Giriş Yap

Ara · 04-21-2007, Saat: 03:46 PM <

BİLÃ‚L-İ HABEŞÃŽ

Hz. Peygamber'e ilk iman edenlerden biri ve sonradan ona müezzin olan sahabÃ®. İslÃ¢m tarihinde unutulmaz yeri olan BilÃ¢l-Ã® HabeşÃ®, aslen Habeşlidir. Anasının adı HamÃ¢me, babasının adı Rebah, künyesi Abdullah'tır.
BilÃ¢l, İslÃ¢m'ın ilk tebliğ yıllarında Ümeyye b. Halef'in kölesiydi. İslÃ¢m'ın ortaya çıktığı yıllarda bir çok kimse, soy ve soplarının yüksekliğine, şirk toplumu içindeki nüfuzlarına bakarak kavim ve kabÃ®le taassubuna düşmüş, İslÃ¢m'a cephe almış ve sapıklıkta kalmışlardı. BilÃ¢l b. Rebah gibi kimseler de zayıf ve acizliklerine rağmen hak davete uyup şirkten kurtulmuşlardı. İşte BilÃ¢l b. Rebah (r.a.) İslÃ¢m davetine ilk icabet edenlerden biriydi.
Ümeyye b. Halef, kölesi BilÃ¢l'in müslüman olduğunu anladıktan sonra, onu İslÃ¢m'dan çevirmek için yapmadığı eziyet ve işkence kalmamıştı. Ümeyye, öğlen vakti güneşinin bir yanardağ kesildiği anda, BilÃ¢l'i alır, kızgın kumların üzerine yatırır, sırtına kocaman bir taş koyar ve şöyle derdi: "Muhammed'e küfret; Lat ve Uzza'ya iman et. Yoksa onlara iman edinceye kadar böylece kalacaksın."
BilÃ¢l'in kızgın kumlar üzerinde sırtı yanar, göğsü yanar, nefesi tıkanır, bu müthiş işkence altında saatlerce kıvranırdı. Fakat dudaklarında daima şu sözler dökülürdü: "Allahu Ahad, Allahu Ahad", Onun bu durumu, müşrikleri bile hayrete düşürürdü (İbn Sa'd, Tabakat, III, 232).
O, geçim için, makam ve mevki için başka ilÃ¢hlara sığınmazdı. O biliyordu ki hüküm Allah'a aittir, rızık Allah'a aittir. Öldürmek ve yaşatmak Allah'ın elindedir. Geçici dünyanın çıkarları için put ve tağutları tasdik etmek ve bu arada imandan bir cüz de Allah'a ayırmak iman için yeterli değildir. Tam ve kÃ¢mil anlamda hükmün, öldürmek ve diriltmenin Allah'a ait olduğunu rızık verenin yalnız Allah olduğunu, Allah'ı bütün sıfatlarıyla tanıyıp ona göre iman etmedikçe ve bu uğurda gelecek sıkıntı ve ezalara katlanmadıkça imanda kemÃ¢le ulaşmanın mümkün olmadığını biliyordu. BilÃ¢l, rızık ve ölüm korkusu taşımıyordu. Yalnız Allah'tan korkuyor ve yalnız ondan ümid ediyordu.
İşkence altında kıvranan BilÃ¢l (r.a.)'a rastgelen Varaka b. Nevfel,
"Vallahi ey BilÃ¢l, Allah birdir, Allah birdir. " der, sonra da müşriklere dönerek: "Siz onu bu yüzden öldürürseniz, biz onu, kendimize örnek alırız." derdi (İbnü'l-Esir, el-KÃ¢mil Fi't-TÃ¢rih, II, 66).
BilÃ¢l'in efendileri olan Mekkeli müşrikler onu, çoluk çocuğun oyuncağı yapmışlardı, ona işkence edenlerden biri de Ebu Cehil'di. Ama BilÃ¢l'e yapılan işkenceler sırasında gösterdiği sabır ve tahammül hepsini şaşkına çevirirdi. Nasıl oluyor da bu derece ağır işkencelere katlanabiliyordu.
Ümeyye b. Halef'in BilÃ¢l'e yaptığı işkencelere çok üzülen Hz. EbÃ» Bekir (r.a.) ona bu işkenceden vazgeçmesini söylemiş o da; "Onun ahlÃ¢kını bozan sensin, onu bizden uzaklaştıran senden başkası değildir" demişti. Bunun üzerine EbÃ» Bekir es-Sıddık (r.a.) ona şu cevabı vermişti: "Benim yanımda senin şu kölenden daha güçlü ve kuvvetlisi var. Hem de senin dinindendir. İstersen onu al ve bunu bana ver." Ümeyye bu teklifi kabul edip öteki köleyi aldı ve Hz. BilÃ¢l'i Hz. EbÃ» Bekir'e verdi. Başka bir rivayette Hz. Ebu Bekr'in onu yedi ukiyeye satın alıp azat ettiği kaydedilir. (İbn Sa'd, Tabakat, III, 232).
BilÃ¢l'i Resulullah'ın yanına götürüp azat etmiş ve BilÃ¢l işkenceden kurtulmuştu. Elbette bu Allah'ın bir takdiridir. BilÃ¢l Hz. EbÃ» Bekir'e bu sebeple borçlu değildir. İki mümin de görevlerini yapmışlar. Allah da onlara ecrini vermiştir. Hz. Ömer şöyle der:
"Efendimiz Ebu Bekir, yine efendimiz BilÃ¢l'i azad etti. "(İbnü'l-EsÃ®r, Üsdü'l- Gabe, I, 209).
BilÃ¢l daha sonra diğer ashab ile birlikte Medine'ye hicret etti. Orada Sa'd b. Hayseme'ye misafir oldu. Ensar ile Muhacirler arasında kardeşlik oluşturulunca BilÃ¢l'e de Abdullah b. Abdurrahman el-Has'amÃ® kardeş ilÃ¢n edildiler. Bu kardeşlik köklü bir şekilde sürüp gitti. Öyle ki BilÃ¢l, Hz. Ömer devrinde Şam'da bulunduğu sırada maaş olarak divandan ona ayrılan hissesinden kardeşine de bir hisse veriyordu. (İbn Sa'd, Tabakat, III, 234).
BilÃ¢l, Resulullah (s.a.s.)'ın müezzini olarak tanınmaktadır. Ve sık sıkezanı BilÃ¢l'e okuttururdu. Hatta sabah ezanındaki " " (Namaz uykudan hayırlıdır) ibaresini BilÃ¢l ezana eklemiş Resulullah "BilÃ¢l, bu ne güzel söz!" diye onu tasvip etmişti. (Avnu'l-Ma'bud, Şerh EbÃ» DÃ¢vud, III,185; İbn MÃ¢ce, Ezan, 1, 3,). Hz. BilÃ¢l, Resulullah'ın bütün gazalarına katıldı. Bedir gazasında Hz. BilÃ¢l, Mekke'de kendisine her türlü eza ve işkenceyi reva gören Ümeyye'yi görmüş ve şöyle bağırmıştı: "İşte küfrün başı!.." Bunun üzerine dikkatleri ona çevrilmiş ve müslümanlar derhal onun ve oğlunun etrafını sararak ikisini de öldürmüşlerdi. Resul-u Ekrem Mekke'nin fethi ardından KÃ¢be'ye girerken has müezzini Hz. BilÃ¢l'i yanlarında bulundurmuşlardı. İbn Ömer, bu vakayı şöyle nakleder ve der ki:
"Resul-u Ekrem, Mekke'nin fethi gününde, Mekke'nin yüksek tarafından bir deve üzerinde geldi. Üsame b. Zeyd, BilÃ¢l ve Osman b. Talha da yanlarındaydılar. Resul-u Ekrem KÃ¢be içinde uzun bir müddet kaldılar, sonra çıktılar. Arkasında müminler içeri girmek için birbiriyle yarış etti. İlk giren bendim. BilÃ¢l, kapının arkasındaydı. BilÃ¢l'e Resulullah'ın nerede namaz kıldıklarını sordum, yerini gösterdi. Ne var ki BilÃ¢l'e, Allah Resulunun kaç rekat namaz kıldıklarını sormayı unuttum." (BuhÃ¢rÃ®, MeğÃ¢zÃ®, 49).
Resulullah, KÃ¢be'yi putlardan temizledikten sonra müezzini BilÃ¢l, burada ezan okuyarak, ortalığı tevhÃ®d nameleriyle coşturmuştu. (İbn Sa'd, Tabakat, III, 234). Resul-u Ekrem'in vefatı üzerine, ona karşı büyük bir sevgi duyan Hz. BilÃ¢l, Medine'de kalmaya dayanamayıp, ayrılmak zorunda kaldı. Hz. Ebu Bekir, BilÃ¢l'e yanında kalması için ısrar ettiği halde, Hz. BilÃ¢l ona şöyle demişti: "Eğer sen beni Allah için azat ettinse bırak istediğim yere gideyim; yok kendi nefsin için azat ettinse beni yanında alıkoy!" Bunun üzerine Hz. EbÃ» Bekir şöyle demişti: "İstediğin yere git!..." Resulullah'ın vefatından sonra cihadı, ezana tercih eden Hz. BilÃ¢l, Şam'a gitti ve Hz. EbÃ» Bekir devrinde Suriye'de meydana gelen gazalara katıldı (İbn Sa'd, Tabakat III,238).
Hz. EbÃ» Bekir'in vefatından sonra, Hz. Ömer devrinde cihat devam etti. Hz. BilÃ¢l bu cihatlara da katıldı. Hz. Ömer, hicrÃ® onaltıncı yılda Suriye ve Filistin'e gittiği zaman, BilÃ¢l onu karşılamaya çıkarak CÃ¢biye'ye gelmişti. Sonra halifenin maiyetinde Kudüs'e giderek, bu kutsal şehrin teslimi sırasında bulunmuş ve Hz. Ömer ile birlikte Kudüs'e girmişti. Hz. Ömer, burada, Resulullah'ın vefatından beri ezan okumayan BilÃ¢l'den ezan okumasını rica etmiş, Hz. BilÃ¢l de halifenin ısrarına dayanamayarak ezan okumuştu. BilÃ¢l TevhÃ®d'in bu üstün yanı olan ezanı okumaya başlar başlamaz, Hz. Ömer ve diğer ashab Resulullah (s.a.s.) dönemini hatırlayarak, gözlerinin önüne, geçmiş günleri getirip hüngür hüngür ağlamaya başladılar. BilÃ¢l'in ezanını dinleyenlerin hepsi, kendilerinden geçmişlerdi. Kudüs'ü teslim alma sırasında Hz. Ömer'den başka Ebu Ubeyde b. el-CerrÃ¢h, Muaz b. Cebel, Amr b. el-Ã‚s gibi ashabın ileri gelenlerinden bir çok kimse bulunuyordu.
Hz. Peygamber (s.a.s.)'in irtihÃ¢linden sonra Suriye'ye giden BilÃ¢l,
"Havlan" kasabasına yerleşti. O burada huzur içinde yaşıyordu. Hz. BilÃ¢l, Suriye'de bir müddet kaldıktan sonra bir gece rüyasında Hz. Peygamber (s.a.s.)'i gördü. Resulullah ona, şöyle demişti: "Beni ziyaret etmeyecek misin?" Hz. BilÃ¢l, uyanır uyanmaz, hazırlığını tamamlayıp Medine yolunu tuttu. Medine'ye gece ulaştı. Oraya varınca Ravza-i Mutahhara'ya yüzünü sürerek, burada Resul-u Ekrem'le birlikte geçirdiği günlerin hatırasını düşünerek ağladı. Bu sırada Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin BilÃ¢l'i görmüş, fecir vaktinde ondan ezan okumasını rica etmişlerdi. BilÃ¢l, (r.a.) onların arzusunu yerine getirerek, Peygamber Mescid'inde ezan okumuştu. BilÃ¢l'in sesini duyan Medineliler, İsrafil suruyla uyandırılmış gibi yerlerinden fırlamış ve ezanı dinlemeye başlamışlardı. Birinci şehadetten sonra Resulullah'ın risÃ¢letini ikrar eden şehadet tekrar okunurken, Hz. Peygamber'in kabrinden kalktığını tasavvur ederek evlerinden dışarı fırlamışlardı. Bu sabah, bütün Medine'ye, risalet devrini bütün canlılığı ile yaşatan, herkesin hislerini coşturan, bütün müslümanların Resul-u Ekrem'e karşı duydukları sevgiyi canlandıran BilÃ¢l'in sesi idi.
Hz. BilÃ¢l, hicretin yirminci yılında altmış yaşlarında iken vefat etti. Dımaşk'ın BÃ¢bü's-SağÃ®r tarafına defnolundu. (İbn Sa'd, Tabakat, III, 238; İbnü'l-Esir, Üsdü'l-Gabe, I, 209).
Hz. BilÃ¢l (r.a.), vefatı yaklaşınca, ölümün ızdırabını, sevgililerine kavuşmasındaki zevk ile mezcetmiş; ömrünün son anlarında onun hastalığını gören zevcesi, teessüründen "ah ne acı" dedikçe, BilÃ¢l: "Oh! ne tatlı!." diyor ve ekliyordu: "Yarın sevgililerle, Muhammed ve arkadaşlarıyla buluşacağım." diyordu.
BilÃ¢l-i HabeşÃ®, İslÃ¢m'ın ahlÃ¢kıyla ahlÃ¢klanmış, fazÃ®let ve kemÃ¢l sahibi bir sahabÃ® idi. Hz. BilÃ¢l'in, ilk müslümanlardan olduğunu ve İslÃ¢m akÃ®desi uğrunda en büyük çileyi çekenlerden olduğunu, herkes bilir ve ona son derece sevgi ve hürmet beslerdi. Hz. BilÃ¢l, bütün vaktini, Resul-u Ekrem'e hizmetle geçirdi. O, Resulullah'ın meclislerinde daima hazır bulunurdu. Her namazda, her durum ve işte Resulullah'dan ayrılmazdı. Hz. Peygamber'in hazinedarlığını, BilÃ¢l yapardı. Çarşı ve pazardan alınacak her şeyi o tedarik eder, icabında ödünç para alır, Resulullah'ın evinin ihtiyaçlarını sağlar, sonra da müsait zamanlarda o borçları öderdi.
Hz. BilÃ¢l'in doğruluk ve ahlÃ¢kı, İslÃ¢m'a bağlılığı bütün çağdaşları tarafından aynı derecede takdir edilmekte ve övülmekteydi. Artık o, siyahÃ® bir köle değil, ashab'ın ileri gelenlerinden ve İslÃ¢m devletinin yönetiminde söz sahibi olan müminlerden biriydi.
Hz. BilÃ¢l, uzun boylu, zayıf, ince ve koyu esmerdi. Ömrünün sonlarına doğru saçlarının çoğu beyazlaşmıştı. (İbn Sa'd, Tabakat, III, 238-239).
Ahmed AÄžIRAKÇA

Ara · 04-21-2007, Saat: 03:48 PM <

CÃ‚BİR İBN ABDULLAH
(602 ?- 696)

Sahabi. Cabir b. Abdullah b. Amr, b. Haram, b. Ka'b, b. Ganem, b. Seleme. Künyesi EbÃ» Abdullah olan CÃ¢bir Hazrec kabilesindendir.
CÃ¢bir'in babası, ikinci Akabe bey'aitinde müslüman olmuş ve Haramoğulları nakipliğine tayin edilmişti. KÃ¢firler Uhud gazasında onu, burnunu ve kulaklarını keserek işkence ettikten sonra şehit ettiler. Dokuz kızı vardı, bunlara CÃ¢bir baktı. Hz. CÃ¢bir babasının şehadetini şöyle anlatır: "Babam Uhud'da şehit oldu. Kız kardeşlerim bana bir deve vererek git babamızın cenazesini bu deveye yükle getir ve onu Selemeoğulları kabristanına göm dediler. Deveyi alarak gittim. Yanımda birkaç adam da vardı. RasÃ»l-i Ekrem babamı cihat meydanından taşıyarak aile kabristanına götürmek istediğimi haber aldılar. O, Uhud'da oturuyordu. Beni huzurlarına çağırarak dedi ki: Nefsimi elinde tutan CenÃ¢b-ı Allah'a yemin ederim ki; Abdullah arkadaşları ile birlikte gömülecektir. RasÃ»l-i Ekrem'in bu sözü üzerine ben de babamı taşımaktan vazgeçtim ve onu Uhud şehitleri ile birlikte gömdüm." (BuhÃ¢rÃ®, II, 584). RasÃ»lullah CÃ¢bir'e, "Sana bir müjde vereyim mi? Allah babanı diriltti. Ve kendisine perdesiz doğrudan doğruya hitap etti. Halbuki şimdiye kadar hiçbir kimseye böyle hicabsız söylediği olmamıştır" buyurdu.
Babası şehit olunca ardında bıraktığı borçlarını CÃ¢bir ödeyemedi ve RasÃ»lullah'a giderek, "Ya RasÃ»lallah! Babam Uhud günü şehit olduğunda bana borç bıraktı. Alacaklılar beni sıkıştırıyorlar. Bana Yardım ediniz de borcumun bir miktarını gelecek yıla ertelesinler." dedi. RasÃ»lullah "Hay hay, öğleye doğru size gelir, alacaklıları görürüm" dedi. RasÃ»lullah CÃ¢bir'in evine gitti. O istirahat ederken CÃ¢bir onun için bir koyun kestirdi. RasÃ»lullah uyanınca CÃ¢bir'e "Bana EbÃ» Bekir'i çağır" dedi. RasÃ»lullah ve yanındaki ashabı yemek yediler. Yemekten sonra RasÃ»lullah gitmek üzere ayağa kalkınca CÃ¢bir'in zevcesi ona "Ya RasÃ»lallah, bana ve kocama dua et" diye yalvardı. RasÃ»lullah da
"CenÃ¢b-ı Hak seni ve kocanı mağfiretine nail etsin" buyurdu. RasÃ»lullah daha sonra alacaklıları çağırmış ve onlardan CÃ¢bir'e mühlet vermelerini istemiş, onlar mühlet vermeyince RasÃ»lullah CÃ¢bir'e hurmalarını ölçüp onlara vermesini buyurmuştur. CÃ¢bir, hurmalarıyla babasının borçlarını ödedikten sonra kendisine de bir miktar hurma kalmıştır. Bunu RasÃ»lullah'a aktarırken karısına dönüp "Ben sana RasÃ»lullah'ı rahatsız etmemeni tenbih etmemiş miydim?" deyince karısı "RasÃ»l-i Ekrem benim evime gelir de, ben ondan bana ve kocama dua etmesini nasıl istemem?" demiştir. CÃ¢bir, "Biz, RasÃ»l-i Ekrem'in himmet ve imdadı ile borçtan kurtulduk" demiştir. Rivayete göre CÃ¢bir, Bedir ve Uhud savaşlarından başka bütün Cihat hareketlerine katılmıştır. CÃ¢bir, Enmar gazasında RasÃ»lullah'ın hayvanının üzerinde namaz kıldığını rivayet etmektedir. Hendek savaşında da RasÃ»lullah ile ashabının tam üç gün aç kaldıklarını, hendek kazan bazı sahabÃ®lerin rastladıkları kayayı yerinden oynatamadıklarını nakleden Cabir şöyle der: "RasÃ»l-i Ekrem'e bir kaya parçasına tesadüf ettiklerini söylemişler. Hz. Peygamber de onlara "Siz bu kaya parçasının üzerine biraz su serpiniz" buyurdu. Su serpildi, sonra RasÃ»l-i Ekrem kazmayı eline alarak besmele çektikten sonra kazma ile kayaya üç defa vurunca kaya tuzla buz oldu. Bu sırada dikkat ettim, RasÃ»l-i Ekrem karnına (açlıktan) bir taş bağlamıştı."
Hz. CÃ¢bir, Sıffin vakasında Hz. Ali tarafında yer aldı. Ancak, Hz. Ali'nin şehit edilmesinden sonra Muaviye'ye bey'at etti. Ömrünün sonlarında gözleri görmez oldu. Medine'de doksanüç yaşında öldü.
CÃ¢bir, RasÃ»lullah'tan bin beş yüzden fazla hadis rivayet etmiştir. Etli sekizi BuhÃ¢rÃ® ve Müslim'de mevcut olup müttefekun aleyhtir. Ashab arasında CÃ¢bir İbn Abdullah isminde iki kişi daha vardır: Biri CÃ¢bir İbn Abdillah İbn RebÃ¢h; diğeri CÃ¢bir İbn Abdillah er-RÃ¢bisÃ®'dir. (Tezkiretü'l-Huffaz, I, 37)
Hz. CÃ¢bir'in RasÃ»lullah'tan önemli rivayetleri vardır. Bunlardan bazıları şöyledir: İstihÃ¢re* hadÃ®si: "RasÃ»lullah Kur'an'dan bir sure öğretir gibi (büyük küçük) işlerimizin hepsinde bize istihÃ¢re (duasını) öğreterek şöyle buyurdu. "Sizin biriniz bir işe kalben azmettiğinde o kimse farz değil (istihare niyetiyle nafile olarak) iki rekat namaz kılsın. (Namazdan) sonra şöyle dua etsin: -Ya Rab hakkımda hayırlısını bildiğin için senin dergÃ¢h-ı inÃ¢yetinden bana hayırlısını bildirmeni dilerim. Ve hayırlı olana gücün yetiştiğinden lutfundan bana güç vermeni dilerim. Ya Rab, hayırlı olanın bana gösterilmesini ve takdirini senin o büyük fazl ve kereminden dilerim. Allah'ım senin her Şeye gücün yeter, halbuki benim yetmez. Sen her Şeyi bilirsin, halbuki ben bilmem. Muhakkak sen Şuurumuzdan uzak olan her şeyi de pek yakından bilirsin. Ya Rab, bilirsin ki bildiğinde hiç şüphe yoktur Şu azmettiğim iş dinim, dünya ve Ã¢hiretim için hayırlı ise, benim için onu kolaylaştır. Sonra işlemeye kudret bahşettiğin ve bana nasip kıldığın bu işi, mübarek eyle. Yine şu azmettiğim iş dinim, dünya ve Ã¢hiretim için şer ise, bu işi benden beni de bu işten uzaklaştır. Ve hayır nerede ise o hayrı bana takdir eyle. Sonra nefsimi bu takdir buyurduğun hayır kabul etmeye razı kıl. "
Hz. CÃ¢bir "istihare eden müminin duada bu iş diye geçen yerlerde hacetini adıyla anmasını" söylemiştir.
Hz. CÃ¢bir'in rivayet ettiği diğer hadislerden bazıları şunlardır: "Sizin biriniz farz namazı mescidinde kıldığında (dönüp evine gelerek sünnet, müstehap, kaza namazlarını evinde kılmak suretiyle) evini de namazın feyz ve bereketinden nasibdar kılsın. CenÃ¢b-ı Hak onun namazından evinde bereket yaratır. "
"Bir kere yanımızdan bir cenaze geçmişti de RasÃ»lullah (s.a.s.) cenaze geçtiği için kıyam etmişti. Biz de ayağa kalktık. Ve, Ya RasÃ»lallah, bu bir Yahudi cenazesidir dedik. RasÃ»lullah, Bir cenaze gördüğünüzde (müslim olsun, kÃ¢fir olsun) kıyam ediniz. Çünkü ölüm, korkunç bir şeydir buyurdu.
"Ey CÃ¢bir dikkat et. Sana Kur'an'da nazil olan en büyük sureyi bildiriyorum. Bu, FÃ¢tiha-i ŞerÃ®fe'dir. Zira onda her derde karşı bir şifa vardır. "
"RasÃ»lullah (s.a.s) zamanında biz, at eti yerdik."
"Ezan ile beraber ticaret haram olur. Hutbe (cuma hutbesi) esnasında da söz söylemek haramdır. Söz söylemek hutbeden sonra helÃ¢l olur. Ticaret de namazdan sonra helÃ¢l olur."
"RasÃ»lullah'ın mescidinde bir hurma kütüğü vardı. Hz. Peygamber, hutbe esnasında ona dayanırdı. Kendisi için minber yapıldığında bu kütükten gebe develerin iniltisine benzer sesler çıktığını işittik. Hz. Peygamber minberden inip de elini üzerine koyunca sustu." O sırada kütük susturulan çocuk gibi hafif hafif inliyordu. Susturduktan sonra "O, yanında edildiğini işittiği zikrullah için ağladıydı" buyurdular."
Bir defa biz RasÃ»l-i Ekrem (s.a.s) ile birlikte Cuma namazı kılarken Şam tarafından yiyecek yüklü bir kervan geldi. Cemaat birer birer kÃ¢fileye doğru yönelip oniki kişi kalıncaya kadar hep dağıldılar. O zaman şu ayet nazil oldu: "Onlar bir ticaret yahut bir eğlence buldular mı hemen oraya koşup dağılıyor ve seni ayakta hutbe irad ederken bırakıp savuşuyorlar. Onlara de ki, namaz ve niyazları mukabili olarak Allah katında saklı duran sevap, eğlenceden de ticaretten de daha hayırlıdır. Allah rızık verenlerin en hayırlısıdır. "
"Benden evvel hiç bir kimseye verilmedik beş şey bana verilmiştir: Bir aylık yola kadar (düşmanlarımın kalbine) korku salmak ile zafere erdim. Yeryüzü bana mescid kılındı. Onun için ümmetimden namaz vakti gelip çatmış her kim olursa olsun namazını kılıversin. Ganimet bana helÃ¢l edildi. Halbuki benden evvel kimseye helÃ¢l edilmemiştir. Bana şefaat verildi. Bir de her peygamber özellikle kendi kavmine gönderilirken ben bütün insanlara gönderildim. "
"RasÃ»l-i Ekrem (s.a.s) efendimiz öğleni (zevÃ¢lden sonra) gündüzün sıcağında; ikindiyi henüz güneş (beyaz ve) tertemiz iken; akşamı güneş battığında; yatsıyı da gÃ¢h erken gÃ¢h geç kıldırırdı. Cemaati toplanmış bulduğunda acele eder, gecikmiş bulduğunda tehir ederdi. Sabah namazını ise onlar, yahut RasÃ»lullah karanlıkta kılarlardı."
"Hz. Peygamber (s.a.s) sarımsağı kastederek Her kim bu yeşillikten yerse mescidlerimize, yanımıza gelmesin buyurdu."
Hz. CÃ¢bir Medine'de ölen son sahabidir. Hadis, tefsir ve fıkıh'da önemli bir yeri vardır. Müttaki veya facir, herkesin Cehennem'e gireceğini, fakat ateşin müttakileri yakmayacağını, Allah'ın onları ateşten kurtaracağını bildirerek, Meryem suresinin on yedinci ayetinin tefsirine açıklık getirmiştir. Yine o şu hadÃ®si bildirmiştir: "İnsanlar Allah'ın dinine fevc fevc girdiler, ondan fevc fevc çıkacaklar. "
ŞÃ¢mil İA.

Ara · 04-21-2007, Saat: 03:49 PM <

CA'FER B. EBİ TALİB
(?-8/629)

Hz. Peygamber'in amcası EbÃ» TÃ¢lib'in oğlu. EbÃ» TÃ¢lib'in TÃ¢lib, AkÃ®l, CÃ¢'fer ve en küçükleri Hz. Ali olmak üzere dört oğlu vardı. Hz. CÃ¢fer, RasÃ»lullah (s.a.s) daha Erkam'ın evine girip İslÃ¢m'ı yaymaya başlamadan önce müslüman olmuş; ikinci Hicret kÃ¢filesine katılarak hanımı Esma binti Üveys ile birlikte Habeşistan'a hicret etmişti. (İbn Sad, TabakÃ¢t, Beyrut, 1376/1957, IV, 34; İbn Abdilber, el-İstiÃ¢b, Kahire (t-y), I, 242).
Habeş muhacirlerinin sayısı sekseniki erkek ve on kadına ulaştı. Daha sonra bunlardan otuzdokuz kadarı, bazı Kureyş büyüklerinin İslÃ¢m'a girdiği haberi üzerine Mekke'ye geri döndü. Fakat bu haberin asılsızlığı ortaya çıkınca, bazıları gizlice bazıları da Mekkeli müşrik akrabalarının himayesi altında, Mekke'ye girebildiler. (İbn İshak, es-SÃ®re, Mısır 1355/1936, II, 3-10).
Kureyş müşrikleri, muhacirleri Habeşistan'dan geri çevirmek üzere Abdullah b. Ebi RabÃ®a ile Amr b. el-Ã‚s'ı değerli hediyelerle Habeşistan'a gönderdiler. Elçiler Habeş NecÃ¢şÃ®si nezdinde müslümanları kötüleyince, CÃ¢'fer b. Ebi Talib müslümanların temsilcisi olarak konuştu ve müşriklere üç soru sorulmasını istedi:
1) Biz Kureyş'in köleleri miyiz? 2) Mekke'de bir cinayet mi işledik ki, zorla iade edilmemizi istiyorlar? 3) Mekke'de mal gasbettik de, üzerimizde başkalarının hakları mı vardır?
Kureyş elçileri bütün bu sorulara olumsuz cevap verdiler. Ancak, puta tapmayı bırakıp İslÃ¢m dinine girmelerinin suç olduğunu bildirdiler. Bunun üzerine NecaşÃ®, CÃ¢'fer'e İslÃ¢m dini ile ilgili sorular sordu. Hz. CÃ¢'fer, İslÃ¢m'ın getirdiği iman, ahlÃ¢k ve fazilet esaslarından söz etti. NecaşÃ®'nin isteği üzerine Meryem Suresi'nin* baş tarafından okumaya başladı. Ankebut* ve RÃ»m* surelerini de okudu. Bu sırada NecaşÃ®'nin gözlerinden yaşlar akıyordu. İstek devam edince, Hz CÃ¢fer Kehf* sÃ»resini okudu. NecaşÃ®, kendisini tutamayarak "Vallahi, bu aynı kandilden fışkıran bir nÃ»rdur ki, MÃ»sa da, İsa da aynı mesajla gelmiştir." dedi. Hz. Muhammed'in bir peygamber olduğuna kanaat getirdi. Bunu açıkladı ve Müslümanları himaye etti (İbn İshak, es-SÃ®re, I, 356-362; Ahmet b. Hanbel, H. no:1740, 4400; İbnÃ»'l Esir el-KÃ¢mil, Mısır 1301, II, 37-38; İbn Haldun, Tarih, Mısır 1355/1936, II, 178; İbn Kayyim, ZÃ¢dü'l MeÃ¢d, Mısır (t.y), I, 301 ).
CÃ¢'fer b. Ebi TÃ¢lib ve arkadaşları hicretin yedinci yılında Habeşistan'dan Medine'ye döndüler. Bu sırada Hz. Peygamber Hayber gazvesinde bulunuyordu. Hayber ganimetlerinden Habeşistan'dan gelenlere de pay verildi (BuhÃ¢rÃ®, SahÃ®h, İstanbul 1329, V, 80; Müslim, SahÃ®h, (Nşr. M. F. AbdülbÃ¢ki), 1375/1956, IV, 1946).
Hz. CÃ¢'fer, Hicret'in sekizinci yılında vuku bulan Mute gazvesine katıldı ve orada şehit düştü. MÃ»te, Şam'a yakın bir köy olup, halkı GassanÃ®lerden ve Rumlar'dan oluşuyordu. Hz. Peygamber, HÃ¢ris b. Umeyr'i Şam'a, GassÃ¢nÃ® hükümdarına elçi olarak göndermişti. MÃ»te'den geçerken, vali Şurahbil b. Amr tarafından yakalandı ve Hz. Muhammed'in elçisi olduğu anlaşılınca da şehit edildi. Hz. Peygamber olaya çok üzüldü. Düşmana karşı bir ordu hazırlanmasını istedi. Üç bin kişilik bir ordu hazırlandı. Allah RasÃ»lü öğle namazından sonra, orduya Zeyd b. HÃ¢rise'yi komutan tayin ettiğini o şehit olursa yerine CÃ¢'fer b. Ebi TÃ¢lib'in, o da şehit olursa yerine Abdullah b. RevÃ¢ha'nın geçmesini bildirdi. (İbn Sa'd, TabakÃ¢t, II, 128; İbn İshak, es-SÃ®re, IV, 15) Düşman hristiyan Arap ve Rumlardan oluşan büyük bir ordu toplamıştı. EbÃ» Hüreyre şöyle der: "Mute savaşında ben de bulundum. Müşrikleri gördüğümüz zaman onların sayı, silÃ¢h, at, atlas, ipek, altın vb. bakımından bizimle karşılaştırılamayacak, karşılarında durulamıyacak derecede olduklarını gördük. Gözüm kamaştı. Çarpışma başlayınca, baş kumandan Zeyd b. HÃ¢rise, Hz. Peygamber'in sancağını elinde tutarak ilerledi. Vücudu Rumlar'ın mızraklarıyla delik deşik oluncaya kadar çarpıştı ve sonunda şehit oldu." (İbn İshak, es-Sire, IV,19- 20; İbnü'l Esir, el-KÃ¢mil, II, 236).
Zeyd b. HÃ¢rise şehit düşünce, CÃ¢'fer b. Ebi Talib sancağı aldı. Zırhını giyerek atına bindi. Düşmanın ortalarına kadar ilerledi. Kurtulamayacağını anlayınca, önce attan inerek, atını düşmanın yararlanamaması için saf dışı etti. O düşmanla çarpışırken, "Cennet de, ona yaklaşmak da ne güzeldir. Onun şerbetleri tatlı ve soğuktur" diye mırıldanıyordu. Bu sırada düşman tarafından vurulup, bir eli kesildi. Sancağı diğer eline aldı. O da vurulup kesilince, sancağı koltuğunun altına kıstırdı. Aldığı yaralarla yere düştü ve şehit oldu." (İbn İshak, es-SÃ®re, IV, 20; İbn Sa'd, TabakÃ¢t, IV, 38; BuhÃ¢rÃ®, SahÃ®h, V, 87).
Abdullah b. Ömer der ki: "CÃ¢'fer b. Ebi TÃ¢lib'i şehitler arasında aradık. Bedeninde doksandan fazla mızrak, ok ve kılıç yarası bulduk." (İbn Sa'd TabakÃ¢t, IV, 38; BuhÃ¢rÃ®, Sahih, V, 87) Hz. Cafer'in iki kolunun da kesilmesi üzerine, şehadetinden sonra RasÃ»lullah ona Cennet'te iki kanat takıldığını haber vererek şöyle buyurmuştur: "CÃ¢fer'i, Cennet'te meleklerle birlikte uçarken gördüm." (TirmizÃ®, MenÃ¢kıb, 69) Bundan sonra, kuş gibi kanatlanıp Cennet'te uçtuğu hadisle sabit olan CÃ¢'fer'e "çok uçan CÃ¢fer" anlamında "CÃ¢fer-i TayyÃ¢r" lÃ¢kabı verilmiştir.
ŞÃ¢mil İA

Ara · 04-21-2007, Saat: 03:51 PM <

EBÃ‚N B. SAİD B. el-AS

İsmi; EbÃ¢n, Nesebi; EbÃ¢n b. Said b. el-Ã‚s b. Ümeyye b. Abdişems b. AbdimenÃ¢f b. Kusay b. KilÃ¢b b. Mürre b. Ka'b b. Lüeyy el-KuraşÃ®.
İslÃ¢m'dan önce EbÃ¢n'ın ailesi iki zümreye ayrılmış ve bu iki zümre arasında ihtilÃ¢f çıkmıştı. Ailesi İslÃ¢m'a karşı aşırı muhalif olanlardandı. Kardeşleri Halid ile Amr İslÃ¢m ile müşerref olmuşlardı. EbÃ¢n ise bunların müslüman olmalarından dolayı çok hiddetlendi (Üsdü'l-ÄžÃ¢be, I, 35). "Keşke Zaribe'de ölmüş olsa idim de, Amr ile Halid'in dine iftira ettiklerini görmeseydim" meÃ¢linde bir şiir de söylemiş ve bu konudaki üzüntü ve kızgınlığını dile getirmişti.
EbÃ¢n, Bedir gazvesinde müslümanlara karşı savaşan müşriklerle beraberdi. Kardeşleri Ubeyde ve Ã‚s müslümanlarla savaşırken muhÃ¢rebede ölmüşlerdi; fakat EbÃ¢n ölmemişti (el-İsÃ¢be, I, 10).
Hudeybiye sulhu sırasında RasÃ»lullah (s.a.s.), Hz. Osman'ı Kureyş ileri gelenleriyle görüşmek üzere Mekke'ye elçi olarak göndermişti. Hz. Osman, müzÃ¢kere için Mekke'ye gittiği zaman EbÃ¢n'ın misÃ¢firi oldu. EbÃ¢n Osman'ın muhÃ¢fazasını üzerine aldı. Gerçekten o, Hz. Osman'ı çok severdi (el-İstilÃ¢b, I, s.35).
EbÃ¢n, müslüman olmadan önce RasÃ»lullah (s.a.s.)'a muhÃ¢lif olanların başındaydı. Bununla beraber bu yeni din ve RasÃ»lullah (s.a.s.)'ın peygamberliği hakkında da araştırma yapıyordu. EbÃ¢n, Kureyş'in ileri gelen tüccarlarından biri idi. Sık sık o sıralar ticaret ve ilim merkezi olan Şam'a giderdi. Yine bir seferinde EbÃ¢n, Şam'da bir rahiple karşılaştı. Onun Kureyş'ten olduğunu anlayan rahip, bu kabileden CenÃ¢b-ı Hak tarafından görevlendirilen şahsın çıkacağını ve Allah yolunda İsa ve Musa'nın yolunu takip edeceğini ona bildirdi. Bunun üzerine EbÃ¢n, bu zÃ¢tın isminin ne olacağını sordu. Rahip; "Muhammed" dedi. Ayrıca eski eserlerde ve semÃ¢vi kitaplarda gönderilecek olan peygamberin bazı özelliklerini okuduğunu ona anlattı.
EbÃ¢n bu sözleri dinledikten sonra rahibe; "Saydığın bu hususların hepsi o zatta mevcuttur" dedi. Rahip bu zÃ¢tın bütün Arap ülkelerinde iktidarı elde ettikten sonra iktidarının bütün dünyayı saracağını söyledi. Şunu da ilÃ¢ve etti: "Sen memleketine geri döndüğün zaman bana İslÃ¢m hakkında malumat ver. Ona git, benden selam söyle ve hürmetlerimi bildir".
EbÃ¢n, Mekke'ye geri döndüğü zaman artık değişmişti. İslÃ¢m'a, müslümanlara karşı eski hali kalmamış, muhÃ¢lefeti tamamen kalkmıştı (Üsdü'l-ÄžÃ¢be, 1, 36).
Bir müddet böyle devam ettiği halde, EbÃ¢n hÃ¢lÃ¢ Atalar dininin hürmetini, rakiplerinin tavrını düşünerek konuştuğu rahibin söylediklerini de bir tarafa bırakmıştı. Fakat bütün bunlara rağmen EbÃ¢n, Hakk'ın cÃ¢zibesine daha fazla dayanamayarak Hayber'den önce İslÃ¢miyet'le müşerref oldu (el-İstiÃ¢b, 1, 35). Müslüman olduktan kısa bir müddet sonra da hicret etti.
RasÃ»lullah (s.a.s.) EbÃ¢n'ı müslüman olduktan sonra bir seriyye'nin emirliğine getirerek, Necid tarafına gönderdi. Hz. EbÃ¢n bu seriyyeden zaferle döndü, fakat Hayber fethine katılamadı. Hz. EbÃ» Hureyre bu sırada Habeş muhÃ¢cirleriyle Medine'ye varmıştı. Hz. EbÃ¢n ve Hz. EbÃ» Hureyre Hayber ganimetlerinden istifade edememişti. Bunun üzerine her ikisi de bu ganimetlerden faydalanmak için RasÃ»lullah (s.a.s.)'e maruzatta bulundular. Fakat o sırada orada bulunanlardan bazıları bunların Hayber gazasında bulunmadığını söylediler. EbÃ¢n üzüldü. Fakat RasÃ»l-i Ekrem her ikisine de iltifatta bulundu (BuhÃ¢rÃ® KitÃ¢bü'l-MeğazÃ®, Cazvetu Hayber). EbÃ¢n Necid seriyyesinde muvaffak olduğundan dolayı başka seriyyelerin de emirliğine tÃ¢yin edildi.
Hz. Eban, bundan sonra RasÃ»lullah (s.a.s.)'ın emriyle deniz ve kara işlerinin idaresine ve vergilerinin tahsiline tÃ¢yin edildi. RasÃ»lullah (s.a.s.)'ın vefÃ¢tına kadar da bu görevde kaldı. VefÃ¢tıyla birlikte de geri döndü (el-İstiÃ¢b, 1, 36).
RasÃ»lullah (s.a.s.)'ın vefÃ¢tından sonra Hz. EbÃ» Bekir'e genel bir bey'at yapılmıştı. Fakat sayıları sınırlı bazı kimseler bey'at etmedi. Bunların arasında EbÃ¢n da vardı. Fakat bütün HÃ¢şimoğulları bey'at edince artık onun bey'at etmesine mazeret kalmamış, o da bey'at etmişti. Hz. EbÃ» Bekir, hilÃ¢fette iken RasÃ»lullah'ın tÃ¢yin ettiği emir ve görevlileri azletmedi. Hz. EbÃ¢n'ın da vazifesinin başına dönmesini rica etti. Fakat Hz. EbÃ¢n kabul etmeyip şöyle dedi: "RasÃ»lullah (s.a.s.)'den sonra başka herhangi bir kimsenin teklifini kabul etmem." Bunun yanında ise bazı rivÃ¢yetlerde Hz. EbÃ» Bekir'in ısrarı üzerine Yemen valiliğini kabul ettiği rivÃ¢yet edilmektedir (Üsdü'l-Äžabe, I, 37).
Hz. EbÃ¢n'ın vefÃ¢tı ihtilÃ¢flı olmasına rağmen kuvvetli bir rivÃ¢yette Hz. EbÃ» Bekir'in hilÃ¢feti zamanında EcnÃ¢din muhÃ¢beresinde şehid olduğu söylenmektedir .
Şamil İA

Ara · 04-21-2007, Saat: 03:52 PM <

EBÃ› ZERR el GIFÃ‚RÃŽ
(ö.31/651 52)

İlk müslümanlardan, sahÃ¢bÃ® EbÃ» Zerr, BenÃ» GıfÃ¢r kabilesine mensub olup doğum tarihi bilinmemektedir. H. 31 (M. 651/652) yılında Mekke ile Medine arasında bir yer olan er-Rebeze'de vefÃ¢t etmiştir.
EbÃ» Zerr (r.a)'in ismi ve babasının adı hakkında kaynaklarda çeşitli isimler zikredilmektedir. Bazı eserlerde isminin Cündüb b. CenÃ¢de b. Seken, bazı eserlerde Seken b. CenÃ¢de b. Kavs b. Bevaz b. Ömer olarak zikredilmektedir. Bazı eserlerde ise Cündüb b. CenÃ¢de b. Kays b. Beyaz b. Amr olarak zikredilmektedir. Bu sonuncusunun daha doğru olması muhtemeldir. Zira annesinin künyesi Ümmü Cündüb'dür (İbnü'l-Esir, Üsdül-GÃ¢be, Vl, 99-101).
Hz. Cündüb b. CenÃ¢de'nin künyesi Ebu Zerr'dir. İslÃ¢m tarihinde isminden ziyade bu künyesi ile meşhur olup bununla anılmaktadır. LÃ¢kabı ise MesÃ®hu'l-İslÃ¢m'dır. Bu lÃ¢kabı ona Hz. Muhammed (s.a.s) bizzat vermiştir. EbÃ» Zerr el-GifÃ¢rÃ®'nin kabilesi ve ailesi genellikle cÃ¢hiliye devrinde yol kesmek, kervanları soymak ve eşkıyalık yapmakla tanınırdı. EbÃ» Zerr, cesareti ve atılganlığı ile o kadar büyük bir şöhret yapmıştı ki, ismini duyan, olduğu yerde korkudan titrerdi.
Genç yaştaki EbÃ» Zerr hazretleri bir gün, birdenbire değişerek mesleğini bırakıp haniflerden oldu. İslÃ¢m'ın henüz zuhur etmediği bir zamanda Allah yolunu tuttu. Öyle ki, etrafındakilere, "Allah'tan başkasına ibadet edilmez. Putlara tapmayınız, onlardan hiçbir şey istemeyiniz!" demeye başladı. Böylece hak yolunu bulmuş ve lebbeyk demişti. Bu husustaki ifadesine göre, müslüman olmadan üç yıl evveline kadar kendine mahsus bir şekilde Allah'a ibadet ettiğini ifade etmiştir.
EbÃ» Zerr (r.a.), İslÃ¢m daha duyulmadan hakkın dÃ¢vetine cevap veren ve ruhen iman eden büyük sahÃ¢bÃ®lerden biridir.
EbÃ» Zerr hazretlerinin İslÃ¢m ile müşerref olması başlı başına bir olaydır. Şöyle ki: .
-Bir gün, GıfÃ¢roğulları kabilesine mensub bir kişi, Mekke'den kendi kabilesine döndüğünde doğru EbÃ» Zerr'e gitti ve Mekke'de bir zatın zuhur edip kendisinin peygamber olduğunu iddia ederek insanları yeni bir dine dÃ¢vet ettiğini ve CenÃ¢b-ı Hakkın vahdÃ¢niyeti hakkında halka talimatta bulunduğunu haber verdi. Ve bu işi tahkik etmesini ilÃ¢ve etti. Kabiledaşının vermiş olduğu bilgileri dikkatle dinleyen Hz. EbÃ» Zerr, karşısındakinin sözleri bittikten sonra:
"CenÃ¢b-ı Hakka yemin ederim ki, bu zat, iyilikleri öğrenmeleri ve kötülüklerden sakınmaları için halka nasihatler yapmaktadır" dedi.
Bu konuşmadan kısa bir süre sonra EbÃ» Zerr Mekke'ye gitti. Bu sırada Hz. Muhammed'in Mekke'deki durumu çok kritik olduğundan, ashabı onu büyük bir titizlikle koruyor ve bulunduğu yeri hiç kimseye açıklamıyorlardı. EbÃ» Zerr Hz. Peygamber'i kime sorduysa bir cevap alamadı. Çaresiz KÃ¢be'ye gitti. Zemzem suyundan içerek biraz rahatladı. Tekrar Hz. Peygamber'i aramaya çıktı. Yine kimseden bir cevap alamadı. Bu arada tesadüfen karşısına çıkan Hz. Ali'ye sordu ise de yine bir cevap alamadı. Birkaç gün böyle geçti.
NihÃ¢yet kendisinin RasÃ»lullah'ın nübüvvetini ve onu aradığı hususu RasÃ»lullah'a bildirilince önce şekli şemÃ¢ili ve durumu tetkik edildi. Sonra zararsız bir kimse olduğu anlaşılınca Hz. Ali vasıtasıyla Hz. Peygamber'e götürüldü. RasÃ»lullah ile yaptığı kısa bir konuşma ve görüşmeden sonra kelime-i şehÃ¢det getirerek İslÃ¢m'a girdi. Artık bu günden itibaren bütün kuvvet ve kudretiyle bütün aşk ve şevkiyle, bütün cesaret ve şecÃ¢atiyle İslÃ¢m'ı yaymaya ve öğretmeye başladı. EbÃ» Zerr (r.a.) kardeşi Uneys (veya Enis'in) de İslÃ¢m'a girmesini sağladı. Kabilesinde de İslÃ¢m'a dÃ¢vet faÃ¢liyetlerine girişti ve birçoğu onun eliyle müslüman oldu. Hz. Peygamber'in Medine'ye hicretinden sonra meydana gelen Bedir, Uhud, Hendek ve diğer gazvelere katıldı. Tebük gazvesinde İslÃ¢m ordusu hazırlandığı zaman EbÃ» Zerr gecikmiş; devesinin bitkinliğine rağmen RasÃ»lullah'ın ardından yürüyerek Tebük seferine katılmıştı. Mekke fethi sırasında kendi kabilesinin sancaktarlığını yapmıştır. EbÃ» Zerr (r.a.) tabiaten fakir, zÃ¢hid ve inzivÃ¢yı seven bir sahÃ¢bÃ® idi. Dünyaya hiç değer vermezdi. Bundan dolayı Hz. Peygamber (s.a.s.) kendisine MesÃ®hu'l-İslÃ¢m lÃ¢kabını takmıştı. Nitekim EbÃ» Zerr (r.a.), RasÃ»lullah'ın irtihÃ¢linden sonra bu lÃ¢kaba uygun olarak dünya ile alÃ¢kasını tamamen keserek inzivÃ¢ya çekildi. Medine'nin bağı bahçesi onun için bir harabeden başka birşey değildi. Hele Hz. EbÃ» Bekir (r.a.) de vefÃ¢t edince EbÃ» Zerr (r.a.) tamamen içine kapandı. Yüreğindeki acılara tahammül edemez hale geldi. Medine'den ayrılıp Şam'a yerleşti.
Hz. Osman (r.a.) devrinde fetih hareketleri oldukça genişlemiş ve bu yüzden fethedilen bölgelerin gelenekleri de İslÃ¢m'a etki etmeye başlamıştı. Bunun neticesi olarak emirler, sÃ¢delikten ayrılarak dünyevÃ® bir yaşantının içerisine girmişlerdi. Saraylar, köşkler, konaklar yapılmaya. Hizmetçiler tutularak işler onlara gördürülmeye başlanmıştı. RasÃ»lullah'ın, Hz. EbÃ» Bekir ve Hz. Ömer devrinin sÃ¢deliği unutulmuştu. Bu sÃ¢deliği unutmayanlardan birisi de EbÃ» Zerr (r.a.) idi. O, sÃ¢de yaşayışını sürdürmekte ısrÃ¢r ediyordu. Mal ve servet biriktirme hırsı yoktu. Debdebeli bir hayat tarzını seçenlere gereken ikazları yapıyor; bu durumun onlara kötülükten başka birşey vermeyeceğini, bir gün bunların hesabının sorulacağını söylüyordu. Ve sık sık delil olarak: "Altın ve gümüş depo edip Allah yolunda sarfetmeyenlere elim azabı müjdele..." meÃ¢lindeki Ã¢yeti okuyordu. Hz. MuÃ¢viye ve emirlerinin yaşantılarını sürekli eleştiriyordu. Bu yüzden Şam'da fesat çıkardığı iddiasıyla EbÃ» Zerr (r.a.), Hz. Osman (r.a.)'a şikÃ¢yet edildi. Hz. Osman, EbÃ» Zerr'i Medine'ye çağırdı. Hz. EbÃ» Zerr Medine'ye geldikten sonra Hz. Osman'a, "Benim dünya malına ve dünya metama ihtiyacım yoktur!" diye haber gönderdi. Hz. EbÃ» Zerr'in Medine'ye gelişi halk üzerinde büyük bir tesir ve hayret icra etti. Fakat EbÃ» Zerr, Medine'de fazla kalmayarak Mekke civarında bulunan Rebeze mevkiine giderek oraya yerleşti. Onun bu hareketini Hz. Osman da tasvib etti. Hz. Osman ona birkaç koyun ve bir deve verip bunlarla geçimini sağlamasını söyledi.
Medine'de Ã¢siler Hz. Osman aleyhine faÃ¢liyetlerde bulundukları zaman EbÃ» Zerr'i bu işe karıştırmak istedilerse de bir kenara çekilip Ã¢silere bu fırsatı vermedi. EbÃ» Zerr, Rebeze'de çok sıkıntılı günler geçirdi. Evi harab olmuş, sırtında elbise kalmamıştı. Ailesi elbiseden bahsettikçe, o "bana elbise değil, kefen lÃ¢zım" diyordu. NihÃ¢yet hastalandı. Öleceğini anlayan eşi, kefeni dahi olmadığını söyleyerek ne yapacağını ve kendisini nasıl defnedeceğini hem düşünüyor ve hem de EbÃ» Zerr'e düşüncesini açıklıyordu. O ise yattığı hasta yatağından biraz doğrularak eşine, üzülmemesini, Mekke tarafından bir kÃ¢file gelmedikçe ölmeyeceğini, zira bu kÃ¢file ile gelen bir gencin kendisine kefen getireceğini anlatıp arada sırada hanımına "Bak bakalım, ufukta toz bulutu görüyor musun" diyordu.
NihÃ¢yet H. 31 (M. 651-652) yılında bir gün ufukta bir kervan gözüktü. Kervan konakladıktan kısa bir süre sonra Hz. EbÃ» Zerr dÃ¢r-ı bekÃ¢'ya göçtü. EnsÃ¢r'dan bir genç gelip onu kefenledi ve cenaze namazını kıldırarak Rebeze'ye defnetti (Hayreddin Zirikli, el-A'lÃ¢m, II, 140).
Uzun boylu, esmer, geniş omuzlu ve saçları beyazlaşmış haliyle Hz. EbÃ» Zerr bir Ã¢bide gibi idi. VefÃ¢tında geriye harab bir ev ile üç koyun ve birkaç keçiden başka birşey bırakmadı.
EbÃ» Zerr (r.a.), ashÃ¢b tarafından "ilim deryası" sıfatıyla vasıflandırılmıştı. Çünkü bilgi edinmek için Hz. Peygamber'e sık sık sorular sorardı. İman, ihsan, emir, nehy, iyilik ve kötülük hakkında ne varsa hepsini RasÃ»lullah'a sorarak öğrenmişti. Her hareket ve işinde ResÃ»l-i Ekrem'e tÃ¢bi olduğunu gösterirdi. Gayet kanaatkÃ¢r olup basit ve sÃ¢de yaşardı. Ã‚bid, zÃ¢hid idi. Hakkı söylemekten çekinmez ve korkmaz idi. EbÃ» Musa el-Eş'Ã¢ri'yi ise yaşayışından dolayı çok severdi ve ona, "Sen, benim kardeşimsin" derdi.
EbÃ» Zerr (r.a.), yaratılıştan hak sever bir sahÃ¢bÃ® idi. Ümmet arasında meydana gelen fitne ve fesatlara karışmaktan son derece sakınırdı. Hz. Osman'a muhÃ¢lif olmasına rağmen, etrafın sıkıştırmasına mukÃ¢bil bitaraf kalmıştır. Hz. Osman'a ve Hz. MuÃ¢viye'ye muhÃ¢lif olarak tanınırdı. Fakat bütün bu muhÃ¢lefetlerine rağmen onlara karşı gelmedi. Kendisine arzu etmediği birşey teklif edildiği zaman, zÃ¢hidlere mahsus bir edÃ¢ ile ve güler yüzle, hoş sohbetliğini de ileri sürerek reddederdi. EbÃ» Zerr, pek az sayıda fetvÃ¢ vermiştir. Zira bu hususta çok titiz davranırdı. Ancak haklı bir meselede halifeye karşı gelmekten çekinmezdi. Hz. EbÃ» Zerr'in oğlu, sağlığında vefÃ¢t etmişti. Geriye yalnız bir eşi ve bir kızı kalmıştı (M. Asım Köksal, İslÃ¢m Tarihi, Mekke Devri, s.177-180).
Şamil İA

Ara · 04-21-2007, Saat: 03:56 PM <

EBU'D-DERDÃ‚

RasÃ»lullah (s.a.s)'in, Kur'Ã¢n, fıkıh ve hadis ilimlerinde önde gelen ashÃ¢bından biri. Asıl adı Uveymir'dir. Hazrec kabilesine mensuptur. HicrÃ® ikinci yılda müslüman oldu. VÃ¢kıdÃ®'nin naklettiğine göre, EbÃ»'d-DerdÃ¢ ailesi içinde en son müslüman olandır. Onun örtüyle örttüğü bir putu vardı. Kendisini İslÃ¢m'a dÃ¢vet eden dostu İbn RevÃ¢ha bir gün putunu o evde yokken parçaladı ve gitti. EbÃ»'d-DerdÃ¢ eve gelince önce çok kızmış, sonra şöyle demiştir: "Eğer putta bir hüner olsaydı, kendini koruyabilecekti. " Ve sonra Peygamber efendimize giderek müslüman oldu (HÃ¢kim, el-Müstedrek, III, 336).
EbÃ»'d-DerdÃ¢ önceleri ticaretle uğraşırken müslüman olduktan sonra kendini tamamen zühd ve ibÃ¢dete vermiştir. Şam fakihi diye meşhurdur. Kendisi bunu anlatırken şöyle der: "Peygamber efendimiz risÃ¢letle geldikten sonra hem ticaret, hem ibadet yapmak istedim. Fakat ikisinin bir arada olamayacağını anlayınca, ticareti bırakıp ibadete yöneldim."
İslÃ¢m'a girişinden önce meydana gelen Bedir gazasında bulunmayan EbÃ»'d-DerdÃ¢, Uhud'da büyük fedakÃ¢rlık ve şecÃ¢at gösterdi. Bu gazadan sonra RasÃ»lullah (s.a.s.)'in bütün gazalarında bulundu. EbÃ»'d-DerdÃ¢'nın kardeşliği SelmÃ¢n-ı FÃ¢risÃ®'dir. EbÃ»'d-DerdÃ¢, RasÃ»lullah'ın vefÃ¢tından sonra Hz. Ömer'in ona ısrarla bir görev vermek istemesine rağmen o "Bana müsaade et, gidip halka RasÃ»lullah'ın sünnetini öğreteyim, onlara namaz kıldırayım" demiş, Hz. Ömer de ona müsaade etmişti. Hz. Ömer daha sonraları Şam'ı ziyaretinde Şam valisi Yezid b. EbÃ® SüfyÃ¢n, Amr b. el-As, EbÃ» Musa el-Eş'ari'yi teftiş ettiğinde bu zatların kapılarının kilitli olduğunu, odalarının ipekle kaplı bulunduğunu, huzurlarına girenlerin kim olduklarını sorduklarını, müreffeh yaşadıklarını görmüş; EbÃ»'d-DerdÃ¢'ya gittiğinde ise onun kapısında kilit bulunmadığı, odasında ışık olmadığı, elbisesi hafif, soğuktan muzdarip, gelenin selÃ¢mını alan, kim olduğunu sormadan içeri kabul eden, altında bir keçe parçası bulunan bir durumda görmüştü. Hz. Ömer, EbÃ»'d-DerdÃ¢'ya, "Ben seni Medine'de hoş tutmadım mı?" deyince o, RasÃ»lullah'tan duyduğu şu hadisi hatırlatmıştır: "Sizin dünyadan metÃ¢mız bir yolcunun azığı kadar olsun " (Kenzü'l-UmmÃ¢l, I. 78). Kendisine misafirliğe gelen arkadaşları, yatak yerine yerde yatıp da şikÃ¢yet ettiklerinde şöyle demiştir: "Bizim bir başka evimiz var ki, hepimiz orada toplanacağız" (Sıfatü's-Safve, I, 263).
Hz. Ömer, Bedir'de bulunmamasına rağmen -çünkü o sırada müslüman olmamıştı- EbÃ»'d-DerdÃ¢'ya da Bedir gazası tahsisatı bağlamıştır. Hz. Osman -veya Ömer- zamanında EbÃ»'d-DerdÃ¢ Şam kadılığına getirilmiş ve hicretin 32. yılında vefÃ¢t etmiştir.
Bütün ömrünü takvÃ¢ içinde geçiren EbÃ»'d-DerdÃ¢'nın güzel yüzlü, esmer, sakalını boyayan, başına takke geçirip üzerine sarık saran bir zat olduğu zikredilmiştir.
EbÃ»'d-DerdÃ¢ fıkıh ve hadis ilimlerinde ileri gelenlerden idi. RasÃ»lullah'tan bütün öğrendiklerini, bütün duyduklarını, anladıklarını müslümanlara öğretmeye çalışmıştır. Kur'Ã¢n-ı KerÃ®m'i ezberlemiş ve mescidde her gün Kur'Ã¢n dersi vermiştir. Şam'da yüzlerce hÃ¢fız yetiştirmiştir. Zevcesi Ümmü'd-DerdÃ¢ es-SuğrÃ¢, Kur'Ã¢n kırÃ¢atinde sözü geçen tÃ¢biÃ®ndendir. EbÃ»'d-Derda'nın, tefsir ilminin gelişmesinde de emeği vardır. RasÃ»lullah'a bir gün, "Onlar ki, iman ettiler ve takvÃ¢ üzere bulundular; onlara bu dünya hayatında müjde vardır'' (Yunus, 10/64) Ã¢yet-i kerimesindeki "büşrÃ¢''dan, yani "müjde"den maksat nedir? diye sormuş, RasÃ»lullah da, "Bundan murad sÃ¢lih rüyadır" buyurmuştur (Ebu DavÃ»d ed-TayÃ¢lÃ®sÃ®, Müsned, 131).
EbÃ»'d-DerdÃ¢, RasÃ»lullah (s.a.s)'den birçok hadis rivÃ¢yet etmiştir. Ondan hadis öğrenenler arasında Enes b. MÃ¢lik, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. AbbÃ¢s, Ümmi'd-DerdÃ¢... gibi rÃ¢viler bulunmaktadır. TÃ¢biin'in meşhur zatlarından SaÃ®d b. el-Müseyyeb, Alkame, Kays, Cübeyr b. Nadir, Zeyd b. Vehb, Muhammed b. Sırın vb. onun talebeleridir. EbÃ»'d-DerdÃ¢ yetmiş dokuz kadar hadis rivÃ¢yet etmiştir. Bunlardan en önemlileri şöyledir:
''Bir insan ilim kazanmak için bir yola girerse, CenÃ¢b-ı Hak ona cennete doğru bir yol açar. Melekler ilim peşinde koşanlardan hoşnut oldukları için kanatlarını onun altına gererler. İlim sahipleri için yerdekiler ve göktekiler mağfiret niyaz ederler... Peygamberlerin vÃ¢risleri Ã¢limlerdir" (Ahmed b. Hanbel, Müsned, V. 128).
Bir gün RasÃ»lullah Cuma hutbesinde Ã¢yet okurken, EbÃ»'d-DerdÃ¢ yanında bulunan Ubey b. KÃ¢'b'a, "Bu ayet ne zaman nÃ¢zil oldu?" diye sormuş. Übey cevap vermemiş; hutbe bittikten sonra, "Cuma'nı şu boş sözünle iptal ettin" demiştir. EbÃ»'d-DerdÃ¢, Hz. Peygamber'e giderek onun bu sözünü aktardığında RasÃ»lullah (s.a.s) şöyle demiştir:
"Übey doğru söyledi. İmam hutbede konuşurken sözünü bitirinceye kadar sus ve onu dinle" (Müsned, V. 190).
"RasÃ»l-i Ekrem her hadis söyledikçe tebessüm ederdi."
"KıyÃ¢met günü insanın mizÃ¢nında en ağır basan şey iyi ahlÃ¢ktır, yani güzel huydur."
"Size namazdan, oruçtan, sadakadan, faziletçe bir derece yüksek birşey söyleyeyim mi? İnsanların arasını barıştırmak."
EbÃ»'d-DerdÃ¢ fıkıhta reyine başvurulan bir fakihti. Şam'da bulunduğu sırada KÃ»fe'den ve başka yerlerden gelenler onun görüşlerine başvururlardı. Zikir konusunda da hadisler rivÃ¢yet etmiştir:
"Her namazdan sonra otuz üç defa tesbih, otuz üç defa tahmid, otuz üç defa tekbir getir" (Müsned, V, 1 96).
"Ezansız-namazsız köylerde oturma; böyle bir köyde oturmaktansa şehirde kal" (Müsned, VI, 145).
RasÃ»lullah (s.a.s.)'in ashÃ¢bı arasındaki karşılıklı saygı ve yardımlaşmayı İslÃ¢m ümmeti için bir örnek olarak ifade eden bir hadisi EbÃ»'d-DerdÃ¢ zikretmiştir. Bu hadiste Hz. EbÃ» Bekir ile Hz. Ömer arasındaki bir münÃ¢kaşada Ömer'e haksızlık eden EbÃ» Bekir'in sonradan pişman olarak Ömer'e gittiği; ancak Ömer'in onu affetmediği ve EbÃ» Bekir'in RasÃ»lullah'ın huzuruna çıktığı; arkasından da Ömer'in huzura girdiği; bu esnada RasÃ»lullah'ın EbÃ» Bekir'i dinledikten sonra Ömer'e dönüp itab etmesinden korkan EbÃ» Bekir'in, münÃ¢kaşada kendisinin ileri gittiğini öne sürmesi üzerine RasÃ»lullah şöyle buyurmuştur: "Allah beni size peygamber göndermişti. Bunu size tebliğ ettiğimde hepiniz beni yalanlamıştınız da EbÃ» Bekir inanmış, uğrumda canını, malını, fedÃ¢ etmişti. Şimdi ashÃ¢bım, siz dostumu bu nisbetiyle ve bu husÃ»siyetiyle bana bırakırsınız değil mi?" EbÃ»'d-DerdÃ¢ o günden sonra hiç kimsenin EbÃ» Bekir'i incitmediğini nakletmektedir (Sahih-i BuhÃ¢ri Muhtasarı, Tecrid-i Sarih Tercümesi, IX, 333-334)
EbÃ»'d-DerdÃ¢ hastalandığı bir sırada arkadaşları yanına gelerek "Ey EbÃ»'d-DerdÃ¢, nerenden şikayetçisin?" demişler; EbÃ»'d-DerdÃ¢, "Günahlarımdan" diye cevap vermiş; "Canın birşey istemiyor mu?" sorusuna, "Canım Cennet istiyor" demiş; "Sana bakmak için bir hekim çağırmayalım mı?" diyen arkadaşlarına şöyle demiştir: "Esasında beni yatağa düşüren hekimdir" (El-Hilye, I, 218; et-Tabakat, VII, 118). HizÃ¢m b. Hakım, EbÃ»'d-DerdÃ¢'nın şöyle dediğini nakleder:
"Eğer öldükten sonra neler göreceğinizi bilseydiniz, iştahla ne bir yemek yiyebilir, ne bir şey içebilir ve ne de gölgelenmek için bir eve girebilirdiniz. Hep avlularda oturup göğsünüze vurur ve hÃ¢liniz için ağlardınız. Vallahi isterdim ki ben kesilen ve meyvesi yenen bir ağaç olaydım" (El-Hilye, I, 216).
"Bir saatlik düşünce ve tefekkür bir gece sabaha kadar ibÃ¢det etmekten iyidir" (et-Tabakat VII, 392) diyen EbÃ»'d-DerdÃ¢ sevinç ve bollukta Allah'ı unutmaz; insanlara, konuşmayı nasıl öğreniyorlarsa, konuşmamayı da öyle öğrenmelerini, gereken yerlerde susmanın büyük bir ilim olduğunu, insanların cennete veya cehenneme dillerinin söylediklerinden götürüldüklerini öğütlerdi.
EbÃ» Nuaym'dan HeysemÃ®'nin SÃ¢bit el-BünÃ¢nı'den naklettiğine göre, EbÃ»'d-DerdÃ¢ SelmÃ¢n el-Farisi'ye Leysoğulları kabilesinden bir kız istemek üzere gitmiş, SelmÃ¢n'ın üstünlüğünü anlatmıştı. Kızın babası, kızını SelmÃ¢n'a veremeyeceğini, fakat Ebu'd-DerdÃ¢ isterse ona vereceğini söyleyince, EbÃ»'d-DerdÃ¢ o kızla evlenmiştir. Daha sonra bunu SelmÃ¢n'a utanarak naklettiğinde SelmÃ¢n ona, "Senden çok ben utanmalıyım. Zira Allah bu kızı sana nasib etmişken ben ona talib oldum" demiştir. İşte ashÃ¢bın birbirlerine karşı olan olgun davranışları böyleydi.
İlim hakkında EbÃ»'d-DerdÃ¢ şöyle demiştir: "İlim ancak arayıp öğrenmekle olur. İlim için sabah çıkıp akşam dönmenin cihad olmadığını sanan kimsenin aklı eksiktir" (CÃ¢mi'ül-Beyani'l-İlim, I, 31, 32, 100).
Şamil İA

Ara · 04-21-2007, Saat: 03:58 PM <

EBÃ› EYYUB EL-ENSÃ‚RÃŽ
(ö.52/672)
Medineli müslümanlardan ve hicret sırasında Hz. Peygamber'i evinde misafir eden sahÃ¢bÃ®.
EbÃ» EyyÃ»b HÃ¢lid b. Zeyd el-EnsarÃ® en-NeccÃ¢rÃ® (r.a.); EnsÃ¢r'ın Hazrec kabilesinin NeccÃ¢roğulları koluna mensup olup, annesi Zehra binti Sa'd'dır. Abdülmuttalib'in vÃ¢lidesi tarafından RasÃ»lullah'la akraba olan EbÃ» EyyÃ»b, ikinci Akabe bey'atında hazır bulunmuş, RasÃ»lullah'a iman etmiştir (İbn İshÃ¢k, İbn HişÃ¢m, es-SÃ®re, II, 100; İbn Sa'd, et-Tabakat, III, 484; İbn Abdülberr, el-İstiÃ¢b, IV, 1606; İbnü'l-Esir, Üsdü'l-GÃ¢be, VI, 25; ez-ZehebÃ®, Siyer A'lÃ¢mü'n-NübelÃ¢, II, 288).
Medine, müslümanlar için emin bir yer olduktan sonra Mekke'de RasÃ»lullah (s.a.s.) ile birkaç müslüman kalmıştı. RasÃ»lullah da hicret yolculuğuna çıkınca bunu haber alan EbÃ» EyyÃ»b her gün Medine'ye yakın Hire ad verilen yerde onun yolunu gözlerdi. NihÃ¢yet RasÃ»lullah görününce bütün Neccar'lıları toplayarak RasÃ»lullah'ı karşıladı. Bütün müslümanlar RasÃ»lullah'ı kendi evlerinde misafir etmek istiyordu. Bunun üzerine RasÃ»lullah devesini serbest bıraktı. Kusva adlı bu deve EbÃ» EyyÃ»b'un evinin önünde çöktü. EbÃ» EyyÃ»b bu olayı şöyle nakletmiştir: "RasÃ»l-i Ekrem (s.a.s.) evimizin alt katına yerleşmişti. Ben de üst kattaki odada idim. Bir gün yukarıdan yere bir miktar su dökülmüştü. Suyun tavandan sızarak RasÃ»lullah'ın üzerine gelmemesi için suyu bir bez parçası ile kurutmaya çalıştık. Bunun üzerine RasÃ»lullah'ın yanına inip dedim ki: 'Ya RasÃ»lallah, senin bulunduğun bir yerin üstünde bulunmak bize yakışmaz, yukarıdaki odaya teşrif etmez misiniz?' RasÃ»lullah o günden sonra üst kata çıktı" (Müslim, Sahih II, 192). EbÃ» EyyÃ»b ile zevcesi Ümmi EyyÃ»b RasÃ»lullah'ın yemeğini hazırlardı. Bir gün soğanlı bir yemeği RasÃ»lullah yemeyip, "Onu yiyemedim, çünkü bu yemekte soğan olduğunu gördüm, ben ise soğandan hoşlanmam; fakat siz isterseniz yiyin onu yemekte bir sakınca yoktur'' demiş, EbÃ» EyyÃ»b da, "Ya RasÃ»lallah, sizin hoşlanmadığınız şeyden biz de hoşlanmayız" demiştir (Müslim, Sahih, II, 198).
RasÃ»lullah, EnsÃ¢r ile Muhacirler arasında gerçekleştirdiği "kardeşlik" olayında EbÃ» EyyÃ»b'e kardeş olarak Hz. Mus'ab b. Umeyr'i seçmiştir. EbÃ» EyyÃ»b'un evinde yedi ay kalan RasÃ»lullah'a Medine'de mihmandarlık yapan EbÃ» EyyÃ»b, Bedir, Uhud, Hendek ve diğer bütün gazvelerde RasÃ»lullah'ın yanında İslÃ¢m cihad hareketlerine katılmıştır (İbn Sa'd, et-Tabakat, 485; HÃ¢kim, el-Müstedrek, III, 458; ez-ZehebÃ®, A'lÃ¢mü'n-NübelÃ¢, 290).
RasÃ»lullah'ın vefÃ¢tından sonra da bütün gazÃ¢larda yer almıştır. Hz. Ali'nin hilÃ¢feti döneminde onunla birlikte HÃ¢ricilere karşı savaşmıştır. Hz. Ali'nin Medine'deki kaymakamı olan EbÃ» EyyÃ»b'un Halid ve Muhammed adlı iki oğlu, Umre adında bir kızı vardı. Hz. Ali (r.a.) devrinden sonra Muaviye zamanında Mısır'a gitti. Mısır valisi bir akşam namazına geç kalmıştı. O zaman namaz konusunda çok titiz davranan her sahÃ¢bÃ® gibi EbÃ» EyyÃ»b şöyle demiştir: "Rasulullah'ın, 'Ümmetim akşam namazını yıldızların gökyüzünü kaplamasına kadar tehir etmedikçe hayır üzeredir, fıtrat üzeredir' dediğini duymadın mı? " "Duydum" diyen Ukbe'ye, "O halde neden akşam namazını geciktirdin?" diye sormuş; çok meşgul olduğunu söyleyen Ukbe'ye şöyle demiştir: "Senin bu yaptığını görerek, halkın RasÃ»lullah da böyle yapardı zehÃ¢bına düşmesinden endişe ederim" (Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 147).
RasÃ»lullah (s.a.s.) İstanbul'un fethini ashÃ¢bına anlatıp, "İstanbul elbette fetholunacaktır; onu fetheden kumandan ne güzel kumandan, onu fetheden asker ne güzel askerdir" (Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 335) diye müjdelemiştir. HicrÃ® 52. yılda Muaviye oğlu Yezid kumandasındaki müslümanlar İstanbul'u kuşattılar. İslÃ¢m akÃ®desinin dünyanın dört bir yanına yayılması husÃ»sunda çok canlı ve diri bir gayrete sahip olan müslümanlar İstanbul'un fethi ve İslÃ¢m devletinin sınırlarına dahil olmasını şiddetle arzuluyorlardı. Hz. EbÃ» EyyÃ»b el-EnsÃ¢rı bu seferin hazırlanması için çok çalışmış ve sefere karşı çıkanlara öğütlerde bulunmuştu. Uzun bir yolculuk yapan EbÃ» EyyÃ»b yaşının çok ilerlemesinden dolayı İstanbul'a yaklaştıkları bir sırada hastalanmış, Yezid'e, öldüğü takdirde cenazesinin hemen gömülmeyerek ordunun varacağı en ileri noktaya kadar götürülmesini ve o yerde gömülmesini vasiyyet etmişti. Burada defnedilen EbÃ» EyyÃ»b müslümanların İstanbul'da bir sembolüdür. İstanbul, ashab devrinden başlamak üzere defalarca muhÃ¢sara edilmiş, nihÃ¢yet bu şehri fethetmek 1453 yılında Fatih'e nasip olmuştur. EbÃ» EyyÃ»b'un ölüm döşeğinde şu hadisi rivÃ¢yet ettiği zikredilir; "Bir insan CenÃ¢b-ı Hakk'a bir ortak koşmaksızın ruhunu teslim ederse, Allah onu cennete koyar."
Kişiliği, AhlÃ¢kı, Fazileti
EbÃ» EyyÃ»b'un fazÃ®let ve kemÃ¢l itibariyle yüksek bir makamı vardı. RasÃ»lullah'ın eğitiminden geçmiş bir sahÃ¢bÃ® olarak onun sünnetine çok önem verir, bir yanlışlık gördüğünde doğrusunu anlatır, hemen sünnetin uygulamasına çalışırdı. İslÃ¢m ordusu İstanbul'u kuşattığında hastalanan EbÃ» EyyÃ»b, o hÃ¢liyle bile Allah RasÃ»lünden şu hadisi nakletmiştir: "Kostantiniyye surunun dibine sÃ¢lih bir kişi gömülecektir." Umarım ki o kişi ben olayım (İbn Abd RabbÃ®h, el-Ikdü'l FerÃ®d, II, 213). Ordu komutanı Yezid EbÃ» EyyÃ»b'un tabutunu askerlerin ortasına almış, askerler de çarpışmalarda bu tabutu koruyarak ilerlemişlerdir. İstanbul surlarını korumakta olan Bizans kumandanı bu garib durumu görünce, "Bu nedir?" diye sormuş, Yezid de, "Bu bizim peygamberimizin sahÃ¢bisidir. Bize senin ülkende içerilere doğru götürülüp gömülmesini vasiyyet etti. Biz de onun bu isteğini yerine getireceğiz. " Bizans kumandanı: "Sen ne akılsız adamsın. Sen dönüp gidince biz onu köpeklere yem ederiz." Yezid: "Eğer onun kabrini açtığınızı veya cesedine birşey yaptığınızı duyacak olursam ben de bütün Suriye'de öldürmedik hıristiyan, yıkmadık kilise bırakırsam bu ölüye ikramıma sebep olan zat-ı Peygamber'i (s.a.s.) inkÃ¢r etmiş olayım." Bunun üzerine kumandan şöyle demiştir: " Ben onun kabrini elimden geldiğince koruyacağımÃ¢ Mesih hakkı için söz veriyorum." Surların dışında defnedilen EbÃ» EyyÃ»b'un kabrinin üzerinde sonradan bir kubbe yapılmış ve bu mübarek adamın kabri müslümanların ve hıristiyanların saygı gösterdikleri bir yer olarak korunmuştur. EbÃ» EyyÃ»b el-Ensari hazretleri, Hayber savaşından dönülürken RasÃ»lullah'ın çadırının çevresinde kendiliğinden bütün gece nöbet tutmuş, RasÃ»lullah onun için, "Allah'ım, beni koruyarak gecelediği gibi, sen de EbÃ» EyyÃ»b'u koru" diye dua etmiştir (İbn İshÃ¢k, İbn HişÃ¢m, es-Sire, III 354-355).
Habib b. EbÃ® SÃ¢bit'in naklettiğine göre, EbÃ» EyyÃ»b el-EnsÃ¢rı Muaviye'ye gidip borçlu olduğundan yakınarak yardım istedi. Muaviye ona yardım etmedi. EbÃ» EyyÃ»b, Muaviye'ye, "RasÃ»lullah'ın 'Benden sonra iş başındakilerden bencillik göreceksiniz' diye buyurduğunu işittim" dedi. Muaviye, "Peygamber efendimiz bunu söylerken size de bir tavsiyede bulunmadı mı?" dedi. EbÃ» EyyÃ»b, "Sabretmeyi tavsiye etti" dedi. Muaviye, "O halde siz de sabrediniz" deyince EbÃ» EyyÃ»b ona, "Vallahi bundan sonra senden hiçbir istekte bulunmayacağım" diyerek Hz. Ali'nin Basra valisi İbn AbbÃ¢s'a gitmiş ve İbn AbbÃ¢s evini ona tahsis ettiği gibi yirmi bin dirhem para vermişti (Kenzü'l-UmmÃ¢l, VII, 95). İmam Ahmed'den yapılan bir nakle göre EbÃ» EyyÃ»b şöyle demiştir: ''Kim Allah'a ortak koşmadan ölürse, cennete gider" (el-BidÃ¢ye, VIII, 59).
EbÃ» EyyÃ»b, savaş meydanında İslÃ¢m askerlerini aşıp Rumlara tek başına saldırır, Rumların içine kadar ilerler ve geri dönerdi. Herkes onun kendini tehlikeye attığını söylediğinde de, "kendimizi tehlikeye atmak düşmana hücum etmek değil, asıl tehlike mallarımızın bakımı ile uğraşıp cihadı terketmektir" demiştir (BeyhÃ¢ki, IX, 99; İbn Kesir, I, 228).
SÃ¢lim b. Abdullah'ın rivÃ¢yetine göre, Abdullah b. Ömer, onun düğününe EbÃ» EyyÃ»b'u da çağırmış; EbÃ» EyyÃ»b, SÃ¢lim'in evinin duvarlarının yeşil perdelerle süslenmiş olduğunu görünce, "Siz de mi duvarlarınıza perde asıyorsunuz" demiş, Abdullah b. Ömer de, "Ya Eba EyyÃ»b, kadınlarla başa çıkamadık" diye cevap vermiş; bunun üzerine EbÃ» EyyÃ»b "Pek çok kimse kadınlarla basa çıkamasa da senin başa çıkamayacağını ummazdım. Ben ne sizin evinize girer, ne de yemeğinizi yerim" demiştir (Kenzü'l-UmmÃ¢l, VIII, 63).
Peygamber efendimizden şunu rivÃ¢yet etmiştir:
''Müslüman kişinin kardeşi üzerinde yerine getirmesi gereken altı hakkı vardır. Bunlardan birini yapmadığı zaman, altı hakkından birini yerine getirmemiş olur: 1- Ona rastladığında selÃ¢m vermesi, 2- Onu yemeğe çağırdığı zaman dÃ¢vetine icÃ¢bet etmesi, 3- Aksırdığı zaman ona dua etmesi, 4- Hastalandığı zaman ona uğraması, 5- Öldüğü zaman cenazesinde bulunması, 6- Kendisinden nasihat ve yol göstermesini istediği zaman ona yol göstermesi" (BuhÃ¢ri, el-Edeb, 134).
İstanbul muhasarası sırasında şehid olan EbÃ» EyyÃ»b el-EnsÃ¢rı bugün İstanbul'un Eyüp ilçesindeki Eyüb Sultan Camii avlusunda bulunan türbesinde yatmaktadır. Kabri ile ilgili olarak, (bk. TaberÃ®, TÃ¢rih, III 2324 ibnü'l-Esir, Üsdü'l-Äžabe, V, 143; HÃ¢fız Huseyn b. Haccı, HadÃ®katü'l CevÃ¢mÃ®, I, 243) adlı kitaplarda sözedilmektedir. Türbesi yıllarca müslümanların ziyaret yeri olmuştur; bugün de halk EbÃ» EyyÃ»b'un türbesini büyük kalabalıklar halinde ziyaret eder. II. Mahmud, Topkapı Sarayı hazinesindeki Hz. Peygamber'e Ã¢it kutsal eşyadan "Kadem-i Şerif"i bu camiye koydurtmuştur .
Sait KIZILIRMAK

Ara · 04-21-2007, Saat: 04:00 PM <

EBÃ› HUREYRE

Çok hadis rivÃ¢yet eden meşhur sahÃ¢bÃ®.
Adı, Abdurrahman b. Sahr; künyesi, EbÃ» Hureyre'dir. CÃ¢hiliye döneminde ismi Abdüşşems idi. Hz. Peygamber onu, Abdurrahman (bazı rivÃ¢yetlere göre Abdullah, hattÃ¢ başka isimler de ileri sürülmektedir) diye adlandırdı (el-HÃ¢kim en-NisÃ¢bÃ»rÃ®, el-Müstedrek, Beyrut, t.y, III, 507). Ne sebeple EbÃ» Hureyre diye künye edindiğini kendisi şöyle açıklamıştır: "Bir kedi bulmuştum, onu elbisemin yeninde taşırdım; bundan dolayı EbÃ» Hureyre (kedicik babası) künyesiyle çağrılır oldum (ez-ZehebÃ®, Tezkiretü'l-HuffÃ¢z, HaydarÃ¢bÃ¢d 1376/1956, I, 32). Hayber gazvesi sıralarında Yemen'den Medine'ye gelip müslüman olmuştur (H. 7/M. 629) (ez-ZehebÃ®, a.g.e., aynı yer). O tarihten itibaren Hz. Peygamber'in vefÃ¢tına kadar ondan ayrılmayan bir sahÃ¢bÃ®si olmuş, kendisini onun hizmetine adamıştır. Hizmet süresi yaklaşık dört yılı buluyordu (İbn Kesir, el-BidÃ¢ye ve'n NihÃ¢ye, Beyrut 1966, VIII, 108,113).
Hz. Peygamber'in misafirperverliği ve cömertliği sayesinde yaşayan EbÃ» Hureyre, RasÃ»lullah (s.a.s.)'ın mescidinde sadece ibadet ve ilimle meşgul olan Ehl-i Suffe'nin en ileri gelen siması idi. Hz. Peygamber'i büyük bir muhabbetle sevmiş, onun sünnetine uygun olarak yaşamış ve manevÃ® yüce mertebelere erişmiştir (İbn Kesir, a.g.e., VIII, 108, 110).
İffet sahibiydi, eli açık ve cömertti. Hz. Osman'ın şehid edilmesinden sonraki fitne olaylarında köşesine çekildi. Halk onun bu halinden kendisine söz ettiklerinde RasÃ»lullah (s.a.s.)'in şu hadisini rivÃ¢yet ediyordu: "Fitneler çıkacak. O zamanda, oturanlar ayakta durandan, ayakta duran yürüyenden, yürüyen koşandan daha hayırlıdır. Kim dönüp bakmaya yönelirse, o da ona yönelir. Kim bir sığınak veya korunak bulursa onunla korunsun" (BuhÃ¢ri, MenÃ¢kıb, 25; Müslim, Fiten, I0).
Hoşsohbet, temiz ve ince duygulu, saf gönüllü idi (ZehebÃ®, Tezkire, 1, 33). Emirlik ve valilik ona kibir vermedi. Üstelik alçak gönüllülüğünü arttırdı. Medine valisi Mervan'a vekÃ¢let ettiği sıralarda, üzerine semeri bağlanmış bir eşekle, hurma lifinden örülmüş bir başlık başında olduğu halde çarşıya çıkar ve, "Savulun emir geliyor!" dermiş (İbn Sa'd, et-Tabakatü'l-KübrÃ¢, Beyrut 1380/1960, IV, 336).
İmam ŞÃ¢fii gibi büyük Ã¢limlerin bildirdiğine göre EbÃ» Hureyre kendi dönemindeki hadis nakledenlerin içinde hafızası en sağlam olanıdır (İbn Hacer, el-İsÃ¢be fÃ® TemyÃ®zi's-SahÃ¢be, Mısır 1328, IV, 205). Hz. Peygamber ile nisbeten kısa sayılabilecek bir süre birlikte olmasına rağmen, onun hadislerini bu kadar büyük bir sayıda elde edebilmesinin sırrı ve sebebleri şöyle açıklanabilir:
a) Birinci sebep: Hz. Peygamber ile sık sık görüşmesi ve ona hiç çekinmeden her çeşit sorular sormasıdır (İbn Hacer, a.g.e., IV, 206). Nitekim BuhÃ¢ri ve Müslim'in naklettiklerine göre EbÃ» Hureyre şöyle demiştir: "Siz, EbÃ» Hureyre'nin çok hadis rivÃ¢yet ettiğini söyleyip duruyorsunuz. Ben fakir bir kimseydim. Karın tokluğuna Hz. Peygamber'e hizmet ediyordum. MuhÃ¢cirler çarşıda, pazarda alışverişle, EnsÃ¢r da kendi malları, mülkleriyle uğraşırken, ben Hz. Peygamber'in meclislerinin birinde bulunmuştum; buyurdu ki: 'İçinizden kim cübbesini yere serer de ben sözümü bitirdikten sonra toplarsa benden duyduğunu bir daha unutmaz. 'Bunun üzerine ben üzerimdeki hırkayı yere serdim, Hz. Peygamber de sözünü bitirince, onu topladım. Nefsim kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki, o andan sonra ondan duyduğum hiçbir sözü unutmadım" (Müslim, FadÃ¢ilü's-SahÃ¢be, 159; BuhÃ¢ri, İlim, 42).
b) İkinci sebep: İlme olan tutkunluğu ve Hz. Peygamber'in ona bildiğini unutmaması için dua buyurmasıdır. El-HÃ¢kim en-NisÃ¢bÃ»rÃ®, Müstedrek'te (111, 508) şu haberi vermektedir: "Bir adam Zeyd b. SÃ¢bit'e gelerek ona bir mesele sordu. O da EbÃ» Hureyre'ye gitmesini söyledi ve şöyle devam etti; çünkü bir gün ben, EbÃ» Hureyre ve bir başka sahÃ¢bÃ® Mescid'de oturuyorduk, dua ve zikirle meşgul idik. O sırada Hz. Peygamber geldi, yanımıza oturdu; biz de dua ve zikri bıraktık. Buyurdu ki: 'Her biriniz Allah'tan bir dilekte bulunsun. ' Ben ve arkadaşım, EbÃ» Hureyre'den önce dua ettik, Hz. Peygamber de bizim duamıza Ã¢min dedi. Sıra EbÃ» Hureyre'ye geldi ve şöyle dua etti: 'Allah'ım, senden iki arkadaşımın istediklerini ve de unutulmayan bir ilim dilerim.' Hz. Peygamber bu duaya da Ã¢min dedi. Biz de, 'Ey Allah'ın RasÃ»lü, biz de Allah'tan unutulmayan bir ilim isteriz' dedik. Hz. Peygamber, 'Devsli genç sizden önce davrandı' buyurdu.
BuhÃ¢ri, ilim bahsinde, hadise olan tutku bÃ¢bında (nr. 33) EbÃ» Hureyre'nin şöyle dediğini nakletmiştir: "Ey Allah'ın RasÃ»lü, kıyÃ¢met gününde senin şefÃ¢atine nÃ¢il olacak en mutlu kişi kimdir?" diye sordum. RasÃ»lullah buyurdu ki: "Ey EbÃ» Hureyre, senin hadise olan aşırı tutkunluğunu bildiğim için, böyle bir soruyu senden önce hiç kimsenin sormayacağını tahmin etmiştim. KıyÃ¢met gününde benim şefÃ¢atime nÃ¢il olacak en mutlu kişi LÃ¢ilÃ¢he illallah diyen kimsedir."
c) Üçüncü sebep: EbÃ» Hureyre'nin büyük sahÃ¢bÃ®lerle görüşmesi, onlardan birçok hadis alması ve bu sayede ilminin artıp ufkunun genişlemesidir (İbn Hacer el-AskalÃ¢ni, el-İsÃ¢be, IV, 204).
d) Dördüncü sebep: Hz. Peygamber'in vefÃ¢tından sonra uzun süre yaşamış olmasıdır. Nitekim Hz. Peygamber'den sonra kırkyedi yıl yaşamış, hadisleri halk arasında yaymakla meşgul olmuştur (Muhammed EbÃ» Zehv, el-Hadis, ve'l-MuhaddisÃ»n, Kahire 1958, 134).
Bütün bunların neticesinde EbÃ» Hureyre, SahÃ¢be içerisinde hadisi en iyi bilen, hadis almada ve rivÃ¢yet etme hususunda diğerlerinden daha üstün bir duruma gelmiştir. Onun rivÃ¢yet ettiği hadisler, diğer sÃ¢hÃ¢bilerde veya birçoğunda dağınık halde bulunuyordu. Bu yüzden onlar EbÃ» Hureyre'ye başvuruyor, hadis rivÃ¢yetinde ona dayanıyorlardı. İbn Ömer, onun cenaze namazında, ona Allah'tan rahmet dileyerek, "Hz. Peygamber'in hadisini müslümanlar adına muhÃ¢faza ediyordu" demiştir (İbn Sa'd, TabakÃ¢t, IV, 340). BuhÃ¢ri, 'EbÃ» Hureyre'den 800 kadar sahÃ¢be ve tÃ¢biÃ®n Ã¢limleri hadis rivÃ¢yet etmişlerdir' diyor (İbn Hacer, a.g.e., IV, 205).
Kendisinden beşbinüçyüzyetmiş dört hadis gelmiş, bunlardan üçyüzyirmibeş tanesini BuhÃ¢ri ve Müslim müştereken, doksanüç tanesini yalnız BuhÃ¢ri, yüzseksendokuz hadisini de yalnız Müslim SahÃ®h'lerine almışlardır (Muhammed EbÃ» Zehv, a.g.e., 134).
Ebu Hureyre, asırlar boyunca tetkik ve tenkid konusu olmuştur. Gerek Doğu dünyasında gerek Batı dünyasında EbÃ» Hureyre hakkında ileri geri konuşulmuştur. Bunun sebebi, keyif ve arzulara karşı gelen dine yönelik hile ve tuzakları sonuçsuz bırakan bir kısım hadislerinden kurtulmak istenmesidir. Bu hücumlar ya yalan ve zayıf rivÃ¢yetlere, ya da bazı sahÃ®h hadislere dayanır. Fakat bu tür sahÃ®h hadisleri de doğru-dürüst anlayamazlar, bu yüzden de kendi arzuları doğrultusunda yanlış yorumlara başvururlar
(Muhammed EbÃ» Zehv, a.g.e., 153; el-HÃ¢kim en-NisÃ¢bÃ»rÃ®, a.g.e., III, 5 1 3). Bu hadislerden bir kısmını ve cevaplarını özet olarak verelim:
EbÃ» Hureyre'nin hadis konusundaki güvenilirliğine gölge düşürecek şüphe kaynaklarından biri, onun RasÃ»lullah (s.a.s.)'den: "Bir kimse Ramazan ayında cünüp olarak sabahlarsa, o gün oruç tutmasın " hadisini nakletmesi ve halka bu yolda fetvÃ¢ vermesidir. Onun böyle rivÃ¢yet ettiğini Ã‚işe ve Ümmü Seleme haber alınca, onun bu rivÃ¢yetini kabul etmemişler, şöyle demişlerdir: "Hz. Peygamber ailesiyle birlikte olması neticesinde cünüp olarak sabahlar, sonra da boy abdesti alıp orucunu tutardı." Bunun üzerine EbÃ» Hureyre onların dediklerini kabul etmiş ve demiştir ki: "Bu hadisi bana Fadl b. AbbÃ¢s ile ÜsÃ¢me b. Zeyd Hz. Peygamber'den nakletmişlerdi. Mü'minlerin anneleri ise bu gibi konuları erkeklerden daha iyi bilirler" (BuhÃ¢ri; Savm, 23; İbn Hacer, Fethu'l-BÃ¢ri, Mısır 1300, IV, 123-124; Muhammed EbÃ» Zehv, a.g.e., 155).
Buna şu cevap verilmiştir: EbÃ» Hureyre sözkonusu hadisi RasÃ»lullÃ¢h (s.a.s.)'den kendisi işitmemiştir. Hadisi Fadl ve ÜsÃ¢me vasıtasiyle rivÃ¢yet etmiştir. Bu iki sahÃ¢bÃ® ise doğru ve güvenilir kişilerdir. Ã‚işe ile Ümmü Seleme'nin hadisi, onun yanında ağırlık kazanınca, onların rivÃ¢yetine dönmüş, hakka uyarak önceki fetvÃ¢sından vazgeçmiştir (İbn Hacer, a.g.e., IV, 126; M. Eba Zehv, a.g.e, 155). Fadl ve ÜsÃ¢me'nin naklettiği hadise gelince, Ã¢limler bu konuda şunları söylediler: Birincisi, bu hadis kendisinden daha kuvvetli hadisle çelişmektedir; dolayısıyle onunla değil kuvvetli olanla amel edilir. İkincisi, bu iki sahÃ¢bÃ®nin hadisi orucun farz kılındığı dönemin başlarına aittir. O sırada oruçlunun uyuduktan sonra yemesi, içmesi, cinsel münasebette bulunması haramdı. Daha sonra Allah'tan yeri ağarıncaya kadar bütün bunları mübah kıldı. Onun için karı-koca ilişkisi sabaha kadar devam ederdi. Fecrin doğuşundan sonra da yıkanması gerekmekteydi. Bu da gösteriyor ki Ã‚işe ile Ümmü Seleme'nin naklettiği hadisin hükmünü neshetmiştir. Ne Fadl ile Üsamenin ne de EbÃ» Hureyre'nin bu son hükmü bildiren hadisten haberleri vardı. Bu yüzden EbÃ» Hureyre hÃ¢lÃ¢ önceki hadise göre fetvÃ¢ vermeye devam ediyordu. Kendisine bu haber ulaşınca da bu fetvÃ¢sından dönmüştür (İbn Hacer, a.g.e., IV, 127-128). İbn Hacer şöyle der: "EbÃ» Hureyre'nin hakkı teslim edip ona dönmesi onun faziletini gösterir" (a.g.e. ve yer; KastallÃ¢ni, İrşÃ¢dü's-SÃ¢rı, Mısır 1326. IV, 443; M. EbÃ» Zehv, a.g.e., 155).
Bir başka itiraz da şudur: EbÃ» Hureyre hadis rivÃ¢yet ederken tedlis yapardı (Hz. Peygamber'den duymadığı bir hadisi kendisine rivÃ¢yet eden şahsın ismini vermeyerek, Hz. Peygamber'den rivÃ¢yet ederdi). MeselÃ¢, yukarıda geçen "cünüp olarak sabahlayan kimseye oruç tutmak yoktur" hadisinde durum böyledir. Tedlis yapmak ise yalan söylemenin kardeşidir (İbn Kesir, el-BidÃ¢ye, VIII, 109).
Bu itiraza şöyle cevap verilir: EbÃ» Hureyre'nin İslÃ¢m'a girişinin hicretin 7. yılına kadar geciktiği dikkate alınırsa, Hz. Peygamber'in pekçok hadisini ondan duymadığı ortaya çıkar. Bu durum, onun hadis bilgisini tamamlayabilmesi için, Hz. Peygamber'den duymuş olan sahÃ¢bÃ®lerden almasını gerektiriyordu. Onun bu hali, ya dünyevi meşguliyetlerinden dolayı, ya da yaşlarının küçük olması, yahut da sonradan müslüman olmaları gibi sebeplerle Hz. Peygamber'in meclislerinde bulunmayan diğer sahÃ¢bÃ®lerin durumuyla aynıdır. Humeyd'den gelen şu haber de bunu teyid eder: "Biz Enes b. MÃ¢lik'in yanında idik. Bize şöyle dedi: Vallahi size Hz. Peygamber'den naklettiğimiz hadislerin hepsini bizzat kendisinden duymuş değiliz. Fakat (hadisi duyan duymayana naklederdi) biz de birbirimizi yalanlamazdık" (Ahmed b. Hanbel, Müsned, Mısır 1313, IV, 283; M. EbÃ» Zehv, a.g.e., 157).
Hadisi duyan ve diğerlerine nakleden sahÃ¢bÃ®nin isminin zikredilmemesini tedlis saymak uygun değildir. Zira ehli sünnet Ã¢limlerinin ittifakıyla sahÃ¢benin hepsi Ã¢dildir. Ã‚limlerin, mürsel hadisi delil kabul etmek hususundaki ihtilÃ¢fı, ismi zikredilmeyen rÃ¢vinin durumunun bilinmeyişi sebebiyledir. İbnu's-SalÃ¢h bu hususta şöyle der: "İbn AbbÃ¢s ve benzeri yaşça küçük sahÃ¢bÃ®lerin Hz. Peygamber'den işitmedikleri halde ondan rivÃ¢yet ettikleri mürsel hadisler, mevsÃ»l ve müsned hükmündedir. Çünkü onlar bu hadisleri sahÃ¢bÃ®lerden almışlardır. Bir sahÃ¢bÃ®nin kim olduğunun bilinmemesi, hadisin sıhhatine zarar vermez. Çünkü sahÃ¢bÃ®lerin tamamı Ã¢dildir" (İbnu's-SalÃ¢h, Mukaddime, Mısır 1326, 22). Bütün bunlardan anlaşılıyor ki EbÃ» Hureyre'den hiçbir yalan çıkmış değildir. Zira bu tür mürsel hadislerde EbÃ» Hureyre, "RasÃ»lullah'ın şöyle dediğini işittim, ya da şöyle yaptığını gördüm" demiyor; aksine, "RasÃ»lullah şöyle buyurdu veya şöyle yapmıştır" gibi ifadeler kullanıyordu. Burada onun tedlis yaptığı da söylenemez. Çünkü adını zikretmediği sahÃ¢beden biridir ve sahÃ¢bÃ®nin Ã¢dil olduğuna dair icmÃ¢ vardır (M. EbÃ» Zehv, a.g.e., s.158).
Bir başka itiraz: Hz. Ömer, EbÃ» Hureyre'yi hadis rivÃ¢yetinden alıkoymuş ve ona, "Ya Hz. Peygamber'den hadis rivÃ¢yetini bırakırsın, ya da seni Devs topraklarına sürerim" demiştir (İbn Kesir, el-BidÃ¢ye, VIII, 106; M. EbÃ» Zehv, a.g.e., 159). Ömer'in bu tutumu EbÃ» Hureyre'nin yalan söylediğini göstermektedir.
Buna şöyle cevap verilmiştir: EbÃ» Hureyre, Hz. Peygamber'den naklettiği hadisleri halka öğretmeyi, ilmi gizlemenin günahındÃ¢n kurtulmak için, kendisine bir görev sayıyordu (BuhÃ¢ri, İlim, 43). Bu anlayış onu çok hadis rivÃ¢yet etmeye sevketti. Bir tek mecliste bile Hz. Peygamber'in birçok hadisini naklederdi. Fakat Hz. Ömer, halkın herşeyden önce Kur'Ã¢n ile meşgul olmasını, amelle ilgili olanların dışında kalan hadisleri az rivÃ¢yet etmelerini, halkı yersiz bir tevekküle götürecek ruhsat hadisleriyle, halkın anlayamayacağı müşkil hadisleri halka rivÃ¢yet etmeyi uygun görmüyordu. Bu arada, çok hadis rivÃ¢yet edenlerin, rivÃ¢yet sırasında hata yapabileceklerinden ve benzeri şeylerden de endişe ediyordu. Bütün bu sebeplerle, Hz. Ömer sahÃ¢bÃ®leri çokça hadis rivÃ¢yet etmekten alıkoymuş, EbÃ» Hureyre'ye de ağır konuşmuş ve onu Devs'e sürmekle tehdid etmiştir. Çünkü SahÃ¢be içerisinde en çok hadis rivÃ¢yet eden oydu. İbn Kesir bunu naklettikten sonra şöyle der: "Bildirildiğine göre Hz. Ömer (r.a.) daha sonra EbÃ» Hureyre'nin hadis nakletmesine izin vermiştir (İbn Kesir, a.g.e., VIII, 106; M. Ebu Zehv, a.g.e., 159).
Bir başka menfÃ® tenkid: EbÃ» Hureyre'nin diğer sahÃ¢bÃ®lerden daha çok hadis rivÃ¢yet etmesini sağlayan şey, Hz. Peygamber söylesin veya söylemesin, helÃ¢l ve haramla ilgili olmayan, fakat güzel ahlÃ¢ka teşvik, cennet ve cehennem haberleri gibi bütün güzel sözleri ona isnad etmeyi kendine cÃ¢iz görmesidir. Onun bu konudaki dayanağı şu hadislerdir: "Benden size hakka uygun bir söz ulaştığında, ben onu ister söylemiş olayım isterse olmayayım, onu alınız' "Benim söylemediğim fakat benden size ulaştırılan güzel bir sözü, ben söylemişimdir" (M. EbÃ» Zehv, a.g.e., 160).
Buna verilen cevap şudur: Geç müslüman olmasına rağmen EbÃ» Hureyre'nin çok hadis rivÃ¢yet etmesi, onların ileri sürdükleri sebeplere bağlanamaz. Bunun asıl sebebi, dünyadan el-etek çekip Hz. Peygamber'in toplantılarına katılması, savaşta ve savaş dışında onun yanından ayrılmaması, hadisleri unutmaması için Hz. Peygamber'in duasını alması, Hz. Peygamber'in vefÃ¢tından sonra elli yıl kadar daha yaşaması ve duymadığı hadisleri diğer sahÃ¢bÃ®lerden alarak insanlara rivÃ¢yet etmesidir (A.g.e. ve yer). HelÃ¢l ve haram dışındaki konularda Hz. Peygamber'e yalan isnad etmesini kendisi için cÃ¢iz görmesi iddiası da geçersizdir. Çünkü o, "Kim bilerek bana yalan isnad ederse cehennemdeki yerine hazırlansın" hÃ¢disinin rÃ¢vÃ®lerinden biridir. Birçok toplantılarında hadis rivÃ¢yet etmek istediğinde bu hadisi zikrettiği sÃ¢bittir. SahÃ¢biler, onun hadis rivÃ¢yetindeki üstünlüğünü kabul ettiler ve ondan hadis naklettiler. Hz. Ömer, Osman, Talha, İbn AbbÃ¢s, Ã‚işe, Abdullah b. Ömer ve diğerleri (r.anhum) bunlardandır (HÃ¢kim en-NisÃ¢bÃ»rÃ®, a.g.e., III, 513; İbn Kesir, a.g.e., VIII, 108). Bu da onların, EbÃ» Hureyre'nin güvenilirliği ve doğruluğu hususunda ittifak ettiklerini gösterir. Diğer taraftan, EbÃ» Hureyre'nin rivÃ¢yet ettiği hadislerin çoğunun, başka sahÃ¢bÃ®ler tarafından da nakledildiği görülür (M. EbÃ» Zehv, a.g.e., 160, 161).
EbÃ» Hureyre'nin dayandığını ileri sürdükleri hadislere gelince, bu hadisleri EbÃ» Hureyre rivÃ¢yet etmemiştir. Aksine bunlar onun adına uydurulmuş sözlerdir. Bu hususta İbn Hazm şöyle demiştir: "Allah'tan korkmaz bazı insanlar birtakım hadisler rivÃ¢yet ettiler. Bunların bazısı İslÃ¢m'ın temel prensiplerini geçersiz kılmakta, bazıları da Hz. Peygamber'e yalan isnat etmeyi mübah saymaktadır. " İbn Hazm bu iki hadisi de, rÃ¢vÃ®lerinin çok zayıf olmasından ötürü geçersiz saymaktadır (İbn Hazm, el-İhkÃ¢m fÃ® UsÃ»li'l-AhkÃ¢m, Mısır 1345, II, 76, 78, 80; M. EbÃ» Zehv, a.g.e., 161, 162).
Macar asıllı ünlü müsteşrik yahudi İgnaz Goldziher de EbÃ» Hureyre'nin hadis uydurduğunu ve bunda hayli ileri gittiğini ileri sürmüştür. Böyle bir tenkid tümüyle bÃ¢tıldır, geçersizdir ve hiçbir haklı tarafı yoktur. BuhÃ¢ri'nin söylediği gibi EbÃ» Hureyre'den sekizyüz Ã¢lim hadis rivÃ¢yet etmiştir. O, sahÃ¢be ve muhaddisler nazarında son derece güvenilir yüce bir şahsiyettir. İbn Ömer şöyle demiştir: "Ebu Hureyre benden daha hayırlı ve naklettiğini daha iyi bilendir." Cennet'le müjdelenenlerden biri olan Talha b. Ubeydullah da: "Şüphe yok ki EbÃ» Hureyre Hz. Peygamber'den bizim işitmediğimiz hadisleri işitmiştir" demiştir (el-HÃ¢kim en-NisÃ¢bÃ»rÃ®, a.g.e, III, 511, 512). Mervan'ın sekreteri EbÃ» Zualza'a da EbÃ» Hureyre'nin hadis rivÃ¢yetinde ne derece güçlü olduğunu gösteren şu haberi nakleder: "Mervan, EbÃ» Hureyre'yi Saray'da hadis rivÃ¢yet etmek için dÃ¢vet etmişti. Mervan beni divanın arkasına oturtmuştu ve ben de EbÃ» Hureyre'nin naklettiklerini gizlice yazıyordum. Ertesi yıl yine onu dÃ¢vet etti ve ondan hadis rivÃ¢yet etmesini istedi. Bana da bir yıl önceki yazdıklarımdan takip etmemi tenbih etti. Neticede, onun bir tek kelime bile değişiklik yapmadan rivÃ¢yet ettiğini gördüm (İbn Kesir, a.g.e., III, 106; M. EbÃ» Zehv, a.g.e., 162-164).
EbÃ» Hureyre 78 yıl yaşadıktan sonra HicrÃ® 57/676 yılında Medine'de vefÃ¢t etmiştir.
M. ALİ SÖNMEZ

Ara · 04-21-2007, Saat: 04:01 PM <

EBÃ› MUSA EL-EŞ'ARÃŽ
(ö.44/666 ?)

SahÃ¢bÃ®. Hz. Ali ile MuÃ¢viye arasındaki savaşta meşhur "hakem olayı"nda hakemlik yapan EbÃ» Musa el-Eş'ari, Yemenlidir. Asıl adı Abdullah'tır. Ailesi ile birlikte RasÃ»lullah'ı görmeden Yemen'deyken iman etmiştir. RasÃ»lullah'ın yanına gelmek üzere Yemen'den yola çıkan EbÃ» Musa, Habeşistan'a gitmiş ve orada Ca'fer b. EbÃ® TÃ¢lib ve diğer müslümanlarla buluşmuştur. Medine'ye ulaştıklarında Hayber'in fethi tamamlanmıştı. RasÃ»lullah EbÃ» Musa'ya harbe katılmış gibi ganimetten pay vermiştir (İbnü'l-Esir, Üsdü'l-ÄžÃ¢be, II, 30, 235, 245).
EbÃ» Musa el-Eş'arÃ®, Mekke'nin fethine ve Huneyn gazasına katılmıştır. Huneyn gazasından sonra RasÃ»lullah, Evtas vÃ¢disinde toplanan Havazin kabilesini dağıtmaya EbÃ» Ã‚mir'i gönderdi. Buradaki çarpışmada yaralanan ve sonra şehid olan EbÃ» Ã‚mir görevini EbÃ» Musa'ya devretmişti. EbÃ» Musa bunu RasÃ»lullah'a bildirdiği zaman RasÃ»lullah EbÃ» Ã‚mir için dua etmişti. EbÃ» Musa kendisi için de dua etmesini söylediğinde RasÃ»lullah, "Ya Rabbi, Abdullah b. Kays'ın kusurlarını affet ve onu kıyamet günü güzellikle kabul buyur" diye dua etmişti.
HicrÃ® 9. yılda Tebük gazası vuku buldu. EbÃ» Musa ve arkadaşları bu savaşa katılmak için RasÃ»lullah'tan deve istediklerinde RasÃ»lullah onlara deve satın aldı.
Tebük seferinden sonra RasÃ»lullah, EbÃ» Musa'yı Muaz b. Cebel ile birlikte Yemen'e tebliğe gönderdi. Onları yollarken şöyle dedi: "Kolaylaştırınız güçleştirmeyiniz; müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz. Sarhoşluk veren herşey haramdır; içkiden menediniz" (BuhÃ¢ri, Cihad, 164; MeğazÃ®, 60;
Müslim, Cihad, 5). Yemen'in iki tarafında Muaz ile EbÃ» Musa İslÃ¢m'ı tebliğ ettiler ve sonra buluştukları noktada aralarında bir mürtedin öldürülmesi konusunda şu tartışma geçti: Muaz: "Ya Abdullah, Kur'an'ı nasıl okuyorsun?" EbÃ» Musa: "Gece ve gündüz azar azar okuyorum. Yani Kur'Ã¢n'dan okumak istediğimi bir hamlede okumuyorum. " Muaz da şöyle dedi: "Ben gecenin başında uyuyorum, uykumu aldıktan sonra uyanıyorum ve Allah'ın kitabından okuyacağımı okuyorum."
Yemen'de tebliğ görevini tamamlayan EbÃ» Musa, VedÃ¢ Haccı'na katıldıktan sonra Medine'de yerleşti. Yemen'de ortaya çıkan Esvedu'l-Ansı adlı yalancı peygamber yüzünden oraya geri dönmediği anlaşılmaktadır. Hz. Ömer devrinde Hadramut'a gitti. Orada emirlik yaptı, ancak Irak'ın fethine çıkan İslÃ¢m ordusuna katılmak için emirliği bırakıp, orduya katıldı. Nusaybin'in fethiyle görevlendirildi ve burayı fethetti (TaberÃ®, TÃ¢rih, 2506). Sonra, Hz. Ömer onu Basra valiliğine tÃ¢yin etti. Valiliğinin ilk döneminde MenÃ¢zır ve Susi illerini fethetti, İslÃ¢m devletine karşı isyan eden Hürmüzan'ı yendi. Hürmüzan'ın kalesi Huzistan'daydı. O müslümanlara buradan saldırıyordu. Buranın sarayları ve muazzam kaleleri vardı. Hürmüzan isyan ettikten sonra kaleyi tahkim edip, İranlıları müslümanların aleyhinde kışkırtmıştı. EbÃ» Musa ile onun ordusu Suster'de karşılaştılar. MuhÃ¢rebeyi müslümanlar kazandı ve Hürmüzan, kalesine çekildi. Hürmüzan Hz. Ömer'e teslim olmak şartıyla Medine'ye gönderildi (TaberÃ®, 2518). Suster'den sonra Cünd-i Sabur ilini de teslim alan EbÃ» Musa, Huzistan'ı emin bir yer haline getirdi. İranlılar Huzistan'ı kaybettikleri için intikam almak istedilerse de, Nihavend meydan savaşı diye meşhur muhÃ¢rebede müslümanların karşısında yenilgiye uğradılar. Fethedilen yerlerin taksimi meselesinde Basra ile KÃ»fe arasındaki anlaşmazlık sonucu Hz. Ömer toprakları eşitçe paylaştırmış, ancak KÃ»fe valisi Ammar'ı azlederek, EbÃ» Musa'yı KÃ»fe'ye tÃ¢yin etmiştir. KÃ»felilerin ondan şikÃ¢yeti üzerine EbÃ» Musa tekrar Basra valiliğine getirildi. KÃ»felilerin EbÃ» Musa'yı Hz. Ömer'e şu şekilde şikayet ettikleri zikredilmektedir: "Harp esirlerini karşılıksız tahliye etmektedir. Devlet ve hükümet işlerini Ziyad b. Ebih'e vermiştir. HÃ¢tie adlı şÃ¢ire binlerce dirhem dağıtmıştır. Evinde Ukayle adlı kadını en mükemmel yemeklerle beslemekte, ona halkın yediğini yedirmeyerek büyük masraf yapmaktadır. "Bunları soruşturan Hz. Ömer, hiçbirinin doğru olmadığını öğrenince EbÃ» Musa'yı görevine iÃ¢de etti. HicrÃ® 23. yılda EbÃ» Musa İsfahan'ın fethine yardım etti, Basra'nın susuzluğunu gidermek için 'EbÃ» Musa Kanalı' diye bir kanal yaptırarak şehrin su problemini halletti. Hz. Ömer şehid edildikten sonra yerine geçen Hz. Osman zamanında altı yıl daha Basra valiliği yaptı. 29 hicrÃ® yılda halkın şikÃ¢yeti üzerine Hz. Osman onu azletti ve yerine Abdullah b. Ã‚mir'i atadı. Daha sonra H. 34 yılında KÃ»fe'ye tayin edildi. KÃ»fe çok karışık bir şehirdi, fitne ve fesadla doluydu. EbÃ» Musa burada halkı RasÃ»lullah'ın sünnetine dÃ¢vet etmesine rağmen, Hz. Osman şehid edildikten sonra fitneler büyüyünce müslümanlar iki kampa ayrılmışlardı. Hz. Ali, oğlu Hz. Hasan'ı EbÃ» Musa'ya yollayıp yardım istedi. EbÃ» Musa Hasan'a şöyle dedi: "RasÃ»lullah'tan duydum: 'Öyle bir fitne kopacak ki, o zaman oturan ayakta durandan, ayakta duran yürüyenden hayırlıdır' diyordu." AmmÃ¢r, EbÃ» Musa'ya "Herhalde bu hadisi yalnız EbÃ» Musa biliyor" diye dil uzatınca, EbÃ» Musa söyle konuştu: "Ey insanlar, fitne çok fena birşeydir. Fitne karnı aç, haris ve obur bir canavardır. Ben size emrediyorum. Kılıçlarınızı kınlarına sokunuz. Evlerinize çekiliniz. Biliniz ki, ben sizin iyiliğinizi istiyorum; siz de benim iyiliğimi isteyiniz. Ben sizi aldatmıyorum; siz de beni Ã¢ldatmayınız. Bana itaat ediniz, dininizi de dünyanızı da kurtarırsınız. Bu fitnenin ateşinde onu, o ateşi yakanlar yanar." Fakat kimse onu dinlemedi. Ardından Cemel ve SıffÃ®n'de müslümanlar arasında kanlı çarpışmalar yaşandı ve hakem olayı * meydana geldi.
Hakem olayında, hÃ¢dise ve çatışmaların dışında kaldığı için Hz. Ali'nin temsilcisi olarak tayin edildi. Aslında Hz. Ali (r.a.), onun hakem olmasına karşıydı, ancak kendisine tÃ¢bi olanlar EbÃ» Musa'da ısrar edince, o da kabul etti. EbÃ» Musa'nın savunduğu görüş, fitnede iki tarafın da haksızlığı ve Hz. Osman'ın mazlum olarak katledildiği idi. EbÃ» Musa, Abdullah b. Ömer'in devlet başkanlığına getirilmesini önerdi. Ancak MuÃ¢viye'nin hakemi Amr b. el-Ã‚s bunu kabul etmedi. EbÃ» Musa, hilÃ¢fetin şÃ»ra ile, yani halkın seçimine bırakılması ile olmasını istediği zaman iki taraf da bu teklifi kabul etti. Ali ile MuÃ¢viye'yi görevden azleden EbÃ» Musa, halkın serbest iradesiyle halifeliğe yeni birinin seçileceğini sanıyordu. Oysa bilindiği gibi fitne tekrar ortaya çıkmıştı (37/657). EbÃ» Musa'nın hakem olayında sonuna kadar ümmetin çıkarı doğrultusunda hareket ettiği görülmektedir. Amr b. Ã‚s, EbÃ» Musa'nın kararına uymamış, onu aldatarak fitneyi tekrar körüklemiştir. EbÃ» Musa bu olaydan sonra Mekke'ye dönerek inzivÃ¢ya çekilmiştir.
EbÃ» Musa bir rivÃ¢yete göre Mekke'de, diğer bir rivÃ¢yete göre KÃ»fe'de vefÃ¢t etti. HicrÃ® 42 veya 44, senelerinde vefÃ¢t ettiği zikredilir (Tezkiretü'l-HuffÃ¢z, I, 21). Hastalığı sırasında feryad eden zevcesine RasÃ»lullah'ın bağırıp çağırarak ağlamayı yasakladığını hatırlatmıştır (Müslim, 1, 18-19). Vasiyeti şöyledir: "Cenazemi süratle götürünüz. Peşimden kimse gelmesin, mezarımda vücudumla toprak arasına birşey konmasın. Kabrimin üstüne bir türbe yapmayınız. Kadınlar içinde saçını-başını yolarak ağlayanları uzaklaştırınız. Bunu RasÃ»li Ekrem'den naklediyorum" (Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 397).
EbÃ» Musa, valilik görevinde bulunmasına rağmen daima fakirlik içinde yaşamıştır (İbnü'l-Esir, 111, 143). EbÃ» Musa ilmin yayılmasına ve değer kazanmasına özellikle önem vermiş, halkı ilme teşvik için hutbe okumuştur. RasÃ»lullah'a en yakın olanlardan biriydi ve ondan birçok şeyler öğrenerek başkalarına aktarmıştır. RasÃ»lullah zamanında fetvÃ¢ vermek için icÃ¢zet aldığı söylenir (Tezkiretü'l-HuffÃ¢z, I, 21). EbÃ» Musa güzel sesiyle Kur'an okurken herkesi büyüler, RasÃ»lullah onu dinlerdi (İbn Sa'd, Tabakat,, IV/I, 80). EbÃ» Musa aynı zamanda muhaddistir. Üçyüzaltmış civarında hadis rivÃ¢yet etmiştir. BuhÃ¢ri ve Müslim elli hadisini müşterek nakleder. EbÃ» Musa hayatında her zaman RasÃ»lullah'ı örnek almıştır. Gördüğünü veya duyduğunu aynen tatbik etmek istemiştir. TakvÃ¢ya son derece önem veren EbÃ» Musa, hayÃ¢ ve temizliğe bilhassa düşkündü. "HayÃ¢ imandan bir şubedir" demiştir (Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 415). Hiçbir zaman servete, mala-mülke itibar etmedi. Ümmetin hayır ve menfaatinden başka bir şey düşünmedi. Fitnelerin dışında kalmak istedi. Cemel ve SıffÃ®n muhÃ¢rebelerinin dışında kÃ¢ldı. Fitneye karışan kardeşi EbÃ» Rahm'e şöyle demiştir: "RasÃ»lullah'tan şöyle dediğini duydum: 'İki müslüman kılıçları ile karşılaşacak olurlar da biri diğerini katlederse ikisi de cehennemlik olur'' (Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 403). Oğlu EbÃ» Bürde bir gün aksırdığında babasının kendisine "Yerhamükellah" dememesinin sebebini şöyle anlatır: "Babam, Peygamber efendimiz'den, 'Herhangi biriniz aksırdığı zaman eğer elhamdülillah derse ona yerhamükellah deyin, demezse siz de yerhamükellah demeyin ' diye buyurduğunu duydum" (BuhÃ¢ri, Edeb, 137). Kalabalık bir cemaati vardı. Onlara Kur'Ã¢n dersi verirken şöyle derdi: "Kur'Ã¢n öyle bir şeydir ki, ona uyarsanız sizin için ecir, uymazsanız ağırlık ve yük olur. O halde ona uyunuz, o size uymasın. Zira Kur'Ã¢n kendisine uyanları cennete götürür, uymayanları da yüzüstü cehenneme sürükler" (el-Hılye, 1, 257).
Sait KIZILIRMAK

Ara · 04-21-2007, Saat: 04:03 PM <

EBU SAİD EL-HUDRİ
(? - O. 47)
AshÃ¢b-ı kirÃ¢mın fakihlerinden biri. Sa'd b. MÃ¢lik b. Sinan b. Ubeyd, Adiyy b. NeccÃ¢r kabilesindendir. Babası, Medine'de İslÃ¢m'ın tebliği başladığında müslüman olmuş, EbÃ» Said müslüman bir ailede dünyaya gelmiştir.
EbÃ» Said el-HudrÃ®, RasÃ»lullah'ın hadislerinden binden fazla rivayet eden EbÃ» Hureyre, Abdullah b. Ömer, Enes b. MÃ¢lik, Ümmü'l-Mü'minin Ã‚işe, Abdullah b. AbbÃ¢s, Cabir b. Abdillah el-EnsÃ¢rı, ile birlikte Muksirun adı verilen sahÃ¢belerden biridir. Bu yedi sahÃ¢bÃ®, onaltıbinden fazla hadis rivÃ¢yet etmiştir. EbÃ» SaÃ®d el-HudrÃ® bin yüz yetmiş hadis rivÃ¢yet etmiştir. Bunlardan kırküç tanesi BuhÃ¢ri ve Müslim'de yirmi altısı yalnız BuhÃ¢ri'de, elliikisi yalnız Müslim'de, diğerleri öteki hadis kitaplarında bulunmaktadır (Ahmed Naim, SahÃ®h-i BuhÃ¢rÃ® Muhtasarı, Tecrid-i Sarih Tercüme ve Şerhi, I, 26 Mukaddime).
EbÃ» SaÃ®d, Medine'de Mescid'i NebevÃ®'nin inşasına katılmış, Bedir gazasında küçük olduğundan bulunamamış, onüç yaşında Uhud gazasına babası ile katılmış ve bu savaşta babası MÃ¢lik şehid olmuştur. Babasının ölümünden sonra ailesinin geçimi ona kalmış ve önceleri açlık çekmiş, karnına taş bÃ¢ğlamıştır. Ailenin kadınlÃ¢rı, "KÃ¢lk dÃ¢ RÃ¢sÃ»lullÃ¢h'Ã¢ git, ondan bir şey iste, herkes istiyor" dediklerinde önce gitmemiş, sonra RasÃ»lullah'ın huzuruna gittiğinde onun şu hutbeyi irÃ¢d ettiğini görmüştür: ''İstiğna gösteren ve iffeti muhÃ¢faza eden insanları CenÃ¢b-ı Hak Ã¢lemden müstağni kılar." Bu sözü duyduktan sonra bir şey istemeye cesaret edemeden dönmüştür. Bunun sonrasını kendisi şöyle anlatır: "RasÃ»l-i Ekrem'den bir şey dilemeyerek döndüğüm halde CenÃ¢b-ı Hak bize rızkımızı gönderdi. İşimiz o kadar yoluna girdi ki, Ensar içinde bizden daha zengin bir kimse yoktu" (Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 449)
EbÃ» Said, BenÃ» Mustalik ve Hendek gÃ¢zÃ¢larına da katılmış, seferlere çıkmıştır. Hudeybiye, Hayber, Mekke'nin fethi, Huneyn, Tebük gazalarında bulunmuştur. RasÃ»lullah'ın on iki gazasında yer almıştır (SahÃ®h-i BuhÃ¢ri, II, 251). Hz. Ömer ve Osman devirlerinde Medine'de fetvÃ¢ vermiş, Hz. Ali devrinde Nehrevan savaşında bulunmuştur. Haricilere ilişkin şu rivÃ¢yeti vÃ¢rdır:
Bir gün RasÃ»lullah bir şeyleri taksim ederken bir adam geldi ve ona: "YÃ¢ RÃ¢sÃ»lullÃ¢h, Ã¢dalet üzere hareket et" dedi. RÃ¢sÃ»lullÃ¢h, "Ben adalet etmezsem kim eder?'' buyurdu. Hz. Ömer Ã¢dÃ¢mın kellesini uçurmak istedi. RasÃ»lullah buyurdu ki: "Hayır bırak. Onun öyle arkadaşları olacak ki, onlar sizin namazlarınızı, oruçlarınızı beğenmeyecek, fakat onlar bir ok yayından nasıl çıkarsa dinden öyle çıkacaklar. Bunların içinde öyle bir adam bulunacak ki, memelerinden biri kadın memesi gibidir. Bunlar, insanlar bir fetret içinde iken zuhur edeceklerdir." Ve o sıradÃ¢ bu adam hÃ¢kkında şu Ã¢yet nÃ¢zil oldu: ''Adamlar içinde öyleleri vardır ki, sen sadakayı dağıtırken seni kaşla gözle muÃ¢heze ederler.'', "Sadakalar hakkında sana dil uzatanlar vardır. Onlara verilirse hoşnut olurlar, verilmezse hemen öfkeleniverirler. Eğer onlar Allah ve RasÃ»lü'nün kendilerine vermiş oldukları şeylere razı olsalar ve 'Allah bize yeter; O ve RasÃ»lü bol nimetinden bize verecektir; doğrusu biz Allah'a gönül bağlayanlardanız' deselerdi daha hayırlı olurdu" (et-Tevbe, 9/58-59).
EbÃ» Said bu hadisi naklettikten sonra şöyle demiştir: "ŞehÃ¢det ederim ki, RasÃ»l-i Ekrem bu sözleri söylemiş, yine şehÃ¢det ederim ki, bu adamı Hz. Ali katletmişti. Bu adam teşhis olunurken vakta yerinde bulundum, onun RasÃ»l-i Ekrem'in tarif ettiği gibi olduğunu gördüm." Hicretin 36. yılında olan bu olaydan sonrÃ¢ EbÃ» SÃ¢id 60. yılda KerbelÃ¢ faciasına şÃ¢hit olmuştur. 63. yılda Medine halkı isyan edince ve Yezid'e karşı çıkÃ¢rak Abdullah b. Hanzala'yÃ¢ bey'at edince EbÃ» Said de bu harekete, kÃ¢tılmıştır Ancak Yezid'in kuvvetleri ile Medineliler çarpışırken iki tarafın da bu savaştan bezgin olması ve EbÃ» Said el-Hudri'nin silahını bırakması ve esir olarak Şam'Ã¢ götürülerek orada Yezid'e bey'at etmesi, Abdullah b. Ömer ile arasının açılmasına yol açmıştır. Abdullah ona: 'Sen iki emire mi bey'at ettin?' demiş, İbn Ömer buna müteessir olmuş ve, "Nass, bir emir etrafında toplanmadan iki emire bey'at doğru değildir" demiştir (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 111, 29-30).
EbÃ» Said, H. 74 yılında seksenbir yaşında vefÃ¢t etmiştir. AshÃ¢bın fakih ve Ã¢limlerinden olan EbÃ» Said'in Abdurrahman, HÃ¢mza ve SÃ¢Ã®d adında üç çocuğu olmuştur. EbÃ» SaÃ®d'in rivÃ¢yetlerini nakledenler arasında Zeyd b. SÃ¢bit, Abdullah b. AbbÃ¢s, Enes b. MÃ¢lik, İbn Ömer, EbÃ» KatÃ¢de, EbÃ» TufÃ¢yl, SaÃ®d b. el-Müseyyeb, TÃ¢rık b. ŞihÃ¢b, AtÃ¢, MücÃ¢hid... bulunmaktadır. Talebelerinden Kuz'a EbÃ» SaÃ®d'e, RasÃ»lullah'ın namaz kılma şeklini sorduğunda EbÃ» Said şöyle demiştir: "RasÃ»l-i Ekrem öğle namazına durdukları zaman birimiz kalkar, Baki'ye gider, ne işi varsa görür, ondan sonra evine gelir, abdestini tazeler, sonra mescide döner, Resul-i Ekrem'i birinci rekÃ¢tta bulurdu" (Ahmed b. Hanbel, a.g.e., 111, 35). EbÃ» Said'e, "Siz bu hadisi bizzat RasÃ»l-i Ekrem'den mi duydunuz? " diye soran Kuz'a'ya o şöyle cevap verir: "Ben RasÃ»l-i Ekrem'den duymadığım şeyi nasıl naklederim? Evet, bizzat RasÃ»l-i Ekrem'den duydum." Medine valisi MervÃ¢n'ın bir gün bayram namazında, namazdan evvel hutbe okumasına cemaatten biri "sünnete muhÃ¢lefet ediyorsun" diye karşı çıkmış, EbÃ» Said de şöyle demiştir: "Bu zat vazifesini ifa etmiştir. RasÃ»l-i Ekrem efendimizden duydum: 'İçinizden biri bir kötülüğü görür ve onu eliyle yok edebilirse hemen onu yok etsin; eliyle yok edemezse diliyle yok etsin, o da olmazsa kalbi ile yapsın. Bu da imanın en zayıfıdır" (Ahmed b. Hanbel, a.g.e., III, 10).
EbÃ» SaÃ®d, RasÃ»lullah'tan her duyduğunu her zaman rivÃ¢yet etmemiş, ihtiyaç duyduğu zamanlarda, sünnetin yanlış uygulandığını gördüğünde hadis rivÃ¢yet etmiştir. O, yoksullara, öksüzlere yardım etmiş, onları evine alarak barındırmış ve terbiye etmiştir. Leys, Süleyman b. Amr bunlardandır.
EbÃ» Said el-HudrÃ®'nin rivayetlerinden bazıları:
"Üç mescidden başkasına ziyaret maksadıyla yola çıkılmaz. Mescid-i Nebevi, Mescid-i Haram ve Mescid-i AksÃ¢. "
"Bir adam bir yere girmek için üç kere izin ister, ona izin verilmezse geri dönmelidir."
"Hayırdan ancak hayır çıkar, hayırdan ancak hayır gelir. Hayır ancak hayır getirir, fakat hayrı hakkından alan berekete nÃ¢il olur, hayrı haksız yoldan alan bereketten mahrum olur. "
''Kalpler dört çeşittir; Temiz ve nurlu kalpler; perdeli ve karanlık kalpler; çarpık kalpler; karışık kalpler. Temiz kalpler mü'minlerin kalbidir; iman bu kalplerin çorağıdır. Perdeli ve karanlık kalpler kÃ¢firlerin kalpleridir. Çarpık kalpler münÃ¢fıkların kalpleridir; bunlar hakkı tanır, fakat onu inkÃ¢r ederler. Karışık kalpler içinde hem iman hem nifak bulunan kalplerdir; bu kalplerde kan da var, irin de var. Bunların hangisi galebe çalarsa o kalp de, o hal ve mÃ¢hiyeti alır. "
"Dünya yemyeşil ve tatlıdır. CenÃ¢b-ı Hak, sizi dünyaya halife yapıyor. Sizin ne yapacağınıza bakıyor, Allah'tan sakının dünyadan korkun İnsanların en hayırlısı, kolay kolay kızmayan, çabuk uyum sağlayandır. İnsanların en fenası çabuk kızan ve uyum sağlamayanıdır. Gaddarlığın en büyüğü bir yöneticinin emri altındakilere zulmetmesidir. Hakkı bilen bir kimse, sakın insanlardan korkarak ve çekinerek hakkı söylemekten çekinmesin. Cihadın en faziletlisi zÃ¢lim bir hükümdar karşısında söylenen sözdür. "
"Birtakım yöneticiler türeyecek, onların etrafını birtakım adamlar saracak, bunlar zulm edecekler, yalan söyleyecekler. Bunların yanına giren, onların yalanlarına inanan, onlara zulümlerinde yardım eden benden değildir, ben de ondan değilim. Bunlara karışmayın, bunların yalanlarına inanmayın; bunların zulümlerine yardım etmeyen kimse benden, ben de ondanım " (Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 6-24).
Şamil İA

Konu ile Alakalı Benzer Konular
Konular		Yazar	Yorumlar	Okunma	Son Yorum
	Sahabeler	Hasretiim	4	378	10-01-2010, Saat: 12:05 AM Son Yorum: Hasretiim

Forum Hakkında

Öncelikli Kategoriler

Öncelikli Konular

İletişim Bilgilerimiz