Gönül ister ki hiçbir çocukta özür
oluşmasın, ama buna rağmen maalesef çocukları etkileyen özürlerin
oldukça fazla olduğunu görmekteyiz.
Çocuk özürlerinde,
erken teşhis ve rehabilitasyon özürlü çocukların bağımsız yaşama
dönmesine olanak vermekte, aileleri psiko-sosyal yönden
desteklemektedir.Brakial
Pleksus, üç büyük dal halinde seyrederek, tüm kürek kemiği, omuz ve kol
kaslarının innervasyonunu ve duyu integrasyonunu sağlayan büyük bir
sinir topluluğudur. Zedelenmesi durumunda kürek kemiği,omuz, dirsek, el bileği, el ve parmak kasları etkilenecektir.
Zedelenmenin şiddeti farklı olmaktadır. Sinirin zedelenen bölümlerine göre çalışmayan veya etkilenen kaslar değişik olacaktır.
Doğum sırasında zedelenmesi “Obstetrik (Doğumsal) Brakial Pleksus zedelenmeleri" olarak adlandırılır.
Brakial
Pleksus, makat gelişli doğumlarda gövdenin ve boynun yana aşırı
eğilmesi ile sinirlerde oluşan çekilme sonrası, baştan gelen doğumlarda
ise omuzların dışarı çıkışı sırasında başın ve boynun aşırı yana
eğilmesi ile sinirlere uygulanan traksiyon sonrası,
doğum ağırlığı büyük, pelvise göre iri ve kafası büyük bebeklerde oluşabilir.
Obstetrik zedelenmeler 3 gruba ayrılabilir.
-5 ve 6. servikal köklerin etkilendiği Erb Duchenne üst seviye paralizisi,
-Servikal 8 ve Torakal 1 köklerinin etkilendiği Klumpke paralizisi,
-Tüm kolu içine alan paralizi (felç),
Brakial
Pleksus zedelenmesinin erken fark edilmesi ve teşhisi, bebeklerde
hareket azlığının ilk haftalarda çok göze batan bir semptom olmaması
nedeniyle çoğunlukla mümkün olmamaktadır. Doğum sonrası, kadın doğum ve
neonatal pediatrist hekimler tarafından Brakial Pleksus zedelenmesi
olduğu düşünülen bebekler, pediatrik nöroloji uzmanına sevk edilmeli ve
hemen fizyoterapi ve aile eğitimi başlatılmalıdır.
Erken teşhis ve rehabilitasyonun önemi açısından ;
Taburcu olana kadar fark edilemeyen bebeklerde ailelerin bu olayı fark
ederek bebeklerini doktora götürmelerini sağlayacak bazı noktaları
açıklamak istiyorum;
Bu gibi durumlarda ailenin bebeği hemen doktoruna ve gerekirse pediatrik nörologa ve ortopediste götürmesi gerekmektedir.
Brakial Pleksus tedavisi cerrahi + fizyoterapi yada yalnızca fizyoterapi olarak ikiye ayrılabilir.
Ameliyat gerekip gerekmediğine ileri tetkiklerle karar verilir. Ama cerrahi girişim yapılsa da yapılmasa da fizyoterapi uygulamaları çok önemlidir. Cerrahi
yapılacak vakalarda ekip çalışması önemlidir ve ameliyat öncesi de
rehabilitasyon programı sonrasında olduğu gibi devam etmelidir.
Ben sizlere mesleğim gereği yalnızca fizyoterapi rehabilitasyon
yaklaşımlarından ve tedavi sırasında ailelerin dikkat etmesi gereken
önemli durumlardan bahsetmeye çalışacağım.
Fizyoterapi-Rehabilitasyon:
Brakial Pleksus zedelenmelerinde iyileşme 1- 18 ay içerisinde en iyi şekilde görülür, bununla birlikte iyileşme;
* Sinir zedelenmesinin şiddetine,
* Tipine,
* Erken ve uygun cerrahi girişime,
* Erken başlanan rehabilitasyona,
* Ekip çalışmasına.,
* Ailenin aktif olarak rehabilitasyona katılmasına bağlıdır.
Doğumdan
hemen sonra tespit edilen vakalarda kolu, sinirde ve çevre dokularda
oluşan ödem ve olası kanama nedeniyle 1-2 hafta dinlendirmek gerekir.
Eğer köprücük kemiğinde bir kırık ve zedelenme söz konusu ise dikkat
edilmelidir. Bu aşamada sinir üzerine gerilimi önlemek amacıyla kol
sarkık vaziyette tutulmamalı, kol hafif yanda ve dirsek hafif bükük
tutulmalıdır. Bu dönemde cihaz önerilmemektedir. Eski yıllarda bu
dönemde kol 90 derece yanda ve dışa dönük tam tespit yapılırdı. Son
literatür çalışmaları, rijit bir tespitin omuz ve kol eklemlerinde
limitlenmelerine ve omuz çıkıklarına yol açabileceğini vurgulamaktadır
Bu nedenle, özellikle bebeğin kucağa alınması, kıyafet değişimi ve
yıkanması sırasında kolun sarkması önlenmeli, sırt üstü yatış bu devrede
tercih edilmeli, yatış sırasında kol yukarda bahsettiğim şekilde hafif
yanda tutulmalıdır.
2 haftadan sonra egzersiz uygulamalarına geniş bir fizyoterapi değerlendirmesinden sonra geçilmelidir. Egzersizlerin amacı,
Kasların zayıflaması ve uzun süreli hareketsizliğe bağlı kaslarda oluşacak bozuklukların önlenmesi,
Eklem açıklığının devamının sağlanması ve limitasyonların önlenmesi,
Bebeğin motor gelişim geriliklerinin önlenmesi,
Kol ve elin fonksiyonel kullanımın sağlanması,
Omuz çıkıkları ve kas yaralanmasını önleyecek pozisyonlarının sağlanmasıdır.
Egzersizler ailelerin düzenli yapmaları amacıyla her alt değişimi
sonrası olarak tavsiye edilir. Sayısını fizyoterapist çocuğun durumuna
göre belirlemelidir.
Rehabilitasyon yaklaşımları her iki kolu da içine alarak yapılmalı ve oturma, emekleme gibi aktiviteler çalıştırılmalıdır.
Egzersizlerin yanı sıra gerekli durumlarda cihaz ve değişik fizyoterapi uygulamaları gerekebilir.
Düzenli kontrollerin ilgili doktor ve pediatrik fizyoterapist tarafından yapılması gerekir.
Özetle,
doğum sırasında oluşan ve kolun fonksiyonlarını etkileyerek çocuğun
ilerde kolunu kullanamaması ve diğer hareketlerde bozukluğu yaratan
Brakial Pleksus zedelenmelerinde erken teşhis, uygun tıbbi müdahale,
erken rehabilitasyon ve aile eğitimi çok önemlidir.
Yard. Doç. Dr. Mintaze Kerem,
Fizyoterapist
oluşmasın, ama buna rağmen maalesef çocukları etkileyen özürlerin
oldukça fazla olduğunu görmekteyiz.
Çocuk özürlerinde,
erken teşhis ve rehabilitasyon özürlü çocukların bağımsız yaşama
dönmesine olanak vermekte, aileleri psiko-sosyal yönden
desteklemektedir.Brakial
Pleksus, üç büyük dal halinde seyrederek, tüm kürek kemiği, omuz ve kol
kaslarının innervasyonunu ve duyu integrasyonunu sağlayan büyük bir
sinir topluluğudur. Zedelenmesi durumunda kürek kemiği,omuz, dirsek, el bileği, el ve parmak kasları etkilenecektir.
Zedelenmenin şiddeti farklı olmaktadır. Sinirin zedelenen bölümlerine göre çalışmayan veya etkilenen kaslar değişik olacaktır.
Doğum sırasında zedelenmesi “Obstetrik (Doğumsal) Brakial Pleksus zedelenmeleri" olarak adlandırılır.
Brakial
Pleksus, makat gelişli doğumlarda gövdenin ve boynun yana aşırı
eğilmesi ile sinirlerde oluşan çekilme sonrası, baştan gelen doğumlarda
ise omuzların dışarı çıkışı sırasında başın ve boynun aşırı yana
eğilmesi ile sinirlere uygulanan traksiyon sonrası,
doğum ağırlığı büyük, pelvise göre iri ve kafası büyük bebeklerde oluşabilir.
Obstetrik zedelenmeler 3 gruba ayrılabilir.
-5 ve 6. servikal köklerin etkilendiği Erb Duchenne üst seviye paralizisi,
-Servikal 8 ve Torakal 1 köklerinin etkilendiği Klumpke paralizisi,
-Tüm kolu içine alan paralizi (felç),
Brakial
Pleksus zedelenmesinin erken fark edilmesi ve teşhisi, bebeklerde
hareket azlığının ilk haftalarda çok göze batan bir semptom olmaması
nedeniyle çoğunlukla mümkün olmamaktadır. Doğum sonrası, kadın doğum ve
neonatal pediatrist hekimler tarafından Brakial Pleksus zedelenmesi
olduğu düşünülen bebekler, pediatrik nöroloji uzmanına sevk edilmeli ve
hemen fizyoterapi ve aile eğitimi başlatılmalıdır.
Erken teşhis ve rehabilitasyonun önemi açısından ;
Taburcu olana kadar fark edilemeyen bebeklerde ailelerin bu olayı fark
ederek bebeklerini doktora götürmelerini sağlayacak bazı noktaları
açıklamak istiyorum;
Bebeğin her iki kolunu eşit hareket ettirememesi,
O taraf kolda renk değişikliği ve şişlik,
Kıyafetlerini giydirirken o taraf kolun giydirilmesinde zorluk,
Yıkama sırasında o taraf kol kaslarında hissedilen yumuşaklık,
Kucağa alınırken bebeğin o taraf kolunun kayması, tespit etmede zorluk.
O taraf elin yumruk yapılamaması ( bebeklerde ilk bir aya kadar devam
eden elin sıkıca yumruk yapılmasından ibaret olan yakalama refleksi,
olması gereken bir reflekstir), parmak uzatılınca kavranmaması,
Köprücük kemiği üzerinde tek taraflı şişlik,
Daha büyük bebeklerde (1 ay ve sonrası);
Elin ağza götürülememesi,
Cisim ve oyuncakların hep tek elle kavranması,
Yüzükoyun yatırıldığında o taraf kolunu dışarıya çıkaramaması
Oturma dengesinin geç gelişmesi ve etkilenen kol tarafına bebeğin düşme eğilimi,
O taraf kolda renk değişikliği ve şişlik,
Kıyafetlerini giydirirken o taraf kolun giydirilmesinde zorluk,
Yıkama sırasında o taraf kol kaslarında hissedilen yumuşaklık,
Kucağa alınırken bebeğin o taraf kolunun kayması, tespit etmede zorluk.
O taraf elin yumruk yapılamaması ( bebeklerde ilk bir aya kadar devam
eden elin sıkıca yumruk yapılmasından ibaret olan yakalama refleksi,
olması gereken bir reflekstir), parmak uzatılınca kavranmaması,
Köprücük kemiği üzerinde tek taraflı şişlik,
Daha büyük bebeklerde (1 ay ve sonrası);
Elin ağza götürülememesi,
Cisim ve oyuncakların hep tek elle kavranması,
Yüzükoyun yatırıldığında o taraf kolunu dışarıya çıkaramaması
Oturma dengesinin geç gelişmesi ve etkilenen kol tarafına bebeğin düşme eğilimi,
Bu gibi durumlarda ailenin bebeği hemen doktoruna ve gerekirse pediatrik nörologa ve ortopediste götürmesi gerekmektedir.
Brakial Pleksus tedavisi cerrahi + fizyoterapi yada yalnızca fizyoterapi olarak ikiye ayrılabilir.
Ameliyat gerekip gerekmediğine ileri tetkiklerle karar verilir. Ama cerrahi girişim yapılsa da yapılmasa da fizyoterapi uygulamaları çok önemlidir. Cerrahi
yapılacak vakalarda ekip çalışması önemlidir ve ameliyat öncesi de
rehabilitasyon programı sonrasında olduğu gibi devam etmelidir.
Ben sizlere mesleğim gereği yalnızca fizyoterapi rehabilitasyon
yaklaşımlarından ve tedavi sırasında ailelerin dikkat etmesi gereken
önemli durumlardan bahsetmeye çalışacağım.
Fizyoterapi-Rehabilitasyon:
Brakial Pleksus zedelenmelerinde iyileşme 1- 18 ay içerisinde en iyi şekilde görülür, bununla birlikte iyileşme;
* Sinir zedelenmesinin şiddetine,
* Tipine,
* Erken ve uygun cerrahi girişime,
* Erken başlanan rehabilitasyona,
* Ekip çalışmasına.,
* Ailenin aktif olarak rehabilitasyona katılmasına bağlıdır.
Doğumdan
hemen sonra tespit edilen vakalarda kolu, sinirde ve çevre dokularda
oluşan ödem ve olası kanama nedeniyle 1-2 hafta dinlendirmek gerekir.
Eğer köprücük kemiğinde bir kırık ve zedelenme söz konusu ise dikkat
edilmelidir. Bu aşamada sinir üzerine gerilimi önlemek amacıyla kol
sarkık vaziyette tutulmamalı, kol hafif yanda ve dirsek hafif bükük
tutulmalıdır. Bu dönemde cihaz önerilmemektedir. Eski yıllarda bu
dönemde kol 90 derece yanda ve dışa dönük tam tespit yapılırdı. Son
literatür çalışmaları, rijit bir tespitin omuz ve kol eklemlerinde
limitlenmelerine ve omuz çıkıklarına yol açabileceğini vurgulamaktadır
Bu nedenle, özellikle bebeğin kucağa alınması, kıyafet değişimi ve
yıkanması sırasında kolun sarkması önlenmeli, sırt üstü yatış bu devrede
tercih edilmeli, yatış sırasında kol yukarda bahsettiğim şekilde hafif
yanda tutulmalıdır.
2 haftadan sonra egzersiz uygulamalarına geniş bir fizyoterapi değerlendirmesinden sonra geçilmelidir. Egzersizlerin amacı,
Kasların zayıflaması ve uzun süreli hareketsizliğe bağlı kaslarda oluşacak bozuklukların önlenmesi,
Eklem açıklığının devamının sağlanması ve limitasyonların önlenmesi,
Bebeğin motor gelişim geriliklerinin önlenmesi,
Kol ve elin fonksiyonel kullanımın sağlanması,
Omuz çıkıkları ve kas yaralanmasını önleyecek pozisyonlarının sağlanmasıdır.
Egzersizler ailelerin düzenli yapmaları amacıyla her alt değişimi
sonrası olarak tavsiye edilir. Sayısını fizyoterapist çocuğun durumuna
göre belirlemelidir.
Rehabilitasyon yaklaşımları her iki kolu da içine alarak yapılmalı ve oturma, emekleme gibi aktiviteler çalıştırılmalıdır.
Egzersizlerin yanı sıra gerekli durumlarda cihaz ve değişik fizyoterapi uygulamaları gerekebilir.
Düzenli kontrollerin ilgili doktor ve pediatrik fizyoterapist tarafından yapılması gerekir.
Özetle,
doğum sırasında oluşan ve kolun fonksiyonlarını etkileyerek çocuğun
ilerde kolunu kullanamaması ve diğer hareketlerde bozukluğu yaratan
Brakial Pleksus zedelenmelerinde erken teşhis, uygun tıbbi müdahale,
erken rehabilitasyon ve aile eğitimi çok önemlidir.
Yard. Doç. Dr. Mintaze Kerem,
Fizyoterapist