E?k?ya D?nyaya - Rize y?resi
Sene 1341 mevsime uydum
Sebep oldu ?eytan bir cana k?yd?m
Katil defterine ad?n? koydum
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Sen ?z?lme anam benim dertlerim ?oktur
?ekti?im ?ilenin hesab? yoktur
Yi?itlik yolunda ?st?me yoktur
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
?ok zamand?r ?ektim kahr? zindan?
Bize de mesken oldu Sinop'un han?
Firar etmeyilen buldum aman?
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Sinop kalesinden u?tum denize
Tam ?? g?n ?? gece g?r?nd? Rize
Kar?? ki da?lardan gel oldu bize
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Bir yan?m? sard? m?freze kolu
Bir yan?m? sard? Varilcio?lu
Be?y?z atl?ylan kestiler yolu
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Anonim
hikayesi........
E?k?ya D?nyaya - Rize y?resi
Rize'nin ?imdiki ad? Portakall?k olan Haldoz mahallesindeki bir d???nde karde?inin b??akla karn?ndan yaralanmas? ?zerine, kendisine haber verilen Sand?k?? ??kr? olay yerine giderek karde?ini kanlar i?inde buluyor ve karde?ini yaralayan Abdi A?a'n?n u?a??n? (bir anlat?ma g?re de Abdi A?ay?) orada vuruyor.
Bu olay ?zerine hapishaneye d??en Sand?k?? ??kr? bir s?re sonra baz? arkada?lar?yla birlikte hapishaneden ka??yor ve da?a ??k?yor.
Sand?k?? ??kr?, da?a ??kt?ktan sonra, y?netimle i?birli?i yaparak kendisini hileyle zehirlemek isteyen biriyle kar?s? Fadime'yi elinden almak isteyen ba?ka birini ?ld?r?yor. Sand?k?? ??kr?'n?n ad? bu olaylardan sonra daha da yayg?nla??yor. Fakirlere bir ?ey yapmamas? zenginlerle m?cadele etmesi y?z?nden halk taraf?ndan da seviliyor ve destekleniyor. Bu ve benzeri erdemleri y?z?nden kendisine yard?m edenler ?o?al?yor.
Sand?k?? ??kr?'n?n t?rk?de ad? ge?en Perilizade ad?nda zengin birine haberler g?ndererek, yoksullara m?s?r da??tmas?n? istedi?i, yoksa kendisini cezaland?raca?? tehdidinde bulundu?u s?ylenir. Nitekim Sand?k?? ??kr?'n?n iste?ini yerine getirmeyen Perilizade'nin m?s?rlar?n? adamlar?na toplatt?rd??? ve yoksullara da??tt?rd??? ya?l?larca da anlat?l?r.
Rize'nin Cami?n? (Arkotil) mahallesinden H?seyin Kutlu ad?nda Sand?k?? ??kr? d?nemine yeti?mi? bir ya?l? "?evrede ba?? belaya giren Sand?k??'n?n yan?na geliyordu. Sand?k?? hem geleni koruyor, hem yard?m ediyordu" diyor.
Karde?iyle birlikte, t?rk?de ad? ge?en Urusba (?imdiki ad? Uzunkaya) k?y?nde eski bir kahvede otururken, zaptiyeler ?evresini sar?yorlar. Zaptiye ?avu?u Abbas ?avu? Sand?k??'n?n teslim olmas?n? istiyor, ancak Sand?k?? kabul etmeyerek Abbas ?avu?'tan ?ekip gitmelerini istiyor. Zaptiye ?avu?u da bunu kabul etmeyince ?at??ma ??k?yor. Sand?k?? ve karde?i Zaptiye ?avu?u ile birka? zaptiyeyi ?ld?rerek ka??yor.
Sand?k?? ??kr?'n?n bu olaydan sonra bir ara yakalan?p zincire vurularak bat?ya g?nderildi?i fakat kapat?ld??? yerden atlay?p Rizeli sandalc?lar taraf?ndan kurtar?ld??? anlat?l?r. Sand?k?? ??kr?'n?n Sinop kalesinde tutukluyken denize atlad??? ve kurtuldu?u anla??l?yor.
Sand?k?? ??kr?'n?n yakalanmamas? ve her ge?en zaman i?inde daha ?ok halk deste?i sa?lamas? ?zerine Trabzon Valisi Kadir Pa?a ?nemli say?da adam toplayarak Sand?k??'n?n ?zerine g?nderiyor. Sand?k??'n?n ?zerine g?nderilen s?variler, Kolcu kay?klar?n?n Reisi Varilcio?lu Sad?k'? da yanlar?na al?yorlar. Sand?k?? ??kr? Of il?esinin ?kizdere k?y? yak?nlar?ndaki Sanl? adl? bir mezrada bir ya?l? kad?n?n evinde otururken ihbar ediliyor. ?evresi atl?larca sar?l?yor. Varilcio?lu da yanlar?nda.
Sand?k?? ??kr? teslim olmak istemiyor. Fakat eskiden tan??t??? Varilcio?lu Sad?k teslim olursa ?ld?r?lmeyece?ini s?yleyerek onu ikna ediyor. Sand?k?? ??kr? de buna inanarak t?fe?i elinden teslim oluyor. Fakat Varilcio?lu ile zabtiyeler teslim olarak ?nlerinde y?r?yen Sand?k?? ??kr?'y? arkadan kur?unlayarak ?ld?r?yorlar.
T?rk?lerden, g?vdesinin ?ehre getirilerek halka g?sterildi?i anla??l?yor.
Sand?k?? ??kr?'y? do?rudan g?ren ve tan?yan Refii Cevat Ulunay, ondan "Yapt?klar?na pi?man olmu?, fakat affedilmeyece?ini bildi?i i?in teslim olmayan mert bir insan" olarak s?zediyor.
1843-1909 y?llar? aras?nda ya?am?? Rizeli Kahya Salih ad?nda dinci ve tutucu bir ?airin de Sand?k?? ??kr?'yle ilgili bir destan? bulunuyor. Karadeniz T?rk?esiyle yaz?lan destanda "??kri dedikleri bir merd e?k?ya"n?n "Devlet h?k?matina" kur?un att??? i?in ?ld?r?ld??? anlat?l?yor.
Kaynak : Anonim
Sene 1341 mevsime uydum
Sebep oldu ?eytan bir cana k?yd?m
Katil defterine ad?n? koydum
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Sen ?z?lme anam benim dertlerim ?oktur
?ekti?im ?ilenin hesab? yoktur
Yi?itlik yolunda ?st?me yoktur
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
?ok zamand?r ?ektim kahr? zindan?
Bize de mesken oldu Sinop'un han?
Firar etmeyilen buldum aman?
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Sinop kalesinden u?tum denize
Tam ?? g?n ?? gece g?r?nd? Rize
Kar?? ki da?lardan gel oldu bize
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Bir yan?m? sard? m?freze kolu
Bir yan?m? sard? Varilcio?lu
Be?y?z atl?ylan kestiler yolu
E?k?ya d?nyaya h?k?mdar olmaz
Anonim
hikayesi........
E?k?ya D?nyaya - Rize y?resi
Rize'nin ?imdiki ad? Portakall?k olan Haldoz mahallesindeki bir d???nde karde?inin b??akla karn?ndan yaralanmas? ?zerine, kendisine haber verilen Sand?k?? ??kr? olay yerine giderek karde?ini kanlar i?inde buluyor ve karde?ini yaralayan Abdi A?a'n?n u?a??n? (bir anlat?ma g?re de Abdi A?ay?) orada vuruyor.
Bu olay ?zerine hapishaneye d??en Sand?k?? ??kr? bir s?re sonra baz? arkada?lar?yla birlikte hapishaneden ka??yor ve da?a ??k?yor.
Sand?k?? ??kr?, da?a ??kt?ktan sonra, y?netimle i?birli?i yaparak kendisini hileyle zehirlemek isteyen biriyle kar?s? Fadime'yi elinden almak isteyen ba?ka birini ?ld?r?yor. Sand?k?? ??kr?'n?n ad? bu olaylardan sonra daha da yayg?nla??yor. Fakirlere bir ?ey yapmamas? zenginlerle m?cadele etmesi y?z?nden halk taraf?ndan da seviliyor ve destekleniyor. Bu ve benzeri erdemleri y?z?nden kendisine yard?m edenler ?o?al?yor.
Sand?k?? ??kr?'n?n t?rk?de ad? ge?en Perilizade ad?nda zengin birine haberler g?ndererek, yoksullara m?s?r da??tmas?n? istedi?i, yoksa kendisini cezaland?raca?? tehdidinde bulundu?u s?ylenir. Nitekim Sand?k?? ??kr?'n?n iste?ini yerine getirmeyen Perilizade'nin m?s?rlar?n? adamlar?na toplatt?rd??? ve yoksullara da??tt?rd??? ya?l?larca da anlat?l?r.
Rize'nin Cami?n? (Arkotil) mahallesinden H?seyin Kutlu ad?nda Sand?k?? ??kr? d?nemine yeti?mi? bir ya?l? "?evrede ba?? belaya giren Sand?k??'n?n yan?na geliyordu. Sand?k?? hem geleni koruyor, hem yard?m ediyordu" diyor.
Karde?iyle birlikte, t?rk?de ad? ge?en Urusba (?imdiki ad? Uzunkaya) k?y?nde eski bir kahvede otururken, zaptiyeler ?evresini sar?yorlar. Zaptiye ?avu?u Abbas ?avu? Sand?k??'n?n teslim olmas?n? istiyor, ancak Sand?k?? kabul etmeyerek Abbas ?avu?'tan ?ekip gitmelerini istiyor. Zaptiye ?avu?u da bunu kabul etmeyince ?at??ma ??k?yor. Sand?k?? ve karde?i Zaptiye ?avu?u ile birka? zaptiyeyi ?ld?rerek ka??yor.
Sand?k?? ??kr?'n?n bu olaydan sonra bir ara yakalan?p zincire vurularak bat?ya g?nderildi?i fakat kapat?ld??? yerden atlay?p Rizeli sandalc?lar taraf?ndan kurtar?ld??? anlat?l?r. Sand?k?? ??kr?'n?n Sinop kalesinde tutukluyken denize atlad??? ve kurtuldu?u anla??l?yor.
Sand?k?? ??kr?'n?n yakalanmamas? ve her ge?en zaman i?inde daha ?ok halk deste?i sa?lamas? ?zerine Trabzon Valisi Kadir Pa?a ?nemli say?da adam toplayarak Sand?k??'n?n ?zerine g?nderiyor. Sand?k??'n?n ?zerine g?nderilen s?variler, Kolcu kay?klar?n?n Reisi Varilcio?lu Sad?k'? da yanlar?na al?yorlar. Sand?k?? ??kr? Of il?esinin ?kizdere k?y? yak?nlar?ndaki Sanl? adl? bir mezrada bir ya?l? kad?n?n evinde otururken ihbar ediliyor. ?evresi atl?larca sar?l?yor. Varilcio?lu da yanlar?nda.
Sand?k?? ??kr? teslim olmak istemiyor. Fakat eskiden tan??t??? Varilcio?lu Sad?k teslim olursa ?ld?r?lmeyece?ini s?yleyerek onu ikna ediyor. Sand?k?? ??kr? de buna inanarak t?fe?i elinden teslim oluyor. Fakat Varilcio?lu ile zabtiyeler teslim olarak ?nlerinde y?r?yen Sand?k?? ??kr?'y? arkadan kur?unlayarak ?ld?r?yorlar.
T?rk?lerden, g?vdesinin ?ehre getirilerek halka g?sterildi?i anla??l?yor.
Sand?k?? ??kr?'y? do?rudan g?ren ve tan?yan Refii Cevat Ulunay, ondan "Yapt?klar?na pi?man olmu?, fakat affedilmeyece?ini bildi?i i?in teslim olmayan mert bir insan" olarak s?zediyor.
1843-1909 y?llar? aras?nda ya?am?? Rizeli Kahya Salih ad?nda dinci ve tutucu bir ?airin de Sand?k?? ??kr?'yle ilgili bir destan? bulunuyor. Karadeniz T?rk?esiyle yaz?lan destanda "??kri dedikleri bir merd e?k?ya"n?n "Devlet h?k?matina" kur?un att??? i?in ?ld?r?ld??? anlat?l?yor.
Kaynak : Anonim