Erkeklere oranla kadınlarda 3 kat daha fazla görülen ve halk arasında iltihaplı romatizma olarak bilinen Romatoid Artrit'in nedeni, iklimi ve bölgesi yok. Her yaştan, her yerde ve herkeste ortaya çıkabiliyor. Kronik bir hastalık olduğu için kontrollü tedavi gerektiriyor. Hastalığa yakalanmamak için alabileceğiniz en etkili yöntem ise sigara içmemek.
Romatizmal hastalıklar iki şekilde inceleniyor, iltihapsız ve iltihaplı romatizmalar olmak üzere. İltihapsızlar vakalar eklemlerde kıkırdak aşınmalarına bağlı, kireçlenme olarak adlandırılan ve yaşla birlikte sıklığı artan hastalıklar. İltihaplı olanlar ise iki gruba ayrılıyor. Beli tutan Ankilozan Spondilit ve eklemleri tutan Romatoid Artrit.
İltihap kontrol altına alınırsa cerrahi müdahaleye gerek kalmıyor
Romatoid Artrit, çok ilginç gelişen bir hastalık. Sebepleri tam olarak bilinemiyor. Hastalıkla ilgili A'dan Z'ye bilgi almak için İstanbul Üniversitesi (İÜ) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Vedat Hamuryudan'ın kapısını çalıyoruz.
Hamuryudan, Romatoid Artrit'in birkaç istisna eklemler dışında bütün eklemleri tuttuğuna dikkat çekiyor. İstisna eklemlerin muayene ve tanı koymada fayda sağladığını belirten Hamuryudan, "Aynı anda birçok 20-25 eklemin tutulması da söz konusu. Şişme ve ağrı yapması dışında eğer iltihap kontrol altına alınamazsa eklemlerde harabiyet yaratarak klasik şekil bozukluklarına ve sakatlıklara yol açıyor. Daha sonra düzeltmek için ameliyatlar gerekiyor." diyor.
[b]iğdem İŞLER yazıyor [b]hurriyet.com.tr[/b]
[/b]
Hastalığın en sevdiği eklemler
Hastalığın en sevdiği eklemler, parmaklar, bilekler, dirsekler, ayaklar ve dizler. Sevmediği eklemler ise parmakların en uç boğumları ve bel. Eğer şikayet parmaç uçları ve beldeyse iltihaplı romatizmadan farklı bir hastalıktan şüphelenmek gerekiyor.
Toplumda binde 5-6 oranında görülüyor. Kadında erkeklere göre 3 misli daha fazla. Menopozdan sonra özellikle 50'li yaşlardan sonra kadın-erkek oranı birbirine yaklaşıyor. En fazla 40-50 yaş arasında görülüyor.
Vedat Hamuryudan, nedeni belli olmayan hastalığa ilişkin genetik faktörlerden bahsediyor:
Hastalığa zemin hazırlayan en önemli neden sigara
"Bir genetik temel söz konusu. Birtakım doku gruplarıyla anlıyoruz. Bu hastalığın önemli bir kısmında genetik göstergeler var. Doğuştan bu belirtileri taşımak hastalığın ortaya çıkması için yeterli değil Bu kişilerden ancak çok az bir miktarı hastalığı geliştiriyor. Bu kişilerin bugün tam olarak bilmediğimiz bir çevresel faktörle karşılaşması lazım hastalığın ortaya çıkması için. Çevresel faktörler için hep mikroplar suçlanmış. Ancak bugüne kadar herhangi bir mikrobun bu hastalığa yol açtığı ispatlanmamış. İlginçtir, Romatoid Artrit için en çok zemin hazırlayan çevresel faktör sigara içmek. Mekanizması açıklanmış durumda. Sigara kandaki bazı proteinleri sigara değiştiriyor. Proteinlerin değişmesiyle vücutta birtakım antikorlar ortaya çıkıyor. Oranlarının artması sonunda da hastalık ortaya çıkabiliyor."
Romatoid Artrit'te esas prensip çok erken tanı konulması. Klinikte tecrübelerin artmasıyla hastalığı erken evrede yakalayabildiklerini belirten Hamuryudan, "İlk üç ay, ilk 6 hafta içinde teşhis koyup tedaviyi başlatabiliyoruz. Hastalık zaman içinde eklemlerde hasar yapıyor. Sokakta gezdiğim zaman hiç konuşmadan bir kişinin ellerine bakarak hastalık var mı yok mu anlayabiliyorum. Klasik deformiteleri o anda tanımak hastanın pek işine yaramıyor. Bu hastalık ilk önce dışardan hiç gözükmeyen, ancak birtakım röntgen metodlarıyla farkedilen kemiklerde küçük yenikler yapıyor. Küçük yenikler zaman la birleşip harabiyet yapıyor. Buna erozyon diyoruz. Bugün amaç erozyon gelişmeden önce teşhis koyup tedaviye başlamak. Mevcut erozyon geri döndürülemiyor. Bugün kullandığmız ilaçlar zaman içinde sakatlığa geçişi önleyebiliyor, hastalığı hafifletebiliyor." diyor.
Eklemde ağrı ve geçmeyen şişlik olursa hemen hekime başvurmalı
Peki kişiler ne zaman doktora başvurmalı? Eklemlerde ağrı ve geçmeyen şişlik meydana gelirse hemen hekime gitmek şart. Şeker ve hipertansiyon ne kadar kronikse Romatoid Artrit de o kadar kronik. Herhangi bir ilaçla tamamen ortadan kaldırılması mümkün değil. Çok erken tanındığı zaman, buna fırsat penceresi denildiğini belirtiyor Hamuryudan, yüzde 20-25 hastada tam remisyon denilen, hastalığın belirtilerinin tamamen ortadan kalkması ve ilacın kesilmesi mümkün. Hastalık hastaların yüzde 75’inde bir şekilde devam ediyor. Vedat Hamuryudan günümüzde güçlü ve yeni ilaçların hastalıkla mücadelede evantaj sağladığını vurgulayarak, "Yeni ve eski ilaçları kombine kullanmayı öğrendik. Bunların güçlerinin daha fazla olmasını öğrendik. Hastaları nasıl daha iyi takip ve hangi zaman aralıklarıyla takip edeceğimizi öğrendik. Hedefimiz tam remisyon dediğimiz sıfır şikayete indirmek. Hastaların yüzde 25-30’unda bunu sağlayabildik." diyor.
Tedavisinde hekim-hasta işbirliğinin sürekli olması gerekiyor. En iyi hastalarda bile ilacı tamamen kesmek mümkün olamıyor. Ancak iyiye gitme sağlandığında kullanılan ilaçların dozlarını azaltılabiliyor. Minimal bir ilaç ile hastanın günlük işlerini ve işine gücüne gitmesini sağlamak mümkün oluyor. Ancak sürekli bir kontrol önemli.
Hamuryudan, sürekli takip durumunun hastalarda ve çevrelerinde bıkkınlık yarattığına dikkat çekiyor ve bazı hastalarda tamamiyle kontrol altına alınamıyor. Böyle durumda hasta hekim değiştiriyor, alternatif metodlar deniyor, tabii bu sırada da zaman kaybediliyor:
Gebeliğin hastalık üzerinde olumlu etkisi var
"Eklemlerde şekil bozuklukları oluyor. Eklemlerin hareket kabiliyeti gidecek olursa, örneğin dirsek, tam bükülmezse hastanın yemek yemesi, başını kaşıması imkansız. Çaresi cerrahi müdahale. Protez cerrahisi çok gelişmiş durumda. Kullanılan ilaçların hepsi bağışıklık sistemi üzerine etki eden önemli ilaçlar. Yan etkileri açısından takipleri çok önemli. Bir de ilginçtir gebeliğin Romatoid Artrik üzerinde olumlu etkisi var. Hastalık, hasta gebe kalınca sessizleşiyor, hastalık şiddeti azalıyor. Hiçbir hastaya git sen gebe kal demiyoruz. Çünkü düşük de olsa hastalık aktivitesi devam ediyor. İlaç kullanmadıkları hatta çok kısıtlı ilaç kullanmalarına karşın gebe olmadıkları durumlara göre çok iyi gidiyor hastalıkları. Çocuk doğduktan sonra emzirme, loğusa döneminde hastalık geri geliyor, azıyor. Daha şiddetli yaşanıyor."
Romatoid Artrit, iltihaba bağlı olarak kansızlığın, kilo kaybının ve iştahsızlığın da nedeni. Hastalık damar sertliğine de yol açıyor. Dolayısıyla iltihaplı romatizma hastalarında kalp hastalıklarının ortaya çıkması daha yüksek ihtimal.
cigdemisler@hurriyet.com.tr