzun uzun bahsetmedi bunlardan. Zaten konu?malar?m?z ?o?u kez k?sa diyaloglardan ibaretti:
— Nas?ls?n?
— ?yiyim.
— Derslerin nas?l?
— ?yi.
— Aferin.
Bunun gibi ?eyler. Belki de oturup uzun uzun anlatacak bir ?eyi yoktu veya anlatacaklar? i?in ya ?ok k???kt?m ya da ?ok “yabanc?”. Okuma yazmas? yoktu, bu d?nyay? tan?m?yordu—do?up b?y?d???, bildi?i, tan?d??? d?nya geride kalm??t?. K?rk ya?lar?nda, b?l?k p?r??k birka? par?a e?yay? ta??yarak geldi?i bu k???k ?ehirde—?ocuklar okusun diye—ne yapaca??n?, nas?l davranaca??n?, kiminle iki d?nya kel?m? konu?aca??n? bilmiyordu, dahas? bunlar? ??renmeyi hi? istemiyordu. Bu sessiz adam, k?yden bir arkada??, bir akrabas? geldi?inde canlan?r, anlat?r da anlat?rd?. Tabii ana dili olan Abhazcayla... Ben, bir anda de?i?iveren babam?n a?z?na ?a?k?nl?kla ve gizli bir gururla bakar, olup bitene anlam veremezdim. Ne anlatt??? konusunda en ufak bir fikrim olmazd? ya, bu benim i?in durumu daha ilgin? h?le getiriyordu. Onun a?z?ndan d?k?len ve anlamad???m kelimelerle oyun oynuyordum: “?imdi benden bahsediyor, ak?ll? uslu ?ocukmu?um, b?y?k adam olacakm???m...”
Bug?n d???n?yorum da, babam?n benden bekledi?i somut, adland?r?labilir bir ?ey olamazd? zaten. Yaln?zca umabilirdi: ?yi ve b?y?k adam olmam?... ?yi biri miyim bilmiyorum, bunu s?ylemek benim i?im de?il; “b?y?k adam” olmad???m? biliyorum. Bunu hi? dert etmedim, ama belki babam ad?na biraz ?zg?n?m, b?yle bir iste?i oldu?unu bana hi? s?ylememi? olsa da...
Benim, onun g?z?nde planlar?n?n bir par?as?, ileriye d?n?k bir yat?r?m olmad???m? biliyorum. Bunu sezdirecek, ?zerimde bir tahakk?m kurma giri?iminde bulunmad???n? s?ylemi?tim. Belki bunun sebebi, babalar?n, o?ullar? ?zerinde kurduklar? bask?y? ve y?nlendirmeyi m?mk?n k?lan donan?mdan yoksun olu?uydu, ama b?ylesi bir donan?mdan yoksunlu?un her zaman ayn? sonucu do?urmad???n? biliyoruz. K?r bir tahakk?mde i?leyebilir baba-o?ul ili?kisinde. Bir baban?n, her nas?l olursa olsun, o?lunda kendi kaba isteklerinin yava? yava? v?cut buldu?unu g?rmekten alaca?? hazz?n k??k?rtt??? h?rs s?n?rs?zd?r: “Benim o?lum d?nyay? bile y?netir.” Bir politikac?n?n babas?na ait bu s?z? duymak beni hi? ?a??rtmad?. ?ncelikli vah?etin ?oktand?r ?rg?tlendi?i bu d?nya uzun zamand?r onu y?netenlerin ve onlar? y?neten babalar?n?n g?rkemli zaferlerini kafalar?m?za ?ak?yor zaten. Hayranl?kla onlar? seyrediyoruz, bize d??en g?rev de bu. Bizi y?nettikleri i?in ne kadar da ?ansl? oldu?umuza inanmak. Franz Kafka’n?n s?zlerini ?d?n? al?rsak, “babalar?ndaki ya?am g?c?n?n d??a vurumu olan hi?bir davran???n y?zlerini k?zartmad??? o?ullar” elimizden tutuyorlar. Bizler de onlar?n ebedi ?ocuklar?y?z i?te, b?y?d???m?z? sanarak ellerini b?rakmam?z d???n?lemeyecek bir ?ey.
Babalar?n?n iktidar?yla g?zleri kama?m?? o?ullar, onlardan devrald?klar? g??l?, sars?lmaz, g?z korkutucu, muhte?em ki?ilikleriyle semam?zda parl?yorlar. ?ylesine ???k sa??yorlar ki, onlar?n d???nda her ?ey dipsiz bir karanl??a g?m?l?yor. Her ?ey ne kadar h?zl? yok olursa, iktidarlar? ve zenginlikleri o kadar h?zl? ?o?al?yor. Nas?l da ba? d?nd?r?c?!
Babam?n g?zlerinde yakalad???m ???lt? ne kadar da tuhafm?? sahiden: Gazozuna yap?lan bir mahalle ma??nda, kale direkleri arkas?nda dikilerek ma?? seyreden adam?n bak??lar?ndaki o ???lt?, gelecekteki vaat edilmi? ba?ar?lar? de?il, o?lunun att??? golden sonraki yaln?zca o ?na mahsus abart?l? mutlulu?u ta?land?r?yordu. Yaln?zca onu.
yeniden hesapla?mas?d?r da... B?yle bir hesapla?ma, art?k telafi edilemez hatalar?n, m?dahele etmenin m?mk?n olmad??? ar?zalar?n, pi?manl?klar?n, k?zg?nl?klar?n, su?lamalar?n sald?r?s?na a??k olmak anlam?na gelecektir. Bu da eni konu bir cesaret i?idir. Babam?n ?l?m?n?n ard?ndan beni hayli derinden sarsan, onu asl?nda ne kadar az tan?d???m?n fark?na varmam oldu. ?yle ki, ?l?m?n? kabullenmek bile daha fazla ac? veren bir s?re? de?ildi. Sessiz sedas?z hayat?mdan ??k?veren bu adam?n zaten te?his edilmesi g?? kimli?i, zaman?n ac?mas?z h?zda savrulan tozlar? alt?nda t?m?yle yitip gitmeye yazg?l?yd?. Kararl?, inat?? ve g?z? pek biri bu durumdan, alt?ndan kalkabilece?i bir g?rev edinebilir ve ge?mi?in kapanan avu?lar?ndan kurtarabildi?i her hat?ray?, bir ayr?nt?y?, bir tavr?, belli belirsiz bir jesti, ?nemsizmi? gibi s?ylenen bir s?z?, k???k bir ???d?, tatl? bir sitemi veya kuvvetli bir tekmeyi b?y?k bir maharetle ??z?mleyebilir ve hayat?n?n haritas?na babas?n?n eliyle kaz?nan ?izgileri okuyabilece?i birer anahtara d?n??t?rebilirdi. Benim gibi en ufak bir zorlu?un kokusunu ald???nda, hemen tabanlar? ya?lamay? d???nen biri i?in bu, g?ze al?namaz bir ?eydi. ??yle diyordum: “B?rakal?m, her ?eyi bildi?i gibi yoluna koysun unutu?un bilgeli?i..” Hep yapt???m? tercih etmekte zorlanmad?m sonu?ta... Hi?bir ?ey yapmamam yeterliydi.
•••
Ne isyan edecek, ne de boyun e?ecek kadar tan?m?yordum babam?. Uzun bir s?re bunun, kendi s?n?rl? yeteneklerimin bir sonucu oldu?una inanmaya meyilliydim. Bug?n biliyorum ki as?l sebep, onunla aram?zdaki ili?kinin, baba-o?ul ili?kilerinin en gerilimli—ve belki de bu y?zden en “verimli”—yan?n? te?kil eden bir tahakk?m noktas?ndan yoksun olu?uydu. Onun davran??lar?nda, bir baban?n asl?nda kendine ait olan umutlar?n?n o?lunda ger?ekle?ti?ini g?rmek i?in kolayl?kla bir y?ntem olarak sar?labilece?i o iyi niyetli tahakk?m?n izine rastlanamazd?. Babam, benim g?z?mde otoriteyi simgeleyen bir fig?r olmad? hi?bir zaman. Dolay?s?yla sava?aca??m biri de?ildi; ?at??aca??m, diklenece?im, m?cadele edece?im hi?bir de?eri temsil etme iddias?nda bulunmuyordu. Ne ?ocuklu?umda a??r cezalar ve demir yumruklarla beni korkudan titretecek bir tehdit olu?turdu; ne ba?ka bir d?nyan?n varl???n? ke?fetti?im o ilk gen?lik d?nemimde, kar??s?nda isyan bayra?? a?arak silahlanaca??m bir k?hne anlay???n temsilcili?ine soyundu. Onun planlayarak b?yle bir tutumu benimsedi?ini s?yl?yor de?ilim. Yaln?zca, kendisiyle inatla?mayan ve belki mutsuz da olsa varl???n? ?evreleyen ?artlara sessizce uyum sa?lamaya ?abalayan biriydi. Onun karakterini belirleyen ?ey buydu: D?nyan?n zorluklar? kar??s?ndaki savunmas?zl???...
Bunu fark etmek, benim gibi zek?s? vasat? a?mayan bir ?ocuk i?in bile g?? say?lmazd?. Arkada?lar?m?n ?o?unun babalar?ndan ?lesiye korkmalar?n?, ?nceleri son derece anla??lmaz ve tuhaf buluyordum. Onlardan, babalar?ndan yedikleri temiz dayaklar?n, ald?klar? cezalar?n, izin almadan mahalle ma?lar?na gelememelerinin hik?yelerini dinleye dinleye, as?l tuhafl???n benim babamdan hi? korkmamam oldu?unu ke?fediverdim. ?yi ama neden korkacakt?m ki? De?il iyi bir sopa, ??yle hafif bir tokat bile atmam??t? bana. Top oynamak i?in izin almam gerekti?i akl?m?n ucundan bile ge?mezdi (?st?m? ba??m? y?rt?p kirletti?im i?in annemin ba??r?p ?a??rmalar?na al??m??t?m zaten, ipledi?im yoktu). Derslerime ?al??mam i?in beni s?k??t?rmazd?, notlar?m?n iyi oldu?unu s?ylemem ona yetiyordu. Cebindeki son para bile olsa (daima az paras? olmu?tu) her Cuma g?n? (o g?n, ?ok sevdi?im haftal?k ?ocuk dergisinin ??kt???n? ve onu almak i?in ??ld?rd???m? bilirdi) namaz i?in camiye gitmeden ?nce bah?i?imi avucuma b?rak?rd?. Ne verdi?i bah?i?lerin, ne b?t?n g?n nerelerde s?rtt???m?n hesab?n? sormazd?. Sanki bana sonsuz bir g?veni vard?; asla k?t? bir ?ey yapmazd?m ve asla ba??ma k?t? bir ?ey gelemezdi. Bir ?ocu?un pek de ?ik?yet?i olaca?? bir durum say?lmazd?. Ama bu durumun tuhafl???n? ve korkutuculu?unu, yine babalar?ndan ?d? kopan arkada?lar?m? g?zlemleyerek ??karmakta gecikmedim. Onlar babalar?ndan korkuyorlard? evet, ama yaln?z kendilerinin de?il b?t?n d?nyan?n babalar?ndan korktu?una o kadar emindiler ki... Hi?bir k?t?l???n onlara dokunamayaca?? besbelliydi; hadi ??ks?n da biri buna ??phe etsin! Hele bir h?rs?z evlerine girmeye kalk??s?n, baban?n yumruklar? o h?rs?z?n surat?nda pe?pe?e patlard?. Bir ??retmenimiz haks?z yere mi d?vd? (her zaman haks?z olduklar? su g?t?rmezdi bize g?re), babalar? onun g?z?n? korkutmas?n? bilirlerdi. Tamam, o?ullar? yaramazl?k yapt???nda temiz bir dayak at?yorlard?, ama yaz tatili gelince yepyeni bir bisiklet de al?yorlard?, hem de ?u da?da bile gidebilenlerden. Y?zmesini babalar? ??retiyordu, bal?k tutmas?n?, hatta d?v???rken sa?lam bir yumruk nas?l at?l?r onu bile... Babalar? her ?eyi biliyor, her ?eyden anl?yorlard?. G??l?yd?ler, ?ok g??l?.. Onlarla hi?bir ?ey, hi? kimse ba? edemezdi. Bu babalar?n ?ocuklar? i?in d?nya kolay bir yerdi. Ya?am?n har ?n? e?lenceliydi, yeter ki babalar?n?n tepesini att?racak bir ?ey yapmas?nlar.
Bana gelince, babam? bir adam? tepelerken hayal etmem neredeyse imk?ns?zd?. Onun, b?rak?n kavga etmeyi, birisiyle sert ?ekilde tart??t??? bile g?r?lm?? de?ildi. En iyi kendisine k?zabilen bu adam i?in her ?eyi alttan almak, h?rl?ya h?rs?za bula?mamak d?nyayla ba? etmenin yolu olmu?tu sanki. Ona bakt???mda g?rd???m ?ey buydu: Savunmas?z bir adam. Bu beni delicesine k?zd?r?yordu, ama ?te yandan ona duydu?um sevginin, yo?unlu?unu bu savunmas?z g?r?n???ne bor?lu oldu?unu hissediyor ve babama boyumdan beklenmeyecek bir ?efkat besliyordum. Geceleri hep onun i?in endi?eleniyordum, ??nk? i?i gere?i o karanl?k, her t?rl? k?t?l??? serbest b?rakan saatlerde evde olmuyordu. Bir at?lyenin bek?ili?ini yap?yordu ve o i?i nas?l yapabildi?ini anlayam?yordum. G?nd?zleri de ?al??mak zorunda oldu?u baz? hafta sonlar? ona evden yemek g?t?r?rd?m. Beni at?lyenin kap?s?nda i?yeri sahiplerine ait, bir hayli korkutucu surat? ve iri c?ssesi olan, babam?n s?z?n? dinlemeye al??m?? kurt k?pe?i kar??lard?. K?pe?in varl??? beni sevindirirdi. Sanki k*pek, at?lyeyi de?il de babam? korumak i?in al?nm??t? oraya. Onun, babama bir zarar gelmesine izin vermeyece?ine y?rekten inan?yordum. Ben k?pekle oynarken babam ??le yeme?ini yer, yeme?ini bitirip tezg?h altlar?nda birikmi? olan tala? y???nlar?n? el arabas?na doldurarak ta??maya ba?lad???nda biraz ona yard?m eder, sonra babam? kurt k?pe?ine emanet etmi? olman?n i? rahatl???yla ellerimdeki bo? kaplar? tang?rdatarak eve d?nerdim.
?mr?m boyunca bir miras gibi ta??yaca??m ?rkeklikte, d?nyan?n dayatt??? zorluklar kar??s?nda babam?n tav?rlar?nda ke?fetti?im o savunmas?zl???n ne kadar etkisi var bilmiyorum. ?rkekli?imi bir miras olarak adland?rd???ma g?re, buna inan?yor oldu?um s?ylenebilir, ama haks?zl?k yapmak istemem. Onun davran??lar?nda g?zle g?r?len bir ?rkeklik yoktu. Ona h?kim olan, s?rekli bir korku ya da y?lg?nl?ktan ?ok, belki bug?n fark edebildi?im, o zamanlar anlamam?n imk?ns?z oldu?u bir teslimiyet h?liydi. Bu h?li, kendi (?ocuklu?a ?zg?) hastal?kl? hayalimde farkl? bi?imlendirerek devralm?? olmam daha m?mk?n g?r?n?yor.
Babam?, arkada?lar?m?n babalar?yla kar??la?t?rmaya yeltenmedim, ya da yeltendiysem bile k?sa s?re i?inde bundan vazge?tim. Bir arkada??m evlerine al?nan renkli televizyonda seyretti?i filmi balland?ra balland?ra anlat?rken, bir di?eri yurt d???ndan getirilmi? ?u ufak, ama canl? renkleri olan madeni oyuncak otomobillerini g?sterirken benim umabildi?im tek ?ey, zavall? haftal?k har?l???m?n kesilmemesiydi. Yine de okuyucuyu yan?ltmamak i?in belirtmem gerekir ki, h?limiz bir Kemalettin Tu?cu dram? falan de?ildi. A? yatt???m veya ???yerek okula gitti?im bir g?n olmad?. ?mk?nlar? k?s?tl? bir aileydik o kadar, ?o?u arkada??m da benimkine az ?ok benzer bir aileye sahipti. Ama o arkada?lar?m bile babalar?nda b?b?rlenecek ?zellikler bulmakta hi? zorlanmazlard?. Tabii s?k? palavrac? ?ocuklar olduklar? ??phesizdi, yine de bunu becerebiliyorlard? en az?ndan. Beni bu t?rden palavralar s?kmaktan al?koyan, bunlar?n benim tan?d???m babamla uzaktan yak?ndan ilgisi olmamas? de?il—bu umurumda olmazd?, b?yle bir y?celtme ihtiyac?n?n bir ?ekilde onun kula??na gitmesi h?linde nas?l ?z?lebilece?ini hay?l etmemdi. ?steyece?im en son ?ey onu yaralamak olurdu. Savunmas?z ve “fazla iyi” bir insan? kendi bencilli?im y?z?nden ?zecek de?ildim. Bu ahl?ki yarg?ya d???n?p ta??narak varm?yordum elbette, sadece sezgilerime g?re davran?yordum.
Babam?n benden bekledi?i neydi? Benim i?in, gelece?imle ilgili umutlar?, hay?lleri, planlar? var m?yd?? Beni kar??s?na al?p uzun uzun bahsetmedi bunlardan. Zaten konu?malar?m?z ?o?u kez k?sa diyaloglardan ibaretti:
— Nas?ls?n?
— ?yiyim.
— Derslerin nas?l?
— ?yi.
— Aferin.
Bunun gibi ?eyler. Belki de oturup uzun uzun anlatacak bir ?eyi yoktu veya anlatacaklar? i?in ya ?ok k???kt?m ya da ?ok “yabanc?”. Okuma yazmas? yoktu, bu d?nyay? tan?m?yordu—do?up b?y?d???, bildi?i, tan?d??? d?nya geride kalm??t?. K?rk ya?lar?nda, b?l?k p?r??k birka? par?a e?yay? ta??yarak geldi?i bu k???k ?ehirde—?ocuklar okusun diye—ne yapaca??n?, nas?l davranaca??n?, kiminle iki d?nya kel?m? konu?aca??n? bilmiyordu, dahas? bunlar? ??renmeyi hi? istemiyordu. Bu sessiz adam, k?yden bir arkada??, bir akrabas? geldi?inde canlan?r, anlat?r da anlat?rd?. Tabii ana dili olan Abhazcayla... Ben, bir anda de?i?iveren babam?n a?z?na ?a?k?nl?kla ve gizli bir gururla bakar, olup bitene anlam veremezdim. Ne anlatt??? konusunda en ufak bir fikrim olmazd? ya, bu benim i?in durumu daha ilgin? h?le getiriyordu. Onun a?z?ndan d?k?len ve anlamad???m kelimelerle oyun oynuyordum: “?imdi benden bahsediyor, ak?ll? uslu ?ocukmu?um, b?y?k adam olacakm???m...”
Bug?n d???n?yorum da, babam?n benden bekledi?i somut, adland?r?labilir bir ?ey olamazd? zaten. Yaln?zca umabilirdi: ?yi ve b?y?k adam olmam?... ?yi biri miyim bilmiyorum, bunu s?ylemek benim i?im de?il; “b?y?k adam” olmad???m? biliyorum. Bunu hi? dert etmedim, ama belki babam ad?na biraz ?zg?n?m, b?yle bir iste?i oldu?unu bana hi? s?ylememi? olsa da...
Benim, onun g?z?nde planlar?n?n bir par?as?, ileriye d?n?k bir yat?r?m olmad???m? biliyorum. Bunu sezdirecek, ?zerimde bir tahakk?m kurma giri?iminde bulunmad???n? s?ylemi?tim. Belki bunun sebebi, babalar?n, o?ullar? ?zerinde kurduklar? bask?y? ve y?nlendirmeyi m?mk?n k?lan donan?mdan yoksun olu?uydu, ama b?ylesi bir donan?mdan yoksunlu?un her zaman ayn? sonucu do?urmad???n? biliyoruz. K?r bir tahakk?mde i?leyebilir baba-o?ul ili?kisinde. Bir baban?n, her nas?l olursa olsun, o?lunda kendi kaba isteklerinin yava? yava? v?cut buldu?unu g?rmekten alaca?? hazz?n k??k?rtt??? h?rs s?n?rs?zd?r: “Benim o?lum d?nyay? bile y?netir.” Bir politikac?n?n babas?na ait bu s?z? duymak beni hi? ?a??rtmad?. ?ncelikli vah?etin ?oktand?r ?rg?tlendi?i bu d?nya uzun zamand?r onu y?netenlerin ve onlar? y?neten babalar?n?n g?rkemli zaferlerini kafalar?m?za ?ak?yor zaten. Hayranl?kla onlar? seyrediyoruz, bize d??en g?rev de bu. Bizi y?nettikleri i?in ne kadar da ?ansl? oldu?umuza inanmak. Franz Kafka’n?n s?zlerini ?d?n? al?rsak, “babalar?ndaki ya?am g?c?n?n d??a vurumu olan hi?bir davran???n y?zlerini k?zartmad??? o?ullar” elimizden tutuyorlar. Bizler de onlar?n ebedi ?ocuklar?y?z i?te, b?y?d???m?z? sanarak ellerini b?rakmam?z d???n?lemeyecek bir ?ey.
Babalar?n?n iktidar?yla g?zleri kama?m?? o?ullar, onlardan devrald?klar? g??l?, sars?lmaz, g?z korkutucu, muhte?em ki?ilikleriyle semam?zda parl?yorlar. ?ylesine ???k sa??yorlar ki, onlar?n d???nda her ?ey dipsiz bir karanl??a g?m?l?yor. Her ?ey ne kadar h?zl? yok olursa, iktidarlar? ve zenginlikleri o kadar h?zl? ?o?al?yor. Nas?l da ba? d?nd?r?c?!
Babam?n g?zlerinde yakalad???m ???lt? ne kadar da tuhafm?? sahiden: Gazozuna yap?lan bir mahalle ma??nda, kale direkleri arkas?nda dikilerek ma?? seyreden adam?n bak??lar?ndaki o ???lt?, gelecekteki vaat edilmi? ba?ar?lar? de?il, o?lunun att??? golden sonraki yaln?zca o ?na mahsus abart?l? mutlulu?u ta?land?r?yordu. Yaln?zca onu.