Alm. Krankheitslehre, Pathologie (f), Fr. Pathologie (f), İng. Patholoqy. Organ ve dokularda hastalıklar veya kazâlar sonucunda meydana gelen yapısal ve fonksiyonel bozuklukları inceleyen ilim dalı. Patoloji yalnız insan değil hayvan ve bitkilerin de hastalık hallerini inceler. Patolojiyle uğraşan kişilere “Patolog” denir.
Patolojinin metodları: Patolojide fizik, kimyâ, anatomi, histoloji ve bakteriyolojide kullanılan metodlar uygulanır. Patolojide kullanılan bir diğer metod da otopsidir. Otopsi bütün organların çıplak gözle muayenesini sağlar. Bu muayenelerde ölüm sebepleri ve hastalıklarda organ yapısında ortaya çıkan bozukluklar (lezyonlar) belirlenebilir. Bozukluk her zaman çıplak gözle görülemez. Bâzan da mikroskobik bir inceleme yapmayı gerektirir.
Mikroskobun gelişmesi, tespit metodlarıyla hücrenin canlı organizmada olduğu gibi incelenebilmesinin mümkün olması, elektron mikroskobunun çalışma alanına girmesi, doku kültürlerinin yapılabilmesi, mikroskobik muâyenelerde fizik ve kimyâsal usûllerin kullanılması, patolojinin araştırma alanını genişletmiş ve oldukça ayrıntılı araştırmaların yapılabilmesine imkân vermiştir.

Patolojinin Bölümleri

Patolojik anatomi: Hastalıklarla ilgili olarak organ ve dokularda meydana gelen ve çıplak gözle veya mercekle görülebilen değişikliklerin incelenmesidir. Böylece 0,1 milimetreden büyük olan değişiklikler incelenebilmektedir.
Histopatoloji ve sitopatoloji: Histopatolojide doku ve hücreler, sitopatolojide ise hücre ve bakteriler incelenebilir. Sitopatolojinin gelişmesi, kanserin erken teşhisinde birçok merhalenin alınmasını sağlamıştır. Vücudun çeşitli salgılarından ve yerlerinden alınan örneklerle hücre karakterinin değişmesinin görülmesi bir kanser habercisi olarak ele alınır ve ona göre hareket edilir.
Cerrâhî patoloji: Diğer ismi “biyopsi”dir. Cerrâhî müdâhale ile veya özel iğnelerle hastalık bölgelerinden alınan parçaların incelenmesidir.
Histokimyâsal patoloji: Mikroskobik inceleme için hazırlanan doku ve kesitlerin çeşitli boyama metodlarıyla incelenmesi.
Deneysel patoloji: Hastalıkların hayvanlarda araştırılması ve tedâvi usûllerinin denenmesinde kullanılan bir araştırma alanıdır.
Klinik patoloji: Biyokimyâsal, mikrobiyolojik ve kan muâyenelerinin berâberce yapılması ve hastalıkların teşhisi ve tedâvisinde kullanılan bir araştırma alanıdır.
Genel patoloji: Genel anlamda hastalıkların sebeplerini ve hastalıkların oluş biçimlerini, hastalıklar sonucunda organ ve dokularda meydana gelen fonksiyon bozukluklarını inceleyen patolojinin en geniş dalıdır.
Özel patoloji ve sistem patolojisi: Her sistem ayrı ayrı ele alınır. Her sistemi tutan hastalıklar incelenirken hastalığın âmili, oluşu ve ortaya çıkan patolojik durumlar araştırılır.
Patolojinin bunlardan başka, Genetik Patoloji, Adlî Tıp Patolojisi, Submikroskobik Patoloji, Coğrafik
Patoloji gibi çok özelleşmiş dalları da vardır.
Patoloji
Patoloji, hastalık (Yunanca pathos) çalışması ve bilimi (Yunanca logos) kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuş hastalıklar bilimi anlamına gelen bir sözcüktür. Ayrıca belirli bir bozukluğun tipik özellikleriyle birlikte bütününe patoloji denilebilir. Patoloji (hastalıkbilim) özellikle altta yatan hastalıkla ilgili hücrelerdeki, dokulardaki ve organlardaki yapısal ve işlevsel değişikliklerin tanınması, araştırılması ve incelenmesiyle ilgilenir. Patoloji alanında uzman olan kişilere patolog veya patoloji uzmanı denmektedir.

Patolojinin Ana İnceleme Alanları
Patolojinin başlıca hedefi hastalıkları 4 yönden incelemektir:
Etyoloji: Hastalıkların nedenleri,
Patogenez: Hastalığın oluş mekanizması
Morfolojik değişiklikler: İlgili hücre, doku ve organlardaki yapısal değişiklikler
Klinik önem: Hastalığın klinik açıdan önemli noktaları.

Patolojinin Yararlandığı Alanlar

Makroskopik Patoloji: Cerrahi yolla ya da otopsi yoluyla elde edilen numunenin çıplak gözle tanı koyma amaçlı incelenmesidir. Histoloji: Dokuların mikroskop altında incelenmesidir. Histopatoloji de hastalıklı dokuları histolojik yönden inceleyerek tanı koyma amacını taşıyan bir bilim dalıdır.
Sitoloji: Etkilenmiş hücreleri inceler. Sitopatoloji de etkilenmiş hücreleri sitolojik yönden inceleyerek tanı koyma amacını taşıyan bir bilim dalıdır. Bu tekniğin çok yaygın bir uygulama şekli de pap smear’dir. (pap yayması) İmmünohistokimya: Hastalığın tanısı için özel immün işaretleyiciler ve antikorlar kullanır.
Akış Sitometresi: özel bazı hücrelerin kimliklendirilmesi için kullanılan bir tetkik.
MolekülerBiyoloji: Polimeraz Zincir Tepkimesi (PCR) ve FISH gibi yöntemleri kullanarak özellikle mikrobiyolojik yönden ve kanserin tanısı alanında kullanılan yöntemleri içerir.

Patolojinin Alt Dalları
Anatomik patoloji: Dokuların makroskopik ve mikroskopik görünümlerine dayalı olarak tanı koymaya yardımcı olan bilim. Klinik patoloji: Kan gibi bazı vücut sıvılarının tetkikiyle tanı koymaya yardımcı olan bilim.

Adli Patoloji
Adli patoloji, insan vücudundaki tüm olağandışı bulguları araştırır. Genel olarak ölüm ve yaralanma olgularını inceler. Aynı zamanda otopsileri yapar.

Patolojik Sıfatı ve Kullanımı
Patolojik sıfatı “patolojiyle ilgili, anormal, bozulmuş, çalışmayan, işlemeyen” anlamlarında tıpta yaygın olarak kullanılan tıbbi bir terim ve sıfattır. En çok anormal anlamında kullanılır.