Ast?mla ilgili belirtilerin ortaya ??kmas? ast?m krizi veya ast?m ata?? olarak bilinir. Ast?m krizi deyimi daha ?ok, a??r ve hastane tedavisini gerektirecek ciddi durumlar i?in kullan?l?r. Ancak, nefes a??c? spreylerin birka? kez kullan?lmas?yla ge?ecek kadar hafif ast?m krizleri de olabilir.
Ast?m krizleri ?ok ani olarak ba?layabilece?i gibi, birka? g?n i?inde yava? yava? da geli?ebilir.
ASTIM KR?ZLER?N?N T?P?K ?ZELL?KLER?
-Ast?m krizlerinin ?? temel ?zelli?i vard?r:
-Havalar?n de?i?ken oldu?u d?nemlerde daha s?k g?r?l?r.
-Belirtiler gece sabaha kar?? ?iddetlenir.
-Krizleri do?uran ?e?itli fakt?rler vard?r: Alerjenler, sigara duman?, viral enfeksiyonlar, keskin kokular...gibi.
ASTIM KR?ZLER?N?N ?NC? BEL?RT?LER?
Baz? hastalar ast?m krizinin ba?layaca??n? ?nceden hissedebilirler. Bir?ok hastada, bo?azda yanma, hap??r?k krizleri, burun t?kan?kl???, su gibi burun ak?nt?s?, g?c?k ?eklinde ?ks?r?k gibi burun ve bo?azla ilgili ?nc? belirtiler vard?r. Burun, ?ene, ense ve sa?larda ka??nt? hissi de ast?m krizlerine ?nc?l?k edebilir. Baz? ast?ml?lar ise enseme, kol, bacak ve s?rtta k?zarma, terleme ve a?r? gibi belirtileri kriz habercisi olarak bildirmi?lerdir.
?zellikle, ?ocuklardaki ast?m krizlerinde nezle, farenjit… gibi ?st solunum yollar?n?n viral enfeksiyonlar?n?n ?ok b?y?k ?nemi vard?r. ?ocu?un ?nce burnu akar, hap??r?r veya bo?az? a?r?r ve hemen o gece veya ertesi g?n ?ks?r?k, h?r?lt?, nefes darl???… ?ikayetleri ba?lar.
ASTIMIN DERECELEND?R?LMES?
Ast?m?n belirtilerinin a??rl??? ve g?r?lme s?kl???na g?re ?? derecesi vard?r.
•Hafif ast?m: Hastalar g?nl?k ola?an etkinliklerini rahatl?kla yapabilirler, ancak a??r eforlarda zorlanma olabilir. Haftan?n 1-2 g?n? ila? tedavisi ile d?zelen belirtiler vard?r. Geceleri gelen ast?m krizleri ayda 1 veya 2’den fazla de?ildir.
•Orta derecede ast?m: ?ks?r?k ve h?r?lt?l? solunum her g?n olmasa bile uzun s?reli olarak hep vard?r. Haftada en az 1-2 kere yo?un ila? tedavisini, y?lda 2 kez de hastanede tedaviyi gerektirecek kadar a??rl?kta krizler olur. Bu hastalarda, haftan?n bir?ok g?n?nde gece uykudan uyand?ran n?betler de vard?r.
•A??r ast?m: ?ks?r?k ve h?r?lt?l? solunum bazen ?ok ?iddetlenerek her g?n vard?r. Bu hastalar?n her 3-4 ayda bir hastaneye yat?r?larak ve bazen de yapay solunum uygulanarak tedavileri gerekir. Hemen her gece uykudan uyand?ran ast?m krizleri g?r?l?r, hatta ?o?u g?nler uyumak hi? m?mk?n de?ildir. G?nl?k hareketler de ileri derecede k?s?tlanm??t?r.
A?IR ASTIM KR?Z? NASIL ANLA?ILIR ?
Baz? ast?m krizleri hastan?n ya?am?n? tehlikeye sokacak kadar a??r olabilir. B?yle hastalar?n bir an ?nce hastaneye kald?r?lmalar? gerekir. Bu a??r krizler, ?o?u kez, d?zenli tedavi g?rmeyen hastalarda yava? yava? geli?ir. Bazen de, birka? saat, hatta birka? dakika i?inde bile a??r ast?m krizleri geli?ebilir.
Hem hastalar ve hem de yak?nlar? taraf?ndan iyi bilinmesi gereken a??r ast?m krizinin ba?l?ca belirtileri ?unlard?r:
•Dudaklarda, t?rnak yataklar?nda ve dilde morarma olmas?
•?uur bozuklu?u, uyuklama hali
•Nefes alma say?s?n?n dakikada 25’ ten fazla olmas?
•G???s duvar? ile kar?n duvar? hareketlerinin uyumsuz olmas?
•Kalp at??lar?n?n (nabz?n) dakikada 120’ den fazla olmas?
•Nefes al?rken kaburga aral?klar?n?n i?eriye do?ru ?ekilmesi
•Kollar? bir yere dayayarak ve yard?mc? solunum kaslar?n? kullanarak solunum yap?lmas?
•Konu?urken k?sa bir c?mleyi bile bir kerede s?yleyememek
•Kan bas?nc?n?n ?ok y?kselmesi veya giderek d??meye ba?lamas?
•Hastan?n a??r? bir korku ve panik i?inde olmas?, terlemesi
Ast?m krizleri ?ok ani olarak ba?layabilece?i gibi, birka? g?n i?inde yava? yava? da geli?ebilir.
ASTIM KR?ZLER?N?N T?P?K ?ZELL?KLER?
-Ast?m krizlerinin ?? temel ?zelli?i vard?r:
-Havalar?n de?i?ken oldu?u d?nemlerde daha s?k g?r?l?r.
-Belirtiler gece sabaha kar?? ?iddetlenir.
-Krizleri do?uran ?e?itli fakt?rler vard?r: Alerjenler, sigara duman?, viral enfeksiyonlar, keskin kokular...gibi.
ASTIM KR?ZLER?N?N ?NC? BEL?RT?LER?
Baz? hastalar ast?m krizinin ba?layaca??n? ?nceden hissedebilirler. Bir?ok hastada, bo?azda yanma, hap??r?k krizleri, burun t?kan?kl???, su gibi burun ak?nt?s?, g?c?k ?eklinde ?ks?r?k gibi burun ve bo?azla ilgili ?nc? belirtiler vard?r. Burun, ?ene, ense ve sa?larda ka??nt? hissi de ast?m krizlerine ?nc?l?k edebilir. Baz? ast?ml?lar ise enseme, kol, bacak ve s?rtta k?zarma, terleme ve a?r? gibi belirtileri kriz habercisi olarak bildirmi?lerdir.
?zellikle, ?ocuklardaki ast?m krizlerinde nezle, farenjit… gibi ?st solunum yollar?n?n viral enfeksiyonlar?n?n ?ok b?y?k ?nemi vard?r. ?ocu?un ?nce burnu akar, hap??r?r veya bo?az? a?r?r ve hemen o gece veya ertesi g?n ?ks?r?k, h?r?lt?, nefes darl???… ?ikayetleri ba?lar.
ASTIMIN DERECELEND?R?LMES?
Ast?m?n belirtilerinin a??rl??? ve g?r?lme s?kl???na g?re ?? derecesi vard?r.
•Hafif ast?m: Hastalar g?nl?k ola?an etkinliklerini rahatl?kla yapabilirler, ancak a??r eforlarda zorlanma olabilir. Haftan?n 1-2 g?n? ila? tedavisi ile d?zelen belirtiler vard?r. Geceleri gelen ast?m krizleri ayda 1 veya 2’den fazla de?ildir.
•Orta derecede ast?m: ?ks?r?k ve h?r?lt?l? solunum her g?n olmasa bile uzun s?reli olarak hep vard?r. Haftada en az 1-2 kere yo?un ila? tedavisini, y?lda 2 kez de hastanede tedaviyi gerektirecek kadar a??rl?kta krizler olur. Bu hastalarda, haftan?n bir?ok g?n?nde gece uykudan uyand?ran n?betler de vard?r.
•A??r ast?m: ?ks?r?k ve h?r?lt?l? solunum bazen ?ok ?iddetlenerek her g?n vard?r. Bu hastalar?n her 3-4 ayda bir hastaneye yat?r?larak ve bazen de yapay solunum uygulanarak tedavileri gerekir. Hemen her gece uykudan uyand?ran ast?m krizleri g?r?l?r, hatta ?o?u g?nler uyumak hi? m?mk?n de?ildir. G?nl?k hareketler de ileri derecede k?s?tlanm??t?r.
A?IR ASTIM KR?Z? NASIL ANLA?ILIR ?
Baz? ast?m krizleri hastan?n ya?am?n? tehlikeye sokacak kadar a??r olabilir. B?yle hastalar?n bir an ?nce hastaneye kald?r?lmalar? gerekir. Bu a??r krizler, ?o?u kez, d?zenli tedavi g?rmeyen hastalarda yava? yava? geli?ir. Bazen de, birka? saat, hatta birka? dakika i?inde bile a??r ast?m krizleri geli?ebilir.
Hem hastalar ve hem de yak?nlar? taraf?ndan iyi bilinmesi gereken a??r ast?m krizinin ba?l?ca belirtileri ?unlard?r:
•Dudaklarda, t?rnak yataklar?nda ve dilde morarma olmas?
•?uur bozuklu?u, uyuklama hali
•Nefes alma say?s?n?n dakikada 25’ ten fazla olmas?
•G???s duvar? ile kar?n duvar? hareketlerinin uyumsuz olmas?
•Kalp at??lar?n?n (nabz?n) dakikada 120’ den fazla olmas?
•Nefes al?rken kaburga aral?klar?n?n i?eriye do?ru ?ekilmesi
•Kollar? bir yere dayayarak ve yard?mc? solunum kaslar?n? kullanarak solunum yap?lmas?
•Konu?urken k?sa bir c?mleyi bile bir kerede s?yleyememek
•Kan bas?nc?n?n ?ok y?kselmesi veya giderek d??meye ba?lamas?
•Hastan?n a??r? bir korku ve panik i?inde olmas?, terlemesi
Cerrahpa?a T?p Fak?ltesi
G???s Hastal?klar? B?l?m? ??retim ?yesi
Prof. Dr. Ahmet Rasim K???kusta
G???s Hastal?klar? B?l?m? ??retim ?yesi
Prof. Dr. Ahmet Rasim K???kusta