Turnay? u?urdum Uru? k?y?nden ?n?nde sac?r var, ge?mez oray?
Tilsevet g?l?ne batt? m? dersin, Hep avc?lar arar baht? karay?,
Bir haber alamad?m Zamb?r k?y?nden ?aine K?ll??y?, hem z?garay?
?ibib?e telinden at?m? dersin Bu ?? k?y? ?avk? tuttu mt dersin?
Hele Deveh?y?k ge?it yeridir. Mallar?m ka?akt?r, varma g?mr??e,
Bozh?y?k te g?man?m?n biridir, Ge? Karakuyu?dan, otur D??n??ye,
Al?p giden T?rkmenlerin eridir D?n ha Ezo, d?n ha eski yurduna,
Bir gece Kozba??ta yatt? m? dersin? Sahiplarin seni satt? m? dersin?
?lk kocas? "?itto" Hanefi A??kg?z??n yakt??? t?rk?
?st?nden al giymi? alt?ndan mavi F?rat kenar?na ya?maz m? dolu
Yarim kanatlanm?? u?man?n ?a?? E?inden ayr?lan olmaz m? deli
Anca ?ahin al?r b?yle bir av? G?nde ?? be? defa g?rd???m yari
Gene dertli dertli gider bu gelin ?imdi y?ldan y?la sab?r eder g?n?l
Giymi?sin karay? olmu?sun tatar Sal?nmaz ate?i sald?n ?z?me
Derdimi derdine etmi?sin katar Geceleri uyku girmez g?z?me
S?yler de dostlar ben inanmazd?m Son zamanda sen gelirsin s?z?me
Elin dedi?inden olmu?sun beter. Gene dersin ben etti?imi bilmedim,
Y?ce da? ba??nda b?l?k b?l?k kar Annesi huri de benzer mele?e
Ayr?l?k elinden ci?erim delik Ba??n i?in salma beni dile?e
Bu ayr?l?k bize mevladan geldi. G?c?m yetmez ?u imans?z fele?e
Gene dertli dertli gider bu gelin Gene dertli dertli gider bu gelin.
T?RK?LER?N ?YK?LER?
Ezo Gelin Kimdir?
As?l ad? "Z?hre" olan Ezo Gelin, 1909?da O?uzeli il?esinin Uru? k?y?nde do?du. Babas?, Bozgeyikli oyma??ndan Emir Dede, anas? Elif?tir. N?fus kayd?nda halen bekar g?r?nen Ezo?nun, ??? erkek, ??? k?z alt? karde?i daha vard?r.
Ezo, erken gen?li?inden itibaren, g?zelli?iyle dikkatleri ?zerinde topluyordu. O kadar ki; d???nlerde g?zler, gelinden ?ok onun ?zerinde gezinirdi. Ezo?yu, bir?ok zenginin yan? s?ra, o zamanki Halep ilimizin Carablus il?esinin Kozba? k?y?nde oturan teyzeo?lu Memey (Memet) istiyordu. Taktirde yaz?lan tedbirde bozulmam??; Ezo?nun ilk evlili?i ne bu a?alardan biriyle oldu, ne de teyzeo?luyla…
Ezo?nun G?zelli?i
Anlatanlar, Ezo?nun g?zelli?ini nereye koyacaklar?n? bilemiyorlar. ?yk?m?ze ge?meden, Ezo?nun g?zelli?i ?st?ne dillerde dola?anlar? ?zetlemeye ?al??al?m:
- ?ylesine g?zelmi? ki Ezo; g?renler, iki yana??na birer elma oturtulmu? san?rlarm??.
- ?yle g?zelmi? ki Ezo; bakanlar bakmaya doyzmazlarm??.
- ?yle g?zelmi? ki, bir yaz g?n? kap?s?n? ?al?p bir kap ayran isteyen gurbet?i bir ?er?i, Ezo?nun g?zelli?i kar??s?nda ?a?alay?p, Ezo?nun uzatt??? ayran tas?n? yere d???r?p k?rm??.
- ?yle g?zelmi? ki Ezo; g?l?mseyerek bakmas?yla, d??manlar? bar??t?r?rm??,
- ?ylesine g?zelmi? ki Ezo; olursa o kadar olurmu?…
?yk?m?z Ba?l?yor…
Ezo?nun g?zelli?i s?yleyen dillere s?ylence olurken, Barak ovas?nda bir gen? adam?n ad? dillerde dola??r olmu?tu. Bu kom?u Beledin k?y?nden, "?itto" Hanefi A??kg?z?d?. ?itto?nun ba?lamas?, akarsulara "Siz ??r?ldamay?n, ben ??r?lday?m"; seside b?lb?llere, "Siz ?ak?may?n, ben ?ak?yay?m" diyen cinstendi. O s?ralar Hanefi 30; ay?a "Sen do?ma ben do?ay?m" diyen g?zeller g?zeli Ezo da 20 ya?lar?ndayd?.
G?n o idi ki; Uru? k?y?nde Hac? Mamu??un d???n? vard?. D???ne Ezo da ?itto da ?a?r?l?yd?lar elbet. D???nde t?m g?zler gelini de g?veyi de unutup, Ezo ile ?itto?yu izledi. ?itto, Ezo?ya g?nl?n? kapt?rd?. ?itto Hanefi?nin g?nl?yle kafas? ayn? telden ?al?yordu. Bu nedenle, Ezo?ya d?n?r yollad?. Hanefi, ala ala "d???nelim" cevab? ald?.
Araya ac?mas?z zaman girdi. Bu ara ?itto, kendi k?y? Beledinden Mehmet ?rt?rk?le y?renin t?resi olan "de?i?ik"i uygulamaya karar verdi.( Bu t?reye g?re, bir erkek, h?s?mlar?ndan bir k?z? bir arkada??na verir, arkada??n?n h?s?m? bir k?z? al?r. B?ylece iki tarafta ?evrede "kal?n" diye an?lan ba?l?ktan kurtulmu? olur.) ?itto halas? Hazik?i Mehmet?e verecek; buna kar??l?k Mehmet?in k?zkarde?i Selvi?yi alacakt?. Araya girenler girdi; bu "de?i?ik" ger?ekle?emedi. ?yle ki; ?itto Hanefi, e?-dostla ac?-y?z (yani onlar?n y?z?ne bakamaz) oldu.
Ezo ?itto ?le Evleniyor
Derler ya; "?nsan sarayda olmamal?. Sareay insanda olmal?…" ?itto?nun do?ru d?r?st evi bile yoktu ama, y?re?inde Ezo geziniyordu. E?in dostun araya girmesiyle, Ezo ?itto?ya ?at?ld?. "Ele gelin gelir, bize kal?n gelir" demi?ler. Bu evlenmede ?itto?ya kal?n (ba?l?k) da gelmeyecekti. ??nk? ?itto Ezo?yu almas?na kar??l?k, Ezo?nun a?abeyi Zeynel?e halas? Hazik?i verecekti. Alan raz? veren raz?…
G?z?n ortanca ay?nda iki d???n birden kuruldu. ?itto?yla Ezo?nun d???n? Beledin k?y?nde; Zeynel?le Hazik?in d???n? Uru??ta kuruldu. Zurna ?tt? davul vuruldu… Al?nd?, verildi; iki k?yde, gerde?e girildi. Sen sa? ben selamet. Bu demektir ki iki k?yde iki mutlu yuva kuruldu.
?itto ile Ezo, sizlere lay?k mutlu bir ya?am? s?rd?r?yordu.
A??zlar?n?n tad? yerindeydi yani. Gelgelelim, mutluluklar? g?ze geldi.
Daha do?rusu aralar?na arabozucular girdi. Yemediler-i?mediler, dedikodu yapt?lar. Atalar?m?z "S?z ta??ma ta? ta??" demi? ama, baz? kendini bilmezler s?z ta??d?lar. Hatta kendileri s?z uydurup getirdiler, g?t?rd?ler…
Bir harman sonu evlenmi?lerdi; ikinci harman sonuna dek birlikte ya?ayamad? ?itto ile Ezo, ?itto ?yk?lerini bir c?mlede ?zetler. "K?t? talih ge? buldum; tez yitirdim…"
?itto Ezo?yu bo?ay?nca "de?i?ik" t?resince halas? Hazik de geri d?nd?.
Ezo?nun ?kinci Evlili?i
Efsanesel g?zel Ezo, ?itto Hanefi?den ayr?ld?ktan sonra alt? y?l dul kald?. Y?renin a??zbirli?i etmi??esine anlatt?klar?na g?re Ezo, bu s?re boyunca daha bir serpildi, daha bir g?zelle?ti. ?yle ki g?renin g?z? kal?rd?. Nas?l anlatmal?: O bir ???kt? da, t?m erkekler, onun ?evresinde pervane kesilmi?lerdi.
Gen?-ya?l?, zengin-fakir, nice talibi ??kt? Ezo?nun. Her talibi, tek t?y isteyen Hz. S?leyman??n ?n?nde t?m t?ylerini d?k?verdi?i s?ylenen yarasa ?rne?i, neyi var-neyi yoksa ?n?ne seriyorlard? Ezo?nun. Ezo tam alt? y?l, evlenme ?nerilerini geri ?evirdi.
Sonunda, ailesinin de ?srar? ?zerine, kendisine gen? k?zl???ndan beri talip olan Teyzeo?lu Memey?le evlenmeye raz? lodu. T?rkmen oyma??ndan olan Memey Suriye?nin, Calabrus il?esinin T?rkiye s?n?r?na yak?n Kozba? k?y?nde oturuyordu.
Ezo 1936 y?l?n?n g?z?nde Uru??tan Kozba??a gelin gitti. Bu evlili?ide de?i?ik t?resine g?re olmu?; onu alan Memey, bac?s? Selvi?yi, Ezo?nun a?abeyi Zeynel Bozgedik?e vermi?ti.
?yk?n?n Sonu
Ezo?yla Memey?in iki k?zlar? oldu. ?lki fazla ya?amadan ?ld?. "Celile" adl? ikinci k?zlar? halen sa?d?r ve Suriye?de ya?amaktad?r.
Ezo?nun ikinci kocas?yla ge?imi yerindeydi. Ne var ki "gurbet" denilen bir ate? y?re?ini yak?yordu da. T?rk k?yl?s? "?al?n?n ard? gurbet" der. Ezo da, Kozba??tan T?rkiye?yi, Uru??u g?r?yordu.Hatta ara s?ra do?du?u k?ye gidip geliyordu ama, bunlar ?zlemini azaltm?yor, peki?tiriyor, dayan?lmaz hale getiriyordu. Yak?nlar? onun "Vara ?leyim, tek yurdumda kalay?m" dedi?ini anlat?rlar.
Ezo bir de "g?receksiniz bu gurbetlik beni ?ld?recek" der ve ?ld???nde, hi? olmazsa T?rkiye?yi g?recek bir yere g?m?lmesini dilerdi.
Dedi?i de oldu. Suriye?ye gidi?inin yirminci y?l?nda, 1956 g?z?nde Ezo yata?a d??t?. Hastal???n?n ince hastal?k (verem) oldu?unu, herkes gibi kendisi de biliyordu. Ezo, k?z? Celile?yi yata??n?n ba??ndan ay?rmak istemiyordu. Ecelle kavil g?n?n?n gelip ?att???n? anl?yor, tek avuntuyu g?zel k?z? Celile?de buluyordu.
Ve Ezo Gelin g?z ya?murlar?n?n d??t??? bir Cuma, yats? vakti son solu?unu soludu.
E?i ve yak?nlar?, casiyetini dikkate alarak, onu; aras?ra tepesine ??k?p ya?l? g?zlerle T?rkiye?yi seyretti?i Bozh?y?k??n en y?ksek noktas?na g?md?ler.
"Mezar? oradad?r ?imdi-o kum ?lkesinde…"
EZOGEL?N T?RK?S?
Ezo gelin benim olsan seni vermem fele?e,
G?zel yosmam ba??n i?in salma beni dile?e,
Anas? huridir de, kendi benzer mele?e
Nenneyle de ah baht? karam nenneyle, neneyle
??k Suriye da?lar?na bizim ele eleyle,
Gel baht? karam gel s?ladan ayr? yaz?lal?m gel…
Ezo Gelin ??k Suriye da?lar?n?n ba??na,
G?ne? vursun da kemerin ka??na ka??na,
Bizi k?nayan?n bu ayr?l?k gelsin ba??na ba??na
Nenneyle de ah baht? karam nenneyle, neneyle
??k Suriye da?lar?na bizim ele eleyle,
Gel baht? karam gel s?ladan ayr? yaz?lal?m gel…
.....
Tilsevet g?l?ne batt? m? dersin, Hep avc?lar arar baht? karay?,
Bir haber alamad?m Zamb?r k?y?nden ?aine K?ll??y?, hem z?garay?
?ibib?e telinden at?m? dersin Bu ?? k?y? ?avk? tuttu mt dersin?
Hele Deveh?y?k ge?it yeridir. Mallar?m ka?akt?r, varma g?mr??e,
Bozh?y?k te g?man?m?n biridir, Ge? Karakuyu?dan, otur D??n??ye,
Al?p giden T?rkmenlerin eridir D?n ha Ezo, d?n ha eski yurduna,
Bir gece Kozba??ta yatt? m? dersin? Sahiplarin seni satt? m? dersin?
?lk kocas? "?itto" Hanefi A??kg?z??n yakt??? t?rk?
?st?nden al giymi? alt?ndan mavi F?rat kenar?na ya?maz m? dolu
Yarim kanatlanm?? u?man?n ?a?? E?inden ayr?lan olmaz m? deli
Anca ?ahin al?r b?yle bir av? G?nde ?? be? defa g?rd???m yari
Gene dertli dertli gider bu gelin ?imdi y?ldan y?la sab?r eder g?n?l
Giymi?sin karay? olmu?sun tatar Sal?nmaz ate?i sald?n ?z?me
Derdimi derdine etmi?sin katar Geceleri uyku girmez g?z?me
S?yler de dostlar ben inanmazd?m Son zamanda sen gelirsin s?z?me
Elin dedi?inden olmu?sun beter. Gene dersin ben etti?imi bilmedim,
Y?ce da? ba??nda b?l?k b?l?k kar Annesi huri de benzer mele?e
Ayr?l?k elinden ci?erim delik Ba??n i?in salma beni dile?e
Bu ayr?l?k bize mevladan geldi. G?c?m yetmez ?u imans?z fele?e
Gene dertli dertli gider bu gelin Gene dertli dertli gider bu gelin.
T?RK?LER?N ?YK?LER?
Ezo Gelin Kimdir?
As?l ad? "Z?hre" olan Ezo Gelin, 1909?da O?uzeli il?esinin Uru? k?y?nde do?du. Babas?, Bozgeyikli oyma??ndan Emir Dede, anas? Elif?tir. N?fus kayd?nda halen bekar g?r?nen Ezo?nun, ??? erkek, ??? k?z alt? karde?i daha vard?r.
Ezo, erken gen?li?inden itibaren, g?zelli?iyle dikkatleri ?zerinde topluyordu. O kadar ki; d???nlerde g?zler, gelinden ?ok onun ?zerinde gezinirdi. Ezo?yu, bir?ok zenginin yan? s?ra, o zamanki Halep ilimizin Carablus il?esinin Kozba? k?y?nde oturan teyzeo?lu Memey (Memet) istiyordu. Taktirde yaz?lan tedbirde bozulmam??; Ezo?nun ilk evlili?i ne bu a?alardan biriyle oldu, ne de teyzeo?luyla…
Ezo?nun G?zelli?i
Anlatanlar, Ezo?nun g?zelli?ini nereye koyacaklar?n? bilemiyorlar. ?yk?m?ze ge?meden, Ezo?nun g?zelli?i ?st?ne dillerde dola?anlar? ?zetlemeye ?al??al?m:
- ?ylesine g?zelmi? ki Ezo; g?renler, iki yana??na birer elma oturtulmu? san?rlarm??.
- ?yle g?zelmi? ki Ezo; bakanlar bakmaya doyzmazlarm??.
- ?yle g?zelmi? ki, bir yaz g?n? kap?s?n? ?al?p bir kap ayran isteyen gurbet?i bir ?er?i, Ezo?nun g?zelli?i kar??s?nda ?a?alay?p, Ezo?nun uzatt??? ayran tas?n? yere d???r?p k?rm??.
- ?yle g?zelmi? ki Ezo; g?l?mseyerek bakmas?yla, d??manlar? bar??t?r?rm??,
- ?ylesine g?zelmi? ki Ezo; olursa o kadar olurmu?…
?yk?m?z Ba?l?yor…
Ezo?nun g?zelli?i s?yleyen dillere s?ylence olurken, Barak ovas?nda bir gen? adam?n ad? dillerde dola??r olmu?tu. Bu kom?u Beledin k?y?nden, "?itto" Hanefi A??kg?z?d?. ?itto?nun ba?lamas?, akarsulara "Siz ??r?ldamay?n, ben ??r?lday?m"; seside b?lb?llere, "Siz ?ak?may?n, ben ?ak?yay?m" diyen cinstendi. O s?ralar Hanefi 30; ay?a "Sen do?ma ben do?ay?m" diyen g?zeller g?zeli Ezo da 20 ya?lar?ndayd?.
G?n o idi ki; Uru? k?y?nde Hac? Mamu??un d???n? vard?. D???ne Ezo da ?itto da ?a?r?l?yd?lar elbet. D???nde t?m g?zler gelini de g?veyi de unutup, Ezo ile ?itto?yu izledi. ?itto, Ezo?ya g?nl?n? kapt?rd?. ?itto Hanefi?nin g?nl?yle kafas? ayn? telden ?al?yordu. Bu nedenle, Ezo?ya d?n?r yollad?. Hanefi, ala ala "d???nelim" cevab? ald?.
Araya ac?mas?z zaman girdi. Bu ara ?itto, kendi k?y? Beledinden Mehmet ?rt?rk?le y?renin t?resi olan "de?i?ik"i uygulamaya karar verdi.( Bu t?reye g?re, bir erkek, h?s?mlar?ndan bir k?z? bir arkada??na verir, arkada??n?n h?s?m? bir k?z? al?r. B?ylece iki tarafta ?evrede "kal?n" diye an?lan ba?l?ktan kurtulmu? olur.) ?itto halas? Hazik?i Mehmet?e verecek; buna kar??l?k Mehmet?in k?zkarde?i Selvi?yi alacakt?. Araya girenler girdi; bu "de?i?ik" ger?ekle?emedi. ?yle ki; ?itto Hanefi, e?-dostla ac?-y?z (yani onlar?n y?z?ne bakamaz) oldu.
Ezo ?itto ?le Evleniyor
Derler ya; "?nsan sarayda olmamal?. Sareay insanda olmal?…" ?itto?nun do?ru d?r?st evi bile yoktu ama, y?re?inde Ezo geziniyordu. E?in dostun araya girmesiyle, Ezo ?itto?ya ?at?ld?. "Ele gelin gelir, bize kal?n gelir" demi?ler. Bu evlenmede ?itto?ya kal?n (ba?l?k) da gelmeyecekti. ??nk? ?itto Ezo?yu almas?na kar??l?k, Ezo?nun a?abeyi Zeynel?e halas? Hazik?i verecekti. Alan raz? veren raz?…
G?z?n ortanca ay?nda iki d???n birden kuruldu. ?itto?yla Ezo?nun d???n? Beledin k?y?nde; Zeynel?le Hazik?in d???n? Uru??ta kuruldu. Zurna ?tt? davul vuruldu… Al?nd?, verildi; iki k?yde, gerde?e girildi. Sen sa? ben selamet. Bu demektir ki iki k?yde iki mutlu yuva kuruldu.
?itto ile Ezo, sizlere lay?k mutlu bir ya?am? s?rd?r?yordu.
A??zlar?n?n tad? yerindeydi yani. Gelgelelim, mutluluklar? g?ze geldi.
Daha do?rusu aralar?na arabozucular girdi. Yemediler-i?mediler, dedikodu yapt?lar. Atalar?m?z "S?z ta??ma ta? ta??" demi? ama, baz? kendini bilmezler s?z ta??d?lar. Hatta kendileri s?z uydurup getirdiler, g?t?rd?ler…
Bir harman sonu evlenmi?lerdi; ikinci harman sonuna dek birlikte ya?ayamad? ?itto ile Ezo, ?itto ?yk?lerini bir c?mlede ?zetler. "K?t? talih ge? buldum; tez yitirdim…"
?itto Ezo?yu bo?ay?nca "de?i?ik" t?resince halas? Hazik de geri d?nd?.
Ezo?nun ?kinci Evlili?i
Efsanesel g?zel Ezo, ?itto Hanefi?den ayr?ld?ktan sonra alt? y?l dul kald?. Y?renin a??zbirli?i etmi??esine anlatt?klar?na g?re Ezo, bu s?re boyunca daha bir serpildi, daha bir g?zelle?ti. ?yle ki g?renin g?z? kal?rd?. Nas?l anlatmal?: O bir ???kt? da, t?m erkekler, onun ?evresinde pervane kesilmi?lerdi.
Gen?-ya?l?, zengin-fakir, nice talibi ??kt? Ezo?nun. Her talibi, tek t?y isteyen Hz. S?leyman??n ?n?nde t?m t?ylerini d?k?verdi?i s?ylenen yarasa ?rne?i, neyi var-neyi yoksa ?n?ne seriyorlard? Ezo?nun. Ezo tam alt? y?l, evlenme ?nerilerini geri ?evirdi.
Sonunda, ailesinin de ?srar? ?zerine, kendisine gen? k?zl???ndan beri talip olan Teyzeo?lu Memey?le evlenmeye raz? lodu. T?rkmen oyma??ndan olan Memey Suriye?nin, Calabrus il?esinin T?rkiye s?n?r?na yak?n Kozba? k?y?nde oturuyordu.
Ezo 1936 y?l?n?n g?z?nde Uru??tan Kozba??a gelin gitti. Bu evlili?ide de?i?ik t?resine g?re olmu?; onu alan Memey, bac?s? Selvi?yi, Ezo?nun a?abeyi Zeynel Bozgedik?e vermi?ti.
?yk?n?n Sonu
Ezo?yla Memey?in iki k?zlar? oldu. ?lki fazla ya?amadan ?ld?. "Celile" adl? ikinci k?zlar? halen sa?d?r ve Suriye?de ya?amaktad?r.
Ezo?nun ikinci kocas?yla ge?imi yerindeydi. Ne var ki "gurbet" denilen bir ate? y?re?ini yak?yordu da. T?rk k?yl?s? "?al?n?n ard? gurbet" der. Ezo da, Kozba??tan T?rkiye?yi, Uru??u g?r?yordu.Hatta ara s?ra do?du?u k?ye gidip geliyordu ama, bunlar ?zlemini azaltm?yor, peki?tiriyor, dayan?lmaz hale getiriyordu. Yak?nlar? onun "Vara ?leyim, tek yurdumda kalay?m" dedi?ini anlat?rlar.
Ezo bir de "g?receksiniz bu gurbetlik beni ?ld?recek" der ve ?ld???nde, hi? olmazsa T?rkiye?yi g?recek bir yere g?m?lmesini dilerdi.
Dedi?i de oldu. Suriye?ye gidi?inin yirminci y?l?nda, 1956 g?z?nde Ezo yata?a d??t?. Hastal???n?n ince hastal?k (verem) oldu?unu, herkes gibi kendisi de biliyordu. Ezo, k?z? Celile?yi yata??n?n ba??ndan ay?rmak istemiyordu. Ecelle kavil g?n?n?n gelip ?att???n? anl?yor, tek avuntuyu g?zel k?z? Celile?de buluyordu.
Ve Ezo Gelin g?z ya?murlar?n?n d??t??? bir Cuma, yats? vakti son solu?unu soludu.
E?i ve yak?nlar?, casiyetini dikkate alarak, onu; aras?ra tepesine ??k?p ya?l? g?zlerle T?rkiye?yi seyretti?i Bozh?y?k??n en y?ksek noktas?na g?md?ler.
"Mezar? oradad?r ?imdi-o kum ?lkesinde…"
EZOGEL?N T?RK?S?
Ezo gelin benim olsan seni vermem fele?e,
G?zel yosmam ba??n i?in salma beni dile?e,
Anas? huridir de, kendi benzer mele?e
Nenneyle de ah baht? karam nenneyle, neneyle
??k Suriye da?lar?na bizim ele eleyle,
Gel baht? karam gel s?ladan ayr? yaz?lal?m gel…
Ezo Gelin ??k Suriye da?lar?n?n ba??na,
G?ne? vursun da kemerin ka??na ka??na,
Bizi k?nayan?n bu ayr?l?k gelsin ba??na ba??na
Nenneyle de ah baht? karam nenneyle, neneyle
??k Suriye da?lar?na bizim ele eleyle,
Gel baht? karam gel s?ladan ayr? yaz?lal?m gel…
.....
